حل مشکل‌ها برای تولید کلپورگان با حفظ اصالت‌های فرهنگی

پرونده روستای کلپورگان به‌واسطه سفال‌های هفت‌هزار ساله‌اش برای ثبت در شورای جهانی صنایع دستی فرستاده شده است. به همین دلیل، معاونت صنایع دستی و هنرهای سنتی کشور درخواست کرده ظرفیت تولید سفال کلپورگان دو برابر شود تا وقتی کارشناسان شورای جهانی صنایع دستی برای بررسی این ظرفیت به ایران سفر می‌کنند، مشکلی پیش نیاید و پرونده ثبت آن را رد نکنند.

به‌دنبال مطرح شدن این درخواست، کامبیز مشتاق گوهری - مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری سیستان و بلوچستان - پروژه ارتقای سطح کارگاه‌های سفال این روستا را به بهزاد اژدری - رئیس انجمن سفالگران ایران - سپرده است.

بهزاد اژدری در این‌باره به ایسنا توضیح داد: پیشنهادهایی رد و بدل شده و مورد توافق قرار گرفته است؛ اما توافق نهایی در کلپورگان انجام می‌شود. این روستا مشکلاتی در زمینه تولید دارد که قاعدتا این مشکلات باید با حفظ اصالت‌های فرهنگی آن منطقه برطرف شود.

او ادامه داد: بحث گسترش کارگاه‌های سفالگری و تولید محصولاتی با کاربری جدید و حفظ اصالت، یکی از اقداماتی است که قرار است انجام شود. به این معنی که همان محصول با توجه به نیاز انسان امروزی با همان مواد اولیه، عناصر بصری و شیوه ساخت سنتی تولید می‌شود. به عبارتی ما نوادگان امروزی، همان آثار را برای زندگی امروز می‌سازیم.

این هنرمند اظهار کرد: فرهنگ‌سازی اتفاق مهم‌تری است که باید با کمک استاندار، فرماندار و بخشدار برای تغییر و تحولات لازم در این منطقه انجام شود تا بستر تازه‌ای که تصمیم داریم برای تغییرات مفید ایجاد ‌کنیم، پایدار بماند. در غیر این صورت، این کار مثل کاشتن یک گیاه و رها کردن آن است. امیدواریم این مسائل با کمک مسوولان محلی و درک صحیح از انتظارهای ما محقق شود.

اژدری در پاسخ به این‌که با کاربردی کردن سفال این روستا، چه بلایی بر سر شکل سنتی آن می‌آید؟ گفت: این اتفاق در دو بخش صورت می‌گیرد؛ در همه‌ی دنیا وقتی یک تکنیک میراثی باقی می‌ماند، با حفظ پشتیبان‌های دولتی حتی اگر ضرر هم داشته باشد، از آن نگهداری می‌کنند. برای مثال در کشورهای دیگر با پرداخت حقوق ثابت، به ادامه تولیدات خاص در یک مرکز یا کارگاه کمک می‌کنند. ما تصمیم داریم اشتباه‌هایی را که سفالگران این منطقه از نظر کیفی در کارهای‌شان دارند با حفظ همان نتیجه اولیه، تصحیح کنیم.

رئیس انجمن سفالگران ایران ادامه داد: بخش دیگری در همان روستا وجود دارد که از اصالت‌های تاریخی و فرهنگی همان منطقه برای ساخت کالاهای جدید استفاده می‌کنیم، یعنی در کارگاهی، همان کالای قدیمی و در کارگاه دیگر، کالای امروزی به معنای کاربردی تولید می‌شوند. مثل این‌که شما تعدادی از آثار آنجا را ندیده بودید و وقتی با آن برخورد می‌کنید، برای‌تان جذابیت پیدا می‌کند.

او درباره این‌که برای تولید محصولات کاربردی چه فکری کرده است؟ توضیح داد: سفال‌های قدیمی هم کاربردی بوده‌اند و امروزه کاربرد برخی از آن‌ها از بین رفته است. امروز دیگر کسی از پی‌سوز استفاده نمی‌کند، چون کاربرد سابق را ندارد. مثلا اگر ما پارچ آب را طراحی کنیم که ضمن داشتن حجم مناسب و سادگی بتوان زیبایی‌شناسی بومی، تاریخی و فرهنگی سفال کلپورگان را در آن حفظ کرد، مشابه آن را تولید می‌کنیم و این مخاطب است که می‌تواند آن را بپذیرد یا انتخاب نکند.

اژدری درباره این‌که برنامه‌هایش برای این پروژه از چه زمانی شروع می شود؟ گفت: قرار بود هفته گذشته برای انجام این پروژه به سیستان و بلوچستان سفر کنم؛ اما به‌دلیل کسالتی که پیش آمد، این برنامه کمی با تاخیر و از دو هفته آینده شروع می‌شود. البته برای انجام مقدمات کار به پیش‌زمینه‌هایی نیاز داریم.

زنان و مردان بلوچ با استفاده از خاک رس اطراف محل سکونت‌شان در روستای کلپورگان، ظرف‌هایی سفالی درست می‌کنند. ظرف‌هایی که با این نوع خاک ساخته می‌شود، ابتدا به رنگ خاکستری است و بعد از آن‌که در کوره پخته می‌شوند، به رنگ قرمز درمی‌آید. این ظروف به‌دلیل شکل بدوی‌شان، در دکور خانه‌های مدرن به کار برده می‌شوند.

سفالگران کلپورگان، سفال‌ها را بدون استفاده از چرخ سفالگری و با دست درست می‌کنند و آن‌ها را با اشکال خاص هندسی که قدمتی چند هزار ساله دارد، تزئین می‌کنند. آن‌ها از آب «تیتوک» سنگی که از کوه بیرک به‌دست می‌آید، استفاده و به‌وسیله یک تکه نازک چوبِ خرمای وحشی که به اندازه چوب کبریت است، سفال‌ها را تزیین می‌کنند. رنگ این نقوش قبل از پختن سفال، قهوه‌ای متمایل به قرمز است که براثر حرارت به رنگ سیاه درمی‌آید.