صعود آمار مرگ با کرونا طی هفته‌های اخیر از یکسو و تداوم فعالیت‌ها، رفت‌وآمدها و کسب‌وکارها در سطح شهر از سوی دیگر، نگرانی‌ها درباره تداوم وضعیت بحران در پی شیوع ویروس کووید-۱۹ را در جامعه افزایش داده است.

دولت برای اعمال محدودیت - راهکار اصلی- ملاحظه اقتصادی دارد؛ اما در این بین اجرای طرح پیشنهادی پژوهشکده آمار می‌تواند بخشی از محرک ابتلا به کرونا در تهران را مهار کند.

جزئیات این طرح نشان می‌دهد دست‌کم سه منطقه درپایتخت، کانون تجمع ادارات دولتی و حضور بیشترین جمعیت کارمندان دولت است. این مناطق در عین حال موقعیتی دارند که کارمندان برای حضور در محل کار خود باید مسیرهای پرترافیک - هم به لحاظ بزرگراهی و هم از بابت ازدحام شبکه حمل‌ونقل عمومی- را در ساعت صبح و عصر طی کنند.

به این ترتیب چنانچه ساعت کاری ادارات مستقر دراین مناطق«شناور» شود،تحت‌تاثیر همین فاصله‌گذاری زمانی،شرایط برای قطع زنجیره ابتلا و کاهش موج ابتلا فراهم می‌شود.گزینه «ساعت کار شناور» با ملاحظه دولت بابت «دورکاری» یا «کاهش ساعت کار» نیز مغایرت ندارد.

پژوهشکده آمار ایران طی مطالعه‌ای، پلان «بی» قطع زنجیره ابتلا به کرونا را در قالب طرح «شناورسازی ساعات کاری» با پیش‌بینی دست‌کم سه شکل متفاوت از ساعت کار پیشنهاد داده است. در این گزارش با اشاره به شیوع بیماری کرونا که تاکنون اکثر کشورهای جهان را با بحران مواجه کرده است و یک همه‌گیری بی‌سابقه از جنگ جهانی دوم تاکنون به شمار می‌آید، اقداماتی که در ایران برای کنترل این بیماری تاکنون صورت گرفته مرور شده است.

در ایران با شیوع این بیماری طرح‌های پیشگیرانه قطع زنجیره شیوع کرونا شامل قرنطینه خانگی، فاصله‌گذاری اجتماعی، کاهش ساعات کار و فعالیت اصناف و نیز تعطیلی مدارس و دانشگاه‌ها اجرا شده است.با کاهش روند رو به رشد بیماری و لزوم شروع به کار فعالیت ادارات،اصناف،بانک‌ها و...مساله ایجاد ترافیک و استفاده مردم از وسایل حمل و نقل عمومی موجب نگرانی‌ها در موضوع فاصله‌گذاری اجتماعی و فیزیکی از سوی متولیان سلامت شده است.

از آنجا که درصد زیادی از جامعه را کارکنان ادارات دولتی تشکیل می‌دهند و اکثر این افراد معمولا در ساعات مشخص و یکسانی در رفت و آمد میان محل کار و سکونت خود هستند و این خود می‌تواند ضمن تشدید ترافیک، موجب افزایش میزان استفاده از وسایل نقلیه عمومی در ساعات مشخصی از روز شده و همین امر زمینه‌ساز تجمع افراد در ساعات و مکان‌های مشترک بوده و به سرایت ویروس می‌انجامد.

بر همین اساس پیش‌بینی ساعت کاری یکسان برای ادارات دولتی به خصوص آن دسته از اداراتی که در یک محدوده شهری قرار دارند و تعداد کارمندان بیشتری در آن‌ها مشغول به کار هستند، به نوبه خود خطرآفرین است. در چنین شرایطی باید راه‌حل مناسبی پیدا شود که تا حد امکان هم خدمات دستگاه‌های دولتی متوقف نشود و هم زنجیره ابتلا به این بیماری قطع شود.

در همین راستا پژوهشکده آمار ایران به مطالعه و بررسی طرح «شناورسازی ساعات کاری ادارات دولتی شهر تهران با استفاده از خوشه‌بندی» پرداخته و یکی از راهکارهای مناسب به منظور پیشگیری از شیوع کرونا را اجرای همین طرح عنوان کرده است.

مقصود گزارش پژوهشکده آمار که توسط ودود کرامتی، سید محسن موسوی،مریم میرزایی و رامین صادقیان با موضوع«بررسی شناورسازی ساعات کاری شهر تهران درایام شیوع کرونا» تدوین شده است، از «شناورسازی ساعت کار» این است که ساعات کاری ادارات مختلف در چند دسته تعریف شود و با یکدیگر تمایز داشته باشد. این تعریف از شناورسازی برای مهار کرونا اثرگذار است و مقصود این نیست که هر کارمند در هر دستگاه بتواند هر روز به‌صورت شناور ساعات موظف کاری خود را پر کند.

در این مطالعه، اطلاعات مربوط به ادارات دولتی واقع در شهر تهران به سه شکل مختلف و به تفکیک محل، تعداد کارکنان و وضعیت ترافیکی مسیرهای منتهی به اداره گردآوری شده است.

در یک خوشه‌بندی، اطلاعات سازمان‌ها و ادارات دولتی یک‌بار بر اساس منطقه شهری و تعداد کارکنان، بار دیگر بر اساس شدت ترافیک نزدیک‌ترین بزرگراه یا خیابان اصلی به سازمان یا اداره و در نهایت بار سوم بر اساس منطقه شهری، تعداد کارمندان و ترافیک نزدیک‌ترین بزرگراه یا خیابان به اداره گردآوری شده تا به وسیله آن نسخه مناسب برای شناورسازی ساعت کاری ادارات به این صورت که کدام ادارات می‌توانند ساعت کاری مشابه داشته باشند و در مورد کدام‌یک باید از در نظر گرفتن ساعت کاری یکسان پرهیز کرد، پیشنهاد شود.

این مطالعه حاکی است مناطق ۶، ۱۱ و ۳ به ترتیب میزبان بیشترین تعداد ادارات دولتی هستند و بر این اساس از حساسیت ویژه‌ای برخوردار هستند که لزوم اتخاذ تصمیماتی درباره ساعات کاری در ادارات واقع در این مناطق را منعکس می‌کند. در واقع بهتر است ادارات واقع در این مناطق، ساعات کاری متفاوتی با یکدیگر داشته باشند و اصطلاحا چند تیپ ساعت کاری مختلف برای این ادارات تعریف شود؛ به نحوی که زمان شروع و پایان کار هر گروه از ادارات با گروه دیگر متفاوت باشد. طبیعی است اتخاذ این تصمیمات درمورد مناطقی مانند ۲۰ تا ۲۲ که کمترین تراکم ادارات دولتی را دارند،عملا فاقد اولویت است.

منطقه ۶ میزبان بیشترین تعداد ادارات و بیشترین کارمندان شاغل در این ادارات نسبت به سایر مناطق بیست‌ودوگانه است. ۲۶ درصد ادارات شهر تهران در این منطقه واقع شده که تعداد ۴۰ درصد از کارکنان دولتی شهر تهران را در بر می‌گیرد؛ بنابراین هر نوع اتخاذ تصمیم درباره شناورسازی ساعت کار در این منطقه به مراتب نسبت به دیگر مناطق اولویت بیشتری دارد. در رتبه بعدی منطقه ۱۱ قرار دارد که ۱۵ درصد از ادارات دولتی پایتخت را در دل خود جای داده و ۱۳ درصد از کارکنان نیز در ادارات این منطقه مشغول به کار هستند. در رتبه بعدی منطقه ۳ قرار دارد که ضمن استقرار ۱۱ درصد از ادارات واقع در پایتخت در این منطقه، ۶/ ۱۲ درصد از کارکنان مشغول به کار در تهران را نیز هر روز میزبانی می‌کند.

ستاد ملی مبارزه با کرونا پیش از این پلان «آ» برای قطع زنجیره ابتلای کرونا را با اجرای طرح دورکاری ۷۰ و سپس ۵۰ درصد از کارکنان دولت کلید زده و همزمان تصمیمات دیگری نیز درباره محدودیت فعالیت کسب‌وکارهای پرخطر اتخاذ کرده بود. در قالب این پلان همچنین مدیریت شهری نسبت به حذف موقت طرح ترافیک اقدام کرد تا کارکنان دولت و سایر مشاغل مستقر در مرکز تهران بتوانند با خودروی شخصی سفرهای کاری روزانه خود را انجام دهند و ناگزیر به استفاده از وسایل نقلیه عمومی نشوند.

با این حال تشدید ترافیک از یکسو و تشخیص دولت برای صدور مجوز بازگشایی دوباره کسب و کارها و لغو دورکاری سبب شد طرح ترافیک تهران نیز با نسخه‌ای نسبتا متفاوت از نیمه خرداد بار دیگر به اجرا گذاشته شود. در این طرح ورود و خروج رایگان برای کارمندان دولت و به‌طور کلی هر شهروندی که قبل از ساعت ۸:۳۰ وارد محدوده شده و پس از ۱۴:۳۰ خارج می‌شود، پیش‌بینی شد که متناسب با ساعات کاری فعلی ادارات دولتی است.

با این حال به نظر می‌رسد پیشنهاد پلان «بی» مبنی بر شناورسازی ساعت کاری در شرایط فعلی که شاهد اوج‌گیری دوباره کرونا در پایتخت هستیم، می‌تواند چه در نقش مکمل پلان «آ» و چه به‌عنوان یک طرح مستقل مورد توجه قرار گیرد. در گزارش مذکور ادارات واقع در منطقه شش تهران بر اساس میزان ترافیک بزرگراه یا معبر شریانی اصلی نزدیک به محل استقرار آن اداره به شش خوشه تقسیم شده‌اند؛ به نحوی که ادارات واقع در هر یک از این شش خوشه، می‌توانند ساعات کاری یکسان با یکدیگر داشته باشند.

این پیشنهاد البته صرفا حاوی دسته‌بندی مشخصی است که دولت می‌تواند برای شناورسازی ساعت کار مبنا قرار دهد، اما درباره اینکه اختلاف ساعت شروع و پایان کار در مورد هر یک از این ادارات باید حداقل و حداکثر چه میزان باشد، موضوع مسکوت باقی مانده است. اهمیت این اختلاف زمانی در کنترل بار ترافیک بسیار زیاد است و تصمیم‌گیری درباره آن باید به دور از خطا باشد تا طرح شناورسازی ساعت کار موثر واقع شود و به کاهش تداخل بار سفر روزانه کارمندان با یکدیگر بینجامد.

از مجموع ۵۴اداره دولتی واقع در منطقه شش،پیشنهاد همسان‌سازی ساعت کاری به شش صورت مختلف به این ترتیب مطرح شده است که ۱۵ اداره همزمان با یکدیگر کار خود را آغاز کرده و پایان دهند. در دسته‌های دیگر نیز به ترتیب ۱۱، ۹، ۶، ۷ و ۶ اداره دیگر قرار گرفته‌اند که به تفکیک نام قید شده‌اند و می‌توانند ساعت کاری یکسان داشته باشند. در عین حال دست دولت در انتخاب مدل پیشنهادی شناورسازی ساعت کار باز است چراکه در دسته‌بندی دیگر که علاوه بر ترافیک، محل ادارات و تعداد کارکنان نیز لحاظ شده، سه خوشه جداگانه پیشنهاد شده که شناورسازی ساعت کار به این صورت را نیز ممکن دانسته است.

با در نظر گرفتن هر سه عامل محل استقرار ادارات، تعداد کارکنان و شدت ترافیک، این طور نتیجه‌گیری شده که اداراتی که از لحاظ این سه پارامتر یکسان هستند، ساعت کاری یکسانی نداشته باشند و به این ترتیب تا حد امکان برای قطع زنجیره ابتلا به کرونا قدمی برداشته شود.

هرچند پلان «بی» قطع زنجیره ابتلا به کرونا که به شکل شناورسازی ساعت کار با تشکیل سه یا شش تیپ ساعت کاری، می‌تواند نقش موثری در کاهش تجمع شهروندان در معابر و اماکن عمومی همچون وسایل نقلیه عمومی داشته باشد، اما در عین حال درباره یک نقطه کانونی تجمع دیگر یعنی داخل ساختمان‌های اداری پیشنهادی نداده است.

این موضوعی است که به اعتقاد کارشناسان دولت باید درباره آن به نحوی تصمیم‌گیری کند که یا فاصله اجتماعی به نحو احسن رعایت شود یا در صورتی که امکان رعایت فاصله اجتماعی به شکل مطلوب وجود ندارد، از نقشه «دورکاری» تعدادی از کارکنان در برخی از روزهای هفته استفاده شود.

 

ایران پایتخت حمل و نقل عمومی دولت مرگ