11 علائم که کمبود ویتامین دی در بدن را هشدار می دهند

کمبود ویتامین دی در بدن شما را با مشکلات جدی رو به رو می کند. اگر از آن دسته افراد هستید که مدت طولانی در خانه و به دور از نور خورشید حضور دارید ممکن است با کمبود ویتامین دی مواجه شوید. در این مقاله از پارس نیوز قصد داریم علائم کمبود ویتامین دی و مواد غذایی حاوی این ویتامین را به شما معرفی کنیم.

ویتامین دی (D) چیست

ویتامین دی (کلسیفرول) یک ویتامین محلول در چربی است، یعنی در بافت‌های چربی بدن ذخیره می‌شود. ویتامین دی به طور طبیعی در بعضی غذاها وجود دارد، به بعضی غذاها اضافه می‌شود و به صورت مکمل نیز در دسترس است. همچنین تابیدن اشعه فرابنفش (UV) نور خورشید به پوست باعث ساخت ویتامین دی در بدن می‌شود.

عملکرد ویتامین دی در بدن

ویتامین دی با افزایش جذب کلسیم در روده و تنظیم غلظت کافی کلسیم و فسفات در خون، باعث استخوان‌سازی طبیعی می‌شود. این ویتامین برای رشد و بازسازی استخوان ضروری است. کمبود ویتامین دی باعث می‌شود استخوان‌ها نازک، شکننده یا بدشکل شوند. ویتامین دی کافی از ابتلا به راشیتیسم (یک بیماری مربوط به رشد استخوان‌ها) در کودکان و استئومالاسی (نرم استخوانی) در بزرگسالان جلوگیری می‌کند. این ویتامین به همراه کلسیم، از افراد مسن در برابر پوکی استخوان محافظت خواهد کرد.

میزان طبیعی ویتامین دی در بدن

غلظت سرمی 25-هیدروکسی ویتامین دی	مقدار	وضعیت
nmol/L	ng/mL
کمتر از 30	کمتر از 12	کمبود ویتامین دی
30 تا کمتر از 50	12 تا کمتر از 20	ناکافی
مساوی یا بیشتر از 50	مساوی یا بیشتر از 20	کافی
بیشتر از 125	بیشتر از 50	احتمال بروز عوارض جانبی و مسمومیت

جذب ویتامین دی در بدن

در غذاها و مکمل‌ها، ویتامین دی به دو فرم اصلی ویتامین D۲ و ویتامین D۳ وجود دارد و هر دو فرم به خوبی در روده کوچک جذب می‌شوند. وجود همزمان چربی در روده، جذب ویتامین دی را افزایش می‌دهد.

علائم کمبود ویتامین D چیست؟

تشخیص کمبود ویتامین در مراحل اولیه و در حالت خفیف کار دشواری است چراکه علائم و نشانه‌های خاصی ندارد اما زمانی که کمبود ویتامین D شدید باشد در بلندمدت علائم زیر در فرد ظاهر می‌شوند.

ابتلای مکرر به بیماری‌های عفونی

یکی از مهم‌ترین نقش‌های ویتامین د در بدن، عملکرد آن در تقویت سیستم ایمنی برای مبارزه با ویروس‌ها و باکتری‌های بیماری‌‌زا است. در چندین تحقیق معتبر مشخص شده است که کمبود ویتامین D باعث مستعد شدن فرد به عفونت‌های دستگاه تنفسی مثل سرماخوردگی، برونشیت، ذات‌الریه و کرونا ویروس می‌شود. نتایج بعضی از مطالعات بیانگر این است که مصرف روزانه ۴۰۰ واحد ویتامین د خطر ابتلا به عفونت‌های دستگاه تنفسی را به‌طور چشمگیری کاهش می‌دهد.

ضعف و خستگی از علائم کمبود ویتامین دی

در بروز احساس ضعف و خستگی دلایل مختلفی تأثیر دارند و یکی از آن‌ها ممکن است کمبود ویتامین د باشد. یک مطالعه که با شرکت ۴۸۰ فرد سالمند مبتلا به کمبود ویتامین D انجام شد نشان داد که خستگی افراد ارتباط مستقیمی با شدت کمبود ویتامین دی دارد. مصرف مکمل این ویتامین در برطرف کردن خستگی در افراد مبتلا به کمبود ویتامین د موثر است.

کمردرد و دردهای استخوانی

یکی از دلایل کمردرد و دردهای استخوانی ممکن است ناشی از میزان ناکافی ویتامین D در بدن باشد. این ویتامین  با افزایش جذب کلسیم در بدن به حفظ سلامت استخوان‌ها کمک می‌کند. در یک مطالعه بالینی با حضور ۹۸ بزرگسال مبتلا به کمردرد مشخص شد که سطوح پایین این ویتامین با دردهای شدیدتر استخوان و کمردرد ارتباط دارد. همچنین نتایج کارهای تحقیقاتی حاکی از آن است که افراد مبتلا به ورم مفاصل، دردهای عضلانی و دردهای منتشر نسبت به افراد سالم سطوح ویتامین دی  کمتری دارند.

افسردگی از علائم کمبود ویتامین دی

کمبود ویتامین D با افسردگی به‌خصوص در افراد مسن مرتبط است و بعضی از ارزیابی‌های بالینی نشان داده‌اند که مکمل‌های ویتامین د به کاهش علائم افسردگی کمک می‌کنند. البته تحقیقات در این زمینه ادامه دارد تا ابعاد وسیع‌تری از ارتباط ویتامین د و افسردگی آشکار گردد.

اختلال در ترمیم زخم

بهبودی کند و غیرطبیعی زخم پس از جراحی یا جراحت ممکن است نشانه‌ای از پایین بودن سطح ویتامین D در بدن باشد. در مطالعات آزمایشگاهی آشکار شده است که ویتامین D برای تشکیل پوست جدید به‌عنوان بخشی از فرآیند بهبود زخم بسیار حائز اهمیت است. در همین راستا، یک تحقیق بالینی نشان می‌دهد که کمبود ویتامین دی، بهبودی زخم در جراحی دهان و دندان را با مشکل مواجه می‌سازد.

پوسیدگی استخوان از علائم کمبود ویتامین دی

ویتامین دی در جذب کلسیم و متابولیزم استخوان نقش حیاتی دارد. بسیاری از افراد مسن که دچار پوسیدگی استخوان هستند فکر می­کنند باید کلسیم بیشتر مصرف کنند. درحالی­که ممکن است دچار کمبود ویتامین دی هم باشند.

پایین بودن تراکم مواد معدنی استخوان نشان می­ دهد استخوان کلسیم و سایر مواد معدنی را از دست داده است. این امر باعث می­ شود افراد مسن، به ­خصوص بانوان، بیشتر در معرض خطر شکستگی استخوان قرار بگیرند.

محققان در یک تحقیق مشاهده­ ای روی بیش از ۱۱۰۰ زن میانسال یائسه یا درحال یائسگی دریافتند بین کمبود ویتامین دی و کاهش تراکم مواد معدنی استخوان ارتباط وجود دارد.

با این حال، تحقیقات کنترل­ شده نشان می­دهد زنان دچار کمبود ویتامین دی بعد از مصرف مکمل­ های قوی از نظر میزان ویتامین دی در خون به وضعیت مطلوب دست یافتند اما تراکم مواد معدنی در استخوان آن­ها بهتر نشد.

به ­رغم این نتایج، مصرف کافی ویتامین دی و حفظ میزان مطلوب آن در خون روش خوبی برای محافظت از تراکم استخوان و کاهش خطر شکستگی است.

ریزش مو

ریزش مو اغلب به استرس نسبت داده می­ شود که مطمئنا علت شایعی است. با این حال، اگر ریزش مو شدید باشد، ممکن است در نتیجه­ ی بیماری یا کمبود ماده­ ی مغذی رخ دهد.

ریزش مو در زنان با پایین بودن میزان ویتامین دی در خون در ارتباط است البته تا به امروز تحقیقات کمی در این زمینه انجام شده است. طاسی منطقه ­ای نوعی بیماری خودایمنی است که با ریزش شدید موی سر و سایر قسمت­ های بدن شناخته می­ شود. این وضعیت با بیماری ریکت در ارتباط است که به دلیل کمبود ویتامین دی باعث نرمی استخوان در کودکان می­ شود.

کمبود ویتامین دی با طاسی منطقه ­ای در ارتباط است و می ­تواند عامل پرخطری برای بروز این بیماری باشد. براساس یک تحقیق که روی افراد دچار طاسی منطقه­ ای انجام شد، معمولا کمبود ویتامین دی با ریزش شدید مو ارتباط دارد. در یک تحقیق نمونه­ ای، استفاده ­ی موضعی از شکل مصنوعی ویتامین دی به درمان ریزش مو در پسر کوچکی که دچار نقص در گیرنده­ ی ویتامین دی بود کمک کرد.

درد عضلات از دلایل کمبود ویتامین دی

در اغلب موارد، به ­سختی می­ توان علت درد عضلات را به­ درستی تشخیص داد. برخی شواهد نشان می­دهد کمبود ویتامین دی می ­تواند علت احتمالی درد عضلانی در کودکان و بزرگسالان باشد. در یک تحقیق، ۷۱% از کسانی که از درد مزمن رنج می­بردند دچار کمبود ویتامین دی بودند.

گیرنده ­ی ویتامین دی در سلول­ های عصبی به نام گیرنده­ ی درد، که درد را درک و احساس می­ کند، وجود دارد. براساس یک تحقیق که روی موش ­ها انجام شد، کمبود ویتامین دی به ­دلیل تحریک گیرنده­ های درد در عضلات منجر به درد و حساسیت می­ شود.

سردرد و سرگیجه

سردرد و سرگیجه به‌عنوان یکی از علائم فشار خون بالا رایج است و معمولا کسانی که کمبود ویتامین D دارند، از فشار خون بالا شکایت می‌کنند. فشار خون بالا، یکی از «قاتلان خاموش» نامیده می‌شود، زیرا با وجود اینکه عامل خطری برای سکته قلبی و مغزی است، ولی در برخی افراد هیچ علائم هشداردهنده‌ای وجود ندارد و آنها متوجه بالا بودن فشار خون خود نمی‌شوند. اگر سردرد و سرگیجه دارید و گمان می‌کنید که شاید فشار خون‌تان بالا باشد، حتما باید به پزشک مراجعه کنید.

مشکلات گوارشی

اگر وضعیت پزشکی خاصی مانند بیماری سلیاک یا بیماری التهاب روده (IBD) در مورد شما تشخیص داده شده است، یا اگر مشکلاتی مانند سوزش معده یا یبوست دارید، ویتامین D می‌تواند موجب کاهش سرعت عبور مواد غذایی در بدن شما شود. همچنین به خاطر داشته باشید که میان بیماری های گوارشی مانند سلیاک و سایر مشکلات سلامت، رابطه‌ای قطعی وجود دارد.

عرق بیش از حد از علل کمبود ویتامین دی

یکی از علایم کمبود ویتامین دی عرق کردن است. اگر متوجه شده‌اید که بیش از حد عرق می‌کنید، و هیچ دلیل واضحی مانند تب، هوای گرم یا تمرین ورزشی شدید، برای آن وجود ندارد، این مسئله را نیز باید با پزشک خود در میان بگذارید. هنوز مشخص نشده است که چرا کمبود ویتامین D منجر به این مشکلات می‌شود، ولی با این حال، این مسئله در تحقیقات پزشکی، تثبیت شده و قطعی است.

عوارض کمبود ویتامین دی در بدن

بیماری ام.اس در اثر کمبود ویتامین دی

شواهد نشان می دهند که کمبود ویتامین دی می تواند خطر ابتلا به ام.اس را افزایش دهد و فعالیت بیماری را در بیماران ام. اس تغییر دهد. بسیاری از مطالعات، ابتلا به ام. اس را به ماه تولد ارتباط دادند. همچنین شیوع بالای ام. اس در مناطق دور از خط استوا که مردم کمتر در معرض نورآفتاب هستند، مشاهده شده است.

به نظر می رسد که قرار نگرفتن در معرض نورآفتاب می تواند پیشبینی کننده ابتلا به ام. اس باشد. البته تحقیقات در این زمینه ادامه دارد. مطالعات مروری نشان داد که اگر سطح ویتامین دی در بیماران ام. اس کافی باشد، عود بیماری، خطر تشکیل ضایعات جدید در مغز، ناتوانی و شدت بیماری کمتر شده و عملکرد حافظه بلندمدت غیرکلامی بهتر می شود. برای اثبات اینکه بیماری ام. اس مستقیما بدلیل ویتامین دی رخ می دهد، نیاز به مطالعات بیشتری است.

لوپوس در اثر کمبود ویتامین دی

افراد مبتلا به لوپوس غالبا به نورآفتاب حساس هستند و وقتی در معرض نورآفتاب قرار می گیرند، دچار راش پوستی و تشدید بیماری می شوند. قرار نگرفتن در معرض نورآفتاب، این افراد را در معرض خطر کمبود ویتامین دی قرار می دهد. شواهد نشان دادند که کمبود ویتامین دی می تواند بر فعالیت بیماری تاثیر بگذارد و باعث بروز امراض و مرگ و میر افراد مبتلا به لوپوس شود.

سرطان

رابطه بین نورآفتاب و سرطان معمولا به عنوان یک رابطه مثبت دیده نمی شود زیرا نورآفتاب با سرطان پوست ارتباط دارد. اشعه ماورابنفش آفتاب مهمترین عامل خطر ابتلا به سرطان پوست غیرملانوماست. از آنجایی که آفتاب، منبع اصلی ویتامین دی است لذا محققان بدنبال نقش نورآفتاب در سرطان پوست هستند.

برخی معتقدند که قرار گرفتن در معرض نور آفتاب می تواند سطح ویتامین دی را بالا نگه دارد ضمن اینکه حفاظت از پوست در برابر اشعه های نورآفتاب برای بیماران مبتلا به سرطان پوست مفید است. تحقیقات نشان می دهند که ویتامین دی اثر محافظتی در ابتلا به سایر سرطان ها از جمله کولون، سینه و پروستات دارد.

در سال 1941، پاتولوژیست امریکایی بنام فرانک اپرلی برای اولین بار، داده هایی را از مناطق جغرافیایی منتشر کرد و نشان داد که بین سطح اشعه ماورابنفش آفتاب در امریکای شمالی و نرخ مرگ و میر ناشی از سرطان ها رابطه معکوسی وجود دارد. این مطالعه نشان داد که تماس زیاد با اشعه ماورابنفش آفتاب منجر به سرطان و درنهایت مرگ می شود.

زمانی که این اطلاعات منتشر شد، دیگر تحقیقات نیز نشان دادند که بین خطر مرگ و میر ناشی از سرطان های مختلف و بدخیم (کولون، سینه، تخمدان، ملانوما و پروستات) و سکونت دور از خط استوا ارتباط وجود دارد. خواص ضدالتهابی ویتامین دی می تواند به کاهش سطح درد در بیماران سرطانی که کمبود ویتامین دی آنها اصلاح و برطرف شده است، کمک کند.

اختلالات شناختی (فکری) به علت کمبود ویتامین دی

شواهد نشان دادند که ویتامین دی نقش مهمی در رشد مغز، تنظیم کارکرد مغز و سلامت سیستم عصبی دارد. یافته ها نشان دادند که کمبود ویتامین دی در بیماران مبتلا به پارکینسون، آلزایمر، اسکیزوفرنی، افسردگی، اختلالات اضطرابی، زوال عقل و سایر سالمندان با افت حافظه شایع است.

نتیجه یک تحلیل نشان داد که خطر آسیب های فکری در افرادی با کمبود ویتامین دی به میزان 2.4 برابر بیشتر از سایر افراد است. همچنین شواهد نشان داد که کافی بودن سطح ویتامین دی در طول عمر می تواند به پیشگیری از اختلالات عصبی مرتبط با سن کمک کند.

همکاری کارشناسان خبره، پزشکان و دانشمندان از سراسردنیا در سال 2013 منجر به ارایه دستورالعملی برای جوامع علمی و پزشکی شد. آنها به این توافق رسیدند که کاهش سطح ویتامین دی یا ناکافی بودن سطح ویتامین دی می تواند یکی از عوامل خطر ابتلا به افت حافظه و زوال عقل باشد که برای اصلاح و برطرف مطالعات نشان دادند که کاهش سطح ویتامین دی با افسردگی ماژور و علایم آن ارتباط دارد.

نتیجه یک مطالعه نشان داد که افراد با کمترین سطح ویتامین دی بیشتر دچار علایم افسردگی (احساس غم و تنهایی) می شوند. همچنین افراد با کمترین سطح ویتامین دی، بیشترین میزان علایم افسردگی را نشان دادند. مطالعات در مقیاس کوچک نشان داد که علایم افسردگی با اصلاح و برطرف کردن کمبود ویتامین بهبود یافت. برای پیدا کردن بهترین روش درمان به تحقیقات بیشتری نیاز است.

بیماری قلب و عروق

کمبود ویتامین دی با افزایش فشار خون، افزایش لیپید، بیماری عروق محیطی، بیماری شریان کرونری، نارسایی میوکاردیال، نارسایی قلبی و سکته ارتباط دارد. اثرات ضدالتهابی ویتامین دی می تواند دلیلی برای استفاده از آن در بیماری قلبی باشد اما مطالعات درحال بررسی این موضوع هستند. مروری بر 6 مطالعه نشان داد که افراد مبتلا به بیماری عروق محیطی (PAD) دارای سطح پایینی از ویتامین دی هستند و ناکافی بودن ویتامین دی می تواند به پیشرفت PAD منجر شود. برای اثبات این موضوع نیاز به تحقیقات بیشتری است.

بیماری روده التهابی (IBD)

وقتی سیستم گوارش نمی تواند مواد مغذی را بدرستی جذب کند، خطر کمبود موادمغذی بیشتر می شود. نقش ویتامین دی فراتر از این موضوع است و میزان کمبود آن می تواند بر شدت IBD تاثیر بگذارد و کافی بودن سطح ویتامین دی نیز می تواند از عود بیماری جلوگیری کند. شواهد نشان می دهند که بالا بودن تعداد موارد IBD در مناطق شمالی نشانه نقش ویتامین دی در پیشگیری از این بیماری است.

بیماری اسکلتی در اثر کمبود ویتامین دی

ویتامین دی، جذب کلسیم موادغذایی را تا 30-40درصد و فسفر را تا 80 درصد تقویت می کند. بدون این ویتامین، فقط 10 تا 15 درصد کلسیم و 60 درصد فسفر جذب می شود. ویتامین دی، جذب کلسیم را در روده تقویت کرده و سطح کلسیم خون را حفظ کرده و به استحکام استخوان و پیشگیری از پوکی استخوان کمک می کند.

کمبود ویتامین دی منجر به بیماری هایپرپاراتیروئیدیسم ثانویه و افزایش تحلیل استخوان، استئوپنیا، استومالاسیا، استئوپورز و افزایش خطر شکستگی استخوان می شود. به علاوه بالارفتن سطح هورمون پاراتیروئید (PTH) می تواند مقاومت انسولین، افزایش وزن، فشارخون و هایپرتروفی بطن چپ را به همراه داشته باشد.

پیشگیری از افتادن بر زمین و شکستگی استخوان، یکی از اهداف مهم برای سلامتی سالمندان محسوب می شود. هرساله، یک سوم افراد 65 ساله به بالا حداقل یکبار تجربه افتادن بر زمین داشته اند که 5.6 درصد منجر به شکستگی استخوان شده است. بنابراین ویتامین دی نقش مهمی در پیشگیری از شکستگی استخوان دارد. گیرنده های ویتامین دی در عضله و ماهیچه های انسان تاثیر مستقیمی بر قدرت عضله دارند.

کمبود شدید ویتامین دی موجب میوپاتی می شود که با ضعف عضله و درد همراه است. مکمل ویتامین دی می تواند این وضعیت را معکوس کند و تعادل را بهبود بخشد. مکمل 700 تا 1000 واحدی ویتامین D3 میزان شکستگی استخوان را تا 19-26 درصد کاهش می دهد. مصرف دوز بیش از 800 واحد ویتامین D3 به همراه کلسیم، خطر شکستگی استخوان را تا 12-15 درصد کاهش می دهد.

کاهش خطر دیابت نوع 2

تحقیقات نشان دادند که افرادی با سطح ویتامین دی بیش از 25 نانوگرم به میزان 43درصد کمتر از افرادی با ویتامین دی کمتر از 14 نانوگرم در معرض خطر ابتلا به دیابت نوع 2 هستند. برخی مطالعات نشان دادند که کافی بودن سطح ویتامین دی با بهبود سطح قندخون و کاهش مقاومت انسولین ارتباط دارد.

کافی بودن سطح ویتامین دی با بهبود کارکرد کلیه، اختلال نعوظ، آپنه خواب، رتینوپاتی دیابتی و کاهش دوره های جنون در بیماران دوقطبی ارتباط دارد. محققان در حال مطالعه رابطه بین کمبود ویتامین دی و افزایش شیوع آسم و آلرژِی، اوتیسم، زایمان زودرس، دیابت بارداری و پری اکلامپسیا هستند.

پیشگیری از کمبود ویتامین D

رسیدن به سطح کافی ویتامین D در بدن و حفظ آن از اهداف درمان و پیشگیری از کمبود آن  است.  پس از انجام آزمایش خون و در صورت کمبود، پزشک مکمل‌های ویتامین دی مورد نیاز را تجویز خواهد کرد. برای جلوگیری از کمبود ویتامین دی به مقدار کافی غذاهای حاوی ویتامین دی مصرف کنید. قرار گرفتن صورت، دست‌ها و پاها ۱۰ تا ۱۵ دقیقه در معرض نور خورشید برای جذب مقادیر مناسب ویتامین د لازم است. در شرایط زیر نیاز به نور خورشید جهت تأمین این ویتامین بیشتر است:

• افزایش سن
• رنگ پوست تیره.
• زندگی در آب و هوای شمالی

استفاده از ضد آفتاب و ایستادن پشت پنجره، تولید ویتامین D را با مشکل مواجه می‌کند. با این حال، به خاطر داشته باشید که نور زیاد خورشید خطر ابتلا به سرطان پوست را افزایش می‌دهد و باعث پیری زودرس پوستی می‌شود. به همین دلیل مصرف مکمل ویتامین دی با دوز مناسب بسیار ایمن‌تر از قرار گرفتن در معرض نور خورشید است.

چه افرادی در معرض کمبود ویتامین دی هستند؟

دریافت ویتامین دی کافی از منابع غذایی طبیعی (غیرغنی شده) به تنهایی دشوار است. در افراد زیر احتمال کمبود ویتامین دی بیشتر است:

نوزادان و شیرخواران

مصرف شیر مادر به تنهایی قادر به برطرف کردن نیازهای ویتامین دی در نوزادان نیست.

اگرچه قرار گرفتن در معرض اشعه فرابنفش می‌تواند منجر به ساخت ویتامین دی در نوزادان شود، قرار دادن نوزادان کمتر از ۶ ماهه در معرض تابش مستقیم نور خورشید توصیه نمی‌شود. استفاده از ۴۰۰ واحد (۴۰۰ IU معادل ۱۰ میکروگرم) روزانه مکمل ویتامین دی برای شیرخواران، توصیه می‌شود.

در حال حاضر در کشور ما برای کلیه کودکانی که با شیر مادر یا شیر مصنوعی تغذیه می‌کنند ویتامین دی با دوز ۴۰۰ واحد (معادل ۱۰ میکروگرم) از روز ۳ تا ۵ تولد تا پایان ۲ سالگی (۲۴ ماهگی) تجویز می‌شود.

سالمندان

با توجه به کاهش توانایی پوست برای ساخت ویتامین دی با افزایش سن، سالمندان بیشتر در معرض خطر ابتلا به کمبود ویتامین دی هستند. علاوه بر این، سالمندان در مقایسه با افراد جوان زمان بیشتری را در خانه می‌گذرانند و احتمال سوءتغذیه در آنها بیشتر است.

• افراد خانه‌نشین و افراد دارای مشاغلی که قرار گرفتن در معرض آفتاب را محدود می‌کند، از جمله گروه‌هایی هستند که بعید است مقادیر کافی ویتامین دی را با واسطه نور خورشید دریافت کنند.
• افرادی که پوست تیره دارند: مقادیر بیشتر رنگدانه ملانین در لایه اپیدرم پوست (خارجی‌ترین لایه پوست) منجر به تیره شدن پوست و کاهش توانایی پوست در تولید ویتامین دی از نور خورشید می‌شود.
• مبتلایان به اختلال جذب چربی:

از آنجا که ویتامین دی محلول در چربی است، جذب آن بستگی به توانایی روده برای جذب چربی دارد. برخی از انواع بیماری‌ها از جمله اختلالاتی هستند که باعث سوء جذب چربی می‌شوند، مانند:

o بیماری‌های کبدی

o فیبروز سیستیک (یک اختلال وراثتی که منجر به آسیب شدید به ریه و دستگاه گوارش می‌شود)

o بیماری سلیاک (بیماری خود ایمنی که منجر به عدم تحمل گلوتن در فرد می‌شود)

o بیماری کرون (یکی از بیماری‌های التهابی روده)

o کولیت اولسروز (یکی دیگر از بیماری‌های التهابی روده)

• افراد چاق یا افرادی که تحت عمل جراحی بای پس معده قرار گرفته‌اند:

افراد با شاخص توده بدنی (BMI) ۳۰ یا بیشتر، سطح خونی ویتامین دی پایین‌تری نسبت به افراد غیرچاق دارند.

افراد چاقی که تحت عمل بای پس معده قرار گرفته‌اند نیز ممکن است دچار کمبود ویتامین دی شوند؛ چراکه در این روش، بخشی از قسمت ابتدایی روده کوچک، جایی که ویتامین دی جذب می‌شود، دور زده می‌شود.

راه‌های پیش گیری از کمبود ویتامین دی

از آنجایی که دریافت ویتامین دی کافی از راه رژیم غذایی برای افراد دشوار است، جهت پیشگیری از کمبود ویتامین دی، همه ما باید مصرف مکمل ویتامین دی را در نظر بگیریم. در افراد سالم، میزان ویتامین دی مورد نیاز روزانه با توجه به سن متفاوت است.

سن	میزان توصیه شده دریافت روزانه ویتامین دی
بدو تولد تا 12 ماه	400IU (10 میکروگرم)
1 تا 13 سال	600IU (15 میکروگرم)
14 تا 18 سال	600IU (15 میکروگرم)
19 تا 50 سال	600IU (15 میکروگرم)
51 تا 70 سال	600IU (15 میکروگرم)
بیشتر از 70 سال	800IU (20 میکروگرم)
دوران بارداری و شیردهی	1,000IU (25 میکروگرم)

*IU: واحد بین الملل

منابع ویتامین دی

غذا

تعداد کمی از غذاها به طور طبیعی حاوی ویتامین دی هستند. گوشت ماهی‌های چرب (مانند ماهی قزل‌آلا، ماهی سالمون، ماهی تن و ماهی خال‌مخالی) و روغن جگر ماهی از بهترین منابع ویتامین دی هستند.

جگر گاو، زرده تخم‌مرغ و پنیر دارای مقادیر کمی ویتامین دی هستند. قارچ‌ها مقادیر متفاوتی از ویتامین دی را فراهم می‌کنند. شواهد موجود حاکی از آن است که تفاوت قابل توجهی در قابلیت جذب ویتامین دی از غذاهای مختلف وجود ندارد.

غذاهای غنی شده با ویتامین دی، منبع مناسبی برای دریافت این ویتامین به حساب می‌آیند.

قرار گرفتن در معرض نور خورشید

اکثر مردم حداقل بخشی از نیاز خود به ویتامین دی را با قرار گرفتن در معرض نور خورشید تامین می‌کنند.

فصل، چه ساعتی از روز، طول روز، پوشش ابر، آلودگی هوا، رنگ پوست و استفاده از کرم ضدآفتاب از جمله عواملی هستند که بر قرار گرفتن در معرض اشعه فرابنفش و ساخت ویتامین دی تأثیر می‌گذارند. افراد مسن و افراد دارای پوست تیره کمتر قادر به تولید ویتامین دی از نور خورشید هستند. UVB به شیشه نفوذ نمی‌کند، بنابراین قرار گرفتن در معرض نور خورشید در داخل خانه از طریق یک پنجره، منجر به ساخت ویتامین دی نمی‌شود.

برخی از متخصصان و محققان پیشنهاد می‌کنند که قرارگرفتن صورت، دست ها و پاها بدون کرم ضد آفتاب به مدت تقریبی ۵ تا ۳۰ دقیقه در معرض نور خورشید، به ویژه بین ساعت ۱۰ صبح تا ۴ بعد از ظهر، به صورت روزانه یا حداقل دو بار در هفته، معمولاً منجر به ساخت کافی ویتامین دی می‌شود.

باید به یاد داشته باشیم اشعه فرابنفش سرطان‌زا هم هست و قرارگرفتن در معرض اشعه فرابنفش قابل پیشگیری‌ترین علت سرطان پوست است. برای کاهش خطر ابتلا به سرطان پوست، اقدامات محافظتی از جمله استفاده از کرم های ضد آفتاب با فاکتور محافظت در برابر آفتاب (SPF) ۱۵ یا بیشتر هر زمان که در معرض آفتاب قرار می‌گیریم، توصیه می‌شود.

مکمل‌های غذایی

مکمل‌های غذایی، حاوی ویتامین D۲ یا D۳ هستند و هر دو، سطح سرمی ویتامین دی را افزایش می‌دهند و به نظر می‌رسد که اثربخشی یکسانی در درمان راشیتیسم داشته باشند. با این حال، بیشتر شواهد نشان می‌دهند که ویتامین D۳، در مقایسه با ویتامین D۲، سطح خونی ویتامین دی را به میزان بیشتری افزایش می‌دهد.

روزی چند بار قرص ویتامین D بخوریم؟

قرص ویتامین دی یکی از منابعی است که می‌تواند بخشی از نیاز بدن به این ماده را برطرف کند. مصرف قرص به کسانی که از کمبود این ویتامین رنج می‌برند توصیه می‌شود. معمولاً در فصول سرد سال مصرف این مکمل افزایش پیدا می‌کند، چراکه نور خورشید به اندازه کافی وجود ندارد و دیگر نمی‌توان از طریق انرژی خورشید ویتامین دی لازم برای حفظ سلامت اعضای بدن را تامین کرد.

می‌توانید از طریق مصرف مواد غذایی ویتامین دی مورد نیاز بدن را تامین کنید؛ اما مسلماً مصرف همه غذاها برای شما ممکن نیست. همچنین ممکن است برخی گروه‌های غذایی را دوست نداشته باشید. بنابراین در فصل‌های مختلف بخصوص در پاییز و زمستان توصیه می‌شود یک عدد قرص ویتامین دی ۱۰ میکروگرمی مصرف کنند.

مصرف این مکمل برای زنان باردار و شیرده اهمیت ویژه‌ایی دارد. به یاد داشته باشید که میزان نیاز بدن به این ویتامین را تنها آزمایش و تشخیص پزشک مشخص می‌کند. حتماً پیش از اینکه مصرف مکمل‌های غذایی، ابتدا با پزشک متخصص خود مشورت نمایید.

آیا ویتامین دی می‌تواند مضر باشد؟

پاسخ مثبت است، دریافت بیش از حد ویتامین دی می‌تواند مضر باشد.

سطوح بسیار بالای ویتامین دی در خون (بیشتر از ۱۵۰ نانوگرم در میلی لیتر) می‌تواند باعث تهوع، استفراغ، ضعف عضلانی، گیجی، درد، از دست دادن اشتها، کم آبی بدن، افزایش ادرار، تشنگی زیاد و سنگ کلیه شود. سطوح بسیار بالای ویتامین دی همچنین می‌تواند منجر به نارسایی کلیه، ضربان قلب نامنظم و حتی مرگ شود.

سطوح بالای ویتامین دی تقریباً همیشه به دلیل مصرف بیش از حد مکمل ویتامین دی اتفاق می‌افتد؛ چرا که پوست ما میزان ویتامین دی جذب شده را محدود می‌کند.

تفاوت ویتامین D و D3 چیست؟

ویتامین د۳  یکی از انواع ویتامین د است. ویتامین د ۳ را می‌توان از طریق آفتاب یا مصرف مواد غذایی و مکمل‌ها افزایش داد. از جمله فواید آن در بدن می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• تقویت استخوان‌ها و ماهیچه‌ها
• افزایش سطح ایمنی بدن
• بهبود خلق و خو
• داشتن اثرات ضدالتهابی
• بهبود عملکرد قلب

چه زمانی آزمایش ویتامین دی تجویز می شود؟

• بررسی کمبود  این ویتامین در زنان میان‌سال
• سنجش سطح ویتامین دی بدن در زنان باردار
• بررسی علت بروز نرمی استخوان در کودکان
• وقتی که فرد مرتباً داروهای ضد تشنج مصرف می‌کند
• زمانی که فرد تیره پوست باشد
• زمانی که فرد اضافه وزن داشته باشد
• بررسی سطح سلامت افراد سالمند
• برای بررسی وضعیت بیماران مبتلا به بیماری‌های گوارشی مانند کرون، سلیاک و کسانی که جراحی بای پس معده انجام دادند
• بررسی سطح ویتامین دی در بدن نوزادای که با شیر مادر تغذیه می‌شود
• بیمارانی که مبتلا به اختلالات کلیوی هستند
• اگر نتیجه آزمایش افراد سطح غیرطبیعی هورمون‌های پاراتیروئیدی، کلسیم و فسفر را نشان دهد

ویتامین D و کاهش وزن

شواهد علمی حاکی از آن است که افزایش ویتامین D در خون می‌تواند چربی بدن را کاهش دهد و به روند لاغری کمک کند. مطالعات نشان می‌دهد که شاخص توده بدنی بالاتر از حد نرمال و درصد زیاد چربی در بدن با کمبود ویتامین دی در خون مرتبط است.

یکی از دلایل این موضوع این است که آنزیم‌های تبدیل‌کننده ویتامین د غیرفعال به نوع فعال آن در افراد مبتلا به چاقی کمتر از سایرین است. البته یک علت دیگر کمبود ویتامین دی در افراد چاق نیاز بیشتر آنان به ویتامین د است. این موضوع نشان می‌دهد که میزان نیاز افراد به ویتامین D به وزن و خصوصیات فیزیکی آن‌ها بستگی دارد.

نوزادان از چه سنی باید قطره ویتامین د مصرف کنند ؟

به کلیه نوزادان و کودکان توصیه می شود یک مکمل ویتامینD حاوی 400 واحد بین المللی (10 میکروگرم) ویتامینD را در طی روزهای تولد مصرف کنند. برای شیرخواران و کودکان ، ویتامینD در اکثر قطره های مولتی ویتامین های شیرخوار موجود است. در برخی از کشورها ، خرید قطره های شیرخوار که فقط ویتامینD را داشته باشد مقدور است. قرار گرفتن در معرض آفتاب و یا تختهای برنزه به دلیل منبع سرطان پوست به عنوان منبع ویتامین Dتوصیه نمی شود.

در ایران از روز پنج تولد برای نوزادان قطره ویتامین آ د  تجویز میشود که هر یک سی سی یا 25 قطره آن حاوی 400 واحد ویتامین د و 1500 واحد ویتامین آ میباشد .بستگی به وضعیت نوزاد و مادر و چگونگی شیرخوردن شیرخوار روزانه 15 تا 25 قطره تجویز میشود.لازم به تذکر است اکثر مولتی ویتامینهای خارجی در هر سی سی یک چهارم این مقدار یعنی 100 واحد ویتامین د دارند .در نتیجه مصرف آنها با دوزهای ذکر شده نمیتواند از کمبود ویتامین د در کودک جلوگیری کند و در نتیجه دوز آنها بای در روز افزایش یابد.

نکته مهم : فراورده های حاوی ویتامین د متعدد در بازار موجود است که بر طبق مقادیر ویتامین د موجود در آن دوز دریافتی تعیین میشود .مثلا گاه در یک فراورده 400 واحد ویتامین د در یک قطره آن و در فراورده دیگر در 50 قطره آن محصول می  باشد .در نتیجه قویا توصیه میشود در ویزیت کودک خود توسط پزشک شربت یا قطره خریداری شده را به همراه داشته و به پزشک خود نشان دهید تا مقدار مصرف روزانه آن برای کودک شما تنظیم شود.