کبد چرب چیست؟

به گزارش پارس به نقل از دنیای سلامت، در واقع منظور از کبد چرب، رسوب چرب (عمدتاً چربی های خنثی مثل تری گلیسیرید) در کبد است، که رسوب چربی اگر همراه با مصرف الکل باشد، کبد چربی الکلی (AFL) و اگر در غیاب مصرف الکل و یا در حضور میزان بسیار کم الکل (کمتر از ۲۰ تا ۴۰ گرم در روز) ایجاد شود، کبد چرب غیر الکلی (NAFLD) گفته می شود. اگر بر روی کبد چرب التهاب سلول های کبدی اضافه شود به این حالت هپاتیت ناشی از چربی گفته می شود که به مرور زمان و با پیشرفت بیماری ممکن است فیبروز در کبد مبتلا به هپاتیت ناشی از چربی پیدا شده و بعدا اسکار به وجود آمده و در نهایت کبد سیروتیک (مبتلا به سیروز) می شود.

سیروز به فیبروز و تخریب غیر قابل برگشت کبد اطلاق می شود که موجب نارسایی کبدی می شود. کبد چرب پیش از آنکه برای خود کبد یک هشدار باشد، یک زنگ خطر جدی برای سلامت قلب و عروق است. یعنی هر کسی که کبد چرب دارد اگر رگ های قلب و مغزش را بررسی کنیم رسوب چربی را در آنها خواهیم دید. بنابراین مهمترین خطری که افراد با کبد چرب را تهدید می کند، سکته مغزی و قلبی است و اکثر این اشخاص پیش از آنکه به نارسایی کبدی مبتلا شوند از سکته قلبی و مغزی می میرند.

شیوع کبد چرب

شیوع کبد چرب روز به روز افزایش می یابد به طوری که در آمریکا در طی ۱۰ سال اخیر شیوع آن در بالغین دو برابر و در کودکان سه برابر شده است. احتمالاً کبد چرب شایع ترین اختلال کبدی در دنیا محسوب شده و ۸/۲ تا ۲۴ درصد جمعیت را درگیر می کند. در مطالعاتی که در ایران انجام گرفته در حدود ۳۰ درصد از مردم ایران درجاتی از کبد چرب را دارند و نزدیک به ۳ درصد مردم ایران کبد چرب شان بسیار جدی است. یعنی به عبارتی هپاتیت ناشی از کبد چرب پیدا کرده اند. در یک سوم از کالبد شکافی های انجام گرفته بر روی افراد بالغ که مرگ آنها در اثر حوادث بوده و در زمان زنده بودن علائم این بیماری را نداشتند، کبد چرب مشاهده شده است.

طی مطالعاتی که در ایران انجام گرفته، در حال حاضر در ایران وزن ۷۰ درصد مردم در روستاها بیشتر از حد طبیعی و استاندارد است و اگر بخواهیم در کل کشور این ارقام را تعمیم دهیم می توان گفت که حدود ۲۵۳۰ درصد مردم در کشور ما چاقند که این چاقی در بانوان بیشتر از آقایان می باشد و همان طوری که گفته شد چاقی یکی از فاکتورهای خطر اصلی و جدی کبد چرب می باشد. کبد چرب اکثراً در افراد ۴۰۶۰ سال دیده می شد. مطالعات اولیه نشان دادند که اکثر افراد مبتلا به این بیماری زنان بودند ولی بعداً مشخص شد که کبد چرب مرد و زن را به یک نسبت درگیر می کند.

علل و عوامل

علت کبد چرب به وضوح مشخص نیست ولی بعضی از شرایط و بیماری ها با این بیمار همراهی دارند یا به عبارتی می توانند زمینه ساز به وجود آمدن کبد چرب شوند. شایع ترین اینها چاقی و دیابت می باشند. به طوری که بیش از ۷۰ درصد از افراد مبتلا به کبد چرب غیر الکلی چاق بوده و بیش از ۷۵ درصد آنها دیابت تیپ ۲ و یا مقاومت به انسولین دارند و ۸۰۲۰ درصد این افراد هیپرلیپیدمی (افزایش چربی های خون) دارند (مخصوصاً به صورت افزایش تری گلیسیرید یا بدون افزایش کلسترول) . کبد چرب غیر الکلی قسمتی از یک مجموعه بیماری به نام سندرم متابولیک می باشد که به صورت دیابت یا مقاومت با انسولین، چاقی یا اضافه وزن، افزایش چربی های خون و افزایش فشارخون مشخص می شود ولی تمام بیماران مبتلا به سندرم متابولیک تمام موارد فوق را دارند.

فاکتورهای خطر

افرادی که شرایط زیر را داشته باشند بیشتر در معرض ابتلا به کبد چرب می باشند:

چاقی، رژیم غذایی پرچرب مخصوصاً چربی های اشباع شده، کم تحرکی و ورزش نکردن، دیابت یا مقاومت به انسولین، سوءتغذیه، کلسترول یا تری گلیسیرید بالای خون، مصرف داروها که در بالا اشاره شد، کاهش وزن سریع.

علائم و نشانه ها

در بیشتر موارد این عارضه بدون علامت است و معمولاً به طور تصادفی هنگام بررسی آزمایشگاهی یا سونوگرافی یا سی تی اسکن به علل دیگر پیدا می شود با وجود اینکه اکثر مبتلایان به کبد چرب بدون علامت هستند ولی بعضی از آنها ممکن است درد خفیف قسمت فوقانی شکم مخصوصاً در ربع فوقانی راست شکم، خستگی و ضعف داشته باشند. در موارد شدید و حاد کبد چرب ممکن است علائم و نشانه های یرقان مانند درد شکم، تهوع، استفراغ، کبد بزرگ و دردناک دیده شود. نشانه های بیماری مزمن مانند بزرگی طحال و آسیب (آب آوردن شکم) نادر هستند مگر اینکه بیماری به مرحله انتهایی تخریب کبد یعنی سیروز رسیده باشد.

در معاینه، بزرگی کبد در ۷۵ درصد موارد مبتلایان مشاهده می شود ولی به علت اینکه اکثر بیماران مبتلا به کبد چرب چاق هستند، پیدا کردن آن مشکل می باشد. نکته: انجام آزمایش های کبدی، سونوگرافی و سی تی اسکن به تشخیص کبد چرب کمک می کنند. اگر چه یافته های موجود در این روش همگی غیر اختصاصی هستند و امکان دارد در سایر بیماری ها نیز دیده شوند. در واقع لازم است موارد دیگری که می تواند با کبد چرب اشتباه شود، همگی بررسی و رد شوند.

تشخیص

همان طور که قبلاً گفته شد، اکثر افراد مبتلابه کبد چرب بدون علامت هستند و در طی بررسی برای علل دیگر تشخیص داده می شوند. برای تشخیص این بیماری ترکیبی از شرح حال، معاینات بالینی، آزمایشات و یافته های تصویربرداری به کار می رود. وقتی در فردی افزایش خفیفی در آنزیم های کبدی مشاهده شد، ابتدا باید علل ثانویه ای که می توانند موجب این مورد شوند توسط آزمایشات مربوط رد شوند (مثلاً هپاتیت های ویروسی، ویلسون و هپاتیت های خود ایمنی و… ) سپس تشخیص کبد چرب معمولاً به وسیله روش های تصویربرداری و شرح حال و آزمایشات داده می شود و توسط نمونه برداری کبد قطعی می شود.

درمان

متاسفانه در حال حاضر درمان قطعی برای کبد چرب وجود ندارد و همین مسئله منجر به ارائه روش های مختلف درمانی شده است. موثرترین راه درمان رفع بیماری زمینه ای ایجاد کننده کبد چرب می باشد، مثلاً کاهش وزن، کنترل بیماری های متابولیک مانند دیابت و افزایش چربی های خون (هیپرلیپدمی) در درمان و کنترل کبد چرب موثر بوده است. بعضی از تحقیقات نشان داده اند که رعایت رژیم غذایی مناسب و ورزش کردن مرتب می تواند موجب بهبود تغییرات تصویربرداری، بیوشیمیایی و حتی بافت شناسی کبد چرب شوند. همان طوری که گفته شد کاهش وزن نقش زیادی در کنترل کبد چرب دارد. کاهش وزن می تواند موجب کاهش آنزیم های کبدی شده و کیفیت زندگی را بهتر کند. ولی کاهش وزن باید تدریجی بوده و فرد در هر هفته نباید بیشتر از ۵/۱ کیلوگرم وزن کم کند زیرا کاهش وزن سریع می تواند منجر به تشدید اختلال کبد شود. پس بهتر است که کاهش وزن زیر نظر یک متخصص انجام گیرد.