قوطی برخی عطاری ها همه چیز دارد به جز سلامتی

از میان پستو و رف‌های مغازه‌های پر از جعبه، بطری،گونی، کیسه های پلاستیکی، نبات، سفیداب، موسیر، بادنجان ترشی، انواع بوهای تند و ملایم ادویه و داروهای گیاهی به مشام می‌رسد که در این میان کاغذ‌های فواید روغن خر، عقرب، شترمرغ و تقویت پوست و مو بر در و دیوار عطاری‌ ها نوشته‌ شده است.
این نوشته ها به تبلیغ شربت‌های کاهش فشار، رقیقی خون، امراض قلبی، رشد مو و... اقدام کرده اند.

** داروهای شیمیایی یا گیاهی و افراد بدون تخصص
کارشناسان بهداشتی معتقدند: در سال‌های اخیر عده‌ای با راه‌اندازی عطاری و عرضهٔ داروهای غیرمجاز در حالی که از هیچ تخصصی در این زمینه ندارند، صدمات جبران‌ ناپذیری به بیماران و حوزهٔ سلامت وارد کرده اند.
برخی عطاری‌ ها، به داروخانه‌هایی پر از رنگ و لعاب بدل شده‌اند که گاهی داروهای اعتیادآور و گاه غیرمجاز را به بیماران خسته از قرص‌های شیمیایی، با عنوان اینکه این قرص‌ها صددرصد گیاهی است و هیچ خطری ندارد، می‌فروشند.
برخی از آنان نیز داروهای شیمیایی را با داروهای گیاهی مخلوط می کنند و می فروشند و به درستی مشخص نیست این مراکز محل عرضه داروهای شیمیایی‌ اند یا گیاهی.

** داروفروشی در عطاری ها ، قانونی نیست
دانیال فرهیخته، کارشناس معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی جهرم در گفت‌ و گو با ایرنا اعلام کرد: برخی عطاری ‌های کشور، داروهای گیاهی برچسب دار از قبیل داروی رقیق‌ سازی خون، تصفیه‌ٔ خون، خواب و... می‌فروشند که غیرقانونی است.
وی ‌افزود: فروش غیرقانونی این داروها سبب شده تا وزارت بهداشت به فکر ممانعت از فروش این داروها بیفتد و جلو فروش دارو را در عطاری‌ها بگیرد.
به گفته‌ٔ وی در برخی از شهرها، گزارش‌هایی مبنی بر فروش شربت متادون و داروهای ترک اعتیاد در تعدادی از عطاری‌ها نیز داده شده است.

** زیاد شده اند
یکی از عطاران قدیمی جهرم نیز با اشاره به اینکه عطاری حرفه‌ٔ مقدسی است که در آن عطاران به شیوه و روش تجربی به شناسایی و بررسی خواص گیاهان در مداوای بیماری‌ها می‌پرداختند، گفت: در گذشته تعداد عطاری‌های جهرم به 5 مغازه هم نمی‌رسید، اما در حال حاضر تعداد عطاری‌ها زیاد شده است و برخی سودجویان با تجویز داروهای گیاهی که گاه حال بیمار را بدتر می‌کند، اعتبار این شغل را زیر سؤال برده‌اند.
وی با انتقاد از رشد قارچ‌ گونه‌ٔ عطاری‌ها ‌افزود: صرف اطلاع از فواید یک داروی گیاهی و با تجویز آن نمی‌توان یک بیماری را درمان کرد. این باعث شده تا فعالیت عطاری‌ها امروزه به معضلی تبدیل شود چرا که بسیاری از آن‌ها آگاهی لازم را دربارهٔ بیماری‌ها و خواص گیاهان دارویی ندارند و تجویزهای نابجا برای بیماران می‌کنند.

** گیاه دارویی آری، داروی گیاهی خیر
کارشناس دانشگاه علوم پزشکی جهرم گفت: امروزه بحث تقلب در عرصهٔ صنایع غذایی و داروهای شیمیایی مطرح است، بنابراین عموم مردم باید آگاهی داشته باشند که عطاری‌ها و دیگر مراکز تنها مجاز به فروش «گیاهان دارویی» هستند نه «داروهای گیاهی».
فرهیخته افزود: منظور از داروی گیاهی، ماده‌ای فرآوری‌ شده و بسته ‌بندی شده به شکل پودر، قرص، شربت و... است که تولید آن باید در شرایط کاملاً بهداشتی(کارخانه‌ای) و تحت ضوابط و با مجوز وزارت بهداشت انجام شود.
این کارشناس بهداشت حرفه‌ای ادامه داد: هیچ شخصی مجاز نیست داروی دست‌ ساز یا حتی غیردست ‌ساز را در عطاری و بدون نظارت پزشک داروساز و خارج از داروخانه ها به مردم بفروشد و بدتر آن که دارو فاقد مجوز باشد و وضعیت بهداشت تولید آن، اجزا و مواد موثر به ‌کاررفته در آن، اثربخشی، ایمنی، سمیت، دوز و... توسط مراجع ذی ‌صلاح آزمایش نشده و ثبت نشده باشد.
فرهیخته بیان کرد: متأسفانه اغلب این داروها هیچ گونه اسناد علمی به عنوان پشتوانه ندارند و حتی گاهی اوقات فاقد نام یا دارای اسامی خودساخته توسط افراد سودجو هستند.
وی ادامه داد:برای هیچ کدام از این شبه داروهای به اصطلاح گیاهی، مکانیسم اثری بر طبق اصول علم داروشناسی (فارماکولوژی) توسط سازندگان مدعی طبابت شرح داده نمی‌شود.
فرهخته گفت: چندین شرکت دارویی معتبر در کشور وجود دارند که زیر نظر وزارت بهداشت و با روش های علمی نسبت به تولید فراورده های دارویی گیاهی اقدام می‌کنند و مردم می‌توانند محصولات آنها را از داروخانه‌های مجاز تهیه کنند.

** ضابطه ‌مند کردن گیاهان دارویی
زمان، مکان، نوع بیماری و مزاج بیمار، عواملی است که به گفته‌ٔ متخصصان گیاهان دارویی در تجویز داروهای سنتی نقش دارد اما متخلفان این حوزه چون دانشی در حوزه‌ٔ طب سنتی ندارند، برای کسب سود، برای هر بیمار، نسخه‌ٔ واحدی را می‌پیچند بی‌آنکه از وضعیت خاص هر بیمار، آگاهی داشته باشند.
از این رو برای ساماندهی به این وضعیت در جهرم، سال گذشته جلسهٔ آموزشی «آشنایی با قوانین و ضوابط عطاری» با حضور رؤسای اداره‌ها‌ی اصناف و اماکن، کارشناسان و متصدیان عطاری شهرستان جهرم، توسط ادارهٔ نظارت بر فراورده های طبیعی، سنتی و مکمل دانشگاه علوم پزشکی جهرم برگزار شد.
این اداره که از سال 1395 به مجموعهٔ دانشگاه علوم پزشکی شهرستان جهرم افزوده شده است، نخستین جلسهٔ آموزشی را با عنوان آشنایی با ضوابط و قوانین عطاری‌ها در شهریور ماه سال 1396 با حضور کارشناسان معاونت غذا و دارو، کارشناسان بهداشتی معاونت بهداشتی، رئیس ادارهٔ اصناف و اماکن با حضور 90 درصد متصدیان عطاری در محل معاونت غذا و دارو برگزار کرد.
دکتر ابوالفضل نیکوسیر، معاون غذا و دارو دانشگاه علوم پزشکی جهرم با اعلام اینکه هدف از برگزاری این جلسات آموزشی، آشنایی متصدیان عطاری شهرستان جهرم با ضوابط و قوانین بهداشتی این حرفه است، گفت: در این جلسات، رئیس ادارهٔ نظارت بر فراورده‌های طبیعی، سنتی و مکمل دانشگاه علوم پزشکی جهرم، لیست اقلام مجاز به عرضه در عطاری‌ها به متصدیان عطاری ارائه می‌دهد و در خصوص عدم فروش هرگونه دارو حتی گیاهی و خودداری از هرگونه تبلیغات غیرقانونی که دخالت در امر درمان محسوب می‌شود، تذکرات و آموزش‌های لازم داده شده است.
وی در مصاحبه با ایرنا افزود: همچنین نکات لازم درباره‌ٔ چک‌ لیست‌های بهداشتی از قبیل رعایت بهداشت فردی، ساختمانی، لوازم و تجهیزات مورد نیاز و امور مربوط به کارت‌های بهداشتی توسط کارشناس بهداشت، به عطاری‌ها آموزش داده شده است.
افروز جعفرنیا، رئیس اداره‌ٔ نظارت بر فرآورده‌های طبیعی، سنتی و مکمل دانشگاه علوم پزشکی جهرم نیز گفت: سازمان غذا و دارو تمام داروهای گیاهی عرضه شده در مراکز معتبر را نظارت می‌کند، کار میدانی انجام می‌دهد و این فرآورده‌ها را آزمایش می‌کند، اما موضوع این است که داروهای گیاهی دست‌ساز از سوی برخی افراد غیرکارشناس و سودجو در عطاری‌های غیرمجاز عرضه می‌شود.
وی بیان کرد: فرآورده‌هایی دست ‌ساز گیاهی متأسفانه در برخی مراکز مانند عطاری‌های غیرمجاز وجود دارد و ممکن است در این فرآورده‌ها، مشتقات آمفتامین(مادهٔ مُحرّک) نیز وجود داشته باشد.البته در همه بازدیدهای صورت‌ گرفته از عطاری‌ها آموزش‌های لازم را بازرسان در محل می دهند.

** مصداق های تخلف
در شهرستان جهرم، تخلفات مشاهده شده در بسیاری از عطاری‌ها شامل عرضه کالاهای قاچاق و غیرمجاز، تهیه داروهای ترکیبی، دست‌ ساز، درمان غیر اصولی بیماری‌ها، عدم رعایت اصول بهداشتی در انبارهای نگهداری گیاهان دارویی و... است.
همچنین عرضهٔ داروهای شیمیایی، داروهای گیاهی که تنها محل مجاز به عرضه آن داروخانه‌ها هستند، تبلیغات غیرقانونی دربارهٔ درمان چاقی، لاغری، ناباروری، ترک اعتیاد، درمان بیماری های مختلف و ... نیز از جمله‌ٔ دیگر تخلفات هستند.
برخی از اقلام غیرمجاز که از عطاری‌ها جمع‌ آوری شده است شامل انواع حنای هندی، روغن‌های ریلاکس، شربت‌ها و قرص‌های ترک اعتیاد، پمادها و معجون‌های ضد درد، پودرهای ترکیبی افزایش یا کاهش وزن، پودرهای دست‌ ساز با عنوان درمان دیابت، کبد چرب، کم خونی و... و گروهی از محصولات که طبق نامه‌های سازمان غذا و دارو غیرمجاز اعلام شده است.
برخی از این محصولات شامل محصولاتی تحت عناوین دکتر روازاده و استاد تبریزیان هستند.
براساس آمار اعلام شده در بازرسی‌های گشت ویژهٔ معاونت غذا و داروی دانشگاه علوم پزشکی جهرم از 20 واحد عطاری و مکان‌های عرضه‌ٔ مکمل‌های غذایی و ورزشی، طی روزهای 15اسفند ماه 1396 تا 15فروردین ماه 1397، مقادیری اقلام غیرمجاز شامل پودرهای دست‌ ساز چاقی و لاغری، مکمل‌های پروتئینی غیرمجاز، داروهای تاریخ‌گذشته، ژل‌های لاغری غیرمجاز، کشف و جمع‌آوری شد.
ارزش اقلام کشف‌ شده‌ٔ غیرمجاز 6میلیون و 500هزار ریال بوده است.

** لزوم آموزش و برخورد با عطاری‌های متخلف
ادارهٔ نظارت بر فرآورده‌های طبیعی، سنتی، مکمل وابسته به معاونت غذا و دارو دانشگاه علوم پزشکی جهرم درباره عطاری‌های شهرستان جهرم در گزارشی در سال 1396 تعداد کل عطاری‌ها را 54 واحد صنفی اعلام کرد که از این تعداد، سهم جهرم 42 مورد، بخش خفر 8، بخش سیمکان 1 و بخش کردیان 3 عطاری بوده است.
از این تعداد 23 عطاری دارای مجوز و 25 عطاری فاقد مجوزند که 6 واحد از آن‌ها برای اخذ مجوز اقدام کردند.
این اداره افزود: همکاری عطاری‌ها نسبتاً خوب بوده است و طی بازرسی‌ها و آموزش‌های انجام ‌شده در سال 96 بالغ بر 85 درصد عطاری‌ها همکاری لازم را با ادارهٔ نظارت بر فرآورده‌های طبیعی، سنتی و مکمل، دانشگاه علوم پزشکی جهرم داشته‌اند.
با توجه به شروع به کار ادارهٔ نظارت بر فرآورده‌های طبیعی، سنتی و مکمل جهرم از نیمهٔ دوم سال 95 در معاونت غذا ودارو و عدم آشنایی صنف عطاران با ضوابط و مقررات این اداره، بنابراین بالغ بر 90 درصد عطاری‌ها در بازدیدهای اولیه مشمول تذکرات شفاهی در قالب آموزش شدند و با انجام بازرسی‌های متعدد با برخی از واحدهای مذکور با اخطار کتبی و ارجاع به سایر مراجع، از جمله معاونت درمان، تعزیرات، ادارهٔ اماکن و... برخورد شد.
با توجه به بازرسی‌های انجام ‌شده، برخی عطاری‌ها که تحت عنوان «سلامتکده» در حیطهٔ درمان بیماری‌ها و فروش داروهای دست ‌ساز دخالت داشتند با همکاری معاونت درمان و اداره اماکن و اصناف تعطیل شدند.

** راهکار وزارت بهداشت
علاوه بر نظارت بر کار عطاری‌ها، آموزش و تذکر به متخلفان، وزارت بهداشت، آیین‌ نامهٔ تأسیس داروخانه‌‌های گیاهی را ابلاغ کرد و داروخانه‌های طب سنتی، فعالیت رسمی خود را از سال 1395 آغاز کردند.
این داروخانه‌ها طبق آیین‌ نامه‌ ابلاغی، فقط توسط داروسازان قابل تأسیس است و فقط این افراد باید داروخانه‌های گیاهی را اداره کنند. این آیین‌نامه مصوبهٔ ستاد توسعهٔ طب سنتی وزارت بهداشت را نیز دارد.
وزارت بهداشت اعلام کرد: امیدوار است که با توسعهٔ این داروخانه‌های سنتی، بساط فعالیت عطاری‌های غیرمجاز هم برچیده و ارائهٔ خدمات طب سنتی در ایران، صرفاً به دست متخصصانش سپرده شود.
امیرکبیر، بیش از صدسال پیش به حال مردمی گریست که به جای تزریق واکسن آبله، به رمال پناه برده بودند.
در قرن بیست و یکم، نباید ادعاهای بدون مستند علمی برخی سودجویان را در لباس جدید باور کنیم.
گزارش از: فاطمه تسلیم جهرمی
9910 /1876