حکم دادگاه عالی آمریکا و آینده معامله هسته‌ای از نگاه رسانه‌های غربی

جمهوری اسلامی ایران روز سه‌شنبه سفیر سوییس در تهران را که حافظ منافع آمریکا در ایران است، به وزارت خارجه احضار کرد تا حکم دادگاه عالی آمریکا برای توقیف ۲ میلیارد دلار از اموال بلوکه‌شده خود در ایالات‌متحده را محکوم کند. ایران که این اقدام را «دزدی» دانسته بود؛ ایالات‌متحده را تهدید کرد که این کشور را به دادگاه بین‌المللی می‌کشاند تا مانع از توزیع این پول در میان خانواده کسانی که در بمب‌گذاری لبنان قربانی شده بودند، شود. با این‌ حال بسیار از رسانه‌های غربی بر این باورند که ایران درنهایت به چند مورد گله‌گذاری و انتقاد از آمریکا و دولت اوباما بسنده می‌کند و زیاد هم تمایلی به درگیر شدن در چنین پرونده‌ای با آمریکا ندارد.

بر اساس گزارش رویترز، رأی دادگاه عالی به این دلیل علیه اموال ایرانی صادر شده که بر اساس گفته مسئولان این دادگاه، کنگره در سال ۲۰۱۲م. قانونی را از تصویب گذرانده بود که بر اساس آن دادگاه‌های آمریکا اجازه دارند از ۲.۶۵ میلیارد دلار دارایی‌های ایران در ایالات‌متحده استفاده کرده و آنها را به افراد و خانواده‌هایی انتقال دهند که از سال ۲۰۰۷م. تاکنون توانسته بودند در دادگاه‌های این کشور پرونده‌ای را علیه ایران به‌پیش ببرند. این قانون نه‌تنها باعث شده است دادگاه عالی آمریکا به توقیف اموال بلوکه‌شده ایرانی به نفع شاکیان پرونده اخیر رأی دهد بلکه بر این اساس، احتمال می‌رود دادگاه‌های دیگری نیز علیه ایران برپا شده و اموال دیگری نیز به شاکیان جدید داده شود! تصمیم دادگاه عالی آمریکا در حقیقت باعث تقسیم شدن ۲ میلیارد دلار در میان حدود ۱۰۰ نفر از خانواده‌هایی می‌شود که در بمب‌گذاری بیروت در سال ۱۹۸۳م. فرزندان و اعضای خانواده خود را از دست داده‌اند.

به گزارش نیویورک‌تایمز، اما به نظر می‌رسد آمریکا پیش‌ از اینها راهی برای فرار از احکام دادگاه لاهه نیز پیداکرده است چراکه به گفته تعدادی از حقوقدانان آمریکایی، اصلاً مشخص نیست که آیا دادگاه لاهه رسیدگی به این پرونده را خواهد پذیرفت یا نه. ایالات‌متحده پیش‌ از اینها اعلام کرده است که رأی این دادگاه و صلاحیتش برای رسیدگی به پرونده‌های مرتبط با آمریکا را نمی‌پذیرد. این موضع زمانی گرفته شد که ایالات‌متحده در یکی از جلسات این دادگاه، پرونده‌ای را که با شکایت دولت نیکاراگوئه مطرح‌ شده و مربوط به دخالت آمریکا در این کشور بود، باخت. بر این اساس به‌راحتی می‌توان حدس زد که آمریکا به دلیل اینکه می‌داند پرونده‌های زیادی علیه این کشور در دادگاه لاهه مطرح خواهد شد، هیچ‌گاه صلاحیت این دادگاه را به رسمیت نخواهد شناخت. برخی وکلای بین‌المللی بر این عقیده‌اند که شاید دادگاه لاهه بتواند صحبت‌های دو طرف را در این‌ باره بشنود. چراکه بر اساس پیمان سال ۱۹۵۵م. – پیمان مودت، روابط اقتصادی و حقوق کنسولی که ۲۰ سال قبل از انقلاب بین ایران و آمریکا امضا شده بود – ایران و آمریکا می‌توانند موارد اختلافی را به دادگاه لاهه ارجاع دهند.

بر اساس این قانون، خانواده‌های آمریکایی مختلفی از این قانون کنگره و بعد حکم دادگاه عالی آمریکا سود می‌برند. یکی از این گروه افراد، خانواده سربازان آمریکایی‌ هستند که در حمله و بمب‌گذاری در کامیون حامل سربازان آمریکایی در بیروت، که در اکتبر سال ۱۹۸۳م. اتفاق افتاد، کشته شدند. ایران هیچ‌گاه مسئولیت این بمب‌گذاری را نپذیرفت و اعلام کرد که این پرونده و همچنین پرونده ۱۱ سپتامبر علیه این کشور، به بهانه‌ای در دست آمریکا تبدیل‌شده تا اموال ایران را بدزدد.

به نوشته رویترز، نکته مهمی که در این‌ باره برداشت می‌شود، این است که این حکم، جدای از اینکه می‌تواند بر روابط ایران و آمریکا در وهله فعلی که برجام اجرایی شده است، تأثیر بگذارد، بلکه بر روی مسائل داخلی ایران تأثیر زیادی خواهد داشت. از نظر تحلیل‌گر خبرگزاری رویترز، این حکم می‌تواند بر روی نوع نگاه مردم ایران به معامله یاران با آمریکا تأثیر داشته باشد. بر اساس گزارش این خبرگزاری انگلیسی، منتقدان حسن روحانی، بر این عقیده‌اند که این حکم نشان می‌دهد که رویکرد آمریکا در قبال ایران به‌هیچ‌وجه بعد از برجام تغییری نکرده و همچنان خصمانه باقی‌مانده است.

در عین ‌حال متحدان دولت روحانی در داخل ایران نیز تا حدودی از سرانجام روابط ایران و آمریکا ناامید شده‌اند. آنها به دنبال رابطه بهتر بین ایران و آمریکا بودند و انتظار داشتند این رابطه بعد از برداشته شدن تحریم‌ها دچار تغییرات مثبتی شود. با این‌حال مقام‌های ارشد ایران تاکنون امکان هرگونه عادی‌سازی روابط دو کشور یا برقراری دوباره رابطه بین دو طرف را رد کرده‌اند.

تحلیل‌گر روزنامه نیویورک‌تایمز اما در ادامه بر این عقیده است که شکایت ایران از آمریکا و تلاش تعدادی از افراد و محافل آمریکایی برای تأثیرگذاری بر روند اجرای برجام، نمی‌تواند مانعی در برابر این روند باشد و در نهایت این نوع شکایت‌ها با نوعی «گله‌گذاری» و «انتقاد» ادامه پیداکرده و بعد از مدتی نیز فراموش خواهد شد.

«کلیف کاپچان»، رئیس شرکت «گروه اوراسیا» که یک شرکت مشاوره ریسک سیاسی در واشنگتن است، در این‌ باره معتقد است: «این نوع قانون‌ها و احکام قضایی باعث سردتر شدن روابط ایران و آمریکا می‌شود اما در نهایت تهران مقادیری از دارایی‌هایش در آمریکا را به خاطر توافق هسته‌ای برنده‌شده است که برای کسب آنها سعی می‌کند، اختلاف‌های قدیمی و همچنین حکم فعلی این دادگاه را فراموش کند و آمریکا نباید از این مسئله نگرانی داشته باشد.»

برخی دیگر از تحلیل‌گران آمریکایی اما بر این باورند که حکم دادگاه عالی آمریکا فرصت اصلی ایالات‌متحده برای نزدیک‌تر شدن به ایران و پیشبرد اهداف دیگر در این زمینه را با خطر روبه‌رو می‌سازد. خطر برای راهی که می‌تواند با پیشبرد دیپلماسی مسائل موجود دیگر بین دو طرف ازجمله موشک‌های بالستیک ایرانی و یا نفوذ ایران در منطقه را با کندی مواجه کند.

«بارابارا اسلاوین»، در وب‌سایت شبکه خبری صدای آمریکا در این ‌باره نوشته است: «تا پیش‌ از این، خانواده کسانی که به‌وسیله ترور کشته‌شده بودند و تصور بر این بود که این ترورها توسط ایران صورت گرفته، از بودجه دولت و مالیات، مالیات‌دهندگان خسارت خود را دریافت می‌کردند. این مسئله در راستای جلوگیری از نقض یک اصل اساسی در حقوق بین‌الملل صورت می‌گرفت با نام «مصونیت حق حاکمیت». بر اساس این اصل، اموال کشورهای دیگر در آمریکا نمی‌توانست برای پرداخت خسارات و زیان شاکیان مورد استفاده قرار گیرد چراکه این ترس وجود داشت که دیگر کشورها نیز همین کار را در مورد اموال آمریکا در کشورشان انجام دهند. بااین‌حال در سال ۲۰۱۲م. این قانون در مورد ایران با استثناهایی روبه‌رو شد.»

پیام روشن توقیف اموال ایرانی اما به نظر می‌رسد این مسئله باشد: «آمریکا بعد از تمام شدن کارش در حوزه هسته‌ای، حالا به سراغ دومین هدف خود رفته است»، همان‌طور که در مقاله اسلاوین در صدای آمریکا نیز به آن اشاره‌ شده است، ایران تنها به این دلیل مقصر حادثه لبنان شناخته‌ شده است که حامی بزرگ «حزب‌الله» در منطقه است و آمریکا بر این عقیده است که حادثه لبنان، توسط حزب‌الله و دیگر گروه‌های شیعه لبنانی صورت گرفته است. مسئولان آمریکایی بارها به این مسئله اشاره‌کرده بودند که بعد از پیشرفت‌های هسته‌ای ایران و البته ماجرای موشک‌های بالستیک، مهم‌ترین دغدغه ایالات‌متحده و همچنین متحدان عربش در منطقه، ماجرای حمایت ایران از گروه‌های مقاومت است و این مسئله نیز به‌گونه‌ای باید حل‌وفصل شود.