از همین رو بهرام دارایی رئیس سازمان غذا و دارو با حضور در خبرگزاری فارس با پرسش‌های خبرنگاران درخصوص برخی کمبودهای دارویی، وضعیت تولید داروهای جدید، مطالبات واکسن‌سازها، صادارت داروها، رصد و پایش سلامت غذاها و تخلفات و تقلبات غذایی پاسخ داد که در ادامه مشروح این گفت‌وگو را می‌خوانید:

*آقای دکتر با توجه به وظیفه سنگین غذا و دارو در قبال پایش و نظارت بر سلامت غذا توضیح دهید شما چگونه به موضوعات تقلبات غذایی رسیدگی و نظارت می‌کنید؟

غذای ناسالم بدون شک می‌تواند عامل بسیاری از بیماری‌ها باشد. از آنجا که در کشور ما پیشگیری از بیماری‌ها ضعیف است ما به سمت درمان حرکت می‌کنیم. طرح ملی سلامت و اصالت غذا ده سال است که در کشور با کمک سازمان غذا و دارو درحال اجرا است و مرحله سوم آن چندی پیش آغاز شد. در این طرح کشورهای اتریش، هلند و مجارستان با ایران همکاری می‌کنند و ما با یکی از معتبرترین مراکز امنیت غذایی دنیا همکاری و تبادل دانشجو، متخصص و فناوری داریم. با این مرکز در زمینه غذای حلال این همکاری می‌کنیم.

شناسایی مواد غذایی تقلبی نیازمند امکانات پیشرفته است. یکی از تقلبات غذایی گوشت‌های چرخ کرده یا میزان آب موجود در مرغ یخ زده است. معمولا در مواد غذایی گران قیمت کم‌فروشی یا تقلب مشاهده می‌شود. این موضوع در همه کشورهای دنیا مشاهده می‌شود لذا نظارت بر مواد غذایی اهمیت زیادی دارد. از همین رو شناسایی سریع مواد غذایی تقلبی با کمک هوش مصنوعی انجام می شود و کمیته ملی ارزیابی خطر را نیز راه‌اندازی خواهیم کرد.

*سهم ناچیز ایران از بازار طلای سرخ

۹۵ درصد زعفران دنیا در ایران تولید می‌شود، هرچند با نظارت سازمان غذا و دارو تقلبات این محصول در کشور ناچیز است اما در فروش ۸۵ درصد زعفران در دنیا هم تقلب می‌شود. گردش مالی این محصول غذایی در دنیا ۹ میلیارد دلار است و تنها حدود ۴۰۰ میلیون دلار آن سهم ما است! ما محصول خام را به کشور اسپانیا تحویل می‌دهیم و او به کشورهای دیگر صادر می‌کند. بیست درصد روغن زیتون بکر دنیا نیز تقلبی است همچنین تقلب در محصولات عسل هم زیاد است. در همین راستا باقی مانده سموم در محصولات غذایی توسط سازمان غذا و دارو در آزمایشگاه‌های پیشرفته بررسی می‌شوند. امیدواریم بتوانیم در آینده نزدیک عسل و زعفران را از لحاظ ژنتیکی شناسنامه‌دار کنیم. همچنین باید برنج‌های ما از لحاظ ژنتیکی مشخص باشند و با اسم و رسم ایرانی ثبت و شناسنامه دار شوند.

*سیب سلامت نصب شده روی محصولات غذایی چقدر اطمینان بخش است و آیا امکان جعل آن وجود ندارد؟

نشان سیب سلامت، یکی از افتخارات است که مردم از آن استقبال کردند و در عمل هم دیدیم که این امر موجب نظارت بیشتر بر این محصولات می‌شود. اینکه تخلفی در حوزه‌ای صورت گیرد و برچسب‌ها جعل شوند وجود دارد اما نظارت مردمی و رسمی نیز وجود دارد. همچنین این شناسه‌ توسط سامانه تیتک قابل راستی آزمایی است و مردم باید محصولات را از فروشگاه‌های رسمی تهیه کرده و توسط سامانه تیتک از سلامت آن اطمینان یابند.

*تعطیلی ابرسامانه نظارتی غذا و دارو در دوره قبل

*آقای دکتر درخصوص وضعیت سامانه تیتک توضیح دهید، برخی اظهار می‌کنند که سرورهای این سامانه در سازمان غذا و دارو نیست، این موضوع را تایید می‌کنید؟

تمام سرورهای سامانه تیتک در سازمان غذا و دارو مستقر بوده و باید گفت متخصصان کشور جسورانه این نرم‌افزار را ایجاد کردند. اولین ابر سامانه‌ پایش کالاهای سلامت محور است و ۲۵ زیر سامانه به آن متصل هستند و دو سامانه دیگر قیمت‌گذاری داخلی و خارجی به آن متصل شده است، ابرسامانه پایش کالاهای سلامت محور تیتک در دنیا بی‌نظیر است.

هیچ سامانه‌ای در بدو تولید تکمیل نیست و این سامانه هم رو به گسترش و بالغ شدن است. به موضوع التزام به کار کردن با تیتک باید توجه بیشتری داشت، هنوز در قسمت ثبت کدها و استفاده داروخانه‌ها از این سامانه مشکلاتی وجود دارد که باید رفع شوند. این سامانه جلوی میلیاردها تومان تخلف را گرفته است و به مشکلات فنی آن رسیدگی خواهد شد. تیتک در زنجیره تولید و توزیع باید تکمیل شود تا بتوانیم ادعا کنیم این سامانه قابل استفاده است. متاسفانه طی سال‌های گذشته این سامانه متوقف شده بود.

*قیمت داروها اصلاح خواهد شد

*یکی از گلایه‌های فعالان صنعت دارو ثابت ماندن قیمت آن است، قیمت داروها اصلاح خواهد شد؟

تنها کالایی در کشور که می‌توان قیمت آن را ثابت نگه داشت دارو است. هرچند معتقدیم این موضوع درست نیست. دارو کالایی راهبردی است و تولیدکنندگان راهبردی دارد و باید از آنها حمایت مادی و معنوی گسترده داشت. در شرایط حاضر که دنیا به سمت بحران غذا و دارو حرکت می‌کند این صنعت نیازمند حمایت است، پایه این صنعت دانش‌بنیان و اشتغال آفرین است.

در این صنعت تورم وجود دارد اما از ابتدای سال یک ریال هم قیمت آن افزایش پیدا نکرده است، ما در اصلاح قیمت دارو تاخیر داشتیم اما قیمت دارو همراه با پوشش بیمه اصلاح می‌شود.

*آقای دکتر در دولت جدید چند قلم دارو تحت پوشش بیمه قرار گرفت؟

در دولت قبل داروهای OTC از پوشش بیمه خارج شده بودند که با تلاش این دولت ۴۲ قلم دارو به بیمه برگشت و داروهایی که بیمه آنها را پوشش نمی‌داد نیز تحت پوشش بیمه قرار گرفتند.

*کوواکس برای ما ضرر مالی و جانی داشت

*آخرین وضعیت سرمایه‌گذاری ایران در کوواکس به کجا رسید؟

صندوق کوواکس به هیچ عنوان به وعده‌های خود عمل نکرد، بد عهد بود، نزدیک به ۱۸۰ میلیون یورو در این صندوق سرمایه‌گذاری کردیم و واکسن مورد نیاز و درخواستی ما را تحویل نداد. عملا کمتر از نیمی از واکسن مورد نیاز تحویل ما شد و اکنون ما از این صندوق طلبکار هستیم، تاخیر در تحویل این واکسن‌ها برای ما هم ضرر مالی داشت هم جانی. 

ما متکی به تولید داخل هستیم، درحال حاضر زیرساخت واکسن در کشور ما موجود است و به محض اینکه گونه‌های جدید کرونا وارد کشور شود می‌توانیم ظرف یک ماه واکسن جدید تولید کنیم، اتفاقی که در مقابله با امیکرون نیز افتاد. ما دیگر معطل واکسن کرونا نمی‌مانیم و نیازمند واردات نیستیم. ساز و کاری سرسختانه‌ای برای بازپس‌گیری پول‌ها وجود دارد، با مسوولان کوواکس جلساتی داشتیم و تلاش خواهیم کرد این مذاکرات به نتیجه برسد.

*پرداخت همه مطالبات واکسن‌سازان تا آخر تیرماه

آقای دکتر درخصوص آخرین وضعیت پرداخت مطالبات واکسن سازان ایرانی توضیح دهید؟

بر اساس تعهد پول باید توسط دولت به واکسن‌سازان پرداخت شود. واکسن‌سازها افتخار ما هستند و برخی زیرساخت‌های چندده ساله را در یک سال ایجاد کردند، سیستم ناظر شبانه‌روز روی سلامت و کیفیت واکسن‌ها کار کرد به این دلیل که دارویی که تولید می‌شود باید به لحاظ استاندارد بین‌المللی تایید شود تا در صورت صادرات رد نشود. سیستم نظارتی ما مورد تایید سازمان بهداشت جهانی است.

نیمی از مطالبات واکسن‌سازان پرداخت شده است و توافق شده تا طلب واکسن‌سازان تا آخر تیرماه با همکاری سازمان برنامه و بودجه پرداخت شود. امیدواریم با تامین منابع مالی از این زیرساخت برای کارهای تولیدی و تحقیقاتی جدید استفاده شود.

*صادرات واکسن‌های کرونا به کشورهای آفریقایی

*تکلیف واکسن‌های انبار شده چه خواهد شد؟ برنامه‌ای برای صادرات واکسن‌ها دارید؟

وقتی واکسن نیاز کشور نیست نباید تولید شود و اگر واکسن‌سازها بیش از نیاز کشور تولید کردند می‌توانند آن را صادر کنند، ما مجوز لازم را صادر کرده‌ایم. به زودی چند واکسن ایرانی مجوز WHO را دریافت خواهند کرد. همچنین برخی واکسن‌ها به کشورهای آفریقایی و آمریکای جنوبی صادر شده است که امیدواریم صادارت آنها گسترش پیدا کند.

*سرنوشت نامعلوم تولید واکسن اسپوتنیک

وضعیت تولید واکسن اسپوتنیک توسط یک شرکت دارویی در ایران نیز مشخص نیست. در این خصوص توضیح دهید؟

این موضوع برای ما هم جای سوال دارد. حتی روند تولید و درخواست تولید این واکسن در ایران شفاف نیست و مسوولان و شرکت مورد نظر باید در این خصوص توضیح دهند. هرچند که ما شش واکسن در کشور تولید کردیم که اگر همان‌ها زودتر به تولید انبوه می‌رسیدند می‌توانستند سهم بزرگی از بازار را تصاحب کنند اما تحریم‌ها مانع اجرای این کار شد اما بزرگی کار واکسن‌سازها از چشم هیچ کس دور نخواهد ماند.

*آقای دکتر واردات دیرهنگام واکسن کرونا عمدی بود؟

اولویت آقای رئیسی و دولت سیزدهم حفاظت از سلامت مردم بود، با قدرت واردات واکسن مناسب را انجام دادیم و با واکسیناسیون گسترده آمار فوتی‌ها به صفر رسید، موضوع عمدی بودن یا غیرعمدی بودن تاخیر در واردات واکسن باید بررسی شود اما آنچه واضح است این است که آقای رئیس جمهور مستقیمأ وارد عمل شدند و با تماس و پیگیری تامین واکسن انجام شد، کاری که دولت قبل از آن غافل ماند.

*آقای دکتر عده‌ای می‌گویند دولت قبل نقش بسزایی در واردات واکسن‌های کرونا در دولت سیزدهم داشته است این موضوع را تایید می‌کنید؟

این موضوع مورد تایید ما نیست، اگر دولت قبل نقشی در این خصوص داشت می‌توانست تا پایان دولت این اقدام را انجام دهد. من این موضوع را قبول ندارم و این صحبت‌ها صحیح نیست.

*تولید قلم انسولین در کشور

*داروی انسولین در کشور تولید می‌شود؟

امروز انسولین در کشور ما تولید می‌شود و خوشبختانه نگرانی از بابت کمبود انسولین نداریم، همچنین یکی از شرکت‌های دانش بنیان اقدام به تولید قلم انسولین کرده و مورد تایید سازمان غذا و دارو بوده است و خوشبختانه ما به زمره محدود کشورهای تولید کننده قلم انسولین پیوستیم.

*اغلب داروهای دیابت تحت پوشش بیمه قرار دارند

اغلب داروهای دیابت تحت پوشش بیمه قرار دارند، این کار بزرگی بوده است. به دلیل اینکه تعداد بیماران دیابتیک در کشور زیاد است، بیماران ما نیازمند انسولین نیستند و خوشبختانه کمبودی در این زمینه نداریم.

*داروی کولیت روده چرا موجود نیست؟

یکی از شرکت‌های دانش‌بنیان در تبریز داروی این بیماران را تولید کرده است و ما از آنها حمایت می‌کنیم. دریافت برخی داروها از شرکت‌های خارجی به دلیل تعداد کم تولیدکنندگان دشوار است و گاها کمبودهایی ایجاد می‌شود اما واردات داروی این بیماران تا یک ماه آینده انجام خواهد شد.

*تامین داروی بیماران تالاسمی

*در خصوص وضعیت تامین و کیفیت داروی بیماران تالاسمی نیز توضیح دهید؟

امسال به نسبت سل قبل بیشترین میزان ارز را برای واردات داروی بیماران تالاسمی اختصاص دادیم و دارو وارد کردیم، علی رغم اینکه ما تولید کننده داخلی هم داریم نخواهیم گذاشت این بیماران از لحاظ دارویی احساس نگرانی کنند.

*وضعیت تولید واکسن‌های HPV و آنفلوآنزا به کجا رسید؟

این واکسن هم همانند واکسن آنفلوآنزا در مراحل نهایی تولید است و امیدواریم تا پایان سال وارد بازار شود، شرکت‌های دانش‌بنیان درحال تولید این محصولات هستند.

*مردم از وضعیت اطلاع رسانی سامانه اطلاعات دارویی گلایه دارند، این مشکل رفع خواهد شد؟

مردم برای استعلام وضعیت و قیمت داروها از نرم افزار موبایلی تیتک استفاده کنند و در لحظه می‌توانند داروهای کمیاب را پیدا کنند.

*درخصوص وضعیت محصولات تراریخته توضیح دهید؟

اجازه واردات و تولید هیچ محصول تراریخته انسانی را نخواهیم داد و بر اساس قانون این موضوع تخلف است. در کشور چند محصول به صورت تراریخته اجازه مصرف دارند که انسانی نیستند. آنچه ما باید به آن توجه داشته باشیم این است که در کشوری که برخی محصولات تراریخته مصرف و تولید می‌شود باید تاییدیه FDA داشته باشند. در کشور ما برچسب‌گذاری محصولات تراریخته بسیار مهم است و اگر محصولی ۲.۵ درصد محصول تراریخته داشته باشد باید اعلام شود. در روغن نیز تسویه و آنالیز صورت می‌گیرد و ژنومی وارد روغن نمی‌شود که بگوییم این محصول تراریخته است اما ملزم به برچسب‌گذاری شده است.

همچنین برای برنج نیز تست تراریخته انجام می‌شود، برخی محصولات اصلاح ژنتیکی شده‌اند و در واقع تراریخته نیستند و سازمان غذا و دارو اجازه واردات این محصولات را نمی‌دهد. ما روی شواهد حرف می‌زنیم و اگر گزارش‌هایی در این خصوص به ما برسد حتما موضوع را بررسی خواهیم کرد. ۶۰ دانشگاه علوم پزشکی در سراسر کشور وضعیت سلامت مکمل و غذاها را بررسی می‌کنند.

*آیین‌نامه جدید تاسیس داروخانه‌ها اجرا می‌شود؟

بله. حدود ۱۴۰۰ داروخانه توانستند مجوز بگیرند و مشکلی در این خصوص وجود ندارد.

*درخصوص اقدامات وزارت بهداشت برای راحتتر شدن فرایند صادرات دارو را توضیح دهید؟

صادارت دارو مشخصه‌ای برای بالا بودن کیفیت داروی ایرانی است، به همه تولیدکنندگان اعلام کردیم به دنبال صادرات باشند، امروز صنعت دارو با نیمی از توان خود در حال تولید هستند، بازارهای صادراتی استاندارهای خصا خود را دارند و اگر در کشور از بعضی استانداردها چشم‌پوشی شده است در حوزه صادرات اینگونه نیست.

*ایران جزو ده کشور برتر در حوزه تولید داروهای بیوتکنولوژی

در تولید داروهای بیوتکنولوژی جزو ١٠ کشور اول دنیا در عمل نه به حرف هستیم، صادارت داروهای ایرانی به کشورهای پیشرفته نشان از کیفیت خوب داروی ایرانی است. ما به سندیکای مربوطه تفویض اختیار کردیم تا اقدامات لازم برای صادرات دارو را انجام دهند و برای صادارت و واردات مواد اولیه دارویی خط ویژه گذاشتیم و امیدوارم تراز صادرات دارو مثبت و پایدار شود و شرکت‌ها معطل تخصیص ارز نمانند و از درآمد خود تحقیق و پژوهش و  تولید انجام دهند.

*کاهش چشمگیر صادرات دارو

*حجم صادرات دارو در سال قبل چگونه بوده است؟

حجم صادارت دارو با ارز ترجیحی در گذشته به ۲۰۰ میلیون دلار می‌رسید اما متاسفانه سال قبل این رقم به ۵۰ میلیون دلار رسید. صنعت داروی ما در آینده توانایی صادرات یک میلیارد دلار را خواهد داشت و امیدواریم داروسازان در زمینه کار کنند و فعال باشند و زمان رسیدن به این رقم را کوتاه کنند.