پشت‌پرده ‌ملاقات ظریف با دموکرات‌های آمریکا

توافق هسته‌ای به دست‌آمده میان ایران و ١+٥ در تهران و واشنگتن بیش از سایر پایتخت‌های کشورهای حاضر در گردونه مذاکرات سر و صدا و حاشیه‌های سیاسی ایجاد کرده است. مخالفان برجام در کنگره امریکا از باراک اوبامای دموکرات به عنوان رییس‌جمهور ترسویی یاد می‌کنند که امتیازهای بی‌شمار و بی‌سابقه‌ای به ایران داده است. در تهران هم دلواپسان با انتقادهای ریز و درشت و مداوم فریاد می‌زنند که نقض برجام صورت گرفته است. در خارج از این گود، مذاکره‌کنندگان ١+٥ می‌گویند که حال برجام هرچند با کندی پیش می‌رود اما خوب است.

لغو قطعنامه‌هایی که سایه جنگ را بر فراز ایران برافراشته نگاه داشته بودند روی کاغذ و البته در میدان عمل انجام شده اما شر در جزئیات نهفته است. زنجیره‌ای از تحریم‌ها در سال‌های گذشته دور تا دور ایران را فراگرفته بود و اگر نبود توافقنامه موقت ژنو در سال ٩٢، این تحریم‌ها عملا فروش نفت ایران را در ماه‌های ابتدایی سال ٩٣ به صفر رسانده بود.

امریکایی‌ها از سه کانال کنگره امریکا، اتحادیه اروپا و شورای امنیت پشت سر هم قطعنامه‌های تحریمی صادر کردند و البته که در هنگام صدور کارت‌های قرمز هرگونه مراوده تجاری و مالی و بانکی با ایران به راه و چاه‌های لغو این قوانین فکر نکردند. قرار بود یا تحریم‌ها ایران را از پای درآورد یا گزینه نظامی روی میز قرار بگیرد. در چنین فضایی برجام به دست آمد و هرچند اقتصاد ایران در نتیجه سال‌های تحریم آسیب دید و زخمی شد اما نفس‌های آن قطع نشد.

گزینه نظامی از روی میز کنار رفت و امروز مشکل پیش روی وزارت خزانه داری امریکا پر کردن چاله‌هایی است که با تحریم ایجاد کرده بودند. امریکایی‌ها در وضع تحریم تخصص دارند و در رفع آن دچار ضعف سیستماتیک هستند. در چنین فضایی ظریف به امریکا رفت تا به همتای امریکایی خود هشدار دهد که ایران به تعهدات خود در قالب برجام که توافقی متناظر و متوازن بود عمل کرده و روند کند وفای به عهد امریکایی‌ها در حال تخریب برجام است.

باراک اوباما اوایل سال ٢٠١٧ کاخ سفید را تحویل می‌دهد و به این ‌ترتیب تنها یک سال از عمر ١٠ ساله برجام در دولت دموکرات‌مسلک وی است. برجام به دولت بعدی به ارث می‌رسد و این در حالی است که این پرونده از سه سال پیش به شکل ثابت روی میز اعضای مجلس نمایندگان امریکا و سناتورهای سنا باز است. ترکیب فعلی کنگره به نفع جمهوریخواهان است اما هم‌حزبی‌های باراک اوباما در دو مجلس توانستند سر برجام را به سلامت از سد کنگره عبور دهند.

بقای برجام شاید به مراتب سخت‌تر از حصول آن باشد و به همین دلیل محمد جواد ظریف در چند جبهه می‌جنگد: اجرای صحیح و همه‌جانبه برجام، بازگرداندن شور و شوق به بازار بکر ایران، بازجلب کشورهایی که به کرشمه شورای امنیت به تحریم ایران بله گفته بودند، پاسخگویی به منتقدانی که برجام را ابزار بازی‌های جناحی کرده‌اند، تلاش برای ایمن نگاه داشتن برجام از تیررس تحریم‌های غیرهسته‌ای که به واسطه اتهام‌های حقوق بشری و منطقه‌ای بر ایران وارد می‌شود و البته ایجاد حساسیت در افکار عمومی امریکا در خصوص تبعات نقض برجام از سوی طرف امریکایی.

پای محمدجواد ظریف به نیویورک که می‌رسد طوماری از برنامه‌های متفاوت رسانه‌ای، سیاسی، رایزنی‌های اقتصادی و گپ و گفت‌های سیاسی روبه روی وی قرار می‌گیرد. ظریف یک‌تنه دیپلماسی عمومی کشور را پیش می‌برد.

به اهالی رسانه‌های امریکایی می‌گوید که ایران هیچگاه آن کشور متخاصم متهاجم نبوده بلکه هربار ایرانی سلاح به دست گرفته در مقام دفاع بوده است. به کهنه کارهای فضای رسانه‌ای در امریکا گوشزد می‌کند که اگر نبود ایران، امروز داعش به مرزهایی فراتر از فرانسه و بلژیک رسیده بود.

در دل رسانه‌های حامی لابی‌های سعودی این تردید را می‌اندازد که به پاسخ این سوال بیندیشید: چگونه و چرا از میان ١٥ متهم حادثه ١١ سپتامبر، ١٢ نفر سعودی بودند و به اهالی کنگره امریکا اعم از نمایندگان نشسته در مجلس نمایندگان تا سناتورهای مجلس سنا می‌گوید که بدعت‌های شما در عرصه حقوقی، سیاسی و اقتصادی جهان را تهدید می‌کند.

خبر دیدار این دور ظریف با تعدادی از نمایندگان کنگره امریکا را نخستین‌بار لورا روزن، خبرنگار امریکایی المانیتور منتشر کرد. وی در این خصوص نوشت: منابع آگاه به المانیتور گفته‌اند که ظریف در مدت زمان حضور در نیویورک علاوه بر دیدار با جان کری و امضای توافقنامه آب و هوا با تعدادی از نمایندگان کنگره امریکا هم دیدار کرده است. این امر مسبوق به سابقه است و پیش از این نیز ظریف در مدت زمانی که نماینده ایران در سازمان ملل هم بود با جان کری و جو بایدن که در آن روزها، سناتورهایی در مجلس سنا بودند هم دیدار و رایزنی‌هایی داشت.

اظهارات منبع آگاه خبرنگار المانیتور را، صبح دیروز سخنگوی وزارت امور خارجه کشورمان در نشست خبری با اهالی رسانه تایید کرد. جابری انصاری در این خصوص گفت: «در سفر وزیر خارجه به نیویورک علاوه بر دیدارها و گفت‌وگوهای حاشیه‌ای با چند تن از نمایندگان کنگره گفت‌وگو شد.»

دیداری که منبع آگاه المانیتور از آن خبر داده است روز جمعه ٢٢ آوریل در نیویورک صورت گرفته است. نمایندگان کنگره که برای دیدار با وزیر امور خارجه ایران از واشنگتن به نیویورک آمدند از جبهه دموکرات‌ها بودند و گفته می‌شود که تعداد آنها از ده نفر بیشتر نبوده است.

به گفته یک منبع آگاه، نمایندگان بیشتری برای دیدار با ظریف در این دور اعلام آمادگی کرده بودند که تعدادی از آنها به دلیل مسائل خانوادگی و دیدارهای کاری و برخی هم به دلیل تلاقی این تاریخ با تعطیلات آخر هفته در امریکا نتوانستند خود را به نشست فوق برسانند.

وضعیت پرونده ایران در کنگره امریکا چندان آرام نیست و به خصوص در دو سال اخیر جمهوری‌خواهان برای بر زمین کوبیدن رقیب دموکرات در انتخابات ریاست‌جمهوری امسال، برجام را به ابزاری برای انتقاد از خط مشی اوباما بدل کرده‌اند. در چنین فضایی، جمعی از دموکرات‌های کنگره که پس از حصول برجام در عبور ایمن آن از سد قانونگذاران نقش داشتند و به دنبال تعامل بیشتر با ایران هستند به دیدار ظریف آمدند. دموکرات‌هایی که به نوعی با ایجاد ائتلاف و اتحاد درون حزبی و فضاسازی‌های رسانه‌ای مناسب به اجرای برجام تا به امروز هم کمک کرده‌اند.

به گفته یک منبع آگاه به «اعتماد»، در دیدار ظریف با نمایندگان کنگره، دو طرف سیاست‌ دولت‌های متبوع دیگری در منطقه را به باد انتقاد گرفتند و در این میان محمد جواد ظریف به ادعاهای واهی مطرح‌شده در سایه پروژه ایران‌هراسی لابی‌های صهیونیستی و عربی در چند سال اخیر به صراحت پاسخ داد. انتقاد به سیستم قضایی و حقوقی امریکا و نقض حقوق بین‌الملل توسط دادگاه‌های امریکا که به طرح دعاوی متفاوت علیه ایران در چند سال اخیر منجر شده هم در زمره انتقادهای ظریف از قانونگذاران امریکایی بود.

جزییات اجرای برجام، منافع جامعه جهانی از پیشبرد برجام، چالش‌هایی که امریکا در مسیر اجرای تعهدی بین‌المللی ایجاد کرده است و رویکرد نامزدهای انتخابات ریاست‌جمهوری امریکا به دوام برجام و وفای به عهد امریکا در دولت بعدی نیز در زمره سوژه‌های مورد بحث ظریف با نمایندگان کنگره بوده است.