رستوران خويش يار و دراز آويز زينتي

پايگاه خبري تحليلي «پارس»- عليرضاحيدري- در همان حول وحوش روزهاي انتخابات سال گذشته خبرنگاري از دکتر حداد عادل به عنوان رئيس فرهنگستان زبان و ادب فارسي پرسيد :به نظر شما بهترين واژه اي که فرهنگستان معادل سازي کرده است چيست ؟ و او بي درنگ پاسخ داد: يارانه. 

گر چه دراين پاسخ نگاهي طنز آميز هم نهفته است اما واقعيتي را نشان مي دهد و آن واقعيت همين تعبير سهراب سپهري است که"واژه بايد خود باران باشد" و اگر مي بينيم "يارانه" با اقبال عمومي روبه رو شد ، چيزي نبود جز اينکه "يارانه" هم درزندگي مردم معنا يافته بود و هم رسانه ها و اهل تريبون چاره اي جز استفاده از آن نداشتند . به طوري که اگر واژه "سوبسيد" که از قضا پيش از آن در نزد اقتصاديون بيشتر کاربرد داشت به کار مي رفت چندان براي مردم قابل فهم نبود چرا که قانون هدفمندي با واژه "يارانه" شناخته مي شد. البته از زيبايي واژه و خوش تلفظ بودن آن هم که ظاهرا پيشنهاد دهنده آن استاد بهاء الدين خرمشاهي بوده است نبايد غافل شد. 

همچنان که واژه "پيامک" که گويا دکتر کزازي پيشنهاد کرده است جايگزين مناسبي براي "sms" بود و حتي زيباتر و کوتاه تر از "پيام کوتاه "است که ابتدا پيشنهاد شده بود.نمونه ديگر "ماهواره" است که حتي پيش ازرواج واژه لاتين آن يعني"سته لايت" به کار رفت و به خوبي در زبان رسمي و محاوره اي نشست. 

اين روزها حرف و حديث هاي زيادي درباره واژه سازي هاي فرهنگستان مطرح است از اظهار نظرهاي علمي بگيريد تا طنز و استهزا و تمسخر! از واژه هاي مصوب که چندان به مذاق مخاطب فارسي زبان خوش نمي آيد مثل "برگک" به جاي "چيپس " و"رستوران خويش يار" به جاي "رستوران سلف سرويس" تا واژه هايي که به فرهنگستان نسبت مي دهند حال آنکه هيچ گاه مصوب اين نهاد نبوده است مثل "کش لقمه" به جاي "پيتزا" و "دراز آويز زينتي" به جاي " کراوات". 

اما اين نکته را نبايد از نظر دور داشت که نهاد فرهنگستان وظيفه اي را بر عهده گرفته است که پاسداري از مهمترين شاخصه هويتي ما يعني زبان فارسي است پس زيبنده نيست آن را به سخره بگيريم. البته شيوه فرهنگستان با همه احترامي که بايد براي اعضاي آن که نخبگان دانشگاهي هستند قائل بود جاي نقد فراوان دارد که دير اقدام کردن يکي از اين انتقادهاي جدي است وديگراينکه فرصت نقد هاي علمي از طرف فرهنگستان فراهم نشده است تا آسيب هاي آن ديده شود. بنابراين خود فرهنگستان در ترويج واکنش هاي طنزگونه بي تقصير نيست به ويژه که لطيفه ساختن و جملات نغز طعنه آميز خصلت ذاتي ايرانيان است. اين نکته را هم فراموش نکنيم که اساسا برخي با اصل برابري نهادها خيلي ميانه اي ندارند چنان که صادق هدايت با جايگزيني واژه "باشگاه" به جاي "کلوب " مخالف بود اما امروزاين واژه به خوبي جا افتاده است.فعلا به دلايل مخالفت بعضي ها کاري نداريم اما بايد باور کنيم زبان فارسي رمز هويت ماست.