سندرم نونان چیست و چه علائم و نشانه هایی دارد ؟

سندرم نونان نوعی بیماری ژنتیکی است که بر بسیاری از بخش‌های بدن جنین اثر می‌گذارد.شما در این مطلب از پارس نیوز به طور کامل با این سندرم و علائم و نشانه هایش آشنا خواهید شد.

سندرم نونان (Noonan Syndrome)

سندرم نونان (NS) یک بیماری ژنتیکی است که می‌تواند بسیاری از قسمت‌های بدن کودک را تحت تاثیر قرار دهد. در حالی که علائم به طور گسترده‌ای متفاوت است، اغلب شامل ویژگی‌های غیر معمول صورت، کوتاهی قد و مشکلات قلبی، مشکلات خونریزی، ناهنجاری‌های اسکلتی و بسیاری از علائم و نشانه‌های دیگر می‌با‌شد. تشخیص و درمان به موقع می‌تواند علائم را کاهش دهد و از عوارض آن جلوگیری کند.

سندرم نونان چیست؟

سندروم نونان یک بیماری ژنتیکی است که می‌تواند کودک را به طرق مختلف تحت تاثیر قرار دهد. در حالی که برخی از کودکان متولد شده با این بیماری علائم خفیف دارند، برخی دیگر ممکن است مشکلات بیشتری داشته باشند.

علائم معمولاً شامل ویژگی‌های غیرعادی صورت مانند پیشانی بلند و چشم‌های پهن، گوش‌های پایین‌تر و گردن کوتاه‌تر است. بسیاری از کودکانی که با این سندرم متولد می‌شوند، دارای قد کوتاه (قد کوتاه در مقایسه با همسن و سال‌ها)، مشکلات چشمی، تونوس عضلات پایین و بیماری قلبی مادرزادی (از بدو تولد) هستند.

در حالی که سندرم نونان هیچ درمانی ندارد، پزشک می‌تواند راهنمایی‌هایی را برای حفظ سلامت کودک تا حد امکان توصیه کند. پزشک هم‌چنین برای کمک به پیشگیری از عوارض یا تشخیص زودهنگام آن‌ها با والدین همکاری نزدیکی خواهد داشت تا کودک بتواند زندگی کامل و فعالی داشته باشد.

همچنین در پارس نیوز بخوانید : هیپوکسی چیست و چه راه درمانی دارد ؟

تاریخچه کشف سندرم نونان

اولین بیمار گزارش شده با آن چه اکنون سندرم نونان نامیده می‌شود توسط کوبیلینسکی در سال ۱۸۸۳ میلادی گزارش شد. فرد مورد نظر مردی ۲۰ ساله با بافت پرده‌ای مشخص در گردن بود، که به نظر می‌رسید با داداه‌های اکثر گزارش‌های اولیه سازگار است. در سال ۱۹۰۲ میلادی، فونکه یک بیمار با گردن تاردار و بافت پرده‌ای را توصیف کرد که هم‌چنین با قد کوتاه، کوبیتوس والگوس (تغییر شکل آرنج)، میکروگناتیا (فک کوچک) و سایر ناهنجاری‌های جزئی به او مراجعه کرده بود. این تحقیق با گزارشی توسط اولریچ در سال ۱۹۳۰ میلادی دنبال شد که دختری ۸ ساله را با ویژگی‌های مشابه توصیف می‌کرد.

اساس کروموزومی برای سندرم ترنر ابتدا در سال ۱۹۵۹ میلادی گزارش شد. گزارش‌های به اصطلاح «سندرم ترنر مرد» یا فنوتیپ ترنر در سراسر دهه ۱۹۶۰ میلادی فراوان بوده است، اما تلاش جدی برای یافتن یک ناهنجاری کروموزومی زمینه‌ای ناموفق بود. بعدها نشان داده شد که بیشتر این گزارش‌ها یک موجودیت بالینی متفاوت را توصیف می‌کنند و محققان دریافتند ان چه که به عنوان سندروم ترنر مردانه نام‌گذاری و توصیف می‌شد، ماهیتی متفاوت داشت که به آن سندروم نونان گفته می‌شود.

در سال ۱۹۶۲میلادی ژاکلین نونان، متخصص قلب کودکان، یک مطالعه بالینی در مورد ناهنجاری‌های غیر قلبی مرتبط در کودکان مبتلا به بیماری مادرزادی قلبی در انجمن تحقیقات کودکان Midwest ارائه کرد، که در آن او ۹ بیمار را توصیف کرد که ویژگی‌های مشترک صورت داشتند و دارای قد کوتاه و مشکلات ریوی بودند. تنگی و بدشکلی قابل توجه قفسه سینه داشتند. در سال ۱۹۶۸ میلادی ژاکلین نونان نتایج بررسی و مطالعه این ۹ بیمار و ۱۰ بیمار دیگر را در مجله آمریکایی بیماری‌های کودکان منتشر کرد. جان اوپیتز، متخصص اطفال، نیز خصوصیات این سندرم را منتشر کرد و نام این سندرم را سندرم نونان پیشنهاد کرد و مطالعات دکتر ژاکلین نونان را به رسمیت شناخت زیرا نونان، اولین نفری بود که نشان داد این بیماری در هر دو جنس رخ می‌دهد، این سندرم در موارد خاص سابقه خانوادگی است، شامل نقص مادرزادی قلب است و با کاریوتایپ کروموزوم‌های طبیعی همراه است.

چه کسانی به سندرم نونان مبتلا می شوند ؟

هر کسی ممکن است با سندرم نونان (NS) متولد شود. حدود ۵۰ درصد از افراد مبتلا به سندرم نونان والدینی دارند که به این بیماری مبتلا هستند. در بیشتر موارد، فرد مبتلا به سندرم نونان ۵۰ درصد احتمال دارد که این بیماری را به فرزند خود منتقل کند.

سندرم نونان چقدر شایع است ؟

سندرم نونان (NS) یک اختلال ژنتیکی نسبتاً شایع است. از هر ۱۰۰۰ تا ۲۵۰۰ نفر در یک نفر رخ می‌دهد.

علت سندرم نونان چیست؟

نشانگان نونان (NS) اغلب به دلیل تغییرات (جهش) در ژن‌های خاصی رخ می‌دهد که به رشد و توسعه بافت‌های بدن کمک می‌کند. این ژن‌های جهش‌یافته پروتئین‌هایی تولید می‌کنند که بیشتر از آن چه باید فعال هستند. آن‌ها در رشد و تقسیم مناسب سلول‌ها اختلال ایجاد می‌کنند.

سندرم نونان ممکن است:

• ارثی: یکی از والدین این بیماری را به فرزند منتقل می‌کند.
• جهش خودبخودی: بدون سابقه خانوادگی ایجاد می‌شود.

آزمایش ژنتیک می‌تواند یک ناهنجاری را در تقریباً ۸۰ درصد از افراد مبتلا به سندرم نونان مشخص کند. برای بقیه افراد، محققان علت دقیق آن را نمی‌دانند.

چه شرایطی ممکن است شبیه به سندرم نونان باشد ؟

سندرم نونان متعلق به گروهی از شرایط مرتبط به نام RASopathies (raz-OHP-uh-thees) است. سندرم نونان یکی از گروهی از بیماری‌های مرتبط است که در مجموع به عنوان RASopathies شناخته می‌شود. این بیماری‌ها همگی علائم و نشانه‌های مشابهی دارند و در اثر تغییر در مسیر سیگنال‌دهی سلولی یکسان ایجاد می‌شوند. همه این شرایط به دلیل یک نوع رشد و تکامل غیرطبیعی سلول است و علائم مشابهی دارند، RASopathies عبارت هستند از:

• سندرم قلبی- فاکیوکتانئوس
• سندرم کاستلو
• نوروفیبروماتوز نوع یک (NF1).
• سندرم لژیوس
• سندرم نونان با لنتیژین‌های متعدد (سندرم LEOPARD سابق)
• سندرم ترنر

علائم سندرم نونان

علائم سندروم نونان با توجه به بخش درگیرشده بدن، از خفیف تا تهدیدکننده زندگی متغیر است. بیشتر علائم در زمان رشد جنین درون رحم شروع می‌شوند یا قبل از ۱۱سالگی در کودک بروز می‌کنند.

ویژگی‌های ظاهری صورت کودکان مبتلا به سندرم نونان اغلب با افزایش سن کمتر به چشم می‌آید، از جمله:

• پیشانی بلند؛
• شکاف عمیق در میانه لب بالایی؛
• افتادگی پلک؛
• بینی صاف با پایه پهن و نوک برآمده؛
• پایین‌بودن گوش‌ها؛
• پوست شل روی گردن؛
• رنگ چشم آبی کم‌رنگ یا سبز؛
• چشم‌های پهن و متمایل به پایین که ممکن است متقاطع شوند.

علائم بالینی شایع این بیماری عبارت‌اند از:

• برآمدگی انگشتان پا یا پد انگشتان؛
• ناخن‌هایی با شکل غیرطبیعی یا بی‌رنگ؛
• گردن کوتاه با کاهش خط مو یا چین‌های پوستی اضافی؛
• قد کوتاه؛
• قفسه سینه فرورفته یا جناق برآمده.

بسیاری از کودکان مبتلا به سندرم نونان اختلالات قلبی دارند، از جمله:

• نقص دیواره بین‌دهلیزی؛
• کاردیومیوپاتی هایپرتروفیک؛
• تنگی شریان ریوی؛
• ورم پاها و دست‌ها؛
• افزایش آهسته وزن.

سندرم نونان ممکن است چنین مشکلاتی نیز ایجاد کند:

• مشکلات تنفسی مثل لارنگومالاسی؛
• تجمع مایع در دست‌ها و پاها؛
• تأخیر در رشد؛
• خون‌ریزی زیاد یا کبودی؛
• مشکل تغذیه؛
• بیضه نزول‌نیافته که در صورت درمان‌نشدن ممکن است موجب مشکلات باروری شود؛
• بلوغ دیررس؛
• خمیدگی ستون فقرات؛
• مشکلات بینایی یا شنوایی؛
• اختلالات زایمان که کلیه‌ها را درگیر می‌کند. 
  • اختلالات دریچه  قلبی: تنگی دریچه ریوی یا همان باریک شدن دریچه ریوی. این شایع ترین مشکل قلبی است که با سندرم نونان مشاهده می شود و ممکن است به تنهایی یا همراه با سایر نقایص قلبی رخ دهد.
  • ضخیم شدن عضله قلب (کاردیومیوپاتی هیپرتروفیک): این عارضه به معنی رشد غیر طبیعی یا ضخیم شدن عضله قلب است که برخی از افراد مبتلا به سندرم نونان را تحت تاثیر قرار می دهد.
  • سایر نقایص ساختاری قلب: این نقایص می توانند شامل وجود سوراخی در دیواره ای باشد که دو حفره پایینی قلب را از هم جدا می کند (نقص دیواره بین بطنی)، باریک شدن سرخرگی که خون را برای اکسیژن رسانی به ریه ها حمل می کند (تنگی شریان ریوی)، یا تنگ شدن رگ خونی اصلی (آئورت) که خون را از قلب به بدن می رساند (کوآرکتاسیون آئورت).
  • آریتمی قلب: این عارضه می تواند با یا بدون ناهنجاری های ساختاری قلب رخ دهد. نامنظم بودن ریتم قلب در اکثر افراد مبتلا به سندرم نونان رخ می دهد.

     

ویژگی های چهره

ظاهر صورت یکی از ویژگی های بالینی کلیدی است که منجر به تشخیص سندروم نونان در افراد مبتلا می شود. این ویژگی ها ممکن است در نوزادان و کودکان خردسال بیشتر آشکار شود، اما با افزایش سن تغییر می کنند. در بزرگسالی، این ویژگی‌ های متمایز ظریف و محوتر می ‌شوند. ویژگی‌ های مربوط به چهره ممکن است شامل موارد زیر باشند:

• چشم ها پهن، مایل به پایین همراه با پلک های افتاده هستند؛ همچنین عنبیه چشم این افراد آبی کم رنگ یا سبز می باشد.
• گوش‌ ها نسبت به یکدیگر تنظیم و متقارن نیستند و به سمت عقب چرخیده اند.
• ناحیه بالای بینی فرورفته و پایه آن پهن می باشد.
• دهان دارای یک شیار عمیق بین بینی و دهان و قسمت پهن لب بالایی است، چینی که از لبه بینی تا گوشه دهان کشیده می شود و با افزایش سن، شیارهای عمیقی پیدا می کند. دندان ها ممکن است کج باشد، سقف داخلی دهان (کام) ممکن است بسیار قوس دار باشد و فک پایین ممکن است کوچک باشد.
• اجزای صورت فرد ممکن است درشت به نظر برسند؛ همچنین صورتشان ممکن است آویزان و بی حالت به نظر برسد.
• سر ممکن است بزرگ با پیشانی برجسته و خط موی کم پشت سر به نظر برسد.
• پوست ممکن است با افزایش سن نازک و شفاف به نظر برسد.

بیماری قلبی

بسیاری از افراد مبتلا به سندرم نونان با نوعی نقص قلبی (بیماری مادرزادی قلبی) به دنیا می ‌آیند که برخی از علائم و نشانه ‌های کلیدی این اختلال را شامل می ‌شود؛ برخی از مشکلات قلبی ممکن است در سنین بالاتر رخ دهد. برخی از اشکال بیماری قلبی مادرزادی مرتبط با این اختلال عبارت اند از:

مسائل مربوط به رشد

سندرم نونان می تواند رشد طبیعی افراد را تحت تاثیر قرار دهد؛ از همین رو بسیاری از کودکان مبتلا به بیماری نونان با سرعت طبیعی رشد نمی کنند. مشکلات ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• وزن نوزادان مبتلا هنگام تولد احتمالاً طبیعی خواهد بود، اما رشدشان با گذشت زمان کند می شود.
• مشکلاتی در تغذیه و خوردن ممکن است منجر به سو هاضمه و اختلال در افزایش وزن شود.
• سطح هورمون رشد در بدن مبتلایان ممکن است ناکافی باشد.
• جهش رشدی که معمولا در سال های نوجوانی و در دوران بلوغ مشاهده می شود ممکن است به تعویق بیفتد. با این حال از آنجایی که این اختلال باعث تاخیر در بلوغ استخوان می شود، رشد گاهی تا اواخر نوجوانی ادامه می یابد.
• در بزرگسالی، برخی از افراد مبتلا به سندرم نونان ممکن است قد طبیعی داشته باشند، اما کوتاهی قد بین آن ها شایع تر است.

مشکلات اسکلتی عضلانی

برخی از مشکلات رایج می تواند شامل موارد زیر باشد:

• قفسه سینه ای با شکل غیر معمول اغلب با سینه فرورفته (pectus excavatum) یا جناغ برآمده (پکتوس کاریناتوم یا pectus carinatum)
• نوک سینه های پهن
• گردن کوتاه که اغلب با چین های اضافی پوست (webbed neck) یا عضلات برجسته گردن (trapezius) همراه است.
• بد شکلی های ستون فقرات

ناتوانی های یادگیری

هوش اکثر افراد مبتلا به سندروم نونان تحت تأثیر قرار نمی گیرد با این حال، افراد ممکن است مشکلات زیر را داشته باشند:

• افزایش خطر ابتلا به ناتوانی های یادگیری و ناتوانی ذهنی خفیف
• طیف وسیعی از اختلالات ذهنی، عاطفی و رفتاری که معمولا خفیف هستند
• نقص شنوایی و بینایی که ممکن است یادگیری را برای افراد پیچیده کند

مشکلات چشم

یکی از علائم شایع سندروم نونان، ناهنجاری های چشم و پلک است؛ این ها ممکن است شامل موارد زیر باشند:

• مشکلاتی در ماهیچه های چشم، مانند چشم متقاطع (استرابیسم)
• مشکلات انکساری چشم مانند آستیگماتیسم، نزدیک بینی (myopia) یا دوربینی (hyperopia)
• حرکت سریع کره چشم (نیستاگموس)
• آب مروارید

مشکلات شنوایی

سندرم نونان به دلیل مشکلات عصبی یا ناهنجاری های ساختاری در استخوان های گوش داخلی می تواند باعث نارسایی شنوایی شود.

خون ریزی

سندرم نونان می ‌تواند باعث خونریزی و کبودی بیش از حد به دلیل نقص لخته شدن خون یا کاهش شدید تعداد پلاکت ‌های خون شود.

بیماری های لنفاوی

سندروم نونان می تواند باعث ایجاد مشکلاتی در سیستم لنفاوی شود (سیستم لنفاوی مایع اضافی را از بدن تخلیه می کند و به مبارزه با عفونت کمک می نماید)، این مسائل می توانند شامل موارد زیر باشند:

• ممکن است قبل یا بعد از تولد ظاهر شود یا در سنین نوجوانی یا بزرگسالی بروز یابد
• می تواند در یک ناحیه خاص از بدن متمرکز شود یا به طور گسترده پخش شود
• اغلب باعث ایجاد مایع اضافی (ادم لنفاوی) در پشت دست ها یا بالای پاها می شود

اختلالات تناسلی و کلیوی

بسیاری از افراد به ویژه مردان مبتلا به سندرم نونان، می توانند در ناحیه تناسلی و کلیه های خود مشکلاتی داشته باشند که عبارت هستند از:

• اختلال در بیضه ها: عدم نزول بیضه ها (کریپتورکیدیسم) در مردان مبتلا شایع است.
• اختلال در بلوغ: بلوغ ممکن است در پسران و دختران به تاخیر بیفتد.
• اختلال در باروری: اکثر زنان باروری طبیعی دارند با این حال در مردان، باروری ممکن است به طور طبیعی اتفاق نیافتد که دلیل آن اغلب به خاطر عدم نزول بیضه ها است.
• اختلال در کلیه ها: مشکلات کلیوی به طور کلی خفیف است و در تعداد نسبتا کمی از افراد مبتلا به سندرم نونان رخ می دهد.

بیماری های پوستی

افراد مبتلا به سندروم نونان ممکن است دارای بیماری های پوستی باشند که معمولاً عبارت هستند از:

• • • مشکلات مختلفی که بر رنگ و بافت پوست تاثیر می گذارد
    • موهای مجعد، درشت یا موهای کم پشت

سندرم نونان و رابطه آن با اختلالات جنسی

پسران نوجوان مبتلا به این سندرم معمولاً بلوغ تاخیری را تجربه می‌کنند. آن‌ها از سن ۱۳ یا ۱۴ سالگی شروع به بلوغ می‌کنند و جهش رشد و بلوغ آن‌ها کاهش می‌یابد که منجر به کوتاه شدن قد می‌شود. اکثر مردان مبتلا به سندرم نونان دارای بیضه‌های نزول نکرده (کریپتورکیدیسم) هستند که ممکن است به ناباروری (ناتوانی در داشتن فرزند و ناتوانی در تولید تعداد اسپرم کافی جهت بچه‌دار شدن) در مراحل بعدی زندگی منجر شود. نقاط عطف اولیه رشد و نمو در افراد مبتلا به این سندرم اغلب به تأخیر می‌افتد که با تون عضلانی کم و شلی مفاصل که در بخشی از تاخیر سیستم حرکتی نقش دارد، مرتبط است. زنان مبتلا به سندرم نونان می‌توانند بلوغ تاخیری را تجربه کنند، اما اکثر آن‌ها بلوغ و باروری طبیعی دارند. زنان مبتلا به نشانگان نونان، اختلالات زایمانی دارند که کلیه‌ها را درگیر می‌کند.

چه عوارض دیگری با سندرم نونان همراه است ؟

بسیاری از کودکان مبتلا به سندرم نونان در نوجوانی رشد کندتر از حد معمول را تجربه می‌کنند، اگر چه ممکن است در هنگام تولد قد معمولی داشته باشند. حدود ۲۵ درصد مبتلایان دارای ناتوانی یادگیری هستند و فقط برخی از کودکان دارای ناتوانی ذهنی هستند. حدود ۱۰ تا ۱۵ درصد از کودکان مبتلا به سندرم نونان نیاز به آموزش ویژه دارند. سندرم نونان هم چنین می‌تواند باعث تاخیر در رشد، مشکلات رفتاری یا اختلالات گفتاری شود. میزان بروز اختلال نقص توجه و بیش فعالی (ADHD) در کودکان مبتلا به سندرم نونان در مقایسه با کودکان غیر مبتلا بیشتر گزارش شده است.

برخی از افراد مبتلا به سندرم نونان به سرطان مبتلا می‌شوند، به ویژه آن‌هایی که سلول‌های خون‌ساز را درگیر می‌کنند. تخمین زده شده است که خطر ابتلا به لوسمی یا سایر سرطان‌ها در کودکان مبتلا به سندرم نونان هشت برابر بیشتر از همسالان هم سن و سال است. برخی از کودکان مبتلا به سندرم نونان در معرض بیشتر ریسک ابتلا به لوسمی غیرعادی دوران کودکی به نام لوسمی میلومونوسیتی نوجوانان (JMML) یا سایر سرطان‌های دوران کودکی قرار دارند اما تصور می‌شود که خطر کلی تا سن ۲۰ سالگی حدود ۴ درصد باشد.

تشخیص سندرم نونان

پزشک معمولا در بدو تولد یا بلافاصله پس از آن با معاینه بالینی و بررسی علائم کودک به سندرم نونان شک می‌کند. همچنین ممکن است پزشک برای تأیید تشخیص و رد سایر بیماری‌ها آزمایش‌های ژنتیکی تجویز کند، از جمله:

• شمارش کامل خون؛
• پرتوی ایکس از قفسه سینه؛
• سی تی اسکن؛
• ام آر آی؛
• اکوکاردیوگرام؛
• الکتروکاردیوگرام؛
• آزمایش‌های ژنتیکی؛
• سونوگرافی.

درمان سندرم نونان

سندرم نونان درمان قطعی ندارد، اما روش‌هایی مؤثر برای مهار علائمش وجود دارند. تیم پزشکی با توجه به علائم بیماری و شدت آنها، برنامه‌های درمان را در نظر می‌گیرند، از جمله:

• استفاده از وسایلی مثل عینک یا سمعک؛
• رفتاردرمانی و گفتار درمانی؛
• حمایت‌های آموزشی برای ناتوانی یادگیری؛
• دارو برای کاهش مشکلات قلبی، مشکلات خونی و بهبود رشد آهسته؛
• درمان با هورمون رشد؛
• دارو یا جراحی برای مشکلات قلبی؛
• دارو یا انتقال خون برای درمان خون‌ریزی؛
• جراحی برای بیضه نزول‌نیافته؛
• درمان‌های حمایتی مانند درمان جامع برای لنف ادم.

تیم پزشکی برای سندرم نونان

تیم درمان ممکن است شامل پزشکان مختلفی باشد، از جمله:

• متخصص بیماری‌های عروق؛
• متخصص اعصاب؛
• متخصص سرطان؛
• متخصص چشم؛
• متخصص ژنتیک؛
• متخصص قلب؛
• متخصص غدد؛
• متخصص کلیه؛
• متخصص پوست.

این تیم دارو و درمان را با توجه به شرایط کودک پیشنهاد می‌دهد.

پیشگیری از سندرم نونان

نمی‌توان کاری برای کاهش احتمال ابتلا به سندرم نونان انجام داد، زیرا این بیماری به‌سبب تغییرات ژنتیکی ایجاد می‌شود. بااین‌حال اگر در خانواده شما سابقه ابتلا به سندرم نونان وجود دارد، با متخصص ژنتیک صحبت کنید.

زندگی با سندرم نونان

اگر سندرم نونان مشکلات قلبی شدید ایجاد کند، کودک به جراحی و ارزیابی‌های بعدی نیاز دارد. تیم پزشکی گزینه‌های درمانی سریع و طولانی‌مدت را با شما در میان می‌گذارند.

رشد و تقسیم سلولی سندرم نونان

جهش هایی که باعث سندرم نونان می شوند، عبارتند از:

موروثی- کودکانی که یکی از والدینشان مبتلا به سندرم نونان است که حامل ژن معیوب (اتوزوم غالب) است، ۵۰ درصد شانس ابتلا به این اختلال را دارند.

تصادفی- سندرم نونان می تواند به دلیل یک جهش جدید در کودکانی که استعداد ژنتیکی برای این اختلال ندارند (de novo) ایجاد شود.

والدین مبتلا به سندرم نونان ۵۰ درصد شانس (یک در دو شانس) دارند که ژن معیوب را به فرزند خود منتقل کنند. کودکی که ژن معیوب را به ارث می برد ممکن است علائم کمتر یا بیشتر از والدین مبتلا داشته باشد.