درمان وسواس فکری عملی
هر آنچه که باید درباره درمان وسواس فکری عملی بدانید
اگر فکر می‌کنید اختلال وسواس فکری عملی (OCD) فقط شامل شستن بیش از حد دست است، به شما توصیه می‌کنیم مقاله زیر را بخوانید و بیشتر تامل کنید!
همه ما اضطراب را تجربه می‌کنیم، احساسی وابسته به ترس که اتفاقا پاسخ طبیعی بدن شما به استرس است. ممکن هم است در شرایط مختلفی ایجاد شود، از جمله هنگام تصمیم‌گیری مهم، آزمونی که در آینده دارید یا ملاقات با یک شخص جدید.
اگر کسی با نوعی از اختلالات اضطرابی مانند وسواس فکری عملی (OCD)، پانیک، اختلال اضطراب اجتماعی و فوبیا زندگی می‌کند، این احساسات به خودی خود از بین نمی‌روند و اغلب به علائمی تبدیل می‌شوند که در صورت عدم درمان، می‌توانند در روابط، عملکرد شغلی، مدرسه و حتی عملکرد خود فرد تداخل ایجاد کنند. برای درمان اضطراب اجتماعی، درمان وسواس، درمان پانیک و درمان اضطراب، باید بیمار هرچه سریعتر به یک روان‌درمانگر یا روانشناس خوب مراجعه کند.
خوشبختانه تشخیص اختلال وسواس فکری عملی (OCD) توسط یک درمانگر مجرب، کار سختی نیست. بسیاری از افراد با موفقیت، وسواس خود را مدیریت می‌کنند و زندگی عادی و موفقی را در پیش می‌گیرند.
اگر شما یا یکی از عزیزانتان مبتلا به وسواس فکری عملی (OCD) تشخیص داده شده باشید، امید زیادی برای درمان وجود دارد.
ریشه وسواس فکری چیست؟
اگرچه آمادگی ژنتیکی برای ابتلا به وسواس ضروری است، اما آنچه این بیماری را ظاهر می‌سازد «اضطراب» است و تا زمانی که اضطراب در فرد وجود نداشته باشد، علائم وسواس در فرد فعال نمی‌شود. همچنین والدین کنترل‌گر نیز عامل دیگری هستند که در کنار آمادگی ژنتیکی، می‌توانند رفتارها و افکار وسواسی را در فرد ظاهر کنند.
اختلال وسواس فکری عملی (OCD) دقیقا چیست؟
وسواس فکری عملی (OCD) اختلالی است که شامل افکار سرزده‌ی ناخواسته و به دنبال آن احساس اضطراب، عدم اطمینان و حتی حمله پانیک گاه به گاه است. این شرایط باعث می‌شود فرد در چرخه‌ی وسواس‌ها و اجبارها که بر نحوه تفکر و رفتار وی تاثیر می‌گذارد، گیر کند.
وسواس فکری عملی چیزی فراتر از یک فکر یا رفتار وسواسی گاه به گاه است. افراد مبتلا به وسواس فکری عملی، معمولا روزانه با وسواس‌ها، اجبارها یا هر دو دست و پنجه نرم می‌کنند. در صورت عدم درمان وسواس فکری عملی، این مسائل می‌تواند بسیاری از جنبه‌های زندگی شخصی و شغلی فرد را تحت تاثیر قرار دهد.
درک وسواس‌های OCD
وسواس‌ها، افکار تکراری، سرزده و ناخواسته‌ای هستند که کنترل آنها دشوار است. این افکار باعث پریشانی می‌شوند، باعث اضطراب می‌شوند و معمولا روی یک یا چند مضمون خاص متمرکز هستند.
به عنوان مثال، ممکن است فردی مبتلا به اختلال وسواس فکری در مورد میکروب‌ها و عفونت‌هایی که باعث نگرانی‌اش به خاطر ابتلا به بیماری می‌شود، افکار سرزده‌ای داشته باشد.
این افکارها و اجبارها، مخرب و نگران کننده هستند. حتی اگر فرد مبتلا به اختلال وسواس فکری عملی متوجه شود که این افکارش معنایی ندارد، باز هم ترس، شک و احساسات منفی دیگری ایجاد می‌کند.
وسواس‌ها وقت‌گیر هستند و انجام کارهای مهم روزمره را برای فرد دشوار می‌کنند.
نمونه‌های زیادی از وسواس‌ها وجود دارد که ممکن است افراد مبتلا به اختلال وسواس فکری عملی را تحت تاثیر قرار دهد.
۱- آلودگی
ممکن است کسی از تماس مایعات با بدنش ترس داشته باشد، مانند ادرار یا مدفوع؛ میکروب‌ها یا بیماری‌ها مانند HIV؛ آلاینده‌های محیطی مانند مواد شیمیایی خانگی.
۲- از دست دادن کنترل
بعضی افراد ممکن است از آسیب رساندن به خود یا شخص دیگر، گفتن کلمات ناپسند یا توهین‌آمیز به دیگران یا سرقت چیزهایی ترس داشته باشند.
۳- صدمه زدن
آسیب رساندن به خود یا دیگران می‌تواند شامل ترس از مسئولیت وقوع اتفاقات وحشتناکی مانند آتش‌سوزی یا آسیب رساندن به دیگران به دلیل عدم دقت کافی باشد.
۴- وسواس‌های مربوط به کمال‌گرایی
تمایل به کمال‌گرایی می‌تواند شامل تمرکز بر دقیق ساختن چیزها، نیاز به یادآوری یا دانستن چیزهای خاص و ترس از دست دادن چیزهایی باشد. این گرایش‌ها معمولا از تلاش برای کاهش اضطراب یا پریشانی ناشی از عدم اطمینان یا نتیجه‌ی ترسی خاص ناشی می‌شود، نه به این دلیل که آنها می‌خواهند همه چیز عالی باشد.
۵- افکار جنسی ناخواسته
برخی از افراد افکار یا تصاویر جنسی سرزده را تجربه می‌کنند، انگیزه‌های متمرکز بر دیگران، افکار وسواسی در مورد گرایش جنسی، وسواس‌های جنسی غیرطبیعی متمرکز بر محارم یا کودکان، یا وسواس فکری متمرکز بر رفتار جنسی پرخاشگرانه مانند تجاوز جنسی.
۶- وسواس‌های مذهبی
این وسواس‌ها غالبا حول ترس از توهین به خدا، کفر، یا وسواس در اخلاق است. این حالت می‌تواند بر ایمان یا اخلاقیات فرد تمرکز کند.
۷- دیگر وسواس‌ها
برخی وسواس‌ها شامل نگرانی در مورد ابتلا به بیماری جسمی مانند سرطان یا آلزایمر است. حتی ایده‌های خرافی درباره اعداد خوش‌شانس، اعداد بدشانس، رنگ‌های خاص و موارد دیگر.
درک اجبارهای OCD
اجبارها، افکار یا رفتارهای تکراری هستند که فرد برای خنثی‌سازی وسواس و پریشانی ناشی از آن انجام می‌دهد. این رفتارها ممکن است برای یک فرد عجیب و غریب یا غیرضروری باشد، اما شخصی که آنها را انجام می‌دهد، موقتا از پریشانی راحت می‌شود.
به عنوان مثال، در مورد شخصی که افکار سرزده‌ای در مورد میکروب دارد، اجبارها ممکن است شامل شستن مکرر دست باشد.
افراد مبتلا به وسواس فکری عملی علی‌رغم اینکه می‌دانند درگیر شدن در یک فشار اجباری فقط باعث تسکین موقتی استرس ناشی از وسواس می‌شود، اما از آنها استفاده می‌کنند. مشابه وسواس‌ها، اجبارها هم وقت زیادی را می‌گیرند و در کارهای روزمره اختلال ایجاد می‌کنند.
نمونه‌های زیادی از رفتارهای اجباری وجود دارد.
۱- چک کردن
این اقدامات می‌تواند شامل بارها و بارها اطمینان از آسیب نرساندن به خود یا شخص دیگری، بررسی اشتباهات، بررسی قفل‌ها یا لوازم خانگی یا بررسی نقاط خاصی از بدن برای مشاهده علائم بیماری احتمالی باشد.
۲- تکرار کردن
ممکن است شخصی چیزهایی را دوباره بنویسد یا فعالیت‌های خاصی را تکرار کند، مثلا چند بار ورود و خروج از در یا انجام حرکات تکراری بدن.
۳- شستشو و تمیز کردن
این رفتارها ممکن است شامل استفاده از اقدامات شدید برای جلوگیری از تماس با آلاینده‌ها، تمیز کردن بیش از حد اشیای خانه، داشتن روال‌های خاص و یا شدید شستشوی دست، یا انجام نظافت بیش از حد مانند مسواک زدن یا استحمام باشد.
۴- اجبارهای ذهنی
تشریفات و اجبارهای ذهنی می‌تواند شامل مرور ذهنی رویدادهای گذشته باشد، مرور رویدادها به طور مکرر در تلاش برای اطمینان از اینکه اتفاقی نیفتاده است، تشریفات دعا، لغو مناسک مانند جایگزینی کلمات بد با کلمات خوب و یا تکرار کارها به تعدادی خاص تا زمانی که منجر به احساس خوب شود.
۵- اجبارهای دیگر
افراد مبتلا به وسواس فکری عملی ممکن است اجبارهای دیگری را تجربه کنند. مثلا اجتناب از مواردی که باعث وسواس می‌شوند، مرتب کردن امور یا چیزها، یا گفتن و پرسیدن یا اعتراف به دیگران برای اطمینان یافتن.
چگونه می‌توانم بفهمم که وسواس فکری عملی دارم یا نه؟
بسیاری از افراد در دوره‌ای از زندگی خود دچار افکار وسواسی یا رفتارهای اجباری می‌شوند. برای واجد شرایط بودن در تشخیص وسواس فکری عملی، این وسواس‌ها و اجبارها باید به اندازه کافی مکرر و شدید باشد تا زندگی فرد را مختل کند. اگرچه برخی از علائم ممکن است بیشتر مورد بحث قرار گیرند، مانند شستن دست، اما باید به خاطر داشت که وسواس فکری عملی می‌تواند اشکال مختلفی داشته باشد. وسواس هر فرد، به همان اندازه که خودش منحصر به فرد است، نادر است.
هر شخصی که دچار یک وسواس فکری یا اجباری شود، اختلال وسواس فکری عملی ندارد. به طور کلی، افراد مبتلا به اختلال وسواس فکری عملی:
- حداقل یک ساعت در روز را به کار با وسواس یا اجبار اختصاص می‌دهند.
- به دلیل وسواس فکری عملی، اختلال در زندگی روزمره و یا روابط را تجربه می‌کنند.
- نمی‌توانند افکار یا رفتارهایشان را کنترل کنند، حتی اگر زندگی روزمره‌شان را به روشی منفی و شدید تحت تاثیر قرار داده باشد.
- هنگام انجام یک اجبار، از اضطراب رهایی می‌یابند اما از انجام آن فعالیت هیچ لذتی کسب نمی‌کنند.
علایم وسواس فکری عملی ممکن است همیشه ثابت نماند. برای برخی از افراد، ممکن است بسته به سطح استرس یا سایر عوامل، نوسان داشته باشند. افراد دیگر ممکن است با افزایش سن بهتر یا بدتر شوند.
برخی از افراد مبتلا به وسواس فکری عملی از الکل یا داروهای دیگر برای خود درمانی و کاهش علائم خود استفاده می‌کنند. ضمنا همه‌ی رفتارهای تکراری، اجباری نیستند.
به عنوان مثال، مسواک زدن دندان‌ها و شستن صورت (به شیوه‌ای غیر وقت‌گیر) قبل از خواب هر دو جزء آیین‌ها هستند اما اگر آنها برای کاهش ناراحتی یا یک تفکر مزاحم ناخواسته، استفاده نشوند، اجباری نیستند. به طور مشابه، اگر در یک کتابخانه کار می‌کنید و روزانه هشت ساعت به مرتب کردن کتاب‌ها می‌پردازید، این کار شما جزء اجبارها نیست.
برای واجد شرایط بودن به عنوان یک اجبار، رفتار باید توسط میل فرد به فرار از احساس ترس یا اضطراب باشد. در اغلب موارد، فرد ترجیح می‌دهد این کارها را انجام ندهد، اما احساس می‌کند هیچ انتخابی ندارد.
اکثر بزرگسالان مبتلا به وسواس فکری عملی، به مرور متوجه خواهند شد که افکار یا رفتارهای آنها غیر طبیعی هستند. با این حال، کودکان و حتی برخی از بزرگسالان ممکن است از این مشکل آگاه نباشند. در این مورد، ممکن است دوستان یا اعضای خانواده مداخله کنند تا شخص به یک روانشناس یا روان‌درمانگر خوب مراجعه کند.
هر فرد مبتلا به وسواس فکری عملی، کیس و موردی منحصر به فرد است و نیازهای خاصی دارد. درمان وسواس فکری عملی به طرق زیر صورت می‌پذیرد:
۱- رفتار درمانی
رفتار درمانی شامل یک رابطه‌ی یک به یک بین بیمار و درمانگر است. موثرترین روش مورد استفاده برای درمان اختلالات اضطرابی و وسواس فکری عملی، درمان شناختی رفتاری یا CBT است. هدف از درمان شناختی رفتاری این است که به بیمار کمک کند تا زمانی که آنها ترس یا اضطراب را تجربه می‌کنند، فکر و رفتار متفاوتی را بروز دهند. درمان شناختی رفتاری همچنین ممکن است مهارت‌های اجتماعی را آموزش دهد. درمانگر نیز ممکن است بسته به تشخیص خود، نوع خاصی از CBT را توصیه کند.
۲- مواجهه و پیشگیری از پاسخ
بسیاری از بیماران از نوع خاصی از درمان شناختی رفتاری که تحت عنوان «درمان مواجهه و پیشگیری از پاسخ» (Exposure and Response Prevention therapy) یا ERP شناخته می‌شود، بهره‌مند می‌شوند. این نوع درمان اغلب به عنوان یک روش درمانی رفتاری استاندارد برای درمان وسواس فکری عملی شناخته می‌شود.
این روش درمانی که به خوبی توسط تحقیقات پشتیبانی و اثبات شده است، شامل قرار گرفتن بیمار در معرض محرک‌هایی است که باعث اضطراب وی می‌شود و به آنها می‌آموزد که دیگر با تشریفات یا اجبارها به مواجهه‌ها و اضطراب‌هایشان پاسخ ندهند. برای هر فرد یک برنامه درمانی خاص داده می‌شود. ERP باید زیر نظر یک متخصص که در درمان وسواس فکری عملی مهارت دارد، انجام شود.
۳- درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد
درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد (ACT) به افراد کمک می‌کند نارحتی‌های وابسته به وسواس خود را بهتر تحمل کرده و بپذیرند. این یک گزینه بسیار مفید برای کسانی است که در روش درمانی ERP مردود شده‌اند. بسته به شرایط بیمار، شاید ACT یک درمان مفید در کنار ERP باشد.
۴- دارو درمانی
چندین داروی مختلف می‌تواند برای کمک به تسکین علائم وسواس فکری عملی استفاده شود. دارو به طور معمول توسط پزشک یا روانپزشک تجویز می‌شود. نمونه‌هایی از داروهایی که ممکن است برای درمان وسواس فکری عملی استفاده شوند شامل داروهای مسدود کننده بتا، ضد افسردگی‌ها و داروهای ضد اضطراب هستند.
۵- گروه‌های حمایتی
بسیاری از افراد مبتلا به وسواس فکری عملی یا سایر اختلالات اضطرابی دریافتند که عضویت در یک گروه حمایتی یا گروه خودیاری می‌تواند برایشان بسیار مفید باشد. اعضای این گروه‌ها ممکن است به صورت حضوری یا آنلاین با هم ملاقات کنند. هدف گروه‌های حمایتی، ارتباط بیماران با دیگر بیمارانی است که همان اختلال را دارند تا بتوانند حمایت متقابل داشته و به یکدیگر کمک کنند تا با بیماری خود کنار بیایند.
۶- مدیریت استرس
تحقیقات نشان می‌دهد که تکنیک‌های مراقبت از خود و آرامش‌بخش می‌تواند به افراد مبتلا به اختلالات اضطرابی مانند وسواس فکری عملی کمک کند تا علائم کمتری را تجربه کنند. نمونه‌هایی از تکنیک‌های مدیریت استرس شامل ورزش منظم، یوگا، مدیتیشن و تنفس عمیق است. خواب کافی، تمرکز روی تغذیه و محدود کردن مصرف الکل و کافئین نیز توصیه می‌شود.
وسواس فکری عملی قابل درمان است. ناامید نشوید!
اختلال وسواس فکری عملی و اختلالات اضطرابی بسیار شایعتر از آن است که فکرش را می‌کنید. اگر احساس می‌کنید ممکن است وسواس داشته باشید یا شخصی را می‌شناسید که علائم اختلال وسواس فکری عملی از خودش بروز می‌دهد، یا اگر احساس می‌کنید درمان وسواس فکری عملی شما از کنترلتان خارج شده است، به دنبال کمک از یک روانشناس یا روان‌درمانگر خوب باشید.
اینکه شما تشخیص اختلال وسواس فکری عملی دریافت کنید، شاید در ابتدا برایتان ترسناک و وحشت‌آور باشد. اما باید بدانید که وسواس فکری عملی را می‌توان مدیریت کرد. بسیاری از افراد، از جمله هووی ماندل، با تشخیص اختلال وسواس فکری عملی، زندگی پربار و موفقی داشته‌اند.
بسیاری از روش‌های درمانی برای مدیریت وسواس فکری عملی به طور موثر عمل می‌کنند. در حالی که هیچ برنامه درمانی خاصی متناسب با همه افراد مبتلا به اختلال وسواس فکری عملی وجود ندارد، گزینه‌های زیادی وجود دارد که می‌تواند به شما و تیم مراقبت از شما کمک کند تا یک برنامه منحصر به فرد برای ایجاد یک زندگی شاد و موفق بدون وجود علائم اختلال وسواس فکری عملی طراحی کنید.
در حالی که اختلال وسواس فکری عملی یک بیماری مزمن است، اما قابل کنترل است و جای شرمندگی و ترس از آن وجود ندارد. برای دریافت مراقبت‌های موردنیاز و نحوه درمان خود، به یک روانشناس یا روان‌درمانگر خوب مراجعه کنید. هرچه زودتر به دنبال درمان وسواس فکری عملی باشید، زودتر احساس می‌کنید که سنگینی علائم شما هر لحظه سبک‌تر می‌شود.
وسواس فکری عملی به ندرت فقط به عنوان یک اختلال، فرد را درگیر می‌کند
بسیاری از مبتلایان به اختلال وسواس فکری عملی، یک بیماری روانی دیگر نیز دارند. برخی از اختلالاتی که اغلب همراه با وسواس فکری عملی ایجاد می‌شوند عبارتند از:
- اختلال پانیک
- اختلال اضطراب اجتماعی
- اختلال اضطراب عمومی یا منتشر
- فوبیاها
- اختلالات خلقی، مانند افسردگی
- اختلال شخصیت وسواسی اجباری
- اختلالات تیک، که ممکن است باعث تیک‌های صوتی یا حرکتی شود. تیک‌های صوتی که شامل صداهای خرخر کردن و پاکسازی گلو است. تیک‌های حرکتی که شامل حرکات تکراری قسمت‌های خاصی از بدن مانند چشم، شانه، سر یا صورت است.
- اختلال بدشکلی بدن
- تریکوتیلومانیا، یا کندن مو از پوست سر، ابروها یا سایر بخش‌های بدن
- اختلال خراشیدن پوست یا کندن پوست که شامل خارش شدید یا کندن مداوم قسمتی از پوست بدن است.
ارسال نظر