در اثر شوک از دست رفتن نیمی از ایران در ۱۷۰ سال پیش ما بیدار شدیم

دبیر مجمع تشخیص مصلحت نظام گفت: پیشرفت بدون توجه به ابعاد فطری، الگویی شبیه آمریکا و چین می‌شود، اگر به حرکت جامعه در مسیر پیشرفت،‌ فطرت حاکم باشد به سوی خدا حرکت خواهیم کرد.

محسن رضایی دبیر مجمع تشخیص مصلحت نظام در بیست و هفتمین جلسه گفت‌وگوهای راهبردی مرکز الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت با اشاره به اینکه یکی از دغدغه‌های بزرگ دلسوزان نظام و انقلاب اسلامی، الگوی پیشرفت بوده است، اظهار کرد: الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت در عرصه‌های سیاسی و امنیتی محقق شده است اما در عرصه‌های اقتصادی و اجتماعی بدون الگو در حال حرکت هستیم.

 وی گفت: در اثر شوک از دست رفتن نیمی از ایران در ۱۷۰ سال پیش ما بیدار شدیم و با این شوک این پرسش مطرح شد که چرا این اتفاق افتاده است و چه کنیم که این اتفاق تکرار نشود؟ این سوال در واقع دغدغه تاریخی ملت و دلسوزان نظام شده است.

استاد دانشگاه جامع امام حسین(ع) در ادامه خاطرنشان کرد: دو پاسخ به این پرسش داده شد؛ یک پاسخ با منشا اسلامی بود که سرآغاز آن در جنبش تنباکو بود، پاسخ دیگر متعلق به جریان تجدد بود که بعدها به سمت غرب‌گرایی رفت، در مشروطه، این دو جریان فکری در کنار هم قرار گرفتند البته گاهی این دو جریان در کنار هم قرار می‌گیرند مثل مشروطه، نهضت ملی شدن صنعت نفت و انقلاب اسلامی و گاهی هم در مقابل هم می‌ایستند.

رضایی افزود: عباس میرزا برای پاسخ به مساله پیشرفت راه‌حل ارتش مدرنیزه را ارائه کرد،‌ امیر کبیر بر مساله آموزش و پرورش تاکید داشت، در مشروطه به قانون اساسی اشاره شد، رضاشاه معتقد بود باید زیرساخت‌ها فراهم شود، محمدرضا شاه هم به نفت تکیه کرد. از سوی جریان بیداری اسلامی تا قبل از انقلاب، مدلی برای پیشرفت ارائه نمی‌کرد چرا داعیه حکومت نداشت اما از ۱۵ خرداد ۴۲ این جریان طرح و برنامه برای اداره کشور ارائه می‌کند. امام خمینی (ره) به این نتیجه رسید که با نصیحت مشکل حل نمی‌شود بنابراین بنیان حکومت اسلامی را طراحی کرد. جریان بیداری اسلامی از این مقطع زمانی برای اداره کشور برنامه ارائه می‌کند.

دبیر مجمع تشخیص مصلحت نظام با اشاره به اینکه ما در ۱۵۰ سال گذشته پیشرفت‌های مهمی داشتیم که تا قبل انقلاب این پیشرفت کمتر در مسیر اسلامی و ایرانی بوده است، گفت: با این وجود نواسانات ما در پیشرفت بسیار زیاد بوده است و به خاطر همین نوسانات ما زمان و هزینه زیادی برای پیشرفت داده‌ایم. از سویی پیشرفت ما بیشتر دیکته‌ای، خارجی و نخبگی بوده نه گروهی، داخلی و مردمی و اجتماعی.

وی خاطرنشان کرد: بعد از انقلاب دو مسیر در زمینه پیشرفت دنبال شد؛ یک مسیر مربوط به نهادهای انقلابی در عرصه‌های سیاسی، دفاعی و امنیتی و مسیر دیگر نهادهای دولتی که بر ملی شدن و دولتی شدن اقتصاد، تعاونی‌ها، روابط خارجی و تعامل با غرب و آزادی‌های سیاسی و مدنی تاکید داشتند. مشکلی که ایجاد شد این است که در زمینه پیشرفت عدم توازن به وجود آمد یعنی در یک بعد پیشرفت در حد معجزه رخ داد مثل ابعاد سیاسی، دفاعی و امنیتی به گونه‌ای که اقتدار سیاسی، دفاعی، امنیتی و اطلاعاتی ما اکنون در کل منطقه بی‌سابقه است اما پیشرفت ما در زمینه اقتصادی و فرهنگی کند بوده است. علت اینکه بعد از جنگ من رشته اقتصاد خواندم این بود که در زمان جنگ اقتصاد ما را زمین‌گیر کرد، ما به جایی رسیدیم که احساس می شد دیگر توان کشور برای ادامه جنگ نمی‌کشید، من به دنبال پاسخ به این پرسش بودم که چگونه می‌توان در زمینه اقتصادی و فرهنگی هم مانند عرصه سیاسی و امنیتی موفق باشیم.

دبیر مجمع تشخیص مصلحت نظام با اشاره به اینکه معتقدم پیشرفت یک مفهوم چند بعدی ولی یکپارچه و مسیری تکاملی و مستمر است، تصریح کرد:‌ الگوی ثابت پیشرفت وجود ندارد زیرا بشر مرتب در حال پیشرفت و نوآوری است، پیشرفت مدنظر ما باید فطری، جمعی و عقلانی باشد زیرا پیشرفت بدون توجه به ابعاد فطری، الگویی شبیه آمریکا و چین می‌شود، اگر به حرکت جامعه در مسیر پیشرفت،‌ فطرت حاکم باشد به سوی خدا حرکت خواهیم کرد.

رضایی ادامه داد: ولایت در اسلام در دو بعد ارشادی و اعمالی وجود دارد بنابراین حکمرانی ما هم باید بسته‌ای از ارشاد و اعمال ولایت باشد، پیاده‌سازی مدل عقلانیت جمعی ولایی می‌تواند مبنایی برای الگوی پیشرفت ما باشد، عقلانیت جمعی ما باید به تایید ولایت برسد.

وی خاطرنشان کرد: انتظار ما از الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت این است که هویت اسلامی ایرانی تقویت شود، حیات طیبه شکل بگیرد، اقتدار بازدارنده به وجود آید، کشور ما الهام‌بخش در جهان اسلام و موثر در روابط بین‌الملل باشد و کشوری توسعه‌یافته و اول در منطقه باشیم، الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت در عرصه‌های سیاسی و امنیتی محقق شده است اما در عرصه‌های اقتصادی و اجتماعی بدون الگو در حال حرکت هستیم، ما به دو نظریه اقتصادی و اجتماعی که بومی باشند نیازمندیم.

رضایی همچنین با بیان اینکه عقلانیت جمعی یک قاعده فراگیر است، بیان کرد: ما در خانواده بنگاه‌های اقتصادی، احزاب، شهرداری‌ها، فرمانداری‌ها و استانداری‌ها فاقد نظام عقلانیت جمعی پیشرفته هستیم، تولید عقلانیت جمعی یعنی یک قاعده فراگیر که در تمام ابعاد کشور پیاده شود. در زمان جنگ تحمیلی فرماندهان ما افراد جوان و فاقد سابقه نظامی بودند اما با متدلوژی مدیریت جهادی این افراد در مدت کوتاهی به انسان‌های دانا و پخته تبدیل شدند، ما باید همین الگوی مدیریت جهادی را دنبال کنیم.

دبیر مجمع تشخیص مصلحت نظام تاکید کرد: اگر عقلانیت جمعی تولید کنیم بسیاری از مشکلات ما حل می‌شود. هزینه‌ها و زمان هم کمتر شده و همراهی‌ها هم بیشتر می‌شود البته در ایجاد عقلانیت جمعی فراگیر، چالش فکری هم ایجاد می‌شود در واقع تولید عقلانیت جمعی به فرهنگ تحمل‌پذیری هم نیاز دارد.

وی در پاسخ به این پرسش که چرا با وجود طراحی انواع اسناد بالادستی، درصد کمی از این اسناد اجرایی می‌شود، خاطرنشان کرد: اگر الگوی عقلانیت جمعی داشته باشیم این مشکل به وجود نمی‌آید. اکنون پس از هر انتخابات مجلس، ۷۰ درصد ترکیب نمایندگان تغییر می‌کند و گاهی افراد از سابقه فعالیت‌های انجام شده بی‌اطلاع هستند اما اگر الگوی عقلانیت جمعی داشته باشیم افراد تازه وارد هم در آن چارچوب فعالیت می‌کنند و ادامه دهنده مسیر خواهند بود. از سویی میان دانش نظری و تجربی ما هم پیوند برقرار نشده است.

رضایی اظهار کرد: پیشنهاد من به مرکز الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت این است که ماحصل تلاش‌های خود را مثلا تا سه سال دیگر به دستگاه‌های اجرایی کشور ارائه کرده و بازخوردهای آن را دریافت کند تا اگر این الگو به اصلاح نیاز دارد، این کار انجام شود در واقع میان دانش نظری و تجربی باید پیوند برقرار شود، ما در ایران فرهنگ بیانی پیدا کرده‌ایم تا فرهنگ اجرایی و عملیاتی. دانشگاه‌های ما استاد تربیت می‌کنند تا کارآفرین و کارآفرینان ما هم نه از حوزه نظری بلکه از حوزه تجربی خارج می‌شوند. ما باید به طور منطقی دوره‌های رفت و برگشت میان دانش نظری و عملی طراحی کنیم.

وی در پایان خاطرنشان کرد: باید تعامل و همکاری میان مجمع تشخیص مصلحت نظام با مرکز اسلامی ایرانی پیشرفت بیشتر باشد و این دو نهاد یافته‌های خود را در اختیار یکدیگر قرار دهند.