درباره" آب سیاه" چه می دانید؟

آب سیاه برای بسیاری از افراد بیماری ترسناکی محسوب می شود. ترسناک به این علت که در بیشتر موارد این بیماری در مراحل اولیه بی علامت بوده و بیمار را از وجود خود آگاه نمی کند و به همین دلیل، گلوکوم به عنوان دزد بینایی نیز مشهور است.

گلوکوم گروهی از بیماری هاست که در آنها آسیب مشخصی در عصب بینایی ایجاد می شود. این آسیب، اغلب و نه همیشه در اثر افزایش فشار داخل چشم پدید می آید و در صورت درمان نشدن بموقع، پیشرونده بوده و به کاهش بینایی و در نهایت نابینایی منجر می شود.

نکته مهم در مورد بیماری آب سیاه این است که در صورت تشخیص دیرهنگام، آب سیاه به کاهش تدریجی بینایی و درنهایت نابینایی می انجامد، اما امکان درمان یا حداقل پیشگیری از حادشدن آن از طریق لیزر، برای نوع خاصی از این بیماری که گلوکوم زاویه بسته نام دارد وجود دارد، ولی به طور کلی پیشگیری از آب سیاه تاکنون موفق نبوده است.

به علت اهمیت تشخیص بموقع این بیماری، در تقویم جهان یک هفته به نام این بیماری نامگذاری شده که از بیستم اسفند آغاز شده است. اما پرسش بسیاری از افراد درباره آب سیاه این است که بیماری ای که درمان قطعی ندارد، چگونه قابل کنترل است؟

دکتر حیدر امینی، فوق تخصص جراحی گلوکوم در پاسخ به این پرسش می گوید: با وجود پیشرفت های چشمگیر در عرصه تولید داروهای جدید و ابداع روش های متعدد و نوین جراحی، هنوز راه حل نهایی برای درمان بیماری آب سیاه وجود ندارد. به همین علت، بیماران باید توجه داشته باشند عمل جراحی گرچه ممکن است سبب کنترل بیماری شود، اما اثربخشی آن با گذشت زمان در مواردی کاهش یافته و حتی بی اثر می شود. پس مبتلایان به آب سیاه باید تا پایان عمر تحت معاینه و درمان مناسب قرار گیرند.

دکتر امینی با اشاره به این که گلوکوم، دومین عامل نابینایی دنیا لقب گرفته است، می افزاید: علت اصلی این مساله، افزایش افراد مسن در جوامع مختلف است، به طوری که در ۳۰ سال گذشته، جمعیت افراد بالای ۵۰ سال در دنیا حدود ۳۰ درصد افزایش پیدا کرده و این افزایش که دلیل اصلی آن بهبود سطح بهداشت و درمان است، در کشورهای در حال توسعه حدود ۴۷ درصد برآورد شده است. دلیل دیگر، کاهش میزان نابینایی به دلیل بیماری هایی مثل تراخم است؛ تراخم نوعی بیماری مسری چشم است که در اماکن پرگرد و غبار و کثیف پدید می آید. از علائم آن سرخی و تورم سطح داخل پلک ها و پیدایش دانه های کوچک خاکستری رنگی است که در ۳۰ سال گذشته باز هم به دلیل بهبود وضع بهداشت در تمام جهان کاهش چشمگیری داشته است و در کشور ما نیز مورد تازه تراخم بندرت مشاهده می شود.

آب سیاه، دیدتان را تار می کند
واژه Glaucoma ریشه ای یونانی دارد و گفته می شود اولین بار، بقراط حکیم این واژه را در مورد بیماری های چشم که همراه با تورم قرنیه و تغییر رنگ آن به سبز مایل به آبی بوده، استفاده کرده است. در زبان فارسی، واژه آب سیاه شاید نشان دهنده وخامت این بیماری باشد که در گذشته بیشتر به نابینایی منجر می شد.

اما دکتر امینی در پاسخ به این پرسش که چه اتفاقی به دنبال ابتلا به بیماری گلوکوم می افتد که به اختلال بینایی منجر می شود، می گوید: بیماری آب سیاه سبب تخریب عصب بینایی می شود که در بیشتر موارد با افزایش فشار داخل چشم همراه است و درصورت درمان نشدن مناسب، تخریب تدریجی عصب بینایی به نابینایی می انجامد. در مطالعه ای در شهر تهران که برای تعیین میزان بروز بیماری گلوکوم صورت گرفته، میزان بروز این بیماری ۱.۳۴ درصد در افراد بالای ۴ سال بوده است. جالب این که ۸۰ درصد بیماران این مطالعه از بیماری خود آگاهی نداشته اند. به این دلیل، مراجعه دوره ای به چشم پزشک بخصوص در مورد افراد مسن و درمان بموقع بیماری می تواند تا حد زیادی از پیشرفت آن جلوگیری کند.

آب سیاه همیشه ارثی نیست
به گفته دکتر امینی، تشخیص این بیماری حول سه محور استوار است؛ اندازه گیری فشار داخل چشم، معاینه دقیق سرعصب بینایی و آزمایش میدان دید. البته استفاده از ابزارهای مدرن تشخیصی برای بررسی میزان تخریب عصب بینایی و رشته های عصبی شبکیه نیز در سال های اخیر پیشنهاد شده است.

این متخصص جراحی گلوکوم اضافه می کند: این بیماری ممکن است سال ها بعد از ضربه های وارده به چشم بروز کرده یا در برخی افراد مسن بالای ۶۰ سال بدون زمینه توارث بروزکند. همچنین در انواع دیگر گلوکوم، بیماری ممکن است به دنبال بیماری های دیگر چشم نظیر التهابات چشمی یا در مراحل پایانی گرفتاری چشمی دیابت ایجاد شود که زمینه توارث در این موارد نیز نقش عمده ای ندارد.

دوربینی و نزدیک بینی شدید؛ استعداد نهفته برای ابتلا به آب سیاه
دکتر امینی با تاکید بر اهمیت معاینه های دوره ای چشم در دوربینی و نزدیک بینی های شدید می گوید: گلوکوم نوع شایع و به اصطلاح گلوکوم زاویه باز در افراد نزدیک بین شایع تر است و در افراد دوربین گلوکوم زاویه بسته شیوع بیشتری دارد. به همین دلیل به افرادی که نمره عینک بالا دارند توصیه می شود به چشم پزشک مراجعه کنند و از لحاظ این بیماری کنترل شوند.

بر این اساس، بستگان مبتلایان به بیماری گلوکوم، افراد مسن، افراد دارای دوربینی و نزدیک بینی شدید و کسانی که سابقه ضربه به چشم را دارند، در خطر ابتلای بیشتری هستند. همین طور در افراد دیابتی و مبتلایان به اختلال کار غده تیروئید خطر ابتلا بیشتر است. این گروه ها باید معاینه های منظم چشم پزشکی داشته باشند.

مراقب مصرف برخی داروها باشید
متخصصان چشم هشدار می دهند مصرف طولانی کورتیکواستروئیدها و در واقع کورتون ها به صورت قطره چشمی یا خوراکی یا تزریقی در افراد مستعد ممکن است ابتلا به بیماری را در پی داشته باشد.

بخصوص قطره های چشمی حاوی کورتون که در درمان حساسیت های فصلی چشم مورد استفاده قرار می گیرد، اگر به صورت متمادی و خودسرانه مصرف شود خطر ابتلا به بیماری گلوکوم را همراه دارد.

همچنین طیف وسیعی از داروهایی که سبب گشادشدن مردمک می شود؛ از قبیل داروهای روانگردان و داروهای ضدحساسیت ممکن است سبب ایجاد گلوکوم زاویه بسته در افراد مستعد شود.

کنترل و درمان بیماری
با وجود آن که تشخیص بموقع اهمیت ویژه ای در کنترل هر بیماری دارد، ولی به علت هزینه بربودن بالای بیماریابی، این روند در جامعه ما در مورد بیماری گلوکوم قابل اجرا نیست. به طور معمول، درمان بیماران ابتدا با قطره های چشمی کاهنده فشار داخل چشم و سپس استفاده از لیزر و در صورت پاسخ ندادن به این دو مورد از طریق عمل جراحی است ولی هنوز روشی که به بهبود کامل بیماری منجر شود، ابداع نشده و بیماری حدود ۱۰ درصد بیماران با وجود تمام تلاش ها به پیشرفت خود ادامه می دهد.

منبع: salamatnews. com