سوریه در کشاکش دیپلماسی و نظامی‌گری

به گزارش پارس به نقل از ایسنا، دستاورد القصیر هم چنین سبب شده تا ارتش مبادرت به ادامه پیشروی در حمص و پاکسازی دیگر مناطق درگیر در جنگ کند. پیروزی های اخیر ارتش سوریه و حزب الله سبب شده تا بسیاری از تداوم قدرت در سوریه با وجود فشارهای متراکم داخلی و خارجی سخن به میان آورند. از این میان، وزیر امور راهبردی و اطلاعات رژیم اسراییل گفته است بر اساس شواهد، بشار اسد، رییس جمهوری سوریه پس از دو سال و نیم مقابله با مخالفان خود اکنون در حال کسب پیروزی های جدی است. یووال اشتاینیتز در یک نشست خبری بین المللی در بیت المقدس گفت که بشار اسد با یاری حزب الله و ایران پیروزی های نظامی مهمی به دست آورده است.

عضو حزب حاکم لیکود و قائم مقام نخست وزیر اسراییل به مانند دیگر تحلیلگران مسائل استراتژیک باور دارد که بشار اسد به احتمال زیاد در مقام رهبری سوریه باقی خواهد ماند.

چنین ارزیابی های امنیتی در حالی ابراز می شود که بیش از ۲ سال است دشمنان و مخالفان دولت اسد از سرنگونی غریب الوقوع وی خبر می دهند، اما اکنون با پیروزی های اخیر به نظر می رسد قدرت اسد تثبیت شده است. چنان که ارزیابی وزیر امور راهبردی و اطلاعات اسراییل در حالی است که ایهود باراک، وزیر دفاع پیشین رژیم صهیونیستی بارها گفته بود سقوط اسد حتمی است و به دلیل ضربه ای که به محور هم پیمانی سوریه با ایران و حزب الله می زند، اسراییل از آن استقبال می کند.

البته تغییر آرایش معارضان سوری و حضور گسترده نیروهای بنیادگرای افراطی و جهادی طرفدار القاعده در میان مخالفان، دشمنان دولت اسد را به این نتیجه رسانده است که ماندگاری اسد در شرایط فعلی بهتر از به قدرت رسیدن گروه های وهابی و تکفیری القاعده است.

با این وجود، هنوز سرنگونی دولت اسد جز اهداف راهبردی دشمنان غربی و عربی سوریه به شمار می رود، ولی پیروزی های اخیر دولت سوریه و حمایت های دوستان و متحدان این کشور نظیر استقرار سامانه دفاع موشکی اس - ۳۰۰ که رژیم صهیونیستی آن را تغییری هولناک در جغرافیای جنگ می داند باعث شده تا استراتژی نبرد اندکی تغییر یابد. رژیم اشغال گر قدس پس از اعلام روسیه مبنی بر تحویل سامانه دفاع موشکی اس -۳۰۰ به سوریه تحرکات دیپلماتیک را با هدف انصرف مسکو تشدید کرده است. در یک نمونه آن معاون وزیر امور خارجه این به مسکو سفر کرده است تا مذاکرات راهبردی را با سران کرملین در این باره پیگیری کند.

با این همه، ارزیابی رژیم صهیونیستی در مورد ابقای بشار اسد در روزهایی بیان شده است که کاخ سفید نشست هایی را با هدف بررسی ارسال تجهیزات نظامی برای معارضان سوری و هم زمان احتمال ایجاد منطقه پرواز ممنوع برگزار می کند. این اقدامات پس از آن صورت می گیرد که معارضان سوری به دولت باراک اوباما پیام داده اند که پس از شکست در نبردهای منطقه راهبردی القصیر ممکن است بر میزان دامنه شکست آنان افزوده شود.

از سوی دیگر بازیابی اعتماد به نفس بشار اسد و تغییر توازن قدرت به سود دولت سوریه سبب شده تا اسد اعلام کند که کشورش در حال خروج از دهانه تنگ بطری است که در دو سال و نیم اخیر در آن محبوس بود و بازی کثیف غرب علیه سوریه به زودی به پایان می رسد.

البته به نظر نمی رسد حداقل در کوتاه مدت این شرایط به پایان برسد؛ چرا که نشانه هایی بروز یافته است که احتمال ورود فعالانه و آشکار ایالات متحده در بحران سوریه را تقویت می کند.

هنوز چند هفته ای از اتهام استفاده از سلاح شیمیایی سوریه علیه مردم این کشور نگذشته است که گزارش هایی در مورد بررسی طرح ایجاد منطقه پرواز ممنوع در سوریه توسط آمریکا منتشر شده است. این گزارش ها اگر چه اندکی بعد رد شد، ولی به گفته وزارت امور خارجه سوریه به نظر می رسد که این اتهام تنها بهانه ای از سوی این کشور برای مداخله در جنگ داخلی دوساله حکومت بشار اسد با مخالفان باشد. سخن از ایجاد منطقه پرواز ممنوع در حالی بیان می شود که به گفته منابع مطلع، طرح یاد شده در صورت اجرا شکل محدودی خواهد داشت و تنها مناطق نزدیک به مرز سوریه با کشور اردن را در برمی گیرد. بحث درباره منطقه پرواز ممنوع در سوریه پس از آن مطرح می شود که واشنگتن اعلام کرد کمک های نظامی به شورشیان مخالف حکومت بشار اسد را افزایش خواهد داد.

به ادعای مقامات کاخ سفید، آمریکا شواهدی در دست دارد که نشان می دهد نیروهای حکومت سوریه در نبرد داخلی علیه شورشیان از سلاح های شیمیایی استفاده کرده اند و همین مساله انگیزه ای برای ایالات متحده شده است تا به شورشیان کمک بیش تری کند. این موضع آمریکا با حمایت ناتو نیز همراه شده است؛ چنان که آندرس فوگ راسموسن اظهار کرده است که جامعه جهانی به صراحت گفته است که استفاده از سلاح شیمیایی نقض آشکار قوانین بین المللی و از هر نظر غیرقابل قبول است.

البته این مساله با انتقاد متحدان سوریه همراه شده است، آلکسی پوشکوف، رییس کمیته سیاست خارجی مجلس روسیه می گوید که اطلاعاتی که درباره استفاده بشار اسد از سلاح شیمیایی منتشر شده ساختگی است، همان طور که قبل از این هم گزارش هایی که می گفت صدام حسین سلاح کشتار جمعی در اختیار دارد، دروغ بود.

با وجود مخالفت ایران و روسیه، آمریکا اخیراً اعلام کرده است که سازمان های اطلاعاتی آن کشور اطمینان یافته اند که دولت سوریه در جنگ داخلی اش با نیروهای مخالف، از سلاح های شیمیایی مانند گاز سارین استفاده کرده است. بن رودز، معاون مشاور امنیت ملی کاخ سفید گفت که بنا بر تخمین آن کشور ۱۰۰ تا ۱۵۰ نفر در پی استفاده از این سلاح ها کشته شده اند.

فشارها علیه اوباما برای دخالت بیش تر و آشکارتر پس از آن تشدید شد که سناتور جمهوری خواه جان مک کین به طور غیرقانونی به خاک سوریه رفت و پس از دیدار با گروهی از مخالفان دولت اسد از اوباما خواست دست به اقدامات نظامی جدی علیه دولت بشار اسد بزند؛ برای نمونه بر فراز آسمان سوریه منطقه پرواز ممنوع ایجاد کند.

همه این تحرکات نظامی و امنیتی در حالی است که اقدامات دیپلماتیک چندی است به حاشیه رفته است. به واقع چند هفته ای است که از توافق آمریکا و سوریه برای برپایی یک گردهمایی بین المللی برای دست یافتن به راه حلی سیاسی که به جنگ داخلی سوریه پایان دهد، می گذرد و هم چنان تاریخ این گردهمایی عقب می افتد.

از زمان اعلام برگزاری گفت وگوهای موسوم به" ژنو ۲" چند کشور اروپایی اعلام کرده اند که ممکن است برای مخالفان سوریه سلاح بفرستند و از سوی دیگر روسیه گفته است به قراردادی که پیش تر با دولت اسد برای ارسال سامانه پیشرفته اس-۳۰۰ داشته عمل خواهد کرد.

البته تلاش های دیپلماتیک برای حل و فصل بحران سوریه همواره مورد نظر دوستان واقعی سوریه بوده است. آخرین نمونه در این میان برگزاری کنفرانس تهران در ماه گذشته است؛ نشستی که علی اکبر صالحی، وزیر امور خارجه ایران درباره آن با ابراز امیدواری گفته بود که نشست تهران درباره سوریه به یافتن راه حلی مسالمت آمیز برای حل بحران در این کشور با مشارکت سازنده کشورهای شرکت کننده منجر شود. به واقع نشست بین المللی سوریه با شعار راه حل سیاسی؛ ثبات منطقه یی که با حضور بیش از ۴۰ تن از مقامات کشورهای مختلف برگزار شد، مشارکتی سازنده از سوی کشورها در این نشست برای یافتن راه حلی مسالمت آمیز برای حل بحران سوریه محسوب می شود.

در این میان نشست تهران می تواند زمینه مناسبی را برای نشست های منطقه یی و بین المللی دیگری فراهم کند که خواستار حل سیاسی بحران در سوریه هستند از جمله نشست ژنو ۲ که اصول اولیه آن مورد توافق آمریکا و روسیه قرار گرفته است. ضمن اینکه مشارکت سوریه در این نشست از سوی دولتمردان سوریه مورد موافقت قرار گرفته و نشست بین المللی تهران می تواند حلقه تکمیل کننده نشست ژنو ۲ برای دستیابی به راه حل سیاسی برای بحران سوریه باشد.

در این چارچوب جمهوری اسلامی ایران به عنوان کشوری موثر در تحولات منطقه یی کوشیده است از تشتت و توسعه بحران سوریه به کشورهای منطقه جلوگیری کند، چرا که ایران بر این باور است که درهم ریختگی امنیتی و سیاسی سوریه، زمینه مساعدی برای افراط گرایی و تهدیدهای فزاینده ای در منطقه به وجود می آورد و وقایع فرامرزی امنیتی، بر همسایگان سوریه تاثیر می گذارد، هم چنان که تاکنون در عراق، اردن و ترکیه تاثیر گذاشته است.

پایان خشونت ها در نخستین زمان ممکن و انتقال قدرت در قالب برگزاری انتخابات به دولتی که از حقوق همه مردم سوریه حمایت کند و خواست مشروع همه شهروندان خود برای آزادی، منزلت و عدالت را تحقق بخشد؛ هدف غایی دیپلماسی منطقه یی ایران در قبال بحران سوریه است.

جمهوری اسلامی ایران با برگزاری نشست تهران برای سومین بار است که میزبان نشستی فراگیر با هدف حمایت از روند سیاسی در سوریه می شود. تهران برخلاف دیگر کشورهای عربی و غربی باور دارد که بحران سوریه هیچ راه حل نظامی ندارد و باید از طریق راهکارهای سیاسی و برگزاری گفت وگوهای ملی بین دولت سوریه و مخالفان به راهکاری عادلانه و مطلوب دست یافت. تهران پس از ارایه طرح ۶ ماده ای برای حل بحران سوریه اقدام به برگزاری دو نشست در تهران و دمشق کرده است. جمهوری اسلامی ایران هم چنین یکی از اعضای فعال گروه چهارجانبه منطقه یی ایران، مصر، عربستان سعودی و ترکیه برای حل بحران سوریه در شهریور ماه ۱۳۹۱ بوده است.

این در حالی است که طی دو سال اخیر از سوی کشورهای غربی و عربی نشست های متعددی با نام دوستان سوریه برگزار شده که البته نتیجه آن حمایت یک طرفه از مخالفان بوده و حمایتی از گفت وگو میان طرف های درگیر در آن صورت نگرفته است.

بر این مبنا به نظر می رسد مجال دادن به ابزارهای دیپلماتیک بیش از هر زمان دیگری در بحران سوریه ضروری جلوه می کند. این مهم نیز می بایست قبل از گسترش بحران به دیگر کشورها صورت پذیرد. نشست تهران به خصوص بعد از موضع گیری اخیر محمد مرسی، رییس جمهور مصر درباره سوریه و قطع رابطه دیپلماتیک دو کشور، به عنوان مقدمه نشست" ژنو ۲" می تواند بستر گفت وگوهای ملی باشد به شرط آن که کشورهای عربی و غربی نشان دهند دوستان واقعی ملت و دولت سوریه هستند و با کنار گذاشتن رفتارهای جنگ طلبانه تلاش هایی جدی برای پیگیری روش های مسالمت آمیز برای پایان دادن به بحران سوریه در پیش گیرند. به همین دلیل مادامی که طرف های تاثیرگذار به رویکرد مشترکی در قبال سوریه دست نیابند و تضاد میان منافع و مطامع در عرصه جغرافیای سوریه را مدیریت نکنند، پایان یافتن خشونت ها در سوریه و آغاز روند سیاسی دور از انتظار جلوه می کند.