روایتی از یک روز بودجه‌ای در صحن مجلس/اظهارات موافقان و مخالفان لایحه بودجه دو دوازدهم

گرچه دولت انتظار داشت که مجلس تا پایان سال بررسی لایحه بودجه 95 را به اتمام برساند. اما در نهایت حرف بهارستان نشینان به کرسی نشست و دولت لایحه دو دوازدهم به مجلس فرستاد تا صحن علنی مجلس امروز رنگ و بوی بودجه ای به خود بگیرد.

بررسی لایحه بودجه که با توضیحات سخنگوی دولت درباره دلیل تاخیر در ارائه لایحه بودجه و انتقاد نمایندگان از این تاخیر آغاز شده بود با حواشی ای هم همراه شد. آنجا که از یک سو مخالفان لایحه دو دوازدهم بودجه 95 معتقد بودند که احتیاجی به چنین لایحه‌ای نیست و باید انضباط مالی حفظ شود و در مقابل موافقان معتقد بودند که اگر لایحه دو دوازدهم به تصویب نرسد دولت حق ندارد حتی ریالی در سال 95 هزینه کند و این موضوع کشور را با خساراتی مواجه می‌کند.

اما این تنها حاشیه های روز بودجه ای مجلس نبود، چه آنکه توضیحات دولت درباره تاخیر در ارائه لایحه بودجه و دلیل ارائه لایحه دو دوازدهم بودجه که به زعم برخی توپ را به زمین مجلس انداخته بود با واکنش نمایندگان همراه شد.

دولت در مقدمه لایحه دو دوازدهم بودجه اعلام کرده که به دلیل عدم تحویل بودجه سال ۹۵ توسط مجلس شورای اسلامی، این لایحه ارائه شده است امری که با تذکر برخی نمایندگان و البته رییس مجلس نیز همراه شد که آن را مقدمه «بجایی» ندانست.

برخی نمایندگان همچون نادران ربط دادن تاخیر در ارائه لایحه بودجه به برجام را به یک «شوخی» تشیبه کردند و در مقابل نمایندگانی چون محجوب ایراد را متوجه مجلس دانستند چرا که به جای بررسی بودجه در زمان مقرر، مجلس را به دلیل تقارن با ایام انتخابات تعطیل کردند. در چنین شرایطی کمیسیون تلفیق سه یا چهار شیفت کار نکرد تا درنهایت از انضباط مالی پاسداری شود.

با همه این مباحثات هم دو فوریت لایحه بودجه دو دوازدهم سال 95 تصویب شد و هم کلیات آن. جزئیات و تصویب نهایی آن هم به جلسه فردا موکول شد.

دلیل تاخیر در ارائه لایحه بودجه 95 به روایت نوبخت

بررسی کلیات لایحه دوفوریتی دودوازدهم بودجه 95 در صحن مجلس با سخنان و توضیحات سخنگوی دولت درباره دلیل تاخیر دولت در ارائه لایحه بودجه همراه بود. محمد باقر نوبخت گفت: در زمان معرفی اعضای هیات دولت جلسه‌ای در مجلس تشکیل و توافق شد که دولت طبق آیین نامه داخلی مجلس قبل از 15 آذر ماه هر سال لایحه بودجه را تقدیم کند که این توافق برای بودجه‌های 93 و 94 اجرایی شد.

وی افزود: در زمان بررسی لایحه بودجه 95 برای این که چنین رعایت زمانی صورت گیرد سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور در آبان ماه لایحه بودجه 95 را تهیه کرد تا دولت بتواند تا 15 آذر و طبق آیین نامه آن را به مجلس تقدیم کند.

نوبخت خاطر نشان کرد:‌ از طرف دیگر یکی از مسائل مهم در بودجه پیش بینی منابع است که منابع بودجه 95 همچون بودجه‌های قبلی از محل مالیات‌ها، نفت و اوراق مالی پیش بینی شده بود اما از آنجایی که مساله نفت و وابستگی‌اش به برجام و رفع تحریم‌ها ارتباط داشت و سیاست نظام این بود که به هیچ وجه بر اساس توافق صورت گرفته تا زمانی که طرف مقابل اقداماتش را انجام دهد برجام را قطعی تلقی نکند، نمی‌توانستیم لایحه بودجه را به رقم آماده شدن مقدمات همچون سنوات گذشته در 15 آذر تقدیم کنیم. در این شرایط و به محض اجرایی و عملیاتی شدن برجام رئیس جمهور فردای آن روز لایحه بودجه را به مجلس تقدیم کرد.

وی که معتقد بود مجلس همچنان زمان کافی برای تصویب بودجه 95 دارد، با قدردانی از کمیسیون تلفیق بودجه برای تشکیل جلسات بلافاصله بعد از انتخابات و به دنبال آن تصویب کلیات و اتمام بررسی درآمدها و ورود به بررسی هزینه‌ها گفت: انتظار می‌رود که در آینده نزدیک لایحه بودجه 95 به صورت قانون به دولت ابلاغ شود. پیش بینی ما این است که اگر بودجه 95 تا هفته سوم فروردین به دولت ابلاغ شود دیگر نیازی به لایحه چند دوازدهم نیست .

نوبخت در عین حال گفت: با این وجود برای اطمینان از رعایت قانون دولت لایحه دو دوازدهم را به مجلس تقدیم کرد تا دولت اجازه داشته باشد در دو ماهه اول سال 95 در سقف بودجه 94 بر اساس فرایند بودجه کارها را عملیاتی کند. با این روش می‌توان به گونه‌ای پرداخت‌ها و دریافت‌ها را طبق قانون عملیاتی کرد و مبنای عمل قرار گیرد.

رییس مجلس با انتقاد از دولت: کشور را معطل نکنیم

اما تاخیر دولت در ارائه لایحه بودجه 95 از یک سو و عباراتی که دولت در مقدمه لایحه دو دوازدهم درباره دلیل ارائه این لایحه آورده بود با تذکر و انتقاد رییس مجلس و برخی نمایندگان همراه شد.

رئیس مجلس شورای اسلامی با انتقاد از مقدمه‌ای که دولت در لایحه دو دوازدهم به مجلس ارائه کرده است گفت: این مقدمه به گونه‌ای نوشته شده که انگار مجلس شورای اسلامی تلاش نکرده است. حال این که دولت و آقای نوبخت می‌داند که مجلس تمامی تلاشش را کرد تا در همین زمان محدود لایحه بودجه را بررسی کند. منتها مجلس طبق آیین نامه زمان بندی‌های داخلی جهت ارائه نظرات نمایندگان و کمیسیون‌ها و بحث و بررسی‌ها دارد که زمان بر است.

وی ادامه داد:‌ اینکه بودجه تا پایان امسال در مجلس بررسی شود امکان پذیر نبود. بنده این موضوع را قبلا هم گفتم و بر این موضوع هم تاکید داشتم که ما تلاشمان را می‌کنیم. اکنون به همان بحث قبلی رسیدیم که بودجه در سال بعد در مجلس بررسی می‌شود.

رئیس مجلس شورای اسلامی در واکنش به انتقاد پی در پی نمایندگان در مورد مقدمه دولت در لایحه دو دوازدهم گفت: مقدمه را در نظر نگیرید و شما مقدمه‌ دیگری بنویسید. مجلس تا پایان سال فقط امروز و فردا جلسه دارد و ما نمی‌توانیم کشور را معطل کنیم.

لاریجانی ادامه داد:‌ از آنجایی که دولت تا پیش از این لایحه نداده بود خودمان طرح دو دوازدهم تهیه کردیم، ولی از آنجا که همواره این شبهه بود که به دلیل بار مالی دولت باید لایحه دهد دولت این کار را انجام داد که خیلی با طرح ما فرق نمی‌کند. باید هر چه سریعتر وارد بررسی جزییات شویم تا برای کشور معطلی ایجاد نشود؛ چون به هر حال حقوق کارمندان را باید دولت در دو ماه آینده بدهد نه این که در آینده بگویند مجلس لایحه را تصویب نکرد آن هم در شرایطی که ما خودمان می‌خواستیم طرح دو دوازدهم بدهیم.

نادران از موضع رییس کمیسیون تلفیق خطاب به دولت: شوخی می کنید یا...

الیاس نادران که این روزها بار مسئولیت ریاست کمسیون تلفیق را بر دوش می کشد از توجیهات دولت درمورد علت تاخیر در ارائه لایحه بودجه انتقاد کرد و گفت:  بارها در مجلس اعلام شد که دولت بودجه چند دوازدهم را به دلیل تاخیر در ارائه لایحه بودجه باید به مجلس تقدیم می‌کرد. موضوعی که در مواد 186 و 188 آیین نامه آمده است و دولت تا 15 آذر موظف به تقدیم بودجه بود و اگر این اتفاق نیفتاد دولت باید لایحه چند دوازدهم ارائه می‌کرد.

رئیس کمیسیون تلفیق بودجه 95 با اشاره به بخشی از صحبت‌های نوبخت در مورد علت تاخیر در ارائه لایحه بودجه گفت: در این رابطه که علت تاخیر در ارائه بودجه به برجام و رفع تحریم‌ها ارتباط داده شود همچون شوخی است که بنده پیش از این نیز مطرح کردم که دولت برجام را مبدا تاریخ هستی می‌داند. به دولت می‌گویند که سالروز پیروزی انقلاب کی است می‌گویند 25 روز بعد از برجام، یا اینکه می‌پرسند پیامبر اسلام (ص) چه زمانی از مکه به مدینه رفت می‌گویند 1437 سال قبل از برجام. این نمی‌شود که همه مقدرات مملکت را به موضوعی ربط دهیم که هنوز به اقرار آقای عراقچی تحریم‌ها روی کاغذ برداشته شده است. پس اگر ما قرار بود معطل بمانیم که تحریم‌ها برداشته شود دیگر نباید بودجه ن95 را تقدیم می‌کردیم و حالا حالاها باید صبر می‌کردیم.

نادران ادامه داد:‌ دولت علی رغم تمامی تحریم‌ها در مقدمه‌ای که به مجلس در لایحه دو دوازدهم فرستاده آورده است که به دلیل عدم تصویب بودجه 95 توسط مجلس در ایام پایانی سال 94 بودجه دو دوازدهم تقدیم می‌شود. سوال این است که چرا دولت در مقدمه ننوشته که به دلایل سیاسی بودجه را با تاخیر دادند که معتقدم این دلایل سیاسی نیز برجام نبوده است. این طور مجلس را متهم کردن به مصلحت مجلس و مطابقشان دولت نیست. انتظار می رفت که رئیس مجلس از شان مجلس دفاع کند.

علی لاریجانی هم با وارد دانستن تذکر نادران گفت: طبق آیین نامه دولت وقتی 15 آذر لایحه بودجه را ارائه نکند باید لایحه دو دوازدهم به مجلس ارائه کند. آقای نوبخت این نکته را گفتند که چون در قسمت آخر مذاکرات هسته‌ای قرار داشتیم و نمی‌دانستیم چه زمانی مذاکرات به نتیجه می‌رسند تا بر اساس آن لایحه بودجه را به مجلس بدهیم، که به همین دلیل تاخیری صورت گرفت ولی حرف ما این است که در آیین نامه پیش بینی‌هایی صورت گرفته که در چنین شرایطی دولت لایحه دو دوازدهم ارائه دهد.

لاریجانی ادامه داد: بنده همان زمان به آقای روحانی آیین نامه را نشان دادم و گفتم شما باید لایحه دو دوازدهم را ارائه بدهید که ایشان نیز پذیرفتند حالا نمی‌دانم چرا در این فاصله دوباره و در ارائه لایحه دو دوازدهم تاخیر صورت گرفت. آن زمان آقای روحانی قبول کرد که مطابق آیین نامه لایحه دو دوازدهم را ارائه کند و باید این لایحه را زودتر ارائه می‌کردند.

توپ تاخیر در تصویب بودجه در زمین دولت یا مجلس؟

اسماعیل جلیلی عضو کمیسیون برنامه و بودجه هم در تذکری تاکید داشت عدم تصویب نهایی بودجه 95 در مجلس به دلیل تاخیر دولت در ارائه لایحه بودجه بوده است. وی معتقد بود که دولت با این مقدمه توجیهی توپ تاخیر در تصویب بودجه را به زمین مجلس انداخته است. این در حالی است که نمایندگان مجلس در آستانه انتخابات یک ماه، جلسات را تعطیل کرده بودند. اما جلیلی معتقد است که حتی اگر مجلس تعطیل هم نبود، فرصت تصویب این لایحه وجود نداشت.

توکلی: دولت بدون بودجه یک ریال هم نمی‌تواند خرج کند

احمد توکلی چهره شاخص اقتصادی مجلس از دیگر نمایندگانی بود که در خلال بررسی لایحه بودجه دو دوازدهم اخطاری را مطرح کرد.

به گزارش ایسنا وی در جریان بررسی اولویت لایحه دودوازدهم بودجه در اخطاری مستند به اصول 52 و 53 قانون اساسی، اظهار کرد: آقای باهنر مطلبی را گفتند که با قانون اساسی همخوانی ندارد. گفته شد که اگر تا روز 15 فروردین هم بودجه نیاید مشکلی نیست و تنها از 25 فروردین به بعد که قرار است حقوق‌ها پرداخت شود دولت مشکل خواهد داشت.

وی اضافه کرد: این در حالی است که به استناد اصول 52 و 53 قانون اساسی دولت بدون بودجه نمی‌تواند حتی یک ریال از روز اول فروردین‌ماه خرج کند.

علی لاریجانی، رئیس مجلس در پاسخ به این اخطار، گفت: این موضوع در هیأت رئیسه مورد بحث قرار گرفت و این تصمیم گرفته شد که باید دودوازدهم بودجه داشته باشیم و دولت مجبور است مطابق قانون دخل و خرج خود را تنظیم کند.

موافقان و مخالفان از دو فوریت لایحه بودجه دو دوازدهم 95

بررسی لایحه دو دوازدهم بودجه 95 با مخالفت و موافقت برخی نمایندگان همراه شد، مخالفان دو فوریت لایحه دو دوازدهم بودجه 95 معتقدند که احتیاجی به چنین لایحه‌ای نیست و باید انضباط مالی حفظ شود و در مقابل موافقان معتقد بودند که اگر لایحه دو دوازدهم به تصویب نرسد دولت حق ندارد حتی ریالی در سال 95 هزینه کند که این موضوع کشور را با خساراتی مواجه می‌کند.

ایرج عبدی نماینده خرم آباد در مخالفت با دو فوریت لایحه دو دوازدهم بودجه 95 گفت: از آنجایی که بودجه عمرانی کشور تا پایان شهریور ماه بسته نمی‌شود و دولت اجازه هزینه کرد اعتبارات عمرانی را تا این مدت دارد احتیاجی به بودجه دو دوازدهم در حوزه عمرانی وجود ندارد چون دولت در این حوزه همچون سال قبل اعتبارات را تخصیص می‌دهد.

وی ادامه داد: از طرف دیگر احکام کارکنان دولت درسال جاری پایان خرداد ماه و یا اوایل تیر ماه داده می‌شود و قبل از آن حقوق‌ها همچون سال 94 پرداخت می‌شود. از این رو لایحه دو دوازدهم مبنای عملکردی ندارد چون اعتبارات کشور در فصل بهار به روال سنوات گذشته طبق سال قبلی آن پرداخت می‌شود. با توجه به این موارد اگر بودجه تا پایان فروردین ماه 95 به تصویب برسد دیگرنیازی به بودجه دو دوازدهم نیست.

عثمانی: نادیده گرفتن برجام جفا است

محمد قسیم عثمانی عضو کمیسیون برنامه و بودجه مجلس در موافقت با دو فوریت این لایحه گفت: کشور برای سال بعد نیاز به قانون بودجه دارد و با توجه به تاخیر صورت گرفته در ارائه لایحه بودجه بررسی بودجه تا پایان سال به اتمام نمی‌رسد از این رو تنها راه باقی مانده تصویب لایحه دو دوازدهم است.

وی افزود: این که گفته شد کشور برای چهار یا 6 ماه اول سال قانون بودجه نمی‌خواهد درست نیست چون حتی اگر اعتبارات عمرانی نیز طبق بودجه 94 پرداخت شود قرار است برای اعتبارات جاری چه کاری صورت گیرد اگر لایحه دو دوازدهم تصویب نشود دولت حتی یک ریال نمی‌تواند پرداخت کند و اجازه پرداخت در سال آینده ندارد.

عثمانی همچنین به تذکر نادران در مورد برجام اشاره و اظهار کرد:‌آقای نادران شوخی‌ای کردند که همه چیز را نباید به برجام نسبت داد حرف ما نیز این است که نسبت دادن همه چیز به برجام درست نیست اما در عین حال نادیده گرفتن برجام نیز جفایی است که نباید صورت گیرد.

علیرضا محجوب نماینده تهران به عنوان دومین و آخرین مخالف دو فوریت لایحه دو دوازدهم گفت: انضباط مالی در صدر مسائل مالی و بودجه نویسی قرار دارد ما فکر می‌کردیم ارائه لایحه دو دوازدهم با روی کارآمدن دولت جدید تمام می‌شود اما ظاهرا سنتی در بدنه سازمان برنامه ریزی است که عادت ندارند کارها را به موقع تمام کنند.

حرف ما این است که بودجه تن خواه گردان بودجه نیست بلکه راهی است که آیین نامه مجلس برای شرایط اضطراری و خاص پیش بینی کرده است.

وی با انتقاد از مجلس برای بررسی نکردن بودجه 95 در موعد مقرر گفت: مجلس می‌توانست با کوچکتر کردن ضعف زمانی به موقع لایحه بودجه را رسیدگی کند چون وقتی به تن خواه گردان تن می‌دهیم یعنی به بی انضباطی مالی تن می‌دهیم که سرمنشاء مفسده‌های مالی است.

محجوب ادامه داد: در طول 5 سال اخیر این دفعه سوم است که بودجه دو دوازدهم در مجلس بررسی می‌شود که شایسته مجلس نیست. باید اصلاحات واقداماتی در آیین نامه صورت گیرد که این روال برای همیشه تعطیل شود، باید بودجه را در زمان مقرر تصویب می‌کردیم نه اینکه مجلس را تعطیل می‌کردیم و بعد بگوییم چون مجلس تعطیل بود بودجه را بررسی نکردیم چرا کمیسیون تلفیق سه یا چهار شیفت کار نکرد تا درنهایت از انضباط مالی پاسداری شود.

هادی قوامی عضو کمیسیون برنامه و بودجه به عنوان دومین و آخر موافق دو فوریت گفت: مهمترین سند مالی کشور بودجه است. که در بودجه پیش بینی درآمدها و تخمین هزینه‌ها قید شده است لذا وقتی شرایط حساسی برای پیش بینی درآمدها به وجود می‌آید طبیعتا دولت باید آن شرایط را در نظر گیرد وقتی بحث برجام و تاثیر مستقیم آن در فروش بیشتر نفت بود دولت باید آن را لحاظ می‌کرد تا درآمدها را پیش بینی می‌نمود.

وی افزود:‌ تصویب نشدن لایحه دو دوازدهم خساراتی را به کشور وارد می‌کند چون در صورت تصویب نشدن دولت حتی حق ندارد یک ریال از خزانه برداشت کند و هزینه‌های جاری عمرانی را پرداخت کند. این یعنی تمام کارهای اجرایی کشور متوقف می‌شود چون منبعی برای آن در نظر گرفته نشده است.

وی در واکنش به صحبت یکی از مخالفان که با بودجه دو دوازدهم انضباط مالی به هم می‌ریزد گفت: بودجه دو دوازدهم یعنی بودجه دو ماه اول سال 94 که مجلس آن را به دقت تصویب کرده است و قطعا دیوان محاسبات نیز در آن رسیدگی دارد.

سرانجام نمایندگان بعد از استماع اظهارات موافقان و مخالفان با دو فوریت و کلیات لایحه دو دوازدهم بودجه موافقت کردند که در صورت تصویب جزییات مجلس و دولت مجوز پرداخت تن خواه دو ماهه در سال 95 را می‌دهد.