الوند: «نقی معمولی» را من قهرمان کردم

    به گزارش پارس به نقل از الف، پس از نگارش چند فیلم سینمایی بود که پای خشایار الوند به تلویزیون باز شد. « شب های برره» ، « مرد هزار چهره» و « مرد دو هزار چهره» حاصل همکاری او با مهران مدیری بود که مورد استقبال فراوانی قرار گرفت.

او در نگارش سری اول « پایتخت» هم دست داشت و هفت قسمت را نوشت و حالا سری سوم این سریال به قلم او روی آنتن رفت و جزو آثار پربیننده نوروز بوده است. البته او با کوچ مهران مدیری به شبکه نمایش خانگی او را همراهی کرد و در این شبکه نیز « قهوه تلخ» و « ویلای من» را داشت و اکنون نیز « شوخی کردم» را دارد. « ساخت ایران» نیز نتیجه تجربه الوند با محمدحسین لطیفی بود.

با این نویسنده درباره « پایتخت ۳» گپ زدیم. از اینکه چطور می شود سه نفره یک فیلمنامه نوشت گرفته تا نگاه اجتماعی خاص پایتخت و محور قرار گرفتن نقی در این سری و البته اعتراضاتی که برخی به سریال داشتند.

سراغی هم از مهران مدیری گرفتیم که در برنامه سال تحویل اعلام کرد به زودی به تلویزیون برمی گردد.

آقای الوند شیوه فیلمنامه نویسی در یک گروه سه نفره چگونه است؟ مثلا دیالوگ ها را یک نفر می نویسد و موقعیت ها را نویسنده دیگر؟

- عمل نگارش سه نفره نبود و کل فیلمنامه را من نوشتم اما طراحی توسط محسن تنابنده صورت گرفت، بعد آن را در جلساتی با هم سبک سنگین کرده و به خط داستانی می رسیدیم، در نهایت من متن را می نوشتم محسن جان می خواند و بسیاری از بخش ها تغییراتی می کرد.

تقریبا می توانم بگویم تمام متن های ما دو بار سه بار بازنویسی شد. به این دلیل که لحن پایتخت متعلق به تنابنده است. من در « پایتخت ۱» هم بودم و هفت قسمت را نوشتم، در دو نبودم و حالا برگشتم اما این لحن که از متن شروع می شود و تا اجرای بازیگران، بازیگردانی و حتی انتخاب لوکیشن و طراحی صحنه و لباس ادامه پیدا می کند، دیدگاه محسن تنابنده به پدیده پایتخت و مختص خود او است. بنابراین من سعی می کردم خودم را به این لحن نزدیک کنم. شاید چون سلیقه های ما خیلی به هم نزدیک نبود، نتیجه خوبی می گرفتیم و این چالش ها، به متنی می انجامید که بخش هایی از لحن پایتخت در آن بود، بخش هایی از دیدگاه های من را در آن می دیدید و در چکش خوردن ها و کل کل کردن ها گرچه خیلی اذیت می شدیم اما نتیجه خوبی می گرفتیم. آنچه که محسن بر آن اصرار داشت این بود که به اولین ایده ها رضایت ندهیم.

این موضوع دقیقا معضل متن های تلویزیونی است. بهترین دانستن اولین ایده ها…

- بله. ما هم سعی می کردیم بگردیم و ببینیم بهتر از ایده اولیه به چه چیزی می رسیم. این دوباره و سه باره نوشتن ها فشار زیادی بر من وارد می کرد اما حاصل خوبی داشت. حسن وارسته هم در طول کار ایده هایی داد که بعضا مورد استفاده قرار گرفتند یا پایه یک داستان دیگر شدند. او هنگام نگارش در کنار من بود و وقتی متن ها را تایپ می کرد یا می خواند، ایده هایی می داد که من لحاظشان می کردم اما نگارش را تنهایی انجام می دادم. تنابنده هم با ایده های خیلی درخشان به یک آدم با تجربه در کنارش احتیاج دارد که بتواند این ایده ها را در ساختار جاسازی کند و نظم دراماتیک و داستانی به آن بدهد. من هم سعی کردم از این لحن بیرون نزنم و آنچه دیدید نتیجه یک چالش سه نفره بود.

شما به عنوان نویسنده آثار طنز شناخته شده اید. اما این بار با متنی روبرو شدید که قرار نیست صرفا طنز باشد بلکه سرشار از نگاه اجتماعی است و حتی آغاز آن به نوعی تلخ است. این بار چرخ زندگی به خواسته نقی معمولی نمی چرخد و با محور قرار گرفتن ماجراهای زندگی اش جنبه های دیگری از شخصیت های « پایتخت» نمایان می شود.

- اول این را بگویم که علاقه اصلی من طنز نیست و سه چهار فیلمنامه ای که از من در سینما کار شده هم هیچ کدام طنز نبوده اند. من هم از سینما به تلویزیون آمدم. رفاقت با پیمان قاسم خانی و ملحق شدن به آن گروه و کار هر شبی نوشتن شاید یک جور شغل باشد و کار هنری به حساب نیاید. رئالیتی که در پایتخت وجود دارد، مثل این می ماند که ما در زندگی واقعی مان که مدام نمی خندیم و ما سعی می کردیم چیزی شبیه زندگی واقعی را بازسازی کنیم منتها با حوادث سینمایی و دراماتیک. در زندگی واقعی این همه اتفاق برای یک خانواده در یک بازه زمانی کوتاه اتفاق نمی افتد؛ بنابراین حوادث دراماتیزه و سینمایی است اما پرداخت رئال و نزدیک به زندگی واقعی. نوشتن چنین متنی از نوشتن کار صرفا کمدی سخت تر است. در کار کمدی تکلیف مشخص است و ما قرار است صرفا بخندانیم. دوستان هم سعی می کنند از حربه ای استفاده کنند که من آن را نمی پسندم و آن اینکه شخصیت ها را احمق می کنند تا خنده بگیرند یا یک شخصیت جمله ساده ای را که می تواند به راحتی به زبان بیاورد، نمی گوید و این موضوع سوءتفاهم هایی به دنبال دارد و اتفاقاتی را پشت هم ایجاد می کند.

این هم یک معضل دیگری است که به درستی اشاره کرده اید. اما شما در « پایتخت» اصلا قادر به انجام چنین کاری نیستید چون مردم چند سال است این شخصیت ها را می شناسند و ویژگی هایشان را می دانند.

- بله. این شخصیت ها جا افتاده اند و مردم دوستشان دارند، بنابراین نویسنده به راحتی نمی تواند خیلی از آنها بیرون بزند. من نمی توانم آنها را احمق فرض کرده و وانمود کنم آنها حرف هایشان را به هم نمی زنند. حتی پنهان کاری آنها هم هدف دارد و صرفا برای ایجاد کمدی نیست. این موضوع سخت تر از کار کمدی صرف است.

در این قسمت از « پایتخت» بار مجموعه بیشتر به دوش نقی می افتد و او نقش شخصیت اصلی را ایفا می کند. این تغییر رویکرد از کجا آمد؟

- در دو سری قبلی قهرمان داستان « خانواده» بود؛ همه خانواده درگیر یک بحران مثل مهاجرت به پایتخت یا سفر با یک گنبد و گلدسته از شمال به جنوب کشور بودند و همه به یک نسبت درگیر ماجرا بودند. من پیشنهاد کردم این بار یک قهرمان داشته و داستان اصلی درباره نقی، زندگی و شرایطش داشته باشیم و خطوط داستانی دیگر در موازات آن همدیگر را قطع کنند یا به خط اصلی کمک کنند یا در راه قهرمان مانع ایجاد کنند.

این شکل کلاسیک فیلمنامه نویسی شامل قهرمان، هدف و موانع باعث شد خط داستانی انسجام بیشتری پیدا کند، در حالی که سری های قبلی بیشتر اپیزودیک بودند؛ مثلا در یک قسمت می دیدیم خانواده وارد یک خانه شده و با یک جنازه روبرو می شوند. در قسمت بعدی تلاش می کنند کلید خانه را بگیرند و… بنابراین داستان مقطع بود، اما در سری سوم قصه روان تر، سیال تر و منسجم تر جلو می رفت چون قهرمانی داشتیم که هدفی داشت و موانعی سر راهش بود. قهرمان هم از آدم های معمولی اجتماع بود و هر آدمی می تواند در درون خود یک قهرمان باشد. فقط باید این را بخواهد و مجال بروز پیدا کند. نقی مطابق اسم فامیلش یک آدم بسیار معمولی است و در حضیض زندگی اش هم قرار دارد؛ مدتی بیکار است، پول ندارد، سقف خانه اش ریخته، وبال دامادش است، بحران روحی دارد و اوضاعش خراب است. اما همین آدم با کمک خانواده و خواست خود می تواند پرچم ما را بالا ببرد.

سه قدرت مطرح دنیا را هم شکست دهد!
- بله سه قدرت مطرح دنیا را هم شکست دهد. این سیر دراماتیزه از این ناشی نمی شد که محسن تنابنده طراح داستان یا بازیگردان و همه آن سمت هایی را که در تیتراژ ذکر شده بود، بخواهد نقشی را برای خودش بردارد. این پیشنهاد من بود و محسن هم سخت قبول کرد که با این حجم کار، مدام جلوی دوربین باشد و تمام قصه روی او باشد. اما من این را به او قبولاندم! می خواستیم یک قهرمان و سیر داستانی منسجم داشته باشیم.

اعتراض به سریال های روی آنتن هم کم کم به یک اپیدمی تبدیل می شود و این موضوع با وجود پیشگیری هایی که انجام شده بود، دامن پایتخت را هم گرفت. هم برخی از هموطنان شمالی اعتراض داشتند و هم محمدعلی اینانلو یادداشت نوشت.
- این اعتراض ها همه از دریچه دیدگاه شخصی است و کسی به مناسبات کار هنری فکر نمی کند. کسی به مناسبات کار حیات وحش خودش فکر می کند می گوید « بهبود» محیط بان واقعی نیست. ما هم چنین ادعایی نداشتیم. آن شخصیت محیط بان فرضی ما بود و اگر توانستیم کاری هم برای محیط بان ها کنیم فبها المراد. فکر می کنم با سخنرانی بهبود و تاثیری که گذاشت ما کار خود را کرده ایم. با لطف خانم ابتکار و محیط بانی که از قصاص رهایی پیدا کرد، ما تاثیر خود را گذاشته ایم. اگر قرار باشد هر کسی از دریچه خودش نگاه کند که ممکن است کارخانه تویوتا مثلا بگوید این لندکروزی که شما تغییرش داده اید لندکروز ما نیست. این بحث ها بیشتر شخصی است و افراد چون لوازم کار هنری را نمی شناسند، چنین بحث هایی مطرح می کنند.

بخشی از این حرف ها خدایی نکرده غرض و یا حسادت است. معدل نظر مخاطب، مثبت است. قطعا ما اشتباهاتی داشتیم و خود من می توانم همین حالا ۱۰ ضعف کار را بشمرم. اما اینها طبیعی است. شاید اگر ما فرصت و بودجه بیشتری داشتیم یا ممیزی به ما کمک می کرد، برخی از ضعف ها برطرف می شد. برخی از ضعف ها هم درونی و توان ما همین است. اما اگر منصفانه در شرایط فعلی با این وضعیت بودجه و مناسبات سریال سازی که سه ماه مانده به عید یاد سریالش می افتیم و پول هم نداریم، بررسی داشته باشیم در می یابیم این گروه بد کار نکرد. ما کار گروه های دیگر را هم دیدیم و من فکر می کنم « پایتخت» کار آبرومندی بود و می شد زحمت عوامل را در آن دید؛ صحنه های شلوغ، داستان تکه پاره، لوکیشن های متعدد و… کار پر زحمتی داشتیم و خداراشکر مخاطبان تا جایی که من می دانم بدشان نیامده است.

انتقاداتی هم حتما به کار وارد است و دوستان باید به شکل سالم و تمیز این انتقادات را به ما منعکس کنند تا ضعف کارمان را برطرف کنیم اما بیشتر چیزی که من می شنوم و می بینم ابراز سلیقه است. طبیعی است سلیقه ها با هم یکی نباشد. نقد یعنی ما نقاط ضعف، نقاط مثبت و راه حل ها را با هم ببینیم. اما من چنین چیزی ندیدم. اکثرا می گویند خوشمان آمد یا بدمان آمد، این خوب بود آن بد بود. به تعداد مردم جهان راه برای رسیدن به خدا وجود دارد. ممکن است ۱۰ میلیون سلیقه وجود داشته باشد و ما ضمانت نداریم همه سلایق را راضی نگه داریم. سلیقه هر فرد برای خودش محترم است و می تواند سریال دیگری را تماشا کند. اما پشت اینکه بنشینیم و از موارد جزئی بیانیه هایی دربیاوریم، اغراضی سیاسی جناحی وجود دارد.

بگذارید صریح بگوییم. آقای ضرغامی دارد می رود، جناح های مختلف برای گرفتن این میکروفن در حال رقابت هستند و راحت ترین کار زدن تلویزیون به هر بهانه ای است. زمانی بهانه مان سریال « سرزمین کهن» و قوم بختیاری است و زمانی تبلیغ ماکارونی در برنامه کودک و… نماینده ای که به چنین چیزی ایراد می گیرد چرا با خودش نمی گوید تلویزیون برای چه به این روز افتاده که مجبور است آنتن خود را به شرکت های تجاری بفروشد تا بتواند آنتن را زنده نگه دارد. بودجه ای که قرار بود به تلویزیون برسد چرا نرسیده؟ مگر شما نماینده مردم نیستید؟

نماینده ای از یک شهرستان کوچک با ۱۰هزار و ۵۰۰ رای به مجلس رفته و انگار کل مشکلات استان بیکاری، اعتیادی و قمار که فراوان در استان وجود دارد یا مشکلاتی چون زباله، راه ها، گردشگری، مسائل زیر ساختی، آب سالم و… حل شده فقط مانده که چرا یک مازندرانی فلان رفتار را از خود نشان داد. اینها چیزهای سیاسی، جناجی است که ارزش تأمل را هم ندارد. هم گوینده می داند چه خبر است، هم شنونده ها باهوش تر از این حرف ها هستند. حالا این نماینده از قول چهار پنج میلیون مردم مازندران بیانیه می دهد و می گوید توهین شده است.

من می گویم بهتر است یک نظرسنجی در سطح استان برگزار کنند تا ببینند این سریال چقدر طرفدار دارد. این دوستان هم که دور بعدی نامزد مجلس شدند رأی هایش شمرده و معلوم می شود چقدر برای استانشان کار کرده اند. در مسائل زیست محیطی هیچ کاری برای فاجعه ای که در مازندران رخ می دهد نشده است. راه هایی که با نابودی جنگل ساخته می شوند، کارخانجاتی که با رانت در جاهایی که نباید قرار می گیرند، آلودگی هایی که به منابع آب وارد می شود، وضعیت دریای خزر که به فاضلاب تبدیل شده، وضعیت گردشگری، اسکان، بیکاری و… این استان با این همه استعداد و منابع مثل جنگل، خاک، دریا و کشاورزی چنین وضعیتی دارد. هیچ کس نمی پرسد این کارخانه نساجی به چه کسی فروخته شد؟ خصوصی سازی به چه قیمتی؟ اکنون کارگران آن کارخانه کجا هستند؟ چند ماه است حقوق نگرفته اند؟ چرا نمایندگان مجلس پاسخ نمی دهند چه بلایی سر نساجی قائم شهر آمده و چرا خریدار کارگران را بیرون کرده و حقوقشان را پرداخت نمی کند؟ متاسفانه اغراضی پشت آن انتقادات وجود دارد که سالم نیست و هم خودشان می دانند چه خبر است و هم شنونده ها عاقل هستند.

مهران مدیری در برنامه سال تحویل شبکه سه اعلام کرد قصد بازگشت به تلویزیون را دارد. در این بازگشت شما هم او را همراهی می کنید؟

- خبر زیادی ندارم. تقریبا از اواسط اسفند لوکیشن نرفتم و بچه ها را ندیدم. چند روز پشت سری زدم اما آقای مدیری سر صحنه مشغول ضبط بود و نتوانستم با او صحبت کنم چندان خبری از این کار تلویزیون ندارم.