سرطان سارکوم چیست ؟ علائم ؛ درمان ؛ پیشگیری

سرطان سارکوم چیست؟ علائم و نشانه های این سرطان را می دانید؟ سرطان سارکوم را چگونه درمان کنیم؟ هرآنچه درباره ی این سرطان لازم است بدانید را در پارس نیوز بخوانید. 

سارکوم چیست؟

سارکوما نوعی سرطان است که می‌تواند در قسمت‌های مختلفی از بدن رخ دهد. سارکوما اصطلاح عمومی گروه گسترده‌ای از سرطان‌ها است که از استخوان‌ها و بافت‌های نرم (همبندی) منشا می‌گیرند (سارکوم بافت نرم).

سارکوم بافت نرم در بافت‌هایی ایجاد می‌شود که سایر ساختارهای بدن را به هم متصل، پشتیبانی و احاطه می‌کنند؛ این بافت‌ها شامل عضلات، چربی، رگ‌های خونی، اعصاب، تاندون‌ها و پوشش مفاصل است.

هر ساله حدود 12000 مورد سارکوم بافت نرم و 3000 مورد سارکوم استخوان در ایالات متحده تشخیص داده می‌شود. سارکوم استخوان، بیشتر در بین کودکان دیده می‌شود در حالی‌که سارکوم بافت نرم در بزرگسالان بیشتر شایع است.

سارکوم چگونه به وجود می آید؟

در دوران جنینی، بدن انسان از سه لایه پیچ‌خورده در یکدیگر تشکیل می‌شود. این سه لایه به نام‌های اکتودرم، مزودرم و اندودرم همچون سه کاغذ رنگی به شکل‌های مختلف روی هم قرار می‌گیرند و بافت‌های مختلف بدن را تشکیل می دهند. اکتودرم بافت بالایی، مزودرم بافت میانی و اندودرم بافت داخلی بدن جنین است. تومورهایی که از بافت مزودرم ریشه می‌گیرند، سارکوم نام دارند.

علت بروز سرطان سارکوم چیست؟

1. شکستن استخوان و عدم توجه به آن و بروز عفونت
2. پیری و ناتوانی
3. قرار گرفتن در معرض پرتودرمانی با دوز بالا.
4. تماس با کلوروفنول و فنوکسی هربیسید.
5. بیماری ایدز هم می‌تواند زمینه ی مبتلا شدن به سرطان سارکوم را  افزایش دهد.
6. در برخی موارد نیز این سرطان از بیماری‌های وراثتی یا سندروم لی فرامنی ناشی می‌شود.

علائم سارکوم چیست؟

علائم اولیه سارکوم بافت نرم می‌تواند یک توده یا تورم بدون درد باشد. برخی از سارکوم‌ها تا زمانی که رشد نکنند و به اعصاب، اندام‌ها یا عضلات مجاور فشار نیاورند، ممکن است علائمی ایجاد نکنند. رشد آنها ممکن است باعث درد، احساس سیری یا مشکلات تنفسی شود.

شایع‌ترین علائم سارکوم استخوان شامل موارد زیر است:

• درد و یا تورم در بازو یا پا، تنه، لگن یا پشت. ناحیه متورم ممکن است در اثر لمس گرم به نظر برسد.
• دامنه حرکتی محدود در مفصل
• تب با علت ناشناخته
• کاهش وزن
• شکستگی استخوانی بدون دلیل مشخص (در اثر آسیب دیدگی جزئی یا عدم آسیب دیدگی)

این علائم می‌تواند نشانه بسیاری از بیماری‌های دیگر پزشکی نیز باشد. در نتیجه برای تشخیص قطعی لازم است با پزشک مشورت کنید.

انواع سرطان سارکوم کدام است؟

سرطان‌های سارکوم را می‌توان به دو دسته اصلی تقسیم کرد: سارکوم بافت نرم و سارکوم استخوان، یا استئوسارکوم.  در تقسیم بندی جزئی‌تر انواع سرطان سارکوم عبارتند از:

آنژیوسارکوم (Angiosarcoma)

آنژیوسارکوم نوع بر عروق خونی یا لنفاوی تأثیر گذار می باشد.

سرطان سارکوم استخوان

سارکوم استخوان یک سرطان محسوب می شود که در استخوان شروع می گردد. گاهی اوقات تمامی انواع سرطان استخوان را یک سارکوم  نامگذاری می کند،  درحالیکه سارکوم تنها نوعی سرطان استخوان می باشد.   (Bone sarcoma)

کوندروسارکوم (Chondrosarcoma)

مبدا کندروسارکوم از غضروف  می باشد.

تومور دسموئید

اغلب، تومورهای دسموئید سارکوم بافت نرم (سرطان) تلقی نمی شوند زیرا اگرچه می توانند به بافتهای اطراف کشیده شوند و پس از جراحی عود نمایند ولی به ندرت به اعضای دوردست منتشر می شوند.

بعضا ممکن هست که تومورهای دسموئید بدون درمان برای مدتی تحت نظر گرفته شوند. چنانچه تومور در حال رشد باشد یا موجب درد و سایر علایم شود درمان شروع می شود.

سرطان سارکوم یوئینگ

اغلب در استخوان ساق پا و لگن مشاهده می شود اما این به آن معنا نمی باشد که نمی تواند استخوان های دیگر را مبتلا نماید. در مواردی کمیاب این بیماری در بافت های شکم، قفسه سینه نیز مشاهده می گردد. این نوع بیماری بیشتر بدن کودکان و نوجوانان را در معرض خطر قرار می دهد.

سارکوم فیبروبلاستی

این نوع دیگری از سرطان استخوان می باشد که بیشتر بافت های نرم را نسبت به استخوان ها درگیر می کند. این بیماری بیشتر در افراد میانسال و مسن مشاهده می شود. استخوان پاها، بازوها و فک بیشتر در معرض این بیماری  هستند.

سرطان سارکوم کاپوسی (Kaposi's sarcoma)

در این دسته از بیماری معمولا روی پوست تأثیر می گذارد اما می تواند در بافت های دیگر هم  اتفاق افتد و از ویروس هرپس انسانی 8 ناشی می گردد.

استئوسارکوم

بعضی از انواع سارکوم خوش‌خیم ‌تر و بعضی دیگر بدخیم ‌تر هستند، اما رابدومیوسارکوما اغلب بدخیم و تهاجمی است، به‌ خصوص اگر در نواحی مختلف دست به وجود بیاید. این نوع سارکوم ممکن است پس از جراحی در محل عمل عود کند و بافت‌های اطراف، استخوان و ریه را مورد حمله قرار دهد.

رابدومیوسارکوم به غیر از عضلات دست می‌تواند در نواحی دیگر مثل کتف، داخل دیواره شکم، دیواره رحم و... نیز ایجاد شود، درمان این بیماری در صورت دست‌اندازی به ریه و استخوان مشکل خواهدشد.

این نوع سارکوم در عضلات فعال بدن رشد می کند. این ماهیچه ها، ماهیچه هایی اند که کنترل آنها را داریم، مثل ماهیچه هایی که برای حرکت دادن دست ها یا پاها استفاده می نماییم. به طور معمول این تومور نیز در  در سر، گردن، مثانه، واژن، بازوها، پاها و تنه رخ می دهد.

راه های تشخیص سرطان سارکوم

این سرطان را نمی توان با استفاده از آزمایش خون تشخیص داد و مثل سرطان پروستات و روده، تومور مارکری برای آن وجود ندارد. از طریق نمونه‌برداری سارکوم نرم، خوش‌خیم و بدخیم بودن آن مشخص می شود. تمام توده‌های ایجادشده در بافت نرم  اگر حجم زیادی را اشغال کرده و عمیق هم باشند، باید نمونه‌برداری شوند تا نوع توده مشخص گردد،

آسیب ‌شناس نوع توده و درجه تومور را مشخص می‌کند. سارکومای درجه ی پایین، معمولا به بافت‌های دوردست منتقل نمی‌شوند. ولی سارکومای درجه ی بالا معمولا به بافت‌های دیگر تجاوز می‌کند. برای تشخیص سارکوم‌های استخوان، رادیوگرافی ساده و سی‌تی‌اسکن کمک‌ کننده‌ هستند. نمونه‌برداری از توده ی استخوان ، ام آر آی، اسکن رادیوایزوتوپ، پرتو درمانی نیز انواع دیگر راه های تشخیص این سرطان هستند. در زیر مختصر به آن ها اشاره می کنیم.

نمونه برداری

تشخیص سرطان استخوان به دو روش آسپیراسیون و بیوپسی انجام می‌شود. همان طور که اطلاع دارید مغز استخوان شامل دو بخش جامد و مایع است که برای نمونه برداری بخش جامد از نمونه برداری بیوپسی استفاده می‌شود و پزشک یک سوزن بزرگ را داخل استخوان فرو می‌کند. این نمونه برداری جزء نمونه برداری‌های سخت و دردناک است. در نمونه برداری آسپیراسیون از مایع داخلی استخوان نمونه برداری می‌شود

رادیو گرافی و سی تی اسکن

در این روش دستگاه‌های سی تی اسکن و رادیوگرافی وجود توده در استخوان را مشخص می‌ کنند. برای تشخیص سرطان در بافت‌های نرم بدن مانند ریه و غدد لنفاوی، پزشک یک مایع حاجب را به بیمار می دهد و بیمار پس از نوشیدن آن، در دستگاه سی تی اسکن قرار می‌گیرد و به این ترتیب، وجود توده و رشد سلول سرطانی تشخیص داده می‌شود. 

سی تی اسکن هسته‌ای برای تشخیص سرطان سارکوم

این روش برای تشخیص متاستاز (گسترش بافت استخوانی به سایر بخش‌های بدن) سرطان سارکوم استفاده می‌شود.

درمان سرطان سارکوم

روند درمان سارکوم به مراحل سرطان همچون اندازه و محل تومور و میزان فراپخش آن بستگی دارد. تعیین مرحله سرطان بر اساس چند عامل یعنی اندازه، درجه و میزان انتشار سرطان به غده‌های لنفاوی یا جاهای دیگر بدن است. سارکوم درجه ی پایین را می‌توان با برداشتن توده و تمیز کردن ناحیه اطراف توده از سلول‌های سرطانی، ریشه‌کن کرد، ولی در سارکوم با درجه بالا از شیمی‎درمانی و رادیوتراپی استفاده می‌شود.

شیمی‌درمانی و رادیوتراپی

شیمی‌درمانی و رادیوتراپی قبل از جراحی انجام می‌شود تا اندازه ی تومور را کوچک‌تر کرده و جراح بتواند راحت‌تر توده را خارج کند. حداکثر ده تا پانزده درصد موارد سارکوم‌ها وسعت زیادی از بافت را اشغال می‌کنند که باعث درگیری عروق و اعصاب اندام خواهد شد. در این مواقع برای جلوگیری از انتشار توده، آمپوتاسیون یا قطع عضو انجام می‌شود. گسترش توده به نقاط دیگر بدن شانس موفقیت در درمان را کم می کند.

اصولا شیمی درمانی حدود شش تا نه ماه طول می کشد. کودکانی که درگیر این بیماری هستند باید در طول درمان چند روز در بیمارستان بستری شوند و این کار هر دو تا سه هفته یکبار باید انجام شود. بعضی از کودکان باید بخاطر عوارض جانبی مانند تب یا عفونت مدت زمان بیشتری در بیمارستان بمانند. داروهای شیمی درمانی باید به صورت درون وریدی تزریق شوند.

پرتودرمانی برای سرطان سارکوم

پرتودرمانی برای مواردی که سارکوم بافت نرم بزرگ باشد یا به دلیل نزدیکی به ارگانهای حیاتی بدن نتوان آن را با حاشیه ای مناسب از بافت اطراف خارج کرد، استفاده می شود. پرتو درمانی یک درمان مهم در کاهش برگشت بیماری پس از جراحی است، ۵۰-۶۰ Gy دوز استاندارد برای سارکوم بافت نرم است. پرتودرمانی ممکن است قبل یا بعد از عمل جراحی انجام شود. این درمان قبل از عمل همراه با ۳۰٪ خطر برای عوارض زخم است.

این امر سبب می شود که انجام جراحی با خطرات ناخواسته بیشتری همراه باشد. در ضمن به دلیل چسبندگی ایجاد شده در بافت های بدن انجام جراحی مشکل تر و موفقیت درمان بالقوه کمتر خواهد بود. ممکن است در اثر پرتو درمانی سالها بعد در محل انجام آن ، سارکوم دیگری که غیر مرتب با سارکوم پرتو درمانی است بوجود آید.

جراحی

درمان دیگر  برای سارکوم جراحی است، شایان ذکر است بعضی مواقع وسعت رشد تومور آنقدر زیاد است که در مناطق زیادی از اندام منتشر می شود و به عروق و اعصاب اندام به‌ شدت آسیب می رساند. در این موارد ممکن است بهترین راه برای بیمار قطع عضو باشد. بافتی که در این روند برداشته می شود باید با پیوند بافت زنده (از بدن خود بیمار)، بافت اهدایی (معمولاً از بانک استخوان) یا بافت مصنوعی (از جنس فلز یا ماده مصنوعی دیگر) جایگزین شود.

درمان هدفمند

درمان هدفمند یک درمان دارویی است که از داروهایی استفاده می‌کند که به نقاط ضعف خاص سلول‌های سرطانی حمله می‌کنند. برای استفاده از این روش درمانی پزشک ممکن است پس از بیوپسی، سلول‌های سارکوما را به آزمایشگاه بفرستد تا بررسی کنند به داروهای درمان هدفمند پاسخ می‌دهند یا خیر.

ایمونوتراپی

ایمونوتراپی یک درمان دارویی است که از سیستم ایمنی بدن برای مقابله با سرطان استفاده می‌کند. سیستم ایمنی بدن که علیه بیماری مبارزه می‌کند ممکن است به سلول‌های سرطانی حمله نکند زیرا سلول‌های سرطانی پروتئین‌هایی تولید می‌کنند که توسط سلول‌های سیستم ایمنی قابل شناسایی نباشند. داروهای ایمونوتراپی با ایجاد تداخل در این روند کار می‌کنند.

فرسایش درمانی برای سرطان سارکوم

دراین روش درمانی سلول‌های سرطانی را با استفاده از برق برای گرم کردن سلول‌ها، مایع بسیار سرد برای یخ زدن سلول‌ها یا امواج فراصوت با فرکانس بالا برای آسیب رساندن به سلول‌ها از بین می‌برند.

حواسمان به  بدن دردهای کودکان باشد

گاهی اوقات اتفاق می افتد که کودکی از درد استخوان پا یا دست خود شکوه دارند و مدام در شب‌ها بیقراری می‌کند. یادمان باشد درد‌هایی مثل درد پشت زانو در کودکان اکثرا نشانه قد کشیدن است، اما پادرد و استخوان درد شدید و مدوام در پاهای کودک می‌تواند نگران کننده باشد. در این صورت بهتر است به پزشک مراجعه کرده و اطمینان حاصل کنیم که کودک را هیچ خطری تهدید نمی‌کند.

سارکوم و بارداری

طی بررسی مقالات مختلف، بیشتر محققان بر این باورند که بارداری هیچ تأثیر سوء‌ی بر روند سرطان ندارد، با این حال، از این فرضیه به دلیل نبود اطلاعات کافی نمی‌توان دفاع کرد. چندین گزارش بر خلاف این فرضیه حاوی شواهدی است مبنی بر اینکه بارداری می تواند تأثیر سوء بر روند سرطان داشته باشد.

عوارض ناشی از سرطان سارکوم چیست؟

عوارض جراحی مربوط به محل درگیر است اما شامل عوارض عمومی عفونت زخم، عدم ترمیم زخم، آسیب عصبی یا عروقی و هماتوم یا تشکیل سروما است. یکی از رایج‌ترین عوارض جانبی جراحی شامل تورم موقتی یا طولانی‌مدت و مزمن در اندام آسیب دیده است و به این ادم گفته می‌شود.

این شرایط ممکن است برای کنترل نیاز به جوراب‌های فشارنده یا بالا بردن مداوم داشته باشد. عوارض جانبی دیگر شامل آسیب عصبی است که منجر به بی حسی در پوست و یا ضعف در اندام می‌شود. برخی بیماران ممکن است به دنبال جراحی دچار درد مزمن عصبی شوند. آسیب عروقی یا آسیب رگ‌های خونی یک عارضه غیر معمول، اما قابل توجه، در جراحی است.

عوارض خاص مرتبط با این تومور، عود موضعی و متاستازهای دور است. خطر عود موضعی با میزان برداشتن سلول‌های سرطانی طی جراحی مستقیماً متناسب است. بنابراین، برداشتن گسترده سلول‌های بدخیم برای کاهش این خطر ضروری است.

ساختارهای حساس مغز و اعصاب ممکن است پاک‌سازی و برداشت گسترده سلول‌های سرطانی را غیرممکن کند، به ویژه در حفره پوپلئال. بر این اساس، ممکن است لازم باشد پیوند اعصاب یا عضلات ثانویه یا هر دو به منظور اجازه دادن به برداشتن حاشیه وسیع مورد نیاز، در نظر گرفته شود.

ریسک فاکتورها

علت ایجاد سرطان استخوان مشخص نیست ولی پزشکان عواملی را یافته‌اند که سبب افزایش خطر ابتلا به این سرطان می‌شوند؛ این عوامل عبارتند از:

• سندرم‌های ژنتیکی. بعضی از سندرم‌های ژنتیکی نادر، مانند: سندرم لی-فرامنی (Li-Fraumeni syndrome) و رتینوبلاستومای وراثتی، خطر ابتلا به سرطان استخوان را افزایش می‌دهند.
• بیماری پاژه استخوان. بیماری پاژه استخوان (Paaget’s disease of bone) غالباً بزرگسالان را درگیر می‌کند و سبب افزایش خطر ابتلا به سرطان استخوان می‌شود.
• پرتودرمانی برای معالجه‌ی سرطان. قرار گرفتن در معرض دوزهای بالای تشعشعات، مثل آنچه در پرتودرمانی برای معالجه‌ی سرطان رخ می‌دهد، خطر ابتلا به سرطان استخوان را در آینده افزایش می‌دهد.

آیا بیماران مبتلا به سرطان سارکوم در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به سرطان‌های دیگر هستند؟

اکثریت قریب به اتفاق بیماران مبتلا به سارکوم در معرض خطر افزایش سایر سرطان‌ها نیستند. تعداد بسیار کمی از بیماران نقایص ژنتیکی ارثی دارند که آنها را در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به سارکوم و سایر سرطان‌ها قرار می دهد.

به عنوان مثال، ژن مهارکننده تومور Rb در بیماران مبتلا به رتینوبلاستوما از بین رفته یا کار نمی‌کند. این بیماران اغلب بیشتر در معرض خطر ابتلا به انواع دیگر تومورها از جمله استئوسارکوم هستند.