برگزاری جام‌جهانی فوتبال و نادیده‌های پشت پرده آن/ اقتصاد چند میلیارد دلاری فوتبال

پايگاه خبري تحليلي «پارس»-  مجید سلیمی‌بروجنی-  بدون‌تردید حالا که این ورزش تبدیل به یک صنعت بین‌المللی و فراگیر شده، جام‌جهانی را هم نمی‌توان صرفا یک رخداد ورزشی حساب کرد. بزرگترین همایش فوتبال دنیا یکی از پرسودترین جشنواره‌های دنیاست. علاقه به زدن توپ یک هدف مشخص در برابر تیم رقیب در تمام فرهنگ‌ها در طول تاریخ به نوعی وجود داشته است. اما نسخه تدوین شده و مقرراتی آن در قرن نوزدهم در بریتانیا که از حمل توپ با دست یا هر وسیله دیگری که در دست گرفته شود جلوگیری کرده توانست به سرعت قلب و البته پای بسیاری از مردم در اروپای در حال صنعتی شدن و مردم مستعمره‌هایشان را برباید. قوانین ساده و عدم نیاز به تجهیزات خاص باعث شد فوتبال در مناطق زاغه‌نشین برزیل، کلبه‌های کوچک آفریقا و جنگل‌های میانمار هم شکوفا شود. مردم دنیا فوتبال را فقط بازی نمی‌کنند، آن را تماشا می‌کنند، روی آن شرط‌بندی می‌کنند، در موردش بحث و جدل می‌کنند و برایش پول خرج می‌کنند. تسلط جهانی فوتبال بی‌سابقه است. در این میان این سوال پیش می‌آید که رقابت‌های جام‌جهانی برای فدراسیون بین‌المللی فوتبال یا همان بدنه حاکم بر این ورزش چگونه کسب و کاری است؟ جام‌جهانی برزیل در کل برابر ۴ میلیارد دلار درآمد نصیب فیفا خواهد کرد که ۶۶درصد بیشتر از رقابت‌های سال۲۰۱۰ در آفریقای جنوبی است.

بخش عمده‌ای از این پول از محل حق پخش تلویزیونی و آگهی‌های تجاری تامین می‌شود. در واقع جام‌جهانی فوتبال بیش از هر رقابت ورزشی دیگری در دنیا به غیر از المپیک برای نهاد متولی‌اش درآمدزایی می‌کند. سود فیفا از برگزاری جام‌جهانی برزیل بیش از ۲ میلیون دلار برآورد شده است. تقریبا تمام درآمد فیفا از محل حق پخش تلویزیونی(۷.۱ میلیارد دلار) و آگهی‌های تجاری(۳۵.۱ میلیارد دلار) و از طریق شراکای شرکتی چون آدیداس، سونی، هیوندایی، کوکاکولا و... تامین می‌شود.

شرکت‌هایی که ارزش سهام بالایی دارند، دوست دارند پولشان را در جام‌جهانی خرج کنند چرا که این رقابت باشور و هیجان فراوانی در تقریبا سراسر دنیا دنبال می‌شود. فیفا پس از جام‌جهانی ۲۰۱۰ مطالعه‌ای را انجام داد که یک‌سال زمان برد. براساس این مطالعه۹۰۹ میلیون بیننده تلویزیونی حداقل یک دقیقه از مسابقه فینال جام‌جهانی۲۰۱۰ را از تلویزیون خانه‌شان تماشا کردند. میانگین رسمی تماشای هر دیدار در این رقابت‌ها ۴.۱۸۸ میلیون نفر بوده است. نباید فراموش کنیم که جام‌جهانی کسب‌وکار کم‌هزینه‌ای هم نیست.

فیفا برای برگزاری جام‌جهانی برزیل باید مبلغی برابر ۵۷۶ میلیون دلار به شرکت‌کنندگان بپردازد. مثلا پرداخت هزینه به باشگاه‌هایی که بازیکنانشان در جام حاضرند و هزینه برنامه مراقبتی برای باشگاه‌ها سرجمع۳۷ درصد نسبت به دوره قبلی در آفریقای جنوبی افزایش یافته است. بیشترین سهم پرداخت‌ها مربوط به جوایز نقدی است که ۷۵درصد بیشتر از رقابت‌ دوره قبل در سال ۲۰۱۰ است. برندگان جام‌جهانی ۲۰۱۴ برابر ۳۵میلیون دلار دریافت خواهند کرد. در حالی‌که ۱۶ تیمی که در مرحله گروهی حذف می‌شوند نیز ۸ میلیون دلار دریافت خواهند کرد.

اگر تمام تیم‌های حاضر در رقابت‌های جام‌جهانی، بازیکنان و طول برگزاری رقابت‌ها را درنظر بگیریم دستمزد هر بازیکن در برزیل روزانه ۲۸۰۰ دلار خواهد بود. رشد کسب و کار جام‌جهانی به وضوح قابل مشاهده است. از اواخر دهه۱۹۹۰ با توجه به جهش بزرگ حق پخش تلویزیونی این کسب و کار رشد فزاینده‌ای داشته است. حق پخش تلویزیونی جام‌جهانی ۲۰۰۲ و ۲۰۰۶ برای مناطق خارج از ایالات‌متحده به مبلغ و ۲میلیارد دلار فروخته شد. از سال ۱۹۹۸ تاکنون درآمدهای فیفا از رقابت‌های جام‌جهانی ۱۱ برابر افزایش یافته است. موفقیت مالی جام‌جهانی فوتبال برای رشد ورزش بسیار قابل توجه است. بودجه فیفا برای سال‌های ۲۰۱۵ تا۲۰۱۸ برابر ۹.۴ میلیارد دلار در نظر گرفته شده که ۶۵.۲ میلیارد دلار آن برای جام‌جهانی ۲۰۱۸ روسیه در نظر گرفته شده است. در مجموع ۷۸ درصد از بودجه ۹.۴ میلیارد دلاری فیفا (۸.۳میلیارد دلار) به‌طور مستقیم در فوتبال (پروژه‌های توسعه‌ای، رقابت‌ها و مدیریت) سرمایه‌گذاری می‌شود. مجله تایم در پژوهشی جالب ارقام تمام۷۳۶ بازیکن حاضر در جام‌جهانی را استخراج کرده؛ جمع‌زده و ارزش تمام تیم‌های حاضر در جام را به‌دست آورده است.

براساس گزارش این مجله آمریکایی ارزش کل بازیکنان حاضر در برزیل ۹ میلیارد و ۶۹۰ میلیون دلار است. ایران با ۲۵ میلیون دلار تیم سی‌ام لیست ۳۲ تیمی مجله تایم است. سایت ترانسفر مارکت قیمت اشکان دژاگه، بازیکن حال حاضر تیم فولام را بیش از ۱۳ میلیارد تومان اعلام کرده است. با ارزش‌ترین بازیکن حال حاضر دنیا و البته جام‌جهانی۲۰۱۴ برزیل، لیونل مسی آرژانتینی است. او که ۲۶ سال دارد چیزی حدود ۱۷۷ میلیون دلار می‌ارزد. با این همه اخیرا گزارش‌هایی منتشر شده که نشان می‌دهد فوتبال در محاصره تبهکاران است. این بازی جهانی که توسط نخبگانی در فیفا تحت نظارت است از آن جهت در خطر فساد است که سران فیفا نیز برای هرکاری باید مطمئن شوند که سهم‌شان را می‌گیرند. جام‌جهانی۲۰۲۲ را مدنظر قرار دهید. فیفا قطر کوچک با گرمای سوزان را انتخاب کرد چون گشاده‌دستی‌اش را دید.

جهان نیاز به رقابت‌های دوستانه دارد که برای آن مردم دور هم جمع شوند. در عین حال تنوع سبک‌های فوتبال یک پدیده خوشایند دیگر است. پدیده‌ای که جهانی‌سازی نیازی به همگن‌کردن آن ندارد. یادمان باشد هنوز نیمی از دنیا باقی مانده‌اند که فوتبال آن‌ را تسخیر نکرده است.