رئیس جمهور ایران یا رئیس جمهور سوییس؟!

۱. نهایتا رییس محترم جمهور دیروز برای پاسخ به سوالات نمایندگان به مجلس رفت. روحانی در پاسخ به سوالات نمایندگان توانست آن‌ها را در حوزه‌ی «استمرار تحریم‌های بانکی» قانع کند، اما نمایندگان در ۴ حوزه‌ی دیگر از جواب‌های او قانع نشدند.

تحلیل موشکافانه‌ی آرای ۲۷۳ نماینده‌ی حاضر در بهارستان که البته در دقایقی یک یا دو نفر کم و زیاد می‌شد، نتایج جالبی به دست می‌دهد. طبق آیین نامه، نمایندگان حداکثر در ۵ محور می‌توانند سوال مطرح کنند تا رییس جمهور در زمان یک ساعته‌ی خود به آن‌ها پاسخ دهد. وضعیت آرای نمایندگان نشان از آن دارد که علیرغم نزدیکی گفتمانی یا حداقل تاکتیکی دو جریان از ۳ جریان اصلی مجلس با دولت مستقر، ارتباط دولت با مجلس بسیار شکننده است، به طوری که در همان محور «استمرار تحریم‌های بانکی» هم که نمایندگان از پاسخ روحانی قانع شدند، درصد رای موافق پنجاه ممیز نیم درصد بوده است، عددی که میزان رای روحانی در انتخابات سال ۹۲ یعنی پنجاه ممیز هفت دهم را به یاد می‌آورد.

۴۵ درصد نمایندگان از پاسخ روحانی به موضوع «قاچاق» و ۴۳ درصد نیز از پاسخ او به سوال «رکود اقتصادی» قانع شدند، اما از همه جالب‌تر محور «بیکاری و اشتغال» است که از قضا حسن روحانی به شدت از عملکرد دولت خود دفاع کرد و در سال ششم ریاست جمهوری خود، دولت قبلی را مقصر دانست. روحانی گفت: «حتی در بهار امسال تعداد شغل‌های ایجاد شده بیش از تعداد متقاضیان بوده» و «کارنامه دولت در زمینه بیکاری چنان درخشان بوده که در کمتر کشوری نمونه اش یافت می‌شود». این پاسخ که البته شاید در میان عامه مردم به یک شوخی شبیه باشد، تنها توانست ۲۷ درصد نمایندگان را قانع کند و پاسخ رییس جمهور به موضوع «افزایش یکباره قیمت ارز» توانست ۲۵ درصد نمایندگان را قانع کند.

２. تحلیل جزیی بند قبل نشان از دو واقعیت دارد، اول آن که دولت کار را به جایی رسانده که نزدیک‌ترین متحدانش نه تنها حاضر نیستند علنا از عملکردش دفاع کنند، بلکه رییس جمهور و دولت را در مواجهه با مساله اصلی کشور یعنی اقتصاد، اساسا ناکارآمد می‌بینند. مجلسی که نزدیک به ۴۰ درصدش را فراکسیون امید و نیمی از آن را جریان نزدیک به رییس مجلس که در ائتلاف استراتژیک با دولت است تشکیل می‌دهد، حالا به برخی از پاسخ‌های رییس جمهور نمره ۲۵ درصدی و ۲۷ درصدی می‌دهد.

نامه رییس دولت اصلاحات که در برخی محافل «عذرخواهی خاتمی به علت حمایتش از روحانی» تعبیر شد، موید همین ادعاست که دولت تدبیر و امید، شدت بی تدبیری و ناامیدی را به جایی رسانده که حتی عوامل ستاد روحانی نیز حاضر به دفاع از او نیستند.

از سوی دیگر به نظر می‌رسد اکثریت نمایندگان با وجود نارضایتی از دولت، از شفافیت گریز دارند و با دولتی‌ها ملاحظاتی دارند، چه این که اکثریت بالای آن‌ها با علنی شدن رای به پاسخ‌های رییس جمهور مخالفت کردند. نکته‌ای که در یادداشتی دیگر به آن خواهم پرداخت.

３. اما نتیجه دیگر جلسه دیروز، آن است که رییس دولت واقعا انگیزه و قصد جدی برای اصلاح امور ندارد، چه این که او اساسا مشکل را قبول ندارد. اگر اولین شرط جبران خسارت را پذیرش اشتباه بدانیم، آقای رییس جمهور به هیچ عنوان آماده جبران خسارت اقتصادی کشور و مردم نیست. او در جلسه دیروز در تمجید از وضعیت فعلی کشور در حوزه قاچاق، استمرار تحریم‌های بانکی، اشتغال، رکود و ارز آن چنان زیاده روی کرد که حتی یکی از نمایندگان به کنایه او را رییس جمهور سوییس خطاب کرد.

از سوی دیگر، روحانی حاضر به تغییر تیم اقتصادی خود نیست و این مجلس است که یکی پس از دیگری وزرای اقتصادی را از قطار دولت پیاده می‌کند، اتفاقی که برای ربیعی و کرباسیان افتاده و همین امروز اعلام شد که طرح استیضاح شریعتمداری هم به ۴۱ امضا رسیده است.

عملکرد روحانی در جلسه طرح سوال از رییس جمهور، روشن کننده این موضوع است که چرا او از ظرفیت همه جریان‌ها و نیرو‌های موثر کشور استفاده نمی‌کند. او آماده پذیرش کمک همه جریان‌ها نیست، چرا که اصلا به آن‌ها احساس نیاز نمی‌کند.

۴. آیین نامه مجلس در مورد سرنوشت سوال‌هایی که به قوه قضاییه ارسال می‌شود ساکت است. مشخص نیست که آیا اساس پرونده این سوالات به قوه قضاییه ارسال می‌شود و در صورت ارسال، معلوم نیست که پس از رسیدگی دستگاه قضا، آیا این سوالات باید مجددا در مجلس بررسی شود یا خیر. از آن جا که ۳ سال تا پایان این دولت باقی مانده، احتمال آن هست که نمایندگان بار دیگر رییس جمهور را به مجلس بکشانند. احتمالا بخش دشوارتر مسیر دولت، آن زمانی است که مردم به شدت ناراضی از وضع موجود، در اسفند ۹۸ مجلسی بر سر کار آورند که از دولت، درست و حسابی و بدون ملاحظه حساب بکشد.