ناکارآمدی هیات نظارت در مواجهه با نقض مکرر برجام

بهزاد مهرکش به راه های مقابله با نقض مکرر برجام توسط آمریکایی ها و طرف غربی پرداخته است که در ادامه می آید: ماجرای نقض برجام که این روزها دیگر نه تنها از زبان منتقدان و حتی حامیان بلکه از زبان عاملان برجام هم به گوش می رسد موضوعی است که از همان ابتدای آغاز مذاکرات هسته ای به خوبی قابل پیش بینی بود.

شاید توجه به همان عبارت صریح رهبر انقلاب مبنی بر اینکه «من به مذاکرات خوش بین نیستم» کافی بود تا این میزان، برای توافقی که به اعتراف مسئولین دولتی، امروز نتیجه آن تقریبا هیچ بوده است هزینه نشود. این مساله نیز نباید فراموش شود که ماجرای عهد شکنی در مذاکرات صرفا به دوران پسابرجام مربوط نمی شود. برای نگارنده این سطور که به طور جد از ابتدای مذاکرات هسته‌ای در دولت فعلی به طور لحظه ای اخبار و تحلیل های مرتبط با این حوزه را مخابره می کرده و سطور زیادی را نیز در نقد شرایطی که امروز منجر به خسارت محض شده قلمی کرده است مرور عهد شکنی های هسته ای طرف مقابل به یک نوستالژی غم انگیز تبدیل شده است.

این موضوع به همان زمان توافق اولیه معروف به ژنو و زمانی که مرضیه افخم سخنگوی وزارت امور خارجه بود هم مربوط می شود. به طوری که افخم به عنوان سخنگو در آن زمان صراحتا از نقض توافق توسط امریکا سخن بود. این واکنش آنقدر مهم بود که به تیتر نخست رسانه ها تبدیل شد. دقت کنید ان زمان توافق اولیه از جانب سخنگو، نقض شده عنوان شد و مورد توجه بسیاری قرار گرفت اما امروز چه شده است که بعد از نهایی شدن مذاکرات و حصول توافق برجام، عنوان نقض توافق به نقل و نبات شبکه های مجازی تبدیل شده اما ظاهرا قرار نیست واکنشی عمل جز گقتار درمانی مسئولان دولتی را شاهد باشیم. 

آش ماجرای نقض توافق آنقدر شور شده است که حامیانی چون علی لاریجانی که خاطره 20 دقیقه ای تصویب برجام از زمان مدیریت او در مجلس در تاریخ ثبت شد و همچنین چهره ای چون علی‌اکبر ولایتی که از او به عنوان پدر معنوی تیم مذاکره کننده فعلی نام برده می شود هم صراحتا به نقض برجام از سوی طرف مقابل اعتراف کرده اند. اینکه حالا در چه قالبی این سخنان گفته شده و تاکتیک است یا تبرئه؛ موضوع دیگری است. مهم اعتراف آنها به نقض برجام است. اما بازهم قرار نیست اتفاق خاصی بیفتد و همه این مقدمات به این منظور گفته شد تا این سوال مطرح شود که هیات نظارت بر برجام به عنوان مخاطب اصلی تصمیم درباره نقض برجام دقیقا چه نقشی در این میان دارد؟ به عبارت دقیق تر این هیات الان دقیقا چه کار می کند؟

دستگاه دیپلماسی هم که در جواب سوالات متعدد افکار عمومی درباره چرایی سکوت در قبال نقض برجام تمام موضوعات را به این هیات که عملا منفعل است واگذار کرده و از دستور رهبر انقلاب برای تشکیل چنین هیاتی سخن می گویند. این مساله در حالی است که رهبر انقلاب در نامه 9 ماده ای خود برای شروط برجام صرفا به موضوع لزوم تشکیل چنین هیاتی اشاره کرده اند اما آنچه مسلم است اینکه ترکیب این هیات چگونه باشد موضوع دیگری است که متاسفانه این ترکیب به نحوی تنظیم شده است که عاملان و حامیان برجام با ناظران آن یکی شده اند. یعنی بزرگترین اشتباه ممکن که بارها نیز مورد اشاره و هشدار کارشناسان قرار گرفته است.

اکنون و بعد از نقض عهدهای مکرر طرف مقابل خصوصا آمریکایی ها در اجرای همین تعهدات اندک خود در برجام که علاوه بر تصریح رهبر انقلاب این روزها مورد اشاره برخی اعضای هیات نظارت بر برجام نیز قرار گرفته لازم است تصمیمی عملیاتی در این رابطه اتخاذ شده و نسبت به چگونگی مقابله هیات نظارت برجام در قبال نقض برجام از سوی طرف مقابل تصمیم گیری جدی شود. 

به نظر می‌رسد با توجه به عدم خروجی مناسب از هیات نظارت برجام تاکنون، تغییر ترکیب این هیات و تشکیل یک هیات کاملا مستقل و بهره‌مند از چهره‌هایی بدون وابستگی‌های حیثیتی به برجام و بی توجه به مصالح حزبی، ضروری ترین اقدام برای مقابله با عهدشکنی های طرف مقابل باشد. این تغییر می تواند باعث شود با ایستادگی در مقابل تداوم نقض برجام از سوی طرف مقابل، شاهد خسران بیشتر و از دست رفتن سرمایه های ملی کشورمان نباشیم.