وعده گشایش‌های بین‌المللی بانکی چه شد؟

روزنامه وطن امروز طی گزارشی نوشت: وقتی بامداد 28 فروردین 1395 سیف اعلام کرد از برجام تقریبا هیچ چیز عایدی بانک‌های ایرانی نشده هیچ‌گاه فکر نمی‌کرد همین روند در 3 ماه بعد نیز ادامه داشته باشد. به گزارش «وطن‌امروز»، از 6 ماه پیش اجرای برجام آغاز شده و در آن زمان تیم رسانه‌ای دولت اعلام کرد تمام تحریم‌های بانکی برداشته شده است اما فقط 3 ماه کافی بود تا رئیس‌کل بانک مرکزی ایران اعتراف کند از برجام تقریبا هیچ چیز بانکی نصیب ایران نشده است. رئیس کل بانک مرکزی 24 تیر سال گذشته پس از جلسه هیات دولت در پاسخ به سوالی درباره میزان پول‌های بلوکه شده، گفت:‌ مجموع پول‌های بلوکه شده ایران 29 میلیارد دلار است که از این رقم 23 میلیارد دلار متعلق به بانک مرکزی و 6 میلیارد دلار متعلق به دولت است. بعد از این اظهارنظر و جو به راه افتاده در رسانه‌ها، معاون ارزی بانک مرکزی از استفاده بخشی از پول‌های بلوکه شده در قالب‌های مختلف خبر داد؛ 4/22 میلیارد دلار وثیقه در چین برای تأمین مالی پروژه‌ها، حدود 5/24 میلیارد دلار سپرده‌گذاری انجام شده نزد شرکت‌ زیرمجموعه وزارت نفت، حدود 10 میلیارد دلار سپرده نزد بانک‌های ایرانی و 3/7 میلیارد دلار اوراق قرضه مسدودی ناشی از حکم دادگاه. بنابراین اولین وعده پسابرجامی در حوزه بانکی و گشایش‌های ارزی تقریبا توخالی از آب درآمد.

 انجام همچنان محدود گشایش ال‌سی

وعده بعدی که همان گشایش‌ ال‌سی بود در همان روز اول اجرای برجام 26 دی ماه در تنور آن دمیده شد. گشایش هزار ال‌سی خبری بود که برخی فعالان اقتصادی آن را غیرواقعی عنوان می‌کردند. یکی از این فعالان اسدالله عسگراولادی بود که گفت: ممکن است به صورت نمادین 1000 درخواست برای بازگشایی ال‌سی به وجود آمده باشد اما بازگشایی ال‌سی نیاز به مقدماتی مانند پر کردن فرم دارد بنابراین وقتی تحریم سوئیفت هنوز برقرار است و تازه شاید 10 روز دیگر برداشته شود، چگونه باید انتظار بازگشایی ال‌سی داشته باشیم. وی تاکید کرد: متاسفانه به‌رغم اخبار منتشر شده درباره لغو تحریم‌های سوئیفت، تحریم سوئیفت همچنان پابرجاست و لغو آن دروغ است. رئیس کل بانک مرکزی چند روز بعد در مواجهه با این سوال که چطور ممکن است در روز تعطیل، هزار ال‌سی گشایش شود؟! گفت: گشایش هزار ال‌سی انجام شده که به مرور و با اولویت به خرید مواد اولیه کارخانجات اختصاص می‌یابد. گذر زمان نشان داد گشایش‌های ال‌سی آنگونه که باید انجام نمی‌شود و همین مساله سر و صدای تولیدکنندگان و واردکنندگان را درآورد.

 سوئیفت باز شد اما بانک‌های بزرگ نمی‌آیند

9 بانک ایرانی 12 بهمن ماه به سوئیفت متصل شدند. این بانک‌ها شامل بانک‌های ملی، تجارت، ملت، صنعت و معدن، پست بانک، سپه، توسعه صادرات و رفاه کارگران و بانک مرکزی بود. اغلب بانک‌های خصوصی هم مشمول تحریم سوئیفت نبودند.

 دلار رفع تحریم نمی‌شود

پس از باز شدن سوئیفت فضای اقتصادی انتظار داشت گشایش‌های ارزی دیگر بدون هیچ مشکلی انجام شود اما دو مانع دیگر مطرح شد؛ اول - برای گشایش ال‌سی باید روابط کارگزاری برقرار شود که این کار مدتی زمان می‌برد. دوم - تحریم‌های دلاری جزو تحریم‌های اولیه است و در توافق برجام فقط تحریم‌های ثانویه برداشته می‌شود. این مانع دوم را کسرایی‌پور، مدیر اداره عملیات ارزی بانک مرکزی 16 فروردین ماه در جریان بازدید خبرنگاران از اتاق عملیات ارزی و سوئیفت گفت که البته این خبر موجب تعجب بسیاری شد. بازدید خبرنگاران پس از آن انجام شد که رسانه‌ها در برقراری ارتباط سوئیفت ابهامات زیادی مطرح می‌کردند. ایجاد روابط کارگزاری با 300 بانک خارجی، بازکردن حساب بانک مرکزی ایران توسط بانک مرکزی ایتالیا و انتقال پول از طریق سوئیفت و مخابره 2800 پیام از 26 دی ماه 94 تا 16 فروردین 95 از خبرهای اعلام شده توسط اداره بین‌الملل در آن روز بود.

ایجاد روابط کارگزاری با بانک‌های کوچک

یعقوبی، مدیرکل بین‌الملل بانک مرکزی این انتقاد را که در این مدت تنها با بانک‌های کوچک خارجی ارتباط برقرار شده رد کرد و مثال‌هایی از ایجاد روابط با بانک‌ ژاپن و آلمان زد اما طیب‌نیا، وزیر اقتصاد 30 فروردین ماه در شورای گفت‌وگوی دولت و بخش خصوصی با اذعان به این مشکل، گفت: با بانک‌های کوچک خارجی روابط برقرار شده اما با بانک‌های بزرگ خارجی همچنان مشکل برقراری ارتباط داریم، زیرا آنها نگرانی‌هایی در این زمینه دارند اما روابط کارگزاری با آنها هم بزودی برقرار خواهد شد.

 موجی که «تقریبا هیچ» به راه انداخت

2 روز قبل از این اظهارات، رئیس کل بانک مرکزی در مصاحبه‌ با بلومبرگ از تعبیر «تقریبا هیچ» برای دستاوردهای اجرای برجام استفاده کرد. این مصاحبه سیف موجی را در رسانه‌ها به راه انداخت و چند روز به عنوان موضوع روز مورد بحث و تحلیل قرار گرفت. برخی مسؤولان دولت در این بین سعی در تغییر فضای به وجود آمده کردند و سخنرانی‌هایی در باب اثرات مثبت برجام برای کشور کردند اما هیچ‌یک آن اثری را که مصاحبه سیف به وجود آورده بود خنثی نکرد.

تصرف 2 میلیارد دلار با رأی دیوان عالی آمریکا

اولین روزهای اردیبهشت ماه مصادف شد با رای دیوان عالی آمریکا و مصادره 2 میلیارد دلار از منابع ایران به نفع بازماندگان حادثه پترسون. این رای موج نارضایتی دیگری علیه برجام و دستاوردهایش به راه انداخت و اظهارنظر مسؤولان دولت مبنی بر اینکه تصرف این 2 میلیارد دلار قصور دولت قبل بوده است، ‌نارضایتی‌ها را تشدید کرد. براساس این رای، 2 میلیارد دلار از دارایی‌های ایران که صرف خرید اوراق قرضه یورویی شده بود در یک فرآیندی که توضیح آن مفصل است، شناسایی شده و دیوان عالی آمریکا رای به مصادره آن داده بود. این رای علاوه بر ایجاد ناامیدی اذهان عمومی از نتایج برجام، نتیجه رویکرد مسامحه در روابط بین‌الملل را مخدوش کرد و نشان داد آمریکا از هر راهی برای ضربه زدن به ایران فروگذار نمی‌کند.

‌دستاوردهای بانکی برجام به گفته رئیس کل بانک مرکزی

با وجود اینکه رئیس کل بانک مرکزی 20 تیر ماه، افتتاح حساب برای بانک مرکزی نزد بانک‌های مرکزی آلمان، ایتالیا و اتریش، افتتاح حساب نزد بیش از 20 بانک اروپایی، فعال شدن بانک ایران و اروپا در هامبورگ و اتصال آن به سوئیفت و همچنین فعال شدن شعب بانک‌های ملی، تجارت و سپه در آلمان و فرانسه را از جمله دستاوردهای برجام در حوزه بانکی اعلام کرد اما همانطور که دولت، مسؤولان اقتصادی، رسانه و مردم می‌دانند، دستاوردهای مورد انتظار برجام در حوزه بانکی بسیار فراتر از مواردی بود که سیف برشمرد.

قرار بود با اجرای برجام اتفاقات بسیاری در حوزه بانکی رخ دهد اما چه چیز عاید ایران شد؟ قرار بود رفع تحریم بانک مرکزی و سایر بانک‌های تحریم شده، برقراری سوئیفت، آزادسازی 100 میلیارد دلار از پول‌های بلوکه شده، گشایش ال‌سی، یوزانس و ری‌فاینانس و... را شاهد باشیم اما 6 ماه بعد از اجرای برجام هم همان تقریبا هیچ نصیب فعالان اقتصادی شده و گشایش مورد انتظار رخ نداده است؛ گشایشی که ارزش سیمان ریختن در قلب رآکتورهای ما را داشته باشد.