فدریکا موگرینی، از زمانی که در سمت مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا به‌جای کاترین اشتون منصوب شد، در دوره خود توانست قطار هسته‌ای که روی ریل «مذاکره پشت مذاکره» جاخوش کرده ‌بود را به ایستگاه «تفاهم لوزان» و «توافق وین» برساند. این دومین سفر موگرینی به تهران است که روز شنبه انجام می‌شود؛ او را در این سفر هفت کمیسر اروپایی که هرکدام نماینده یکی از ٢٨ کشور عضو اتحادیه اروپا هستند، همراهی می‌کنند. موگرینی پیش از این و بعد از دستیابی به توافق هسته‌ای در وین به تهران آمده بود و در آن دیدارها قرار شد که «گفت‌وگوهای سطح‌بالا» بین ایران و اتحادیه اروپا از سر گرفته شود. در فاصله این ماه‌ها نیز معاونان موگرینی و ظریف، این‌ گفت‌وگوها را یک‌دور در تهران و یک دور در بروکسل ادامه دادند. چه آنکه ایران و اتحادیه اروپا رابطه‌ای دیرپا دارند و سنگ تحریم‌ها در این بین موجب شده ‌بود عمده این همکاری‌ها با مشکل مواجه شود. رابطه ایران و اتحادیه اروپا در دوره‌هایی با عنوان «گفت‌وگوهای فراگیر» و «گفت‌وگوهای انتقادی» پیگیری می‌شد اما در دوره‌ جدید طرفین به‌دنبال «گفت‌وگوهای سطح‌بالا» هستند. در این سفر هرکدام از کمیسرها، پیگیر یک موضوع هستند؛ کمیسر تغییرات آب و هوا، کمیسر بازار داخلی، صنعت و کارآفرینی، کمیسر تحقیقات، علوم و فناوری، کمیسر حمل‌ونقل، کمیسر محیط‌زیست و دریایی و شیلات، کمیسر آموزش، فرهنگ، جوانان و ورزش و کمیسر بشردوستانه و مدیریت، همراهان موگرینی در سفر به تهران هستند. ترکیب مسافران بروکسل به تهران نشان‌ می‌دهد که سفر اهداف سیاسی را دنبال نخواهد کرد. آنچه به‌دنبال مذاکرات امضا خواهد شد، یادداشت تفاهم‌ یا سند همکاری یا «نقشه‌راه» خواهد بود که هنوز قطعی نشده ‌است. 

 

تفاهم در انرژی 
برخی منابع خبری به «شرق» گفتند که یادداشت تفاهم همکاری در حوزه انرژی با وزیر نفت، همچنین یادداشت تفاهمی در حوزه انرژی هسته‌ای با سازمان انرژی اتمی و یادداشت تفاهم در حوزه محیط‌زیست با سازمان مربوطه در دستور کار مذاکرات هفت کمیسر اروپایی در تهران قرار دارد. با توجه به متن برجام، کشورهای اروپایی موظف‌اند که همکاری‌هایی در حوزه هسته‌ای با ایران داشته باشند اما کم‌وکیف این همکاری‌ها نیازمند مذاکره و گفت‌وگوی دقیق‌تر است که باید دید شنبه چگونه در ساختمان‌های میدان مشق و محوطه باغ ملی پیش می‌رود. از آنجا که کمیسیون‌های اروپا نقش هدایتگری برای ٢٨ کشور اروپایی عضو اتحادیه دارند، می‌تواند تفاهم‌های منعقدشده بین کمیسرها و کشورها را به‌نوعی تفاهم الزام‌آور برای کشورهای عضو تبدیل کند.

 

دفتر اتحادیه اروپا؛ شاید در سفارت هلند 
ایران و اتحادیه اروپا در شرایط پسابرجام، موضوعات متنوعی برای همکاری دارند، یکی از مهم‌ترین موضوعات، درخواست این اتحادیه برای بازکردن دفتری در تهران است که پارلمان اتحادیه در قالب دو قطع‌نامه، آن ‌را خواسته؛ موضوعی که در نوبت‌های پیشین حضور اعضای این اتحادیه در تهران مطرح شده ‌است. با اینکه ایران در بروکسل دفتر اکردیته و دیپلماتیک دارد، از لحاظ دیپلماتیک این جزء شرایط قاعده میزبانی است که آنها نیز در تهران امکانات مشابهی داشته‌ باشند، اما با توجه به ظرایف کنوانسیون وین، اتحادیه اروپا موظف است برای بازگشایی دفتر در یک کشور، قرارداد دوجانبه‌ای امضا کند. اصلی‌ترین مانع در این بین مشکل فنی نحوه اجرای قواعد حفاظت دیپلماتیک است اما از آنجا که مقامات فعلی این اتحادیه به‌جد به‌دنبال بازکردن دفتر اتحادیه در تهران هستند، به نظر می‌رسد این دفتر در یکی از سفارت‌های اروپایی یا دفتر سفارت هلند در تهران که درحال‌حاضر رئیس دوره‌ای این اتحادیه است، بازگشایی شود؛ امری که نیازمند مذاکرات دقیق و جدی بین طرفین است. اگرچه نمی‌توان مخالفت‌های جدی برخی در داخل را نسبت به بازشدن این دفتر نیز کم‌اهمیت دانست؛ مخالفت‌هایی که از سفر کاترین اشتون به تهران به‌ویژه بعد از ملاقات‌ او با مادر ستار بهشتی، جعفر پناهی و نرگس محمدی، بیشتر هم شد. اگرچه مذاکرات پیش‌رو می‌تواند نقطه عطفی در تصمیم‌گیری سیاسی برای بازکردن دفتر اتحادیه اروپا باشد اما شاید برای قطعی‌شدن این موضوع هنوز نیازمند زمان بیشتری باشیم.

 

حقوق بشر، آری یا نه
موضوع پراهمیت دیگر در این بین، بحث‌های حقوق‌بشری است که همیشه اعضای اروپایی دنبال مطرح‌کردن برخی ادعاها نسبت به ایران هستند. یک کارشناس ارشد در این زمینه می‌گوید بعید است که در این دور گفت‌وگوها بحثی جدی در مورد حقوق بشر با اتحادیه اروپا داشته باشیم، اگرچه پیش از این در دوران «گفت‌وگوهای انتقادی» آنها بحث‌های حقوق‌بشری علیه ایران مطرح می‌کردند. اما اکنون ایران معتقد است که نمی‌توان در شرایطی که قطع‌نامه علیه تهران تصویب شود، مذاکره را پیش برد. بااین‌حال برخی شواهد نشان می‌دهد که شاید مباحث حقوق‌بشری یا مسائل قضائی با اتحادیه اروپا هم مثل دیگر کشورهای اروپایی در قالب یادداشت تفاهم سیاسی بین موگرینی و ظریف امضا شود.

 

سفر موگرینی به تهران، بعد از اجرائی‌شدن برجام می‌تواند فضای سیاسی موجود در جهان به‌ویژه نگرانی برخی شرکت‌های اقتصادی و بانکی اروپایی را نسبت به همکاری با تهران بهبود بخشد و همه اینها می‌تواند سفری مهم را رقم بزند.