با خستگی‌های دوران سالمندی چه کنیم

احساس خستگی و کندی در سالمندان در بسیاری موارد، یک وضعیت طبیعی وابسته به شرایط فیزیولوژیک سالمندی است و چندان نگران‌کننده نیست.

یکی از شکایت‌های سالمندان احساس کسالت دائمی و خستگی است. این موضوع به‌عنوان یکی از سندرم‌های شایع سالمندی به‌شمار می‌رود. اینکه دلیل خاصی برای این حالت وجود دارد یا نه باید گفت احساس خستگی و کسالت در سالمندان، چند دلیل عمده را به خود اختصاص می‌دهد و طیفی از احساس کسالت و خستگی را در این گروه می‌توان شاهد بود که می‌تواند از یک حالت فیزیولوژیک وابسته به سن و با شدت کم شروع شده و در بعضی از افراد به یک شرایط بیمارگونه و شدید تظاهر کند. در این جا نظرات دکتر نوروزی (MPH) دانش‌آموخته دوره عالی سلامت سالمندان را در این باره با هم مرور می‌کنیم:

بسیاری از خستگی‌های سالمندان طبیعی است

یکی از دلایل مهم و وابسته به شرایط فیزیولوژیک سنین سالمندی، کندی فیزیولوژیک در همه جوانب حسی، حرکتی و عاطفی در این گروه است. به این معنی که همان‌طور که یک فرد سالمند در پاسخ به بسیاری از محرک‌های محیطی نسبت به سایرین دیرتر پاسخ می‌دهد، این کندی در همه جنبه‌های رفتاری و عاطفی وی وجود داشته و یک احساس خستگی توام با کندی ملاحظه می‌شود.

در بسیاری موارد ما از خود افراد سالمند می‌شنویم که مثلا چند سال قبل به محض اینکه یکی از دوستان به آنها پیشنهاد رفتن به یک جمع خودمانی از دوستان را می‌داد، خیلی زود قبول می‌کردند و سریع با جمع همراه می‌شدند ولی در حال حاضر  تصمیم‌گیری برای حضور در این نوع جمع‌ها، با تاخیر زیادی صورت می‌گیرد و حتی گاهی اگر هم تصمیم بگیرند که به این مهمانی بروند، این اتفاق با آن سرعت سابق نمی‌افتد. در بسیاری از موارد این حالت، یک وضعیت طبیعی وابسته به شرایط فیزیولوژیک سالمندی است و چندان نگران‌کننده نیست. درست همان طور که وقتی به‌ یک نوجوان در یک بعد‌از‌ظهر گرم تابستان پیشنهاد رفتن به استخر و شنا را بدهید در کسری از دقیقه با این پیشنهاد همراه خواهد شد، طبیعی تلقی می‌شود.

بیماری‌های مزمن، داروها و خستگی 

اگرچه کندی و احساس خستگی در سالمندان تا حدودی طبیعی است اما عواملی نیز وجود دارند که این حالات را تشدید می‌کند. از اصلی‌ترین این عوامل ابتلا به بیماری‌های مزمن از قبیل کم‌کاری تیروئید، دیابت، فشار خون بالا، بیماری‌های قلبی – عروقی، بیماری‌های ریوی و کلیوی است که یا خود این بیماری‌ها در سیر پیشرفت بیماری،‌ باعث احساس خستگی و کسالت می‌شوند یا اینکه به‌دلیل عوارض ناشی از مصرف داروها، فرد را به درجاتی از اختلالات خلقی و روانی مثل افسردگی مبتلا می‌کنند که علامت اصلی آن احساس خستگی مفرط است.

بسیاری از خستگی‌های سالمندان طبیعی است‎

بیماری‌های اعصاب و روان

اما یکی دیگر از جدی‌ترین دلایل احساس کسالت و خستگی در سنین سالمندی، ابتلای این افراد به بیماری‌های اعصاب و روان است. در این گروه از بیماری‌ها می‌توان از اختلالات خلقی که شایع‌ترین آن افسردگی است، نام برد. به غیر از افسردگی، بیماری‌هایی مثل پارکینسون و آلزایمر نیز در این دسته تقسیم‌بندی می‌شوند که می‌توانند باعث احساس خستگی و کندی سالمندان شوند.

در این مورد باید توجه داشته باشیم که یکی از دلایل بروز افسردگی با درجات مختلف در سالمندان، سندرم خانه خالی است که ناشی از تنها شدن والدین در سنین سالمندی است. مساله‌ای که با کمی توجه بیشتر می‌توان آن را برطرف کرد و از بروز مشکلات جدی‌تر پیشگیری نمود.

آیا درمان خاصی برای این حالت و جود دارد؟ 

برای پیشگیری و درمان این اختلال در سالمندان باید به دلایل بروز آن توجه کرد و بر حسب علت بروز و ابتلا، برای پیشگیری و درمان آن راهکار ارائه داد. در مواردی که احساس کسالت و خستگی ناشی از فیزیولوژی سالمندی است،  بهترین راه پیشگیری، اصلاح سبک زندگی در این افراد است. به این معنی که باید فرد سالمند را ترغیب کرد تا از سنین میانسالی با فعالیت‌های فیزیکی و ورزش مداوم و همچنین شرکت در برنامه‌های تفریحی گروهی و به‌خصوص در گروه همسالان تا حد زیادی از این اختلال پیشگیری کنند.

در مواردی که احساس کسالت و خستگی سالمندان، ناشی از بیماری‌های مزمن مثل دیابت، فشار خون بالا و بیماری‌های قلبی– عروقی، کلیوی و ریوی است نیز می‌توان با اصلاح سبک زندگی یعنی انجام فعالیت‌های ورزشی منظم روزانه به میزان نیم ساعت، پیروی از رژیم غذایی مناسب و جلوگیری از بروز چاقی و اضافه وزن، عدم مصرف سیگار و دخانیات و... تا حدود زیادی از این عارضه پیشگیری کرد.

البته در کنار اصلاح سبک زندگی معمولا با درمان‌های مناسب و به موقع و گاهی نیز با تغییر در برنامه درمانی تحت نظر متخصص معالج، می‌توان تا از بروز مشکل خستگی دوران سالمندی پیشگیری کرد و به درمان آن پرداخت. آن دسته از افرادی هم که به علت ابتلا به بیماری‌های مغز و اعصاب به این اختلال دچار شده‌اند، با مراجعه به پزشک متخصص و انجام درمان مناسب، بهبود قابل‌قبولی پیدا خواهند کرد.

بسیاری از بیماری‌های مزمن در سیر پیشرفت و عوارض ناشی از مصرف داروهای آین بیماری‌ها، فرد را به درجاتی از اختلالات خلقی و روانی مثل افسردگی مبتلا می‌کنند که علامت اصلی آن احساس خستگی مفرط است.

توصیه مهم

این طبیعی است که دوستان و اطرافیان همیشه با مشاهده حالات غیرعادی در ما از روی لطف راهکارهایی را برای درمان پیشنهاد می‌کنند اما غیر از اینکه ممکن است این توصیه‌ها غیرعلمی و ناکارآمد باشد و زمان مناسب درمان را نیز به تاخیر بیندازد، حتی در برخی موارد امکان دارد نتیجه معکوس هم در پی داشته باشد. بنابراین یکی از مهم‌ترین توصیه‌هایی که برای سالمندانی که از احساس کسالت و خستگی رنج می‌برند می‌توان داشت، این است که با توجه به گستردگی طیف تشخیص و درمان که مطمئنا از عهده افراد غیرمتخصص خارج هست، حتما با اولین علامت‌هایی که از این حالت در خود احساس می‌کنند، به متخصصان مراجعه کنند تا با توجه به تشخیص مناسب، راهکار مناسب درمانی را دریافت کنند.