اولین امام جمعه حکومت خورشید

سید محمود طالقانی از مبارزین برجسته انقلابی که از سالهای قبل از پیروزی انقلاب با نهضت امام خمینی (ره) همراه شده بود توانست نام خود را به عنوان یکی از برجسته ترین و از سوی دیگر تاثیرگذارترین همراهان امام در دفتر انقلاب به ثبت برساند.

وی در دوران حیات خود با زبان و بیانی برنده و اثرگذار توانست افشاگری های وسیعی علیه حکومت دیکتاتوری پهلوی انجام داده و گام بلندی در جهت بیداری ملت ایران بردارد.

سید محمود اگرچه نخستین حضور جدی مبارزاتی خود در برابر رژیم شاه را همزمان با نهضت ملی شدن صنعت نفت و با همراه شدن با آیت الله کاشانی تجربه کرد اما وی از همان دوران نوجوانی و جوانی با فراگیری علوم دینی نزد اساتید برجسته حوزه علمیه قم همچون آیت الله خوانساری در پی حق و مبارزه با استبداد بر آمد.

خواستگاه روشنفکرانه آیت الله طالقانی

سید محمودطالقانی همواره درپی ایجاد جلوه های روشنفکری دینی در ابعاد مختلف از جمله تحول در آموزش و تربیت و به کار گیری علوم دینی بود.

نام وی همواره در تلاش برای ایجاد وحدت و ارتباط تنگاتنگ بین حوزه و دانشگاه درخشیده است. این درحالی بود که آیت الله طالقانی در امر تقریب مذاهب نیز اقدامات تاثیرگذار بسیاری انجام  داد. خواستگاه روشنفکرانه سید محمود اما در حوزه و دروس علمی بود به طوری که وی همواره در طول حیات خود با روشنفکران دینی نشست و برخاست داشت.

وی درک عمیقی از قرآن و نهج البلاغه داشت و علی رغم آنکه سالهای زیادی از عمر مبارزاتی خود را در زندان های رژیم پهلوی گذرانده بود اما توانست با تفسیر قرآن و نهج البلاغه در زندان های  طاغوت نه تنها ذره ای از مسیر مبارزات عقب نشینی نکرده بلکه در بیداری جوانان و روشنگری مبارزان انقلابی نقش چشم گیری داشته باشد.

آیت الله طالقانی براین باور بود که ساده لوحی و زودباوی آفت دین و عقلانیت است امری که در طول تاریخ انقلاب اسلامی همچون تارعنکبوت حتی برخی نزدیکان امام خمینی را هم گرفته بود و زمینه هزینه های گزاف برای این انقلاب را فراهم آورد از این رو دوری از ساده انگاری همواره در راس سخنان وی بود.

مرز لاقیدی مذهبی با روشنفکری دینی در سیره آیت الله طالقانی

دیدگاههای روشنفکرانه سید محمود طالقانی اما با لاقیدی مذهبی مرزی روشن داشت. به طوری که در دوران مبارزات انقلابی این یار دیرین امام که بسیاری ازروشنفکران کشورمان براین باور بودند که مسیر دیانت از روشنگری جداست اما سید محمود همواره بازگشت به آموزه های اسلامی و قرآن را اصلی ترین سرمایه انقلاب و حرکت های مردمی می دانست.

آیت الله طالقانی همواره روشفکران را به توجه به آموزه های دینی سفارش می کرد و راه پیروزی مبارزات انقلابی را تربیت جوانان براساس آموزه های دینی می دانست تا از این طریق مسیر مبارزات به انحراف کشیده نشود.

طالقانی و فتنه گران معاند

آزاداندیشی و روشنفکری آیت الله طالقانی اما در مواجهه با معاندان انقلاب و کارشکنان در مسیر مبارزات از جمله گروهک های مارکسیست و کمونیست تاجایی با مدارا همراه بود که با مشی دین و اسلام در تضاد نمی بودند.

در سالهای دهه پنجاه بسیاری از سران گروهک مجاهدین خلق در زندان های پهلوی با کمونیست ها و مارکسیست ها که اعتقادی به دین نداشتن نشست و برخاست و حشر و نشر می کردند اما مرحوم طالقانی به این امر انتقاد جدی داشت و با آن مخالف بود زیرا این امر را مقدمه انحراف جوانان می دانست.

البته مشی روشنفکرانه وی ایجاب می کرد که عمیقا بر این باور باشد که اگر جوانان ما به گروه های غیر دینی گرایش پیدا می کنند نه به خاطر سرشت ناپاک آنهاست بلکه از آنجایی این بدبختی برای ما به وجود آمد که نتوانستیم جلوه های زیبای اسلام را به جوانان نشان دهیم.

نخستین نماز جمعه در حکومت خورشید

همراهی سید محمود طالقانی با نهضت امام خمینی سابقه ای دیرینه داشت. اگرچه وی بعد از ماجرای کودتای ۲۸ مرداد به جرم همراهی با فدائیان اسلام توسط رژیم پهلوی دستگیر و به زندان رفت اما توانست بعد از سپری کردن دوره محکومیت از زندان آزاد شود. اما زندان توانست وی را از مسیر مبارزات دور کرده و حتی بهانه ای برای همراهی بیشتر با حرکت امام خمینی(ره) شد.

در سال ۴۱ همزمان با اوج گیری مبارزات انقلابی امام خمینی، آیت الله طالقانی نیز در محافل علمی و منابر به افشاگری علیه دیکتاتوری شاه پرداخت و این امر باعث شد که وی برای بار دوم در سال ۴۱ دستگیر و راهی زندان شود.

چند ماه پس از آزادی وی همزمان شد با قیام مردمی ۱۵ خرداد سال ۴۲ و این مبارز نستوه و یار دیرین امام باز هم در مسیر مبارزه علیه حکومت شاهنشاهی پیش رفت تا اینکه در جریان قیام ۱۵ خرداد برای سومین بار دستگیر و در نهایت به ۱۰ سال حبس محکوم شد.

با پیروزی انقلاب اسلامی در سال 57، مرحوم طالقانی از منزلت ویژه ای برخوردار شد و وفاداریش به نهضت امام خمینی (ره) سبب شد که وی به دستور امام به عنوان امام جمعه تهران منصوب شود. وی نخستین نماز جمعه تهران را درحالی اقامه کرد که منافقین و گروهک های ضدانقلاب با تبلیغات فراوان تلاش داشتند صفوف نمازجمعه و وحدت مردم را متشنج کنند اما فریادهای مرگ بر منافق ملت در دانشگاه تهران و خطبه های دشمن شکن آیت الله طالقانی امید نفاق گران را ناامید کرد.

امام خمینی در کلام خود طالقانی را ابوذر برای زمان خود دانست که زبان گویای او مانند شمشیر مالک اشتر برنده بود و کوبنده و حضرت آیت الله خامنه ای نیز آیت الله طالقانی را اهل فکر نو بر محور دین و تمرکز بیشتر بر قرآن و نهج البلاغه معرفی کردند.