چرا به مشایی اتهام اومانیسم می‌زنند؟

به گزارش پارس ، روزنامه ایران در صفحه سوم شماره امروز خود در مطلبی با عنوان" پاسخ حجت الاسلام شریف زاده به برخی اتهام زنی ها در حوزه اندیشه اسلامی به دولتمردان" با ذکر این مقدمه نوشت: نبویان می گوید مشایی نگاه های پلورالیستی اومانیستی دارد که خاستگاه آن فراماسونری است و احمدی نژاد هم در بعضی از موارد تحت تاثیر این افکار فاسد و منحرف از اسلام است.

حجت الاسلام بهمن شریف زاده در حضور جمعی از حامیان رئیس جمهور به تبیین نگاه دکتر احمدی نژاد و مهندس مشایی به مقوله انسان پرداخته است و در پاسخ می گوید: اگر آقای مشایی همه مباحث عرفا را بگوید به ایشان کافر می گویند. امام (ره) می فرمایند خون دلی که از جانب برخی ها در حوزه خوردم از ساواک نخوردم، این حرف ها تازه برای فلسفه است، عرفان را که امام (ره) پنهان می کرد. متن کامل این سخنان در ادامه آمده است.

بسم الله الرحمن رحیم

بزرگان از اهل دانش و دین در جمع بین مقولات گوناگونی که درباره نخستین آفریده بیان شده است این را بیان می کنند که عقل کل و کل عقل و نور کل و کل نور وجود رسول خدا به عنوان انسان کامل است. درست است در برخی از باورها « اول ما خلق الله العقل» در برخی دیگر از روایات « اول ما خلق الله النور» و در برخی گفته ها « اول ما خلق الله وجود نازنین حضرت ختمی مرتبت» است. البته وقتی می گویم رسول خدا، منظور جسم رسول خدا نیست بلکه مقصود حقیقت رسول خدا است که ان شا الله درباره حقیقت وجود رسول خدا مطالبی عرض خواهم کرد.

بزرگان از اهل اندیشه بین این سه گفتار جمع می کنند و می گویند منظور از تمام عقل و عقل کامل و نور و نور کامل حقیقت رسول خداست و منافاتی بین این ۳ گفته وجود ندارد.

انسان کامل حقیقت محمدیه (ص) است

ماجرا همین است که آفرینش در حقیقت با کامل ترین جلوه آغاز می شود. کاملترین جلوه انسان کامل است. یعنی آن که همه اسما و صفات خدا در او نمایان است، اصلاً نمایش اسما و صفات خداوند بنا بر مبنای عرفای ما انسان کامل است و انسان کامل حقیقت محمدیه (ص) است.

ابن عربی در کتاب فصوص الحکم این نکته را بازگو می کند که خداوند یعنی مقصود از خداوند « الله» ، اسما و صفات خودش را در انسان کامل که خاتم رسل باشد مشاهده می کند و او هم خودش را در آینه الله مشاهده می کند. ذات خداوند بنا بر نظر همه اندیشمدان دینی، ذاتی پنهان است. هیچ کس را به این ذات راه نیست. در روایات هم سفارش شده است در ذات خداوند تفکر نکنید و عرفا هم از ذات به عنوان غیب الغیوب یاد می کنند یعنی پنهان پنهان. در عرفان ادبی از آن به عنوان عنقا یا سیمرغ یاد می شود:

« عنقا شکار کس نشود دام باز گیر»

یعنی می گویند هیچ کس نمی تواند به ذات خدا برسد و می گوید دام بازگیر. این ذات تجلیاتی دارد، نمایش هایی دارد، یکی از نمایش های او نمایش ذات در اسم « الله» است. اسم « الله» از نگاه دانشمندان دینی یعنی آن نامی که همه اسما و صفات خدا در آن جمع است. در نام « الله» تفکیکی وجود ندارد. اسم « الله» نمایش اش، بروزش، تجلی اش در دیگر اسما خداست، درست مثل خورشیدی که می تابد و شعاع های گوناگونی ساطع می شود. اسم « الله» می تابد، سایر اسما و صفات از آن ساطع می شود مثل اسم رحمان، علیم، قدیر، عظیم و دیگر نام های خوب خداوند از این قرار هستند.

خوب این نام ها کجاست؟ از نگاه عرفا نمایش این اسما خدا انسان است. در واقع نخستین تابش اسما « الله» می شود. انسان کامل حالا در میان این اسما، اسم های گوناگون را تجلی می دهد از جمله اسم خالقیت، اسم رحمانیت، اسم علیم و… این می شود انسان کامل، انسان کامل نخستین آفریده خداست، از نگاه بسیاری از دانشمندان و عرفا. امام رضوان الله تعالی علیه عقیده دیگری در اینجا ابراز می کند و می فرماید: انسان کامل پیش از آفرینش است، مقدم بر آفرینش است، انسان کامل از عالم امر خداست. در قرآن وقتی خدا اراده کند بیافریند می گوید باش پس می شود. امام معتقد است انسان کامل « باشِ» خداست و سپس می شود، پس از باش اتفاق می افتد می شود. یعنی آفرینش، باش یعنی امر، انسان کامل امر خداست، یعنی انسان کامل را مرتبه برتر از آفرینش می داند. امر خدا که پس از آن آفرینش رخ می دهد یعنی حقیقت رسول خدا برتر از آفرینش است بلکه از عالم دستور و امر خداست، بعد آفرینش به برکت او رخ می دهد.

این نکته را در نظر داشته باشید، نباید اشتباه کنیم اشاره هم کردم رسول خدا (ص) در سال فلان و در جسم فلان در جزیره العرب به دنیا آمده است مقصود بزرگان از حقیقت رسول خدا (ص) جسم رسول خدا (ص) نیست. آن حقیقتی است که در روایات وارد شده که می فرماید من نبی بودم در حالی که حضرت آدم هنوز در میان آب و گل بود. مقصود این است این حقیقت که نخستین است آفرینش از انسان کامل آغاز شده است، حالا یا خودش نخستین آفریده بود یا از عالم امر بوده است. آفرینش به واسطه او آغاز شده است.

آفرینش به برکت انسان کامل آغاز شد

وقتی که آفرینش با انسان کامل آغاز بشود چه انسان کامل نخستین آفریده باشد چه از عالم امر باشد و آفرینش به برکت او آغاز شده باشد، معرفت الله هم به واسطه انسان کامل حاصل می شود. آن کسی که می گوید آفرینش انسان کامل پس از آفرینش ملائک بوده است برداشت صحیحی از این مسائل ندارد، ظاهراً علت خلط این آقایان که چنین عقیده ای را ابراز می کنند این است که بین حقیقت رسول خدا (ص) با جسم رسول خدا (ص) فرق نمی گذارند و آن حقیقت انسان کامل که در حقیقت نخستین تجلی اسم « الله» است و نخستین آفریده یا واسطه آفرینش است را با جسم رسول خدا خلط کردند و این به خاطر عدم وقوف به مباحث حکمی و عرفانی است. البته بر همه این مطالبی که عرض کردم براهین متقن استوار است. به هر حال وقتی خورشید می تابد نور از شدت به ضعف می تابد نه از ضعف به شدت و شدید ترین نور آن نوری است که بتواند کمالات الهی را تجلی بدهد. وقتی آفرینش از انسان کامل آغاز بشود معنی آفرینش چیست، یعنی آفرینش افاضه همه کمالات.

افاضه یعنی تابش اسما و صفات، اسما و صفات یعنی کمالات خداوندی. یعنی همه چیز از آنجا آغاز می شود معرفت یعنی معرفت از انسان کامل آغاز می شود، وقتی معرفت از انسان کامل آغاز شد کسی که بخواهد خدا را بشناسد، بجز انسان کامل راهی برای شناخت خدا نخواهد داشت.

می خواهم عرض کنم جز با وساطت انسان کامل، معرفت الله ممکن نیست. روایات بسیاری که داریم دال بر این معنا است، از جمله آن روایات، پرسشی است که امیرالمومنین (ع) از رسول خدا می کند، درباره برتری رسول خدا و خودش بر ملائک، که آیا ما از ملائک برتریم رسول خدا در پاسخ به امیرالمومنین می فرماید: « چگونه ما از ملائک برتر نباشیم در حالی که خداوند اول نور ما را آفرید و از نور ما بقیه خلایق را آفرید. وقتی که خلایق را آفرید از نور ما آفرید، ملائک نور ما را مشاهده کردند. : مضمون روایت را عرض می کنم خواستند ما را بزرگ بدارند و تعظیم کنند همین که خواستند ما را تعظیم کنند ما گفتیم الله اکبر و ملائک هم به زبان آوردند الله اکبر. خواستند ما را سپاس بگویند ما گفتیم الحمدلله و ملائک هم گفتند الحمدلله، قدرت ما را دیدند خواستند ما را در قدرت بستایند. ما گفتیم لا حول و لا قوه الا با لله… این روایت بسیار زیباست رسول خدا می خواهند بفرمایند ملائک به واسطه ما خدا را شناختند. یعنی ما خدا را به ملائک شناساندیم والا ملائک ما را می دیدند و ما ارجاعشان به خدا می دادیم یعنی آنچه را که دارید در ما می بینید مال خداست.

آیا بدون شناخت انسان می توان خدا را شناخت؟

در اینجاست که معنای روایتی که می فرماید « من مات و لم یعرف امام زمانه مات میته جاهلیه» روشن می شود. چرا کسی که امام زمانش را نشناسد به مرگ جاهلی بمیرد؟ یعنی مرگ در بی معرفتی نسبت به خدا مرده است. یعنی باید امام را شناخت تا خدا را بشناسیم.

آیا بدون شناخت انسان می توان خدا را شناخت؟ چه رابطه ای بین انسان وانسان کامل است؟ رابطه ای دقیق است. ظرفیت خدا نمایی یعنی تجلی صفات و اسماء خداوند در همه انسان ها نهفته است. انسان کامل بالفعل کمالاتی که از آن خداست نشان می دهد.

خلق الله آدم علی صورته. خداوند انسان را به صورت خودش آفرید چه معنی می دهد؟ یعنی همه کمالات الهی فقط در وجود آدم قابل رویت است. البته گاه به صورت استعداد است گاهی به صورت بالفعل و شکوفا می شود. در انسان کامل است که کمالات در وجودش فعلیت دارد در وجود امیرالمومنین (ع) عظمت، کبریا، کرامت و کرم الهی را می شود درک کرد. هر چقدر سایر انسان ها درصدد شکوفا کردن استعدادهایش بکوشد به انسان کامل نزدیک تر می شود.

من عرف نفسه فقد عرف ربه، یعنی کسی که خودش را شناخت خدای خودش را شناخته است. می خواهم بپرسم معنی این حدیث چیست؟ وقتی که کسی خودش را بشناسد خدای خودش را شناخته است. چه مطلبی در وجود انسان هاست که اگر شناخته بشود شناخته می شود؟ جواب آن ظرفیت شکوفا شدن استعدادهایش است، چنانچه انسان بتواند ظرفیت و استعداد بی اندازه خودش را بشناسد یعنی خدا بی اندازه شناخته شده است. چون اگر بتوانی ظرفیت بی اندازه رحمت در عالم هستی را شناخت پیدا بکنید - منظور شناخت عقلی نیست، به احساس بی اندازه رحمانیت برسی یعنی انسان به اسم رحیم رسیده است - اگر بتوانی احساس کنی ظرفیت بی اندازه کبریا را به اسم کبیر خدا رسیده ای.

یک مثال بزنم یک هسته خرما داریم و شما تا به حال هیچ اطلاعی درباره خرما و درخت خرما نداشته اید. فرض کنیم بگویند استعداد این هسته را شناسایی کنید. وقتی می توانید استعداد هسته خرما را بشناسید که درخت خرما را ببینید.

در انسان تمام ظرفیت ها هست ولی تا انسان کامل را الگو قرار ندهیم نمی توانیم بفهمیم چگونه استعداد و ظرفیت های خود را شکوفا کنیم. اینجاست که وقتی ما به شناخت خود می رسیم به شناخت خدا می رسیم و برای شناخت خود باید به انسان کامل نگاه کنیم، تمسک جوییم. انسان توجه به انسان کامل که می کند باعث معرفت خود می شود و معرفت خود یعنی معرفت رب.

اگر این دو حدیث را در کنار هم قرار بدهید - « من عرف نفسه فقد عرف ربه» و « من مات و لم یعرف امام زمانه مات میتا جاهلیه» - به این نتیجه می رسی که برای شناخت خود باید انسان کامل را بشناسی و وقتی خودت را شناختی خداوند را می شناسی.

هر جامدی استعداد خدانمایی ندارد

یک سوال مطرح می شود. آیا می شود با شناخت موجودات دیگر به شناخت خدا برسیم؟ به طور ضمنی اشاره کردم، انسان است که آینه تمام نمای اسما و صفات خداوند است و سایر موجودات چنین ظرفیتی را ندارند برای همین به گفته ابن عربی انسان می تواند خلیفئ الله باشد. جانشین خدا باشد معنی آن این نیست که به جای خدا بنشیند و خدا را کنار بزند، همان چیزی که اومانیسم می گوید. جانشین خدا یعنی آن که می تواند آینه تمام نمای اسما و صفات خداوند باشد. هر حیوان و جامدی نمی تواند استعداد خدا نمایی داشته باشد. علتش هم همان سلسله آفرینش است، چون در سلسله آفرینش، آفرینش با موجودی آغاز می شود که از ظرفیت و استعداد بیشتری برخوردار است و در نتیجه می تواند همه اسما و صفات خدا را بازنمایی کند. در نتیجه ما برای شناخت خدا باید انسان را بهتر بشناسیم.

نکته مهم و اصلی از اینجا آغاز می شود: ما برای تشکیل و پی ریزی تمدن جدید که باید تمدن نوین جهانی باشد باید انسان را بشناسیم و اگر انسان شناخته نشود، اگر انسان شناسانده نشود، امکان پی ریزی تمدن نوین جهانی امکان ندارد. همیشه تمدن ها بر اساس نوع شناخت انسان شکل گرفته است. هر وقت تعریف بهتر از انسان ارائه شده بذر تمدن جدیدی افشانده شده است.

توجه شما را به دو مقطع تاریخی جلب می کنم: قرون وسطی و دوران رنسانس. در قرون وسطی ظرفیت انسان چقدر ارج نهاده می شد؟ آنچه مورخین نقل می کنند کلیسای کاتولیک اجازه شکوفایی بسیاری از ظرفیت های انسان را به او نمی داد. مثلاً اجازه علم آموزی را به انسان نمی داد و می گفت علم کار خداوند است و انسان حق ندارد در کار خداوند دخالت بکند و در نتیجه دانشمندان را تکفیر کردند یا در دادگاه تفتیش عقاید محکوم می کردند.

چرا اومانیسم به بن بست رسید؟

همه مشکل از اینجا ناشی می شد که تعریف کوچک از انسان با ظرفیت بی نهایت انسان ناسازگار بود و این عدم انطباق به بحران منجر می شد و سرانجام نهضت روشنگری با تعریف دیگری که بازتر از تعریف قرون وسطی بود ایجاد شد و اسم آن را اومانیسم گذاشتند. اومانیسم در صدد تعریف بهتری از ظرفیت های انسان بود. اومانیسم گفت: انسان می تواند علم بیاموزد و قدرتمند شود و مسلط بر امور بشود. این تعریف از انسان فرصت های جدیدی برای انسان ها در دنیای غرب فراهم کرد. فرصت های جدید برای انسان باعث رنسانس علمی در غرب شد و به فناوری و صنعت در غرب انجامید. در واقع تعریف دنیای غرب از انسان عوض شد و تعریف بازتری ارائه شد و باعث شد غرب جدید و تمدن مدرن ایجاد شود ظرفیت های جدید باعث آثار مهمی در غرب ایجاد کند که در فناوری های بسیار مدرن قابل مشاهده است.

اما تعریف غرب از انسان تعریف کاملی نبود. تعریفی که غرب از انسان کرد به خاطر سیطره ماتریالیسم براندیشه های اندیشمندان غربی در طول پنج قرن اندیشمندان غرب، انسان را مساوی جسد و جسم تعریف کردند و منکر بعد فرا مادی انسان بودند، آغاز انسان را لحظه تولد و پایان عمر انسان را هم لحظه مرگش تصور کردند. این تعریف از انسان تعریف کوچکی بود و ظرفیت انسان بسیار بزرگتر بود، نتیجه این عدم تعادل بین تعریف و ظرفیت ایجاد بحران بود، چون وقتی که تعریف کوچک باشد و ظرفیت بزرگ باشد، باعث می شود به بخش های زیادی از ظرفیت انسان توجه نشود و تولید بحران می کند و بعد از ۵۰۰ سال این بحران در غرب ایجاد شد.

چرا ۴۰ هزار فرقه عرفانی در جهان پیدا شد؟

این بحران باعث شد غرب به دوران پست مدرنیسم پا بگذارد. اتفاقی که افتاد این بود که تعریفی که از انسان بوجود آمد تعریف جدیدی بود، یعنی تعریف جدیدی ارائه شد. در طول ۲۵ سال گذشته مهم ترین تغییری که رخ داد تغییر در تعریف انسان بود و بعد فرا مادی انسان مورد توجه قرار گرفت. البته این تعریف هنوز در ۲۵ سال گذشته عمومیت پیدا نکرده است اما تاثیر زیادی در این مدت کم گذاشته است. مثلاً فرادرمانی ها، انرژی درمانی و صد ها انستیتو های روان درمانی از جمله آن هستند. در همین مدت کم که به بعد فرا مادی انسان توجه شد چهل هزار فرقه معنویت گرا در غرب شکل گرفته است. باز هم می گویم به درستی و غلطی آن کاری نداریم.

ما می گوییم تعریف غرب حتی در دوره پست مدرن تعریف کاملی نیست. تعریف کامل را باید در عرفان اسلامی و منابع اسلامی جست و جو کرد، اما این منابع اسلامی را عرفا بهتر از سایر دانشمندان شاخه های علوم اسلامی بدست آورده اند، شما ملاحظه بکنید در فقه، ما به دنبال باید و نباید ها که مربوط به بخش رفتار انسان است می پردازیم. علم فقه به دنبال کشف احکامِ رفتار است. در انسان علاوه بر رفتار بعد عقل و قلب هم وجود دارد که شناخت این ابعاد وجودی انسان بر عهده فلسفه و عرفان اسلامی است.

تعریف انسان باید از منابع عرفان اسلامی اخذ شود

هنگامیکه حضرات باقر (ع) و صادق (ع) می فرمایند: « آیا دین به غیر محبت چیز دیگری هست؟ » ناظر به حقیقت دین است که به بعد قلب و دل انسان معطوف است و حقیقت انسان و دین آنجاست. البته به این معنا پوسته دین برای محافظت و رشد مغز که همان قلب است لازم است. مانند پوسته گردو که محافظ مغز گردو است یعنی اگر ما نماز می خوانیم برای حب الله نماز می خوانیم، روزه می گیریم برای حب الله است که روزه می گیریم. همه این کارها را می کنیم که به عشق خدا و محبت خدا برسیم. در حقیقت عشق اصل است. البته کسی نمی تواند بگوید ما خدا را دوست داریم ولی به پوسته دین توجهی نمی کنیم. این نشان می دهد به حقیقت دین نرسیده است.

تعریف از انسان را باید از همین منابع دینی که عرفای اسلامی می گویند فرا گرفت؛ از کسانی مثل ابن عربی، امام رضوان الله تعالی علیه و مرحوم شاه آبادی آموخت.

مرحوم شاه آبادی استاد عرفان حضرت امام (ره) می فرماید: انسان می تواند همه اسماء کمالی الهی را در وجود خودش تجلی دهد. همه انسانها این ظرفیت را دارند و کسانی که بتوانند این ظرفیت ها را شکوفا کنند، به خدا نزدیکتر می شوند و برای حاصل شدن این ظرفیت باید به انسان کامل که استعدادها در او شکوفا است نگاه شود.

برای این که بتوانیم تمدن نوینی شکل دهیم باید تعریف جدیدی از انسان ارائه کنیم. ما در اسلام تعریفی از انسان داریم که می تواند بالاترین ظرفیت انسان را شکوفا کند و بهترین تعریف مطابق ظرفیت انسان و همه کمالات خداوندی را متجلی کند.

بحران مدرنیسم

مدرنیسم تعریف جدیدی از انسان ارائه کرد اما چون تمام ظرفیت های انسان را در بر نداشت باعث شد دچار بحران شود؛ بحران روحی، بحران معنویت، بحران خانواده و… در نتیجه ناچار شد پا بگذارد به پست مدرنیسم. ما اگر می خواهیم تمدن نوین اسلامی را ایجاد کنیم که بدون شک این تمدن نوین تمدنی جهانی است - دقت کنید نمی گویم « یک تمدن نوین در جهان» بلکه می گویم « تمدن نوین جهانی» چراکه در جهان تمدن های مختلفی شکل گرفته است، اما اینها تمدن هایی بوده که در منطقه ای خاص شکل گرفته است - ما برای شکل گیری تمدنی که باعث ایجاد همدلی در تمام اقوام واندیشه ها بشود، می بایست در مسیری گام بگذاریم که انسان ها ظرفیت خودشان را به درستی بشناسند. این وظیفه ماست. اگر من بخواهم نام ببرم از کسانی که حامی این اندیشه هستند باید بگویم دکتر احمدی نژاد و مهندس مشایی به طور جدی پیگیر این مسأله هستند و پیوسته این بزرگواران درصدد انجام این کار بزرگ هستند. شما می بینید در جاهای مختلف و تریبون های جهانی که در دسترسشان قرار می گیرد از ظرفیت و تجلی اسما و صفات خداوند در انسان سخن می گویند و آشکارا می گویند همه اسم های خداوند در انسان تجلی پیدا می کند. رئیس جمهور به صراحت از اسم خالقیت نام می برد و اظهار می کند انسان می تواند تجلی اسم خالقیت خداوند باشد.

برخی بین حقیقت انسان و جسم انسان خلط کردند، حقیقت انسان آن است که آفرینش از آنجا آغاز شده است. فلاسفه می گویند شما خورشید را در نظر بگیرید نخستین تابش خورشید نزدیک ترین نور به خورشید است، نوربعدی از نور قبلی می آید یعنی همین طور نور ها به هم تکیه کرده اند تا به خورشید برسد. درست است که خالقیت صفت خداوند است ولی تجلی آن در انسان است. در اینجا برخی یک خلطی می کنند و فکر می کنند وقتی می گوییم اسما و صفات الهی در انسان متجلی می شود، این اسما و صفات الهی در عرض خداوند هستند و شریک می خواهیم برای خدا درست کنیم!

تفکر حکمت متعالیه در واقع تفکر نمایش تجلیات است. به عبارتی اسما و صفات خداوند در وجود انسان نمایش پیدا می کند. پیامبر (ص) مظهر رحمانیت خدا است، مظهر خالقیت خداوند هم هست. یعنی علم خدا در وجود او تجلی پیدا می کند، خالقیت او هم در پیامبر تجلی پیدا می کند.

این طور نیست که بدون دلیل اسم رحمان را در کنار اسم الله قرار داده باشند. بر اساس این نگاه است که امام رضوان الله تعالی علیه با استفاده از مبانی عرفا این مسأله را بیان می کند که خداوند به رحمت همه موجودات را خلق کرده است، برای همین است که قرآن می فرماید الرحمن خلق الانسان. امام رضوان الله تعالی علیه می فرماید: اشاره ای در اینجا وجود دارد که رحمن است که خلق می کند، اگر رحمت نبود خلقی صورت نمی پذیرفت.

دوستان ما مشکل سواد در فلسفه و عرفان دارند!

من فکر می کنم آگاهی کلامی صرف بدون اطلاع از عرفان و فلسفه، برخی را دچار مشکل کرده است و نمی توانند مسائل را درک کنند. در حالی که در روایت خودمان این مضامین زیاد یافت می شود. در کتاب گرانقدر وسائل الشیعه این حدیث قدسی آمده است که بنده من اطاعت کن من را تا من چشم و گوش شما بشوم. در آخر می گوید: « عبدی اطعنی» عبد من اطاعت کن من را تا من تو را به گونه ای سازم که بگویی باش پس بشود یعنی. مثل من بگویی کن فیکون.

معنی این که روایت می گوید بنده من، من را عبادت کن تا من هم این ظرفیت را در اختیار تو قرار بدهم که بگویی باش پس بشود، خلق است و صریح حدیث قدسی است. به تفاسیر قرآن کریم مراجعه کنید، خداوند در همه جا که از خلقت یاد می کنند، از نزول باران یاد می کنند از دادن نعمت یاد می کنند از ضمیر متکلم مع الغیر استفاده می کنند. یعنی از ضمیر ما بهره می گیرد. خلقنا، انزلنا و… برخی از مفسرین نظرشان این است که خداوند می خواهد خودش را بزرگ بدارد، ولی عده بیشتری از مفسرین گفته اند در بحث خلقت خداوند به واسطه ها می خواهد اشاره کند مثلاً در انزال باران، خداوند و ملائک باران را انزال کردند، در بحث خلق، خداوند می خواهد بگوید این گونه نیست که خلق بی واسطه است بلکه واسطه هایی درمیان است و با واسطه خلق انجام می شود. بعضی از آقایان با به کار بردن این که انسان کاشف است نه خالق می خواهند بگویند انسان می تواند علت اعدادی باشد یعنی ما علت واقعی و حقیقی نیستیم بلکه ما زمینه را فراهم می کنیم که علت حقیقی بتواند بیافریند. این دوستان توجه نمی کنند ما سلسله مراتب علل داریم. علت اعدادی مربوط به علل عرضی است نه علل طولی، در مورد علل طولی علیت، علیت حقیقی است.

علیت اعدادی را در سلسله عرضی علل مطرح می کنند آن هم در ماده. این که گفتم خلط می کنند این است که در ماده یعنی وقتی که می گوییم شما این خودکار را تولید می کنی، معد هستی علت حقیقی نیستی. در واقع علت اعدادی در ماده کاربرد دارد که علت حقیقی نیست.

در بحث ما از انسان کامل مگر منظور جسد انسان کامل است که شما بگویید « معد» و « کشف» است؟ بحث سر حقیقت رسول خداست که در سلسله مراتب طولی درآغاز سلسله طولی قرار می گیرد و لذا وقتی انسان کامل در آغاز سلسله علل طولی قرار می گیرد علت حقیقی است ولی همه این سلسله به علت العلل می رسد. اما به نظر می رسد این آقایان اطلاعی از مباحث فلسفی ندارند و از مباحث عرفانی اصلاً آگاهی ندارند.

چرا به مشایی اتهام اومانیسم می زنند؟

اگر از عالم ماده بیایید بالاتر و به عالم فرا مادی گام بگذارید، در فلسفه می گویند عالم فرا ماده علت حقیقی عالم ماده است و در عرفان می گویند سلسله مراتب تجلیات است. ما اگر بتوانیم انسان را همان طوری که دکتر احمدی نژاد و مهندس مشایی تلاش می کنند تعریف کنند، درست در جهان بشناسانیم بذر یک تمدن نوین جهانی را گذاشته ایم.

انسان باید با ظرفیت خلیفه الهی به جهانیان شناسانده شود. جالب است بدانید یک مسأله دقیق وجالبی را مهندس مشایی مطرح کردند. ایشان می گوید: « هر وقت من حرف از انسان می زنم من را متهم به اومانیسم می کنند در حالی که اگر معنای دقیق اومانیسم را بدانیم مسائل حل می شود. » مهندس مشایی می گوید: « مشکل اومانیسم این نیست که به انسان ارزش می گذارد. مگر تکریم انسان امر بدی است؟ قرآن کریم می فرماید: هستی را مسخر انسان قرار دادیم یا خدا به خاطر آفرینش انسان به خود آفرین می گوید، خب این می شود بزرگداشت انسان اگر اینها تکریم انسان نیست پس چیست؟ » آقای مشایی می گوید بزرگداشت انسان مشکل اومانیسم نیست، مشکل اومانیسم افق تنگ نگاه به انسان است. کوچک دیدن انسان است تعریف کوچکی است که از انسان دارد. انسان در نگاه اومانیسم غربی موجودی ۷۰ و ۸۰ ساله است که با تولد آغاز و با مرگ پایان می پذیرد. چرا انسان در غرب کوچک دیده شد. چون ماتریالیسم در آنجا حاکم بوده است. برای همین هم خدا فراموش شده است.

انسان اگر درست شناسایی شود، خدا شناخته می شود و مشکل غرب حل می شود. انسان را درست تعریف کن! بزرگتر از چیزی که هم اکنون در غرب تعریف می شود! انسان از بی نهایت آغاز می شود و در بی نهایت ادامه پیدا می کند. انا لله و انا الیه راجعون. وقتی انسان را این گونه تعریف کردی انسان غربی را خداشناس کردی. مقام خلیفه الهی را برای انسان متصور شده ای. اگر می خواهی خدا را برای غرب تعریف کنی انسان را درست تعریف کن، همه انسان ها را خدا شناس می کنی!

پی ریزی تمدن نوین جهانی، انسان ها را به هم نزدیک می کند، همدل می کند. انسان را درست معرفی کن! تعریف درست از انسان تعریفی است که قرآن کریم ارائه کرده است. عرفا این تعریف را به خوبی تبیین و تعریف کردند. این لب حرف آقای مشایی است و این آقایان به جای این که مشکل را پیدا کنند، انسان را سرکوب می کنند. فکر می کنند خدا باید به جنگ انسان بیاید! مگر انسان با خدا با هم جنگ دارند؟ انسان کسی است که قرار است خدا را نشان بدهد. در حقیقت مشکل اومانیسم غربی تعریف کوچک انسان است. اگر تعریف از انسان درست باشد، خدا نمایان و آشکار می شود. هیچ موقع بیرون از انسان دنبال تعریف از خدا نباشید. یعنی خدا را می توانی با نگاه به انسان بشناسی.