هوش تحت تاثیر عوامل اجتماعی تا عوامل ژنتیکی

هوش مفهوم بسیار گسترده ای است. در علم روانشناسی تعریف یگانه ای از هوش وجود ندارد. متفکران مختلف تعاریف متفاوتی از هوش ارائه کرده اند و برای هوش اجزای متفاوتی را در نظر گرفته اند. هوارد گاردنر استاد دانشگاه هاروارد نظریه هوش های چندگانه را مطرح کرد. از نظر افراد به صورت متفاوت از 8 نوع هوش برخوردارند: هوش زبانی، هوش منطقی_-ریاضی،هوش فضایی، هوش موسیقیایی،هوش درون فردی،هوش بین فردی،هوش بدنی و هوش طبیعت گرا. دیگر نظریه پرداز این حیطه رابرت استرنبرگ  استاد دانشگاه ییل امریکا از هوش های سه گانه نام برده است: هوش تحلیلی که شامل مهارت های زبانی و مهارت های منطقی و ریاضی است.

این نوع از هوش در حوزه های تحصیلی و حل مساله کاربرد دارد. نوع دوم هوش، هوش خلاق است که عبارت است از توانایی مدیریت شرایط جدید یا غیر معمول ازطریق تکیه بر دانش موجود و سومین نوع از هوش در نظریه استرنبرگ هوش عملی است که افراد را قادر می سازد دریابند که در یک شرایط بخصوص باید چه کاری یا رفتاری انجام داده و چگونه آن را انجام دهند.  دانیل گلمن در کتابش "هوش هیجانی" دلایل بسیار قانع کننده ای ارائه می دهد مبنی بر اینکه خصوصیاتی نظیر انگیزش همدردی مهارتهای اجتماعی، خودآگاهی و خودتنظیمی به اندازه ی هوش  بالا در موفقیت فرد در زندگی اثر دارند.

با توجه به این گستردگی در تعریف و صورت بندی مفهوم هوش ، ما برای اینکه تعیین کنیم چه کسی باهوش است باید متناسب با هدف خود هوش را تعریف کنیم. آن جنبه از هوش که در ادبیات عامه ما به خصوص توسط موسسات تحصیلی و محیط های آموزشی به کار می رود هوش تحصیلی است. اگر بخواهیم به صورت عملیاتی تعریف کنیم این نوع هوش چیزی است که آزمون های هوش می سنجند یا به عبارت دیگر هوش آن میزان توانایی ها و معلوماتی است که کودک باید در یک سن مشخص داشته باشد. بنابراین برای اینکه هوش را بسنجیم و تعیین کنیم چه کسی باهوش است نیاز داریم از طریق آزمون های هوشی وارد عمل شویم.

بیشتر بخوانید:

10 ویژگی رایج افراد باهوش

آیا کودکان امروز باهوش‌تر از کودکان دیروزند؟!

آزمون های هوش

نخستین آزمون هوش که تمام آزمون های فعلی از آن ریشه گرفته اند در سال 1905 توسط بینه در فرانسه طراحی شد. طراحان این آزمون را بر مبنای برنامه ی درسی فرانسه طراحی کردند تا دریابند در مدارس دولتی پاریس کدام کودکان می توانند از پس برنامه های درسی برآیند و کدام یک نیاز به آموزش استثنائی دارند. این آزمون طراحی شده که به نام استنفورد-بینه شهرت دارد تاکنون  5 بار مورد بازبینی قرار گرفته است و می توان از آن برای ارزیابی هوش کودکان 2 ساله تا بزرگسالان استفاده کرد. نوع دیگر آزمون های هوشی آزمون مشهور وکسلر است که به نوعی پرکاربردترین آزمون هوش در دنیاست.

بنابراین آزمون های هوش از همان ابتدا برای این هدف طراحی شده بودند که نوع خاصی از هوش و نه تمام آن را بسنجند، آن نوع هوشی که کودکان برای موفقیت در زمینه های تحصیلی و آموزشی لازم دارند. چنین هوشی بر توانایی های زبان، حافظه، ریاضی، توانایی های فضایی، شناختی ، مهارت های حرکتی و همچنین سرعت تفکر مبتنی هستند. این آزمون های خلاقیت ، خرد، صداقت، استقامت یا توانایی موفقیت در زندگی را نخواهند سنجید.

چه عواملی در نمرات هوشی موثرند؟

افسانه ی هوش ارثی سال هاست که در ادبیات علمی جایگاهی ندارد. آنچه مسلم است این است که بخش قابل توجهی از هوش را عوامل زیستی از جمله ژنتیک تعیین می کنند اما سهم عوامل اجتماعی و محیطی را در پرورش هوش نمی توان نادیده گرفت.  ریچارد نیزبت در کتاب خود (( هوش و چگونگی فهم آن)) که در سال 2009 منتشر شد به نحو قانع کننده ای بیان می دارد هوش عمدتا و اساسا تحت تاثیر عوامل اجتماعی است تا عوامل ژنتیکی و به همین دلیل والدین و معلمان می توانند آن را بهبود بخشند. برخی مطالعات از تغییر پذیری 12-18 نمره ای و بعضی دیگر از تغییر پذیری 10-3- نمره ای نمرات هوشی از 2 تا 17 سالگی در اثر عوامل محیطی و اجتماعی خبر می دهند. این تفاوت وقتی معنادار می شود که در نظر بگیرید از فردی با هوشبهر 100 انتظار می رود که فقط از دبیرستان فارغ التحصیل شود درحالی که از فردی با هوش 115 می توان انتظار داشت که وارد دانشگاه شود و تبدیل به متخصص گردد.

علاوه بر فهم عوامل موثر بر هوش نوع برخورد با نمرات هوش هم اهمیت دارد. نمرات هوشی می توانند پیش گویی هایی باشند که به وسیله  ی اعتقاد ما به آنها و نوع نگرش و رفتارهای ما در عمل نیز تحقق پیدا کنند زیرا هنگامی که والدین و معلمان بر اساس نمره ای که کسب شده از کودک انتظار عملکرد خوب یا عملکردی بدی داشته باشند، به گونه با کودک رفتار و برخورد خواهند کرد که پیش بینی نمرات درست از آب درآید.