حداد عادل: منصرف نشده ام

به گزارش پارس ،   نشریه « مثلث» در جدیدترین شماره خود گفت و گویی را با غلامعلی حداد عادل عضو ائتلاف پیشرفت و کاندیدای یازدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری که در انتخابات مجلس نهم بیشترین رأی مردم تهران را به خود اختصاص داد در خصوص انتخابات، صورت داده است که متن این گفت و گو به شرح زیر است:

*آقای دکتر! برای شروع گفت و گو بفرمایید که اوضاع ائتلاف پیشرفت چگونه است؟ برخی مخالفان شما می گویند ائتلاف با مشکل مواجه شده است؟

*حداد عادل: در ابتدا لازم است از هفته نامه مثلث که در امر انتخابات روشنگری می کند تشکر کنم. واقعیت این است که در مقابل جماعتی که از ائتلاف ناراضی و ناراحت هستند عموم مردم متدین و طرفدار انقلاب و دلسوزان که اصولگرایی را قبول دارند، از این ائتلاف استقبال کردند. گفتند: « خب اینکه سه نفر نخواهند با هم رقابت کنند، چیز بدی نیست و خیلی هم خوب است» .

در این چند ماهی که بحث ائتلاف مطرح بوده، هر روز از اطراف و جوانب، شایعاتی از سمت همین گروه های مختلف ناراضی بوده است، این روزها هم بازار این شایعات داغ است و هرچه هم پیش برویم داغ تر می شود. ائتلاف تا این لحظه که من با شما صحبت می کنم بحمدالله برقرار است و هر سه نفر اعتقاد خودشان را به ائتلاف به صورت مکرر بیان کرده اند. البته متحد شدن و متحد ماندن کار سختی است و اختلاف داشتن آسان.

یعنی این کاری است که خوب بلدیم اما متحد شدن را بلد نیستیم چون سابقه زیادی بین ما ندارد البته به همان اندازه که سازوکارش دشوار است نتیجه اش خوب است؛ برعکس اختلاف که به همان اندازه که آسان است تحمل نتیجه اش سخت است ما سعی کردیم این سختی را تحمل کنیم و به نتیجه شیرینش برسیم. مسأله مهمی که وجود دارد سازوکار رسیدن از سه نفر به یک نفر است. این موضوع اصلی ائتلاف ماست که تا حدود زیادی درباره اش با هم گفت و گو کردیم. من امیدوارم هم این سازوکار نهایی شود و هم زمان اعلام نتیجه قطعی شود.

*در مورد سازوکار دو روایت وجود دارد؛ یک روایت این است که معیار فقط نظرسنجی است و یک روایت هم وجود دارد که از اضافه شدن کارآمدی، مقبولیت، برنامه محوری و تیم داشتن و نیز برخی فاکتورهایی که برای رئیس جمهور مطلوب آینده اخیراً از سوی مقام معظم رهبری بیان شده، به عنوان اصل اساسی رسیدن به فرد نهایی حکایت می کند. به نظر شما کدام یک از این موارد وزن بیشتری دارد؟

*حداد عادل: حقیقت این است که ما این سه عنوان را بین خودمان پذیرفته ایم ولی به هیچ کدام وزن نداده ایم. این تیم محوری و برنامه داشتن هم جزو کارآمدی است. ائتلاف ما سه ضلع دارد؛ مشروعیت، مقبولیت و کارآمدی مقبولیت را از نظرسنجی می گیریم. مشروعیت را به اعتبار بینش فرد باید بسنجیم یا شاید بدنه رأی اصولگراها، حالا دیگر این مسئله کار را پیچیده تر می کند و بار دیگر ما را به عقب بر می گرداند. کارآمدی هم اضلاع و اجرای مختلفی دارد. بنده فکر می کنم بهترین راه، حل مسئله در درون جمع سه نفره خودمان است. چون هر چه به یک مرجع بیرونی دیگری ارجاع داده شود احتمال مشکل شدن بیشتر می شود.

*تصور شما این است کسانی که از اختلاف در میان اعضای ائتلاف روایت می کنند در واقع یک نوع بدبینی دارند یا اساساً وجود اختلاف را طبیعت می دانید؟

*حداد عادل: می خواهم بگویم کسانی که دائم خبر ائتلاف را تبلیغ می کنند مستند به واقعیات صحبت نمی کنند بلکه بیشتر تمایلات خودشان را مطرح می کنند.

*در مورد خود جنابعالی این سؤال مطرح است که چه دلیلی برای ورود به این ائتلاف داشتید؟ در واقع با توجه به پتانسیل هایی مانند حمایت برخی گروه های سیاسی و اینکه بالاخره در دوره های مختلف مجلس هم رأی خوب داشتید، این سؤال مطرح است که چرا به صورت مستقل وارد انتخابات نشدید؟

*حداد عادل: من بیش از آنکه به پیروزی خودم بیندیشم، به پیروزی اصولگرایان و اصولگرایی می اندیشم. چون احتمال می دادم اگر من وارد شوم، دیگرانی هم از اصولگرایان وارد خواهند شد. بنده مصلحت ندیدم کاری بکنم که احتمالا به شکست کل اصولگرایی منجر شود. محاسبه ما این بود که اگر قرار شود بنده و دیگران که هر کدام مقداری رأی داریم وارد انتخابات شویم، سبد رأی اصولگرایان تقسیم خواهد شو ممکن است هیچ کدام پیروز نشویم. چون چنین احتمالی وجود داشت ما از اول به صورت مستقل شکرت نکردیم. گفتیم با وجود اختلاف سلیقه ای که بین ما سه نفر وجود دارد اگر یک نفر از ما وارد انتخابات شده و پیروز شود، بهتر از این است که هر سه نفر ما شرکت کنیم و هیچ کدام پیروز نشود. این محاسبه ای بود که برای ورود به این ائتلاف داشتیم.

*با این تفاسیر، شما همچنان خطر اصلاح طلبان را جدی می دانید؟

به هر حال در جامعه شرایطی وجود دارد که نباید بی گدار به آب زد و بی محابا وارد انتخابات شد. همین شرایطی که بعضی از اصلاح طلبان را به این جمع بندی رسانده که انتخابات ۹۲ یک فرصت طلایی است برای آنها؛ به هر حال این حرف حتی اگر خیلی دقیق و درست نباشد، به کلی هم دور از واقعیت نیست، یعنی مشکلات بیرونی و درونی ما شرایط را تا اندازه ای حساس کرده که ما باید احتیاط کنیم و از رقابت های درون خانواده اصولگرایی تا جایی که امکان دارد کم کنیم.

*چندی بیش بحثی را مطرح کرده بودید مبنی بر اینکه اعضای ائتلاف در نظرسنجی ها ۶۰ درصد آرا را در اختیار دارند. سؤالم این است که آیا هنوز هم فکر می کنید اوضاع مانند گذشته است و این میزان از آرا در جامعه معلق به اعضای ائتلاف پیشرفت است؟

*حداد عادل: زمانی که من این مسئله را مطرح کردم، هر کدام از مابین ۱۵ تا ۲۰ درصد رأی داشتیم. اکنون با وجود رقبای دیگر، آمار تفاوت کرده، اما باز هم ائتلاف جایگاه خوب و در واقع بالاتری دارد.

*جلسات سه نفر در حال حاضر هفته ای یک بار برگزار می شود یا با توجه به موضوعات برگزار می شود؟

*حداد عادل: گاهی بیشتر از هفته ای یک بار برگزار می شود.

گویا به این نتیجه قطعی رسیده اید که زمان انتخابات نامزد نهایی بعد از ثبت نام باشد. با توجه به فضای سیاسی موجود یا اتفاقاتی که ممکن است رخ دهد آیا ممکن است به این نتیجه برسید که کنار کشیدن هیچ کدام از این سه نفر به مصلحت نیست؟

*حداد عادل: در سیاست همه چیز ممکن است. ممکن است شما شب بخوابید و صبح بلند شوید شرایط به گونه ای تغییر کرده باشد که ایجاب کند شما در تصمیم قبلی خود تجدید نظر کنید؛ بنابراین ما نخواستیم پل پشت سر خودمان را خراب کنیم و به جهات مختلف تعجیل نکردیم در اینکه فرد واحد را زودتر معرفی کنیم.

*می خواهم بپرسم آیا ممکن است تا لحظه آخر، حضور این سه نامزد ادامه داشته باشد و منجر به کناره گیری نشود؟

*حداد عادل: در حال حاضر به نظر می رسد که این اتفاق با آن فلسفه ائتلاف در تضاد است، یعنی احتمال وقوع چنین چیزی ضعیف است.

*در مورد فضای کلی انتخابات چه تصوری دارید؟ فکر می کنید ما چند قطب جدی در انتخابات خواهیم داشت و در واقع رقابت چگونه شکل خواهد گرفت؟

بنده فکر می کنم اولاً به طور کلی سه زمین بازی در این انتخابات وجود دارد؛ یکی متعلق به اصولگرایان است، یکی اصلاح طلبان و یکی هم طرفداران دولت. ما درباره اصلاح طلبان و طرفداران دولت، اطلاعات دقیقی نداریم که مستند به آن اطلاعات بتوانیم پیش بینی کنیم. حدس های کلی می زنیم.

افرادی بین اصلاح طلبان مطرح شده اند و ممکن است اصلاح طلبان در نهایت به فرد واحدی برسند، ممکن هم هست نرسند. یعنی در واقع من هر دو اتفاق را متحمل می دانم. در خصوص احتمال ورود آقای هاشمی و آقای خاتمی جمع بندی های من این است که آقای هاشمی و آقای خاتمی وارد عرصه انتخابات نخواهند شد.

در مورد طرفداران دولت موضع از این هم مبهم تر است؛ علاقه آقای احمدی نژاد این است که روشی را که در اداره کشور داشته، ادامه پیدا کرده و ایشان تمایل دارد که فکر و برنامه هایش را همچنان بتواند ادامه دهد، البته این تمایلی است که رؤسای جمهوری قبل هم داشته اند. آقای خاتمی هم با معرفی دکتر معین، دوست داشت حاکمیت اصلاح طلبان ادامه پیدا کند. در دوران آقای هاشمی این علاقه به اندازه ای زیاد بود که حتی پیشنهاد همه پرسی در قانون اساسی برای تجدیدنظر در قانون اساسی را کسانی مانند آقای مهاجرانی مطرح کردند؛ بنابراین هر دولتی که سرکار می آید از این مسند و این مسئولیت به آسانی دل نمی کند. به نظر می رسد که آقای احمدی نژاد تمایل دارد آقای مشایی جانشینش شود، همان تغییری که به مدل پوتین -مدودف معروف شده؛ یک تجربه واقعی نزدیک به ما، یعنی آن چیزی که در روسیه اتفاق افتاده است.

به نظر می رسد که آقای احمدی نژاد هم این مدل را انتخاب کرده باشد، ولی حالا شورای نگهبان چه کار می کند موضوعی است که باید صبر کنیم تا نتیجه معلوم شود. دیگر اینکه اگر آقای مشایی نتواند وارد صحنه انتخابات شود، احتمال اینکه شخص دیگری وارد شود یانه، گمانه زنی ها در این رابطه زیاد است، ولی تجربه گذشته نشان می دهد که فرق است بین رأی ای که مردم به خود رئیس جمهور قبلی داده اند با رأیی که احتمالاً به فرد مورد نظر او خواهند داد.

این دو مسأله را نباید برابر هم گرفت. اینها نکاتی است که در این زمینه به ذهن می رسد. مجموعاً من پیش بینی می کنم انتخابات پرشوری داشته باشیم و احتمال زیادی می دهم که مردم حضور باشکوهی داشته باشند. این مسئله را ما هم از حضور مردم در راهپیمایی های ۲۲ بهمن پیش بینی می کنیم و هم از آخرین حضورشان در پای صندوق های رأی در اسفندماه سال ۹۰ در انتخابات مجلس نهم، ما می توانیم پیش بینی کنیم که انتخابات باشکوهی داشته باشیم و من شخصاً بابت اینکه حوادثی نظیر حوادث سال ۸۸تکرار شود، نگران نیستم یعنی احتمال زیاد نمی دهم که آن نوع اتفاقات روی دهد. خارجی ها، از جمله آمریکایی ها بسیار دوست دارند آن نوع اتفاقات همزمان با انتخابات در ایران رخ بدهد، ولی شرایط را من به گونه ای نمی بینم که این نوع اتفاقات را متحمل کند در مجموع فکر می کنم انتخابات خوبی خواهیم داشت.

*با شناختی که از آقای احمدی نژاد دارید پیش بینی شما از رفتار ایشان در صورتی که آقای مشایی مجوز ورود به صحنه انتخابات را دریافت نکند، چگونه است؟

*حداد عادل: هشت سال است که من در مورد آقای احمدی نژاد پیش بینی ام این است که رفتار ایشان قابل پیش بینی نیست. یعنی از نخستین ماه های ریاست جمهوری آقای احمدی نژاد من یک پیش بینی درست در مورد ایشان کردم و آن، این بود که او را نمی توان پیش بینی کرد، ولی هرچه باشد جای نگرانی نیست.

با فرض اینکه اصلاح طلبان با یک یا دو نامزد وارد انتخابات شوند و اصولگراها هم ازتعدادشان کاسته شده و چهره های شاخصشان بیشتر مورد توجه مردم باشد، فکر می کنید ممکن است انتخابات یک مرحله ای شود یا اینکه پیش بینی این مسئله از هم اکنون دشوار است؟

*حداد عادل: در ایران پیش بینی نتایج انتخابات ریاست جمهوری کار آسانی نیست. علتش هم این است که احزاب تسلطی بر افکار عمومی در انتخابات ریاست جمهوری ندارند.

*بر چهره هایشان هم تسلط ندارند چه برس به افکار عمومی…

*حداد عادل: بله، اصولاً احزاب در فضای سیاسی ایران جایگاه احزاب در غرب را پیدا نکرده اند، البته به دلایلی که بحثش خارج از موضوع مصاحبه ماست، ولی نقش احزاب به ویژه در انتخابات ریاست جمهوری خیلی کم است، یعنی هیچ حزب و تشکلی نمی تواند ادعا کند که چون من به عنوان حزب یا تشکل وارد عرصه می شوم و از فردی حمایت می: نم، رأی قابل توجهی را در اختیار خواهم داشت. ما در انتخابات ریاست جمهوری دو دوره بیشتر انتخابات با رقابت سنگین را تجربه نکرده ایم. شاید شتابزده باشد که ما بخواهیم از دو دوره قانون استخراج کنیم، یعنی نمونه آماری ما کافی نیست، اما من اعتقاد دارم که انتخابات ریاست جمهوری در ایران یک مقداری شخص مدار است و یک مقدار هم گفتمان مدار.

*در واقع ترکیبی از این دو فاکتور است…

*حداد عادل: بله، مثلاً آقای احمدی نژاد با یک گفتمان ردی جامعه را به خودش جلب کرد. در انتخابات فعلی باید ببینیم این دو عنصر چه نقشی می توانند ایفاء کنند.

*درباره جبهه پایداری شما چگونه فکر می کنید؟ در انتخابات مجلس نهم شما از جمله افرادی بودید که در فهرست جبهه پایداری قرار گرفتید. در واقع مثل برخی از اصولگرایان شما با آنها رابطه بدی ندارید. فکر می کنید جمع بندی نهایی آنها چگونه شود و چه نسبتی با سایر گروه های اصولگرا پیدا خواهند کرد؟ در مورد آقای لنکرانی چگونه فکر می کنید؟

*حداد عادل: همانطور که اشاره کردید رابطه بنده با دوستان جبهه پایداری رابطه خوبی است.

*با خود آقای مصباح هم از قبل رابطه خوبی داشتید؟

*حداد عادل: بله، سابقه آشنایی من با آیت الله مصباح و علاقه و ارادت به ایشان به حداقل ۱۰ سال قبل از انقلاب اسلامی بر می گردد. من از سال ۴۷ با آیت الله مصباح در مؤسسه « در راه حق» همکاری داشتم. آن ارادت و علاقه فراتر از مسائل امروز جبهه پایداری است. ایشان هم به بنده همیشه لطف داشته اند. جبهه پایداری خودش را وارث گفتمان آقای احمدی نژاد می داند و می گوید قطع نظر از شخص آقای احمدی نژاد آن گفتمان باید حفظ شود. دیگران هم اعتراض می کنند که شما تنها وارث آن گفتمان نیستید و آن گفتمان، گفتمانی است عمومی تر؛ گفتمان اصولگرایی است و مردم هم به آقای احمدی نژاد به عنوان یک اصولگرا رأی دادند.

گرچه آقای احمدی نژاد هیچ وقت این کلمه را در این هشت سال به زبان نیاورد ولی عده ای از جمله خود من اعتقادم این است که ایشان بر دوش اصولگرایی بودند که دیده شدند و رأی آوردند. جبهه پایداری از لحاظ گفتمان مواضع خوبی دارد، ولی در عمل بنده انتظار داشتم که این دوستان در انتخابات مجلس نهم انعطاف بیشتری از خودشان نشان دهند.

من فکر می کردم اگر اینها اندکی انعطاف نشان می داند و در شورای جبهه متحد حضور پیدا می کردند این به سود انقلاب بود، ولی سرسختی نشان دادند و حساب خودشان را جدا کردند. من از این حیث با مدیریت جبهه پایداری اختلاف نظر دارم. حالا آنها هم ممکن است نظر من را نپسندند. من اگر آنها را به سرسختی متهم می کنم آنها هم ممکن است یک کلمه دیگری در مورد من به کار ببرند. من نظر خودم را می گویم. همین اختلاف باعث شده که جبهه پایداری روش مستقلی در پیش بگیرد. در نهایت فرد دیگری یعنی آقای لنکرانی را معرفی کرده اند و من از چند ماه پیش به این جمع بندی رسیده ام که انتخابات ریاست جمهوری سال ۹۲ یک آزمون تعیین کننده برای جبهه پایداری خواهد بود.

*وقتی آقای خاتمی در رأی گیری انتخابات مجلس نهم شرکت کردند خاطرم هست که شما در مصاحبه ای از این اقدام ایشان استقبال کردید.

*حداد عادل: در واقع این کار را درست دانستم.

فکر می کنید با توجه به روندی که آقای خاتمی از سال ۸۸ داشتند و حرکتی که بین دو فضای درون و بیرون نظام داشتند، اکنون دقیقاً در چه جایگاهی هستند و قرار گرفتن در این جایگاه چه تاثیری در تصمیم نهایی ایشان دارد؟

*حداد عادل: معمولاً در عالم سیاست شعر نمی خوانند اما من می خواهم اینجا با استثنا از قاعده عدول کنم و یک رباعی برای شما بخوانم که دیگر بیشتر از من نپرسید. این رباعی را یادداشت کنید.

شوخی که گسسته بود پیمان از من

بنشست برم کشیده دامان از من

چون عطر گلی که با صبا آمیزد

هم با من بود هم گریزان از من

(خنده)

امیدوارم این شعر را درست بنویسید و وزن و قافیه اش را خراب نکنید.

*درباره ائتلاف پنج نفره چگونه فکر می کنید؟ خیلی پیغام از طرف این گروه آمده که به سمت ائتلاف پیشرفت نزدیک شوند، اما چندان استقبالی نشد. شاید بر می گردد به مبنایی که ائتلاف پیشرفت بر اساس آن شکل گرفته و در واقع بخش زیادی از آن به کف رأی باز می گردد. فکر می کنید در نهایت ائتلاف پنج نفره بتواند به اجماعی با ائتلاف پیشرفت برسد یا اینکه این مسئله یک امر محال است؟

*حداد عادل: محال نیست. یک مقداری عقل و تقوا باشد که انشاءالله هست، حل مسئله آسان است. ما همه این دوستان را اصولگرا می دانیم. هیچ جسارتی خدای ناکرده به آقایان ابوترابی، باهنر، متکی، پورمحمدی و آل اسحاق نداریم. همه از دوستان ما هستند که با هیچ کدام هم اختلاف مبنایی نداریم. از روز اول هم گفتیم هر کدام از این دوستان که در نظرسنجی ها رأی قابل توجهی پیدا کنند می شود که ائتلاف سه نفره تبدیل به ائتلاف چهارنفره یا حتی پنج نفره شود.

این عدد سه از آسمان نازل نشده که ما بگوییم این است و جز این نیست، ولی اگر نخواهیم یک ملاک و ضابطه ای بگذاریم، با چند نفر باید دنبال ائتلاف برای رسیدن به فرد واحد باشیم.

غیر از این پنج نفر خیلی های دیگر هم هستند که ممکن است اصولگرا باشند یا خودشان را اصولگرا بدانند و به صورت مستقل نامزد شوند یا از حالا به بعد نامزد شوند. چون هنوز که در نامزدی بسته نشده و ممکن است افراد دیگری هم اضافه شوند. بالاخره اگر ما یک ملاک و ضابطه ای نگذاریم آیا می شود ۲۰ نفر دور یک میز بنشینند و بخواهند به وحدت برسند؟ هرچه تعداد بیشتر باشد اختلاف سلیقه ها بیشتر می شود و جمع بندی و رسیدن به وحدت دشوارتر، بنابراین ما با توجه به این واقعیت که تعداد زیاد رسیدن به وحدت را دشوارتر می کند، ضابطه ای گذاشته ایم. هر کدام از این دوستان هم اگر واقعاً به ضابطه نزدیک شوند، می توانند به این جمع بپیوندند.

*مذاکره جدیدی در این مورد صورت نگرفته است؟

*حداد عادل: خیر! حرف جدی ای مطرح نشده است. برای اینکه نظرسنجی ها تغییر زیادی نکرده است. در واقع هیچ کس جهشی نکرده که این تصویر را عوض کند.

*طیف تحولخواه هم از حامیان شما در انتخابات هیئت رئیسه مجلس نهم بود و در واقع از لحاظ سیاسی هم به شما نزدیک است…

*حداد عادل: منظورتان ایثارگران و رهپویان است؟

*بله آنها به علاوه طیف نزدیک به آقای توکلی را می گویم. سؤالم این است که با توجه به رویکرد ایثارگران در اعلام سه نفر به عنوان نامزدهای مطلوبشان که دو نفرشان اعلام نامزدی کرده اند، خصوصاً با توجه به اعلام نامزدی آقای زاکانی، آیا شما متصور هستید که در نهایت این طیف از شما حمایت کند؟

*حداد عادل: من تصور می کنم این طیف تحولخواه همزمان به دو عنصر اهمیت می دهد؛ یکی آرمان گرایی و یکی واقع گرایی. واقع بینی آنها را به سمتی هدایت می کند که از فردی حمایت کنند که معرف گفتمان باشد. مجموع تردید و تردد به این دو عنصر باعث شده که آنها بگویند ما هم از خروجی ائتلاف حمایت کنیم و هم آقای زاکانی را به عنوان یک عنصر شاخص که معرف گتمان اصولگرایی از نظر آنهاست، معرفی کنند.

*به تعبیری می توان گفت که شکافی بین طیف تحولخواه به وجود آمده، در واقع می تواند یک تاکتیک انتخاباتی باشد. .

*حداد عادل: بله، یعنی آنها فکر می کنند که به همان اندازه که مسئول هستند برای رسیدن به وحدت باید جانب اعتبار گفتمان را هم داشته باشند.

*در مورد بدنه اصولگراها یک بحث جدی وجود دارد که بالاخره این بدنه گاها…

*حداد عادل: گاها که غلط است، گاهی!

*ببخشید! (خنده جمع)

*حداد عادل: (با خنده) گاها اینجوری می شود… خب

آقای دکتر! اگر کلمه انگلیسی به کار ببرم اشکالی ندارد؟

*حداد عادل: خیر

*بدنه اصولگرایان گاهی با سطح پالیتی خیلی هماهنگ نیستند؛ اصلاً برخی مواقع جدا هستند. اینکه اصولگرایی در مقابل محافظه کاری به وجود آمد به خاطر جریان های اجتماعی بود که اصولگراها به راه انداختند رفتند به بطن جامعه، آن هم به واسطه شعار مبارزه با فقر، فساد، تبعیض و پرداختن به مبحث عدالت و پوشش شکاف های موجود. فکر می کنید اکنون بدنه اصولگرایان چه وضعی دارد؟ سرد گرم است و تصمیم نگرفته؛ با گرایش جبهه پایداری است یا با ائتلاف پیشرفت/ سؤالم این است که اکنون چه تصوری از بدنه دارید؛ چرا که به هر حال از همین بدنه باید رأی بگیرید؟

*حداد عادل: بدنه اصولگرایی به شعارهای انقلاب که مبارزه با فقر، فساد، تبعیض و کوشش در برقراری عدالت اجتماعی است، ملتزم است. اینها از شعارهای انقلاب بوده و آقای احمدی نژاد هم با این شعارها قدم به صحنه گذاشته، ولی غیر از این شعارها که جنبه ایجابی دارد، یک جهت دیگری هم در گفتمان اصولگرایی در این سال های اخیر قوت گرفته و آن، این است که از ناخالصی هایی که وارد فضای جریان اصولگرایی شده، چگونه می شود دوری کرد و آنها را کنار زد؛ یعنی جنبه سلبی هم پیدا کرده است این چیزی که اصولگرایان اسمش را انحراف می گذارند در واقع عناصری است که در فضای سیاسی جامعه وارد شده و اصولگرایان خیلی مراقب و نگران هستند که این عناصری که از آن به انحراف تعبیر می شود، قوت گیرد.

در واقع اینها را در اصولگرایی شائبه می دانند، یعنی اگر از تعبیر اسلام ناب محمدی کمک بگیریم، اکنون صحبت از یک اصولگرایی ناب است که آلوده به بعضی سلیقه های انحرافی نشده باشد. اکنون این قدر مشترک بین همه اصولگرایان است.

*در مورد بدنه اصلوگرایی و پایگاه اجتماعی آنها چطور؟

*حداد عادل: پایگاه اجتماعی اصولگرایان، توده های مردمی هستند که به آرمان های امام (ره) گفتمان های مطرح شده توسط مقام معظم رهبری در بیست و چهار سال اخیر پایبندند، یعنی ما اصولگرایی در جامعه خودمان را در تصریح، تعبیر و عبارت می دانیم از التزام و اعتقاد به آنچه آرمان های امام و رهنمودهای رهبری است. این را ما اصولگرایی تعریف می کنیم. اعتقاد ما این است که این باور در اکثریت جامعه وجود دارد.

*در مورد آقای خاتمی با یک شعر تفسیرتان را اعلام کردید، در مورد آقای هاشمی اوضاع را چگونه می دانید؟

*حداد عادل: تصور می کنم آقای هاشمی از نظر سنی شرایط لازم برای ورود به چنین عرصه ای را در خود احساس نمی کند.

*تقویم به کمک اصولگرایان آمده است؟

*حداد عادل: به هر حال تقویم را نمی شود انکار کرد.

*درباره نسبت ایشان با حاکمیت چطور؟

*حداد عادل: تصویر امروز آقای هاشمی با تصویر سی سال و بیست سال پیش تفاوت کرده است، یعنی کتاب سرگذشت آقای هاشمی را اگر ورق بزنیم، به نظر می رسد هر ۱۰ سال، ایشان یک هاشمی جدیدی شده آند.

*اگر موافق باشید وارد مباحث مربوط به خود شما شویم، در مورد ماجرای نامه های آقای سروش به نظر می رسد این مسئله شاید باز هم ادامه پیدا کند، حالا یا از جانب خود ایشان یا از جانب مخالفان شما. می خواهم بپرسم اصل ماجرای رابطه ما با آقای دکتر نصر چه سابقه ای دارد؟

*حداد عادل: خیلی ساده است، منتها بهانه ای به دست هرکس که بخواهد در عالم سیاست با کسی تسویه حساب کند، والا موضوع خیلی مختصرتر از آن است که این همه شاخ و برگ داشته باشد. من در سال ۴۷ در حال یکه معلم دانشگاه شیراز در رشته فیزیک بودم، دوره فوق لیسانس را ب رتبه اول به پایان رساندم. ولی شش سال تجربه حضور در دانشگاه، من را به این جمع بندی رساند که بهتر است سراغ علوم انسانی بروم و دیگر فیزیک را ادامه ندهم. هم در خودم استعداد می دیدم و هم در جامعه نیاز.

تصادفاً فهمیدم استادی در دانشکده ادبیات هست که در رشته فلسفه اسلامی تدریس می کند و قبلا علوم خوانده است. آمدم و با او مشورت کردم؛ این استاد دکتر نصر بود. آن موقع هم بالاترین مسئولیتش ریاست کتابخانه دانشکده ادبیات بود، یعنی مقامی نبود که بخواهیم بگوییم رئیس دفتر فرح پهلوی یا رئیس دانشگاه صنعتی شریف باشد؛ رئیس کتابخانه بود. میز کارش در مخزن کتابخانه قرار داشت. من همان جا کنار قفسه های کتابخانه کنار ایشان نشستم و گفتم می خواهم به دانشکده ادبیات بیایم. ایشان خوشحال شد، ولی بعد که از این کار من استقبال کرد به من خبر داد که مقررات به هیچ وجه اجازه ورود تو را به دانشکده ادبیات نمی دهد.

من هم در کلاس های دانشکده ادبیات درس هایی را که علاقه داشتم از جمله در درس های خود دکتر نصر به صورت مستمع آزاد شرکت می کردم دو درس را ایشان تدریس می کردند که من به صورت مستمع آزاد شکرت کردم. تا جایی که خارم هست آقای دکتر خرازی هم در دسر های ایشان شرکت می کرد. همان زمان آقایانی از قم مثل خود آیت الله مصباح، آقای دکتر احمدی و آیت الله خرازی که بنا داشتند در قم درس های جدید تدریس کنند، می آمدند در دانشکده ادبیات با ایشان به عنوان استادی که بر مذهبیون نظر مساعد دارد، مشورت می کردند. در چنین شرایطی من هم با دکتر نصر آشنا شدم. من در آن یک سال به رشته علوم اجتماعی وارد شدم. در حالی که دانشجوی علوم اجتماعی بودم و در کلاس های فلسفه هم شرکت می کردم. سال بعد مقررات عوض شد. من امتحان دادم و دانشجوی فوق لیسانس فلسفه شدم و دکتر نصر استاد ما شد. غیر از دکتر نصر، استادان دیگری هم داشتیم. رابطه بنده با دکتر نصر کاملاً در یک فضای دانشگاهی استاد و شاگردی پدید آمد.

*این رابطه دیگر در انجمن فلسفه ادامه پیدا نکرد؟

*حداد عادل: اصلاً آن زمان هنوز انجمن تأسیس نشده بود.

*بعد که تأسیس شد چطور؟

*حداد عادل: بعداً بنده در همین دوران، هم زندانی شدم هم از دانشگاه شهید بهشتی که آنجا معلم و مدرس فیزیک بودم، اخراج شدم و هم دانشگاه تهران که می خواست من را استخدام کند با مخالفت ساواک رو به رو شد. من دو، سه سال با داشتن دو مدرک فوق لیسانس و با اینکه دانشجوی دکترا بودم، بیکار شدم. هیچ جایی به من کار نمی دادند.

*به دلیل فعالیت های سیاسی؟

*حداد عادل: بله

*آقای دکتر نصر هم هیچ رایزنی ای نکردند که حل شود؟

*حداد عادل: نه من از ایشان کمک می خواستم و نه او اقدامی کرد، تا اینکه دکتر نصر، رئیس دانشکده صنعتی شریف شد. آنجا ایشان تصمیم گرفت برخی از درس های علوم انسانی و فلسفه را به عنوان دروس اختیاری وارد برنامه درسی این دانشگاه کند. استادان دانشگاه هم بدشان نمی آمد. چون این کارها در دانشگاه ةایی مثل ام آی تی و جاهای دیگر هم شده بود که مهندسان قدری نظر اجتماعی پیدا کنند. دکتر نصر از بنده و دکتر پورجوادی که هر دو در دانشگاه تهران شاگرد ایشان بودیم دعوت کرد که شما این مرکز را تأسیس کنید.

من مشکل تأیید ساواک را داشتم. امثال من هم عده ای بودند در کشور؛ کسانی که می توانستند عضوی هیأت علمی دانشگاه ها شوند، اما ساواک تأیید نمی کردم آنگونه که من شنیدم در آن سال ها گزارشی برای شاه تهیه کرده بودند که عده ای از رؤسای دانشگاه ها خواهان تدریس افرادی در دانشگاه ها هستند که ساواک مخالفت می کند.

شاه گفته بود هر رئیس دانشگاهی که تأیید کرد و این مسئولیت را به عهده گرفت که آدمی که معرفی می کند می تواند در دانشگاه درس بدهد، با مسئولیت او تدریس کند. اینگونه شد که من وارد دانشگاه صنعتی شریف شده و معلم علوم انسانی در یک دانشکده صنعتی شدم. خصوصیت من این بود که چون قبلاً فیزیک خوانده بودم با این محیط بیگانه نبودم. ساواک هم چهارچشمی مراقب من بود. پرونده قطوری که من در ساواک داشتم حکایت از این دارد که در تمام کلاس های من ساواک مأمور داشته و کاملاً در حرف ها و روابط من با دانشجوها مراقب بودند. کار با یک شکل حساب شده ای در دانشگاه آغاز کردم.

در عین حال بیرون از دانشگاه با استاد مطهری و مرحوم بهشتی و باهنر و دیگران در ارتباط بودم. در دانشگاه به گونه ای عمل کردم که هم بتوانم به وظیفه دینی خود عمل کنم و هم حساسیت بیش از حد ساواک را موجب نشوم.

هفت سال تمام من آنجا بودم. دکتر نصر حدود دو سال رئیس دانشگاه بود. در این فاصله دکتر نصر تصمیم گرفت انجمنی به نام انجمن شاهنشاهی فلسفه تأسیس کند. بنده از روز اول با این اسم و با انجمنی که با این نام تأسیس شود مخالف بودم. هیچ وقت هیچ نوع همکاری با این انجمن نکردم و نداشتم. نه یک مقاله دادم که در مجلس جاویدان خرد این انجمن چاپ شود، نه ترجمه کردم، نه کتابی دادم که آنجا چاپ شود، نه سخنرانی کردم، نه تدریس کردم و نه دیناری از آنجا پول گرفتم.

هیچ رابطه ای با انجمن شاهنشاهی فلسفه نداشتم، بلکه به دلایل گوناگون و حتی اسناد فراوانی که دارم، مخالفت هایی هم کردم. به این صورت رابطه ما با دکتر نصر وقتی او از دانشگاه صنعتی شریف رفت، کم و کمتر شد، به گونه ای که حتی در اواخر شاید شش ماه یک بار هم یکدیگر را نمی دیدیم. من در حفظ رابطه خودم با دکتر نصر مراقب بودم که این رابطه استاد شاگردی به آن مسائل سیاسی که من در آن زمان با آن مخالفت داشتم، کشیده نشود. حتی رساله پایان نامه دکترای خودم را با یک استاد دیگر غیر از دکتر نصر گرفتم.

با اینکه سابقه تحصیلی من و دکتر نصر مشترک بود و دکتر نصر هم خیلی به من علاقه داشت و من هم به او خیلی احترام می گذاشتم، من عمدا استاد دیگری را برای پایان نامه خودم انتخاب کردم. اصلاً همه کسانی که بنده را می شناسند و از آن قضایا خبر دارند گواهی می دهند که بنده در انجمن فلسفه شاهنشاهی نقشی نداشته ام. از میان ده ها دلیلی که می توانم ذکر کنم دلیل روشنش این است که انقلابیونی مثل آقایان بهشتی، باهنر، شهید مطری و دیگران قبل از پیروزی انقلاب، من را به عنوان عضو شورای مرکزی حزب جمهوری اسلامی انتخاب کرده بودند، یعنی قبل از اینکه انقلاب پیروز شود آقایان تصمیم گرفتند حزبی به نام جمهوری اسلامی تأسیس کنند و حداد عادل آن روز عضو این حزب بود. یعنی در کنار آقایان عسگراولادی، شهید عراقی، پنج نفر مؤسس، آقای موسوی اردبیلی و آقای هاشمی بنده جزو سی نفر اولیه بودم. آیا قابل تصور است که فردی همکار دفتر فرح پهلوی و عضو فعال انجمن شاهنشاهی فلسفه باشد، یعنی آلوده شده باشد به دستگاه طاغوت و بعد در آن شرایط بیاید و به عنوان عضو شورای مرکزی حزب جمهوری اسلامی قبول شود؟ و بعد شاید جوان ترین کسی باشد که در کابینه بازرگان به توصیه آقای مطهری در شورای عالی انقلاب معاون وزیر شود. من در اسفند ۵۷ معاون زویر بودم.

در آن شرایطی که این مجاهدین خلق و مراکسیست ها در به در دنبال بهانه می گشتند تا انقلاب را بدنام و افراد را رسوا کنند، چنین بحثی نبود. حالا آقای سروش بعد از سی وچهار سال که با انقلاب مسئله پیدا کرده، برای اینکه به انقلاب صدمه بزند این حرف ها تهمت ها را مطرح می کند. اصلاً آقای سروش آن زمان ایران نبود که از چیزی خبر داشته باشد. من اگر بخواهم جواب آقای سروش را بدهم یک تاب حرف دارم. چند برابر نامه اول، من می توانم جواب نامه دوم را بدهم، ولی فکر می کنم دیگر مصحلت نیست که وقتم را صرف جواب دادن به ایشان کنم. آنچه آدم های با انصاف قرار بود بفهمند از همان نامه اول من فهمیدند. ایشان هدفش سیاسی است.

از قبل با شما مشکل شخصی داشتند؟

خیر او با انقلاب مشکل دارد و با هرکس که در خدمت انقلاب باشد. تهمتی که در ارتباط با دفتر فرح و دکتر نصر به من می زند، شبیه تهمتی است که در سرقت ترجمه دانشجوی من به من می زند، یعنی به همان اندازه بی پایه است. ایشان حرف هایی هم که از قول آقای لاریجانی در مورد آقای مطهری نقل می کند، همه دروغ و بی پایه است. ایشان شاید فکر کرده در این فصلی که انتخابات است و لابد شنیده که اسم من هم مطرح شده اصرار دارد که فضا را تیره کند برای اینکه در اذهان سؤال ایجاد کند. کل داستان همین است و من همینجا اعلام می کنم و به خود او هم گفتم که اگر یک سند دارید درباره ارتباط من با دفتر فرح و با دستگاه طاغوت رو کن. از جمله سندهایی که ایشان داده آند این است که در سایت بازتاب چند نفر اظهارنظر کرده و گفته اند که چرا زودتر نگفتید که ما بدانیم حداد عادل عضو انجمن شاهنشاهی فلسفه بوده است، یعنی خودشان ریخته اند، خودشان هم می خورند. گفت: « خودگویی و خودخندی پس مرد هنرمندی» .

بعد از انقلاب ارتباط شما با دکتر نصر حتی به صورت تلفنی هم قطع شد؟

ما همین سال های اخیر هم به دکتر درباره برخی چیزهایی که تخصص دارند مقاله سفارش دادیم که در دانشنامه جهان اسلام چاپ شده است. مثلاً به دکتر نصر سفارش دادیم حوزه فلسفی تهران را بنویسند چرا که ایشان در این مورد کار کرده اند. ذهنش هم منظم است، مطلب هم داده و ما هم در دانشنامه جهان اسلام درج کرده ایم.

یعنی رابطه علمی همچنان ادامه داشته است؟

خیلی محدود ولی ادامه دارد. بعد از این هم می تواند ادامه داشته باشد. من ۱۰ سال پیش در مصاحبه با روزنامه کیهان که درباره رابطه با دکتر نصر سؤال کردند سؤال کردند، گفتم من به عنوان استاد به ایشان احترام می گذارم، از نظر سیاسی هم با ایشان اختلاف دارم. این حرفی است که ۱۰ سال پیش و قبل از این حرفها گفتم، اکنون هم همان حرف را تکرار می کن.

میان صحبت هایتان به آقای پورجوادی اشاره کردید. یادم می آید در مناظره با اقای طباطبایی به گونه ای صحبت کرده اند که گویی از سنت گرایی مدنظر آقای دکتر نصر برگشته اند. شما چطرو؟ آیا از نظر مشرب فلسفی به ایشان نزدیک هستید؟

آقای پورجوادی هیچ وقت با آقای دکتر نصر توافق کلی نداشت.

اما به نظر می رسد که اکنون فاصله اش خیلی بیشتر شده است؟

من همیشه گفته ام در تفکر دکتر نصر از آن حیث که منتقد تفکر غرب است عناصر مفیدی پیدا می کنم که اینها را مهم می دانم. این جمع بندی من است، ولی به عنوان کلی که من بگویم به عنوان کتب سنت گرایی دکتر نصر مطرح می شود با هم اطراف و جوانب من اظهار نظر نکردم.

ولی حالا که به آقای پورجواید اشاره کردید باید بگویم که در یکی از شماره های مجلس مهرنامه با آقای پورجواید مصاحبه ای شد. آنجا کسی می گوید حداد عادل نقشش در انجمن شاهنشاهی فلسفه چه بود؟ آقای دکتر پورجواید به درستی تصریح می کند که حداد هیج نقشی در انجمن نداشت، یعنی ایشان می گوید که ما کارو نقشی نداشتیم. آقای پورجوادی کسی است که آن زمان شاهد بوده و خبر داد.

همان مناظره ای است که من می گویم؛ مناظره با آقای طباطبایی. این مسئله آنجا مطرح شد که درباره سنت گرایی دکتر نصر بحث شده بود. به نظر توضیح خیلی خوبی بود. در مورد فعالیت شما در انتخابات ریاست جمهوری این تصور وجود دارد که شما نسبت به دو نامزد دیگر ائتلاف، کمتر فعال هستید. شواهد زیادی هم وجود دارد از جمله اینکه به تازگی رئیس ستاد انتخاباتی خود را انتخاب کرده اید و ستادی هم به آن شکل ندارید. چرا چنین تصمیمی گرفته آید؟ این مسئله و رویکرد شما حتی منجر شد به اینکه شایعه شود شما گفته اید کنار خواهید کشید.

آن شایعه از جمله شایعات عمومی است که راجع ائتلاف وجود دارد. من چنین حرفی نزده بودم. بنده بنا را بر این گذاشته بودم که انتخاب آقای مظفر به عنوان رئیس ستاد مشترک برای هر سه نفر کفایت می کند. بعد گفتم هر کس انتخاب شود آقای مظفر رئیس ستاد او می شود. ولی چون دوستان دیگرمان فعالیت اختصاصی خودشان را شروع کردند، من هم به این جمع بندی رسیدم که نداشتن ستاد اختصاصی تعبیر می شود به اینکه فلانی کناره گیری کرده است. بنابراین من هم از آقای دکتر نجابت خواهش کردم مسئولیت ستاد من را بپذیرد و مثل آقایان قالیبفا و ولایتی ستادی برای خودم تشکیل دادم و همیشه به این دوستانی هم که علاقه مندی نشان دادند برای همکاری در ستاد من، گفتم با این فرض کار را شروع کنید که من هم ممکن است باشم و هم نباشم. اکنون هم همین حرف را می زنم.

انتقاد دیگری که مخالفان شما دارند می گویند آقای حداد عادل در کار اجرایی سابقه چندانی نداشته و بیشتر یک شخصیت فرهنگی به شمار می رود. در این مورد چه پاسخی دارید؟

من فکر می کنم که ریاست جمهوری هم پا می خواهد هم چشم. چشم یعنی تفکر و فرهنگی بودن و پا یعنی اجرایی بودن. اگر یک آدمی باشد که فقط پا داشته باشد و بدود اما آن چشمی که باید ببیند و راه را ردست تشخیص دهد، نداشته باشد، مصیبت می شود. اگر فقط چشم باشد و پا نداشته باشد هم حرکت نمی کند. بنده فکر کردم مجموعه چشم و پای من شاید به من این اجازه را بدهد که خود را در معرض انتخاب قرار دهم.

چقدر احتمال می دهید رئیس جمهور شوید؟

سؤال خطرناکی است. اگر احتمال بالا بدهم، بعداً می گویند که دیدی نشد. احتمال پائین بدهم، می گویند همین که خودت گفتی باعث شد. اجازه بدهید جواب این سوال را به همین صورت بدهم.

*به عنوان نامزد انتخاباتی مهمترین قولی که به مردم می دهید چیست؛ یعنی آقای حداد عادل می خواهد چه کار کند برای مردم؟

*حداد عادل: بنده فکر می کنم مردم کشور ما از کسی که مسئولیت رئیس جمهوری را به دست می گیرد دو چیز انتظار دارند؛ تقوا و تدبیر. گفت آسایش دو گیتی تفسیر این دو حرف است. این کشور احتیاج به تقوا و تدبیر دارد. بنده ازخدا می خواهم که چه رئیس جمهور بشوم و چه نشوم، این دو رکن مهم را حفظ کنم و از خدا می خواهم که کم کند هم تقوا داشته باشم و هم تدبیر.

*نکته جالب در مورد شما این است که اکثر نامزدها در مورد رابطه با آمریکا به گونه ای صحبت می کنند که گویی در تمام این سی سال اشتباه کرده ایم. در واقع خیلی انتخاباتی و غیرواقعی و در واقع دوستانه و نرم صحبت می کنند، اما شما اینگونه نیستید. بالاخره بخشی از انتخابات تلاش برای کسب رأی است

*حداد عادل: من به آن بینشی که مقام معظم رهبری دارند عقلا و قلباً اعتقاد دارم. فکر می کنم که آنچه می گویند همان است و معتقدم که هرکس خلاف واقع می گوید با افکار عمومی بازی می کند و در مجموعه نظام برد نمی کند، یعنی بازی با افکار عمومی بر خلاف واقعیت ها نتیجه ای نخواهد داشت.