پیامدهای خروج آمریکا از برجام و توصیه به دستگاه دیپلماسی

محمد خدابخشی عضو کمیسیون برنامه، بودجه و محاسبات مجلس شورای اسلامی در یادداشتی پیامدهای خروج آمریکا از برجام را تشریح کرد که متن پیام به شرح ذیل است:

بسم الله الرحمن الرحیم

آمریکا در حالی با فرمان ترامپ از برجام خارج شد که پیامد فوری آن دو مورد است؛

1 - رسمی و علنی شدن آنچه این کشور به ناحق در سال های اخیر به شکل تحریم بر ایران روا میداشت و محرز شدن عدم پایبندی این کشور به تعهدات بین المللی خود.

-2 نمودار شدن وجه جدیدی از مؤلفه های انتقال جهان از نظام تک قطبی به نظام جدید چندقطبی و زوال اقتدار آمریکا، هر دو پیامد را می توان به صلاح جمهوری اسلامی ایران دانست.

خارج شدن فعالان اقتصادی و سیاستگذاران از خوف و رجای ناشی از ابهام در نحوه تعامل آمریکا در برجام که در سالهای اخیر تبعات منفی بر اقتصاد ایران گذاشته بود، را باید پیامد مثبتی برای ایران در نظر گرفت. چرا که علاوه بر افزایش عزم ما برای ساختن ایران با اتکاء به توان و ظرفیت های داخلی، زمینه های اتحاد و وفاق ملی را نیز موجب خواهد شد.

علاوه بر این، تباین علنی مواضع آمریکا با اروپا و بقیه جامعه جهانی را باید نمایش وجه جدیدی از شکل گیری نظام جدید جامعه جهانی در نظر گرفت که مدت هاست آغاز شده و دست و پا زدن آمریکا هر چه بیشتر در حال تسریع آن است.

واقعیت آن است که در حال حاضر در نقطه ای از تاریخ قرار گرفته ایم که جهان در حال تدوین مسیر جدیدی از گذار است. جهان تک قطبی در حال زوال است و کشورها در تکاپوی یافتن جایگاه خود در نظامات جدید بین المللی هستند.

نگاهی به واقعیت های بین المللی نشان می دهد که جمهوری اسلامی ایران در بطن این تحولات است و تعاملات جهانی با ایران از توافق برجام و پیش از آن گرفته تا اکنون که آمریکا به عنوان یکی از امضاکنندگان اصلی از آن خارج شده و عملاً وجه جدیدی از جهان چندقطبی را به نمایش می گذارد، نقش کلیدی و تاریخی ایران در مسیر جدید را نشان می دهد .

با خروج آمریکا از برجام تکلیف ما از امروز کاملاً مشخص و شفاف است: تقویت روز به روز دو پیامد مذکور. در عرصه داخلی اتکاء بیشتر به توان داخلی و افزایش اتحاد حاصل شده از این شرایط باید روز به روز تقویت گردد. رمز توفیق در این زمینه ارتقاء توان مدیریتی کشور و افزایش نقش مردم در اداره کشور در کنار تأکید بر جنبه های مشترک و وحدت آفرین در اداره امور است.

غلبه بر چالش های کشور بدون این سه عنصر ممکن نخواهد بود و لازم است اکنون که علاوه بر چالش های اقتصادی داخلی با مسائل جدید بین المللی مواجهیم بیشتر و عمیق تر به آن اندیشیده و عمل کنیم .

در عرصه جهانی، افزایش شکاف میان آمریکا با سایر جامعه بین المللی و بهره مندی کشور از این شکاف باید راهبرد اصلی دستگاه دیپلماسی کشور باشد. در این عرصه رفتار عقلانی در کنار ارتقاء توان دیپلماتیک بخصوص در حوزه دیپلماسی اقتصادی و عمومی نقش کلیدی دارد. اگرچه عدم اعتماد بی قید و شرط به سایر کشورها اصلی خدشه ناپذیر در روابط بین المللی است، این نکته را بپذیریم که باید در جهان جدید به دنبال نقاط مشترک با سایر ملل باشیم تا بتوانیم هرچه بیشتر زوال اقتدار پوشالین آمریکا را تشدید کنیم. انتقال این پیام روشن به جامعه جهانی بخصوص پنج کشور باقیمانده در توافق برجام که بقای این توافق (با همه ابعاد آن بی کم و کاست) برای ایران مهم است اما حیاتی نیست، نقش کلیدی در توفیق این راهبرد خواهد داشت.

آتش زدن برجام در مجلس شورای اسلامی اگرچه اقدامی نمادین بود اما قصد انتقال این پیام را به آمریکا و سایر کشورها داشت که در صورت عدم تضمین منافع ایران دربرجام (بخصوص از سوی کشورهای باقیمانده در آن)، خروج از آن برای ما دشوار نیست و بدون برجام این ایران نیست که متضرر اصلی خواهد بود .

بیشترین نگرانی که در افکار عمومی با شرایط جدید وجود دارد، تبعات اقتصادی ناشی از اعمال مجدد تحریم ها علیه ایران است که ضمن ضرورت جدی گرفتن آن، باید دانست که با اتکاء به دو راهبرد داخلی و خارجی فوق، امکان گذار از این تحریم ها نیز وجود خواهد داشت.

اصل برخی تبعات تحریم ها را نباید نادیده و حتی دست کم شمرد اما لازم است ضمن ارتقاء توان داخلی، با افزایش تعاملات بین المللی، آن را کاهش و احیاناً به فرصت تبدیل کرد. واقعیت آن است که تحریمها دیگر نمی تواند نظیر سال های ابتدایی دهه 1390 بر ما فشار آورد. اولاً ما از گذشته تجربیاتی داریم که می توانیم آن را به کار گرفت و همچنین از اشتباهات گذشته درس بگیریم. ثانیاً امروز بر خلاف گذشته اتحاد و اجماع جهانی علیه ما وجود ندارد. اگر تحریم های آمریکا را به دو دسته تحریم های نفتی و مالی و پولی تقسیم کنیم. واقعیت آن است که اعمال تحریم های نفتی که قبلاً با جلب نظر سایر کشورها توسط آمریکا انجام می شد نظیر آن دوره ممکن نخواهد بود.

نگاهی به خریداران اصلی نفت ایران نشان می دهد که عمده آن ها ممکن است به طور بالقوه انگیزه لازم را برای عدم توجه به خواست های آمریکا داشته باشند. چین و اروپا به دلیل خروج یکجانبه آمریکا از این کشور دلخور هستند و هندوستان نیز حتی در سال های اوج تحریم در گذشته نیز به خرید خود از ایران ادامه داد (هرچند آن را کاهش داد). نگرانی اصلی در مورد ژاپن و کره جنوبی است که لازم است دستگاه دیپلماسی اقتصادی اگر امکان اقناع آن دو را ندارند به دنبال خریداران جایگزین باشد .

در زمینه تحریم های پولی و مالی که به دلیل وابستگی تنگاتنگ نظامات مالی بین المللی با اقتصاد آمریکا بزرگترین اهرم فشار این کشور محسوب می شود، بخشی از مشکلات ناشی از آن با انجام معاملات تهاتری ما با کشورهایی که تعامل همزمان صادرات و واردات با آنها داریم قابل حل است و بخشی با تعامل مثبت با همسایگان نظیر ترکیه و عراق.

در این برهه همکاری احتمالی اروپا که در دور قبلی تحریم ها ممکن نبود، می تواند راهگشا باشد. در اینجا هم لازم است دستگاه دیپلماسی به آن توجه ویژه داشته باشد تا اثر تحریم های مالی و پولی را تقلیل دهد .

در نهایت صداقت با مردم و سرلوحه قرادادن خدمتگزاری به آن ها باید سرلوحه تمام مسئولین کشور باشد چرا که این مردم هستند که قرار است بار گذار سرافرازانه ایران عزیز از این مرحله و رسیدن به تعالی را بر دوش بکشند و بدون همراهی همدلانه آن ها چنین توفیقی حاصل نخواهد شد /.

پایان پیام