فروش 160 بوئینگ به ایرلاین‌های ایرانی چه شد؟

روز 23 شهریورماه امسال (14 سپتامبر) بود که مجلس نمایندگان آمریکا طرحی برای ممنوعیت فروش هواپیما به ایران تصویب کرد.

‌مجلس نمایندگان آمریکا با متمم پیشنهادی یک قانونگذار جمهوری‌خواه برای منع فروش هواپیمای غیرنظامی به ایران موافقت کرد.

‌طبق اعلام پایگاه هیل، نشریه کنگره آمریکا‌ تصویب این متمم باوجود هشدارهای برخی از دیگر نمایندگان درباره مغایر بودن این اقدام با توافق هسته‌ای ایران و گروه 1+5 صورت گرفت.

بنابراین این گزارش، پیتر روسکام، نماینده جمهوری‌خواه آمریکایی پیشنهاد اضافه شدن دو متمم پیشنهادی به طرح بودجه دفاعی سال 2018 آمریکا را مطرح کرد؛ این متمم‌ها، به طور خاص، استفاده از منابع مالی برای مجاز کردن مبادلات مالی مربوط به فروش هواپیما را ممنوع می‌کند و اداره کنترل دارایی‌های خارجی وزارت خزانه‌داری آمریکا را از صدور مجوز جهت فروش هواپیما به ایران منع می‌کند.

این نماینده آمریکایی در سخنرانی خود در صحن علنی مجلس با متهم کردن ایران به استفاده از هواپیماهای مسافربری جهت انتقال منابع مالی و تسلیحاتی گفت که واشنگتن نباید به ایران هواپیما بفروشد.

طبق اعلام پایگاه هیل هر دو متمم پیشنهادی روسکام با رأی‌گیری شفاهی به تصویب رسیدند؛ سال گذشته هم متمم‌های مشابهی که روسکا آن را پیشنهاد داده بود به تصویب رسید اما تبدیل به قانون نشد.

بنابراین گزارش شرکت‌های هواپیمایی ایرانی در پسابرجام، قرارداد و تفاهم‌نامه‌های مختلفی با کمپانی بوئینگ برای خرید هواپیما به امضاء رساندند.

مقرر است شرکت هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران 80 فروند، شرکت هواپیمایی آسمان 60 فروند، شرکت هواپیمایی کیش‌ایر 10 فروند و شرکت هواپیمایی قشم‌ایر هم 10 فروند بوئینگ از کمپانی بوئینگ خریداری کنند.

به هر حال این مصوبه مجلس نمایندگان آمریکا موجب می‌شود تفاهم‌نامه و قرارداد خرید 160 فروند انواع بوئینگ برای شرکت‌های هواپیمایی ایرانی در ابهام قرار گیرد.

* قرارداد ‌80 فروندی ایران‌ایر با بوئینگ

اولین توافق و قرارداد با بوئینگ در پسابرجام را ایران‌ایر امضاء کرد، پس از برنامه جامع اقدام مشترک، مقرر شد هما طی توافق و قرارداد با نمایندگان بوئینگ، 80 فروند هواپیما از این کمپانی خریداری کند.

‌طبق این قرارداد، بوئینگ 50 فروند هواپیمای 737 مکس(MAX) به ظرفیت 150 تا 160 نفر، 15 فروند هواپیمای 777 مدل ایی.آر300 (ER300) به ظرفیت 350 نفر و 15 فروند هواپیمای پهن پیکر دوربرد مدل 777 به ظرفیت 390 نفره را در مدت 10 سال به ایران‌ایر تحویل می‌دهد؛ براساس این قرارداد، بوئینگ 6 فروند دیگر را در سال 2019 و سه فروند را در سال 2020 تحویل ایران‌ایر می‌دهد؛ همچنین از سال 2021 سالی بین 10 تا 12 فروند دیگر به هما تحویل خواهد داد.

آذرماه سال گذشته بود که مدیرعامل سابق هما (فرهاد پرورش) درباره قرارداد بوئینگ‌ها به فارس گفته بود: ابتدا کمپانی بوئینگ فروش 6 فروند از این هواپیماها را فاینانس می‌کند و در مرحله بعدی با فاینانس خارجی به تدریج این هواپیماها وارد ناوگان هوایی هما می‌شود.

وی مدعی بود که پرداخت نقدی خرید بوئینگ‌ها از محل صندوق توسعه‌ ملی است و بوئینگ‌‌ تا سال 2020 مجوز اوفک دارد.

به گفته پرورش، رقم این قرارداد طبق رقم اسمی، 16.6 میلیارد دلار است که هیچ‌وقت این رقم ملاک نیست ورقم نهایی خیلی کمتر خواهد بود بدین ترتیب که بسته به شرایط خرید هواپیماها و خدمات، ارقام قراردادها متفاوت است.

مدیرعامل سابق ایران‌ایر با بیان اینکه مهلت مجوز اوفک به بوئینگ تا سال 2020 میلادی است، گفته بود: این بوئینگ‌ها همه مجوز اوفک ‌(Office of Foreign Assets Control) به عنوان «دفتر کنترل دارایی‌های خارجی‌ در آمریکا‌»، را دارد البته این مجوز تا سال 2020 اعتبار دار‌د و سپس دوباره باید مجوز اوفک صادر شود؛ فعلاً همه این 80 فروند هواپیما، مجوز اوفک را دارند و البته زمان آن قابل تمدید است.

البته پرورش این را هم گفته بود که طبق مجوز خزانه داری آمریکا به بوئینگ، قرار است این هواپیماها در دو مرحله به ایران‌ایر تحویل شود؛ اگر آنها بد عهدی نکنند، ایران ایر همه 80 هواپیماها را به تدریج تحویل می‌گیرد.

* قرارداد 60 فروندی شرکت آسمان با بوئینگ

پس از ایران‌ایر، دومین ایرلاین ایرانی که برای خرید هواپیمای بوئینگ سراغ این کمپانی آمریکایی رفت، شرکت هواپیمایی آسمان به عنوان زیرمجموعه سازمان تأمین اجتماعی و در قالب هلدینگ آتیه صبا بود و مقرر شد آسمان در قالب دو پکیج 30 فروندی، جمعاً 60 فروند بوئینگ 737 MAX از این کمپانی آمریکایی خریداری کند.

فروردین‌ماه امسال بود که شرکت هواپیمایی آسمان و کمپانی بوئینگ برای تحویل 60 فروند هواپیمای بوئینگ توافق کردند؛ طبق این توافق‌نامه‌ هواپیماهای خریداری شده از سوی شرکت آسمان از خانواده بوئینگ 737 MAX است که از سال 2019 میلادی تحویل آنها آغاز می‌شود.

طبق این تفاهم‌نامه بوئینگ و ‌آسمان، تحویل این هواپیماها از سال 2019 میلادی آغاز می‌شود و در سال اول 5 تا 10 فروند تحویل شرکت هواپیمایی آسمان خواهد شد؛ تحویل همه 60 فروند هواپیما تا سال 2027 میلادی ادامه دارد.

پس از آن روز بیستم خردادماه بود که خرید 60 فروند بوئینگ 737 مکس آسمان نهایی شد؛ ارزش قرارداد هم 3 میلیارد دلار با فاینانس 95 درصدی‌ بوئینگ‌ اعلام شد.

قرارداد خرید 60 فروند هواپیمای بوئینگ 737MAX در قالب دو بسته 30‌ فروندی در خردادماه بین شرکت آسمان و کمپانی بوئینگ نهایی و مقرر شد‌ اولین فروند آن سال 2022 میلادی تحویل ‌شود؛ قرارداد هواپیمایی آسمان شامل خرید 30 فروند بوئینگ 737MAX و قرارداد الحاقی حق خرید 30 فروند دیگر از همین هواپیما است؛ توافق شد تحویل هر 30 فروند تا سال 2024 باشد و پس از آن تحویل 30 فروند دیگر آغاز ‌شود.

طبق گفته مسئولان شرکت هواپیمایی آسمان ‌رقم کل قرارداد این 60 فروند هواپیما 3 میلیارد دلار تعیین شده است که 5 درصد آن توسط شرکت هواپیمایی آسمان به صورت نقدی پرداخت می‌شود و 95 درصد نیز فاینانس است که فاینانسر خود شرکت بوئینگ است.

* تفاهم‌نامه 10 فروندی قشم‌ایر با بوئینگ

اوایل تیرماه امسال بود که محمود شکرآبی، مدیرعامل ‌شرکت هواپیمایی قشم، ‌از یادداشت‌تفاهم این ایرلاین با کمپانی بوئینگ برای خرید 10 فروند بوئینگ 737 MAX، خبر داد.

بنا به گفته وی ‌توافق قشم‌ایر با کمپانی بوئینگ، شامل خرید 10 فروند هواپیمای بوئینگ نو از سری 737 MAX است.

البته توافق‌نامه قشم‌ایر با بوئینگ به قرارداد نرسیده است.

* تفاهم‌نامه 10 فروندی کیش‌ایر با بوئینگ

همچنین مردادماه امسال بود که کیش‌ایر‌ تفاهم‌نامه خرید 10 فروند بوئینگ‌MAX را امضا کرد.

بنا به گفته محمدتقی جدیدی، مدیرعامل کیش‌ایر، این ایرلاین تفاهم‌نامه‌ای با نمایندگان کمپانی هواپیماساز بوئینگ برای خرید 10 فروند هواپیماهای بوئینگ 737 MAX داشته‌ و مذاکراتی انجام شده است.

وی گفته بود که برای خرید این هواپیماها جذب فاینانسر انجام خواهد شد.

البته توافق‌نامه کیش‌ایر با بوئینگ هم به قرارداد نرسیده است.

به هر حال این مصوبه مجلس نمایندگان آمریکا که نشان از بدعهدی کامل امریکایی‌ها و پشت پا زدن انها به برجام و توافقات دارد، احتمالاً موجب خواهد شد قرارداد و تفاهم‌»امه‌های خرید حدود 160 فروند انواع بوئینگ آمریکایی کان لم یکن شود.

البته پس از‌ انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا و انتخاب دونالد ترامپ به عنوان رئیس‌جمهور جمهوری‌خواه‌ این کشور، مباحثی درباره سرنوشت قرارداد ایران با کمپانی‌های سازنده هواپیما خصوصا کمپانی امریکایی بوئینگ‌ مطرح شد؛ به هر حال بوئینگ مجوز فروش 80 فروند هواپیمای خود را به هما از دولت اوبامای دموکرات گرفته بود.

به هر حال حمل و نقل هوایی مسافری و بازرگانی ایران پس از انقلاب اسلامی بود که ناجوانمردانه تحت شدید‌ترین تحریم‌ها قرار گرفت اما پس از توافقات 1+5 و برجام موضوع خرید هواپیما از کمپانی فرانسوی ایرباس‌، کمپانی ATR (با سهامداری ایرباس) و پس از آن از کمپانی آمریکایی بوئینگ مطرح شد.

پیش از این هم دونالد ترامپ مسئله تعامل‌های پسابرجام دولت کنونی ایران و دولت اوباما را از همان منزل اول یعنی «خود برجام» دارای عیب و نقص می‌دانست و گفته بود‌: «مفاد این توافق بد باید دوباره مورد مذاکره قرار بگیرد.»

اما با انتخاب ترامپ به عنوان رئیس‌جمهور جمهوری‌خواه آمریکا، ظاهراً موضوع فروش هواپیماهای مسافری به ایران، از سوی کمپانی‌های سازنده هواپیما، دچار چالش شده است.

به عنوان مثال در حالی‌که پیش‌تر مقام‌های ایران و شرکت بوئینگ آمریکا از نهایی شدن قرارداد ارسال 80 فروند هواپیمای مسافربری به ایران خبر دادند، آذرماه سال قبل بود که سخنگوی این کمپانی آمریکایی تحقق هدف مذکور را ‌منوط به تصمیم دولت جدید آمریکا عنوان کرد.

به نوشته وبگاه «بیزجورنال»، «تیم نیل» سخنگوی شرکت بوئینگ در این زمینه گفته بود: اگر دولت «ترامپ» ‌سیاست آمریکا در قبال ایران را تغییر دهد و فروش هوایپما به ایران را ممنوع سازد، بوئینگ به این مسئله احترام می‌گذارد.‌

در واقع بوئینگ‌ به طور غیر مستقیم اعلام کرده است که قول و قرارهایش با ایران، ارزش خاصی ندارد و این شرکت به عنوان یک بنگاه اقتصادی آمریکایی، پیرو دستورات ترامپ به عنوان رئیس‌جمهور بعدی آمریکا خواهد بود.‌

بنابراین به نظر می‌رسد با این مصوبه مجلس نمایندگان آمریکا، بوئینگ قطعا باید به تصمیمات دولت خود پایبند باشد و بدین ترتیب پیش‌بینی می‌شود خرید این هواپیماهای پسابرجامی که جزو معدود دستاوردهای برجام بود هم با این رفتار غیرمنطقی منتفی می‌شود و آمریکا بار دیگر غیرقابل اعتماد بودن خود را نشان داد.