آیا دموکراسی غیر از این است؟/ هرگونه مقابله با آرای مردم چه به صورت تشکیک، چه تهمت، چه ادعای تقلب نشانه عدم پایبندی به مردم سالاری

پایگاه خبری تحلیلی «پارس»- جدای از همه تحلیل هایی که این روزها درباره نتیجه انتخابات اخیر گفته و نوشته می شود، آنچه بیش از همه اهمیت دارد و معمولا مورد غفلت واقع می شود، اصل برگزاری انتخابات و تاثیر آرای مردم در نظام جمهوری اسلامی است. این مساله چنان در کشور ما نهادینه شده که گاه به سادگی از کنار آن می گذریم و یادمان می رود که به برکت نظام اسلامی و مردم سالاری دینی برآمده از آن، امروز حرف اول و آخر را در این کشور، مردم می زنند. 

این امر مهم نه تنها در منطقه ما (که اساسا کشورها بویی از دموکراسی نبرده اند) بلکه در دنیا نیز چشم ها را خیره کرده است؛ هرچند معمولا ترجیح می دهند که به آن اعتراف نکنند. طنز قضیه اینجاست که عدم مشارکت سیاسی و یا مشارکت پایین مردم در بسیاری از کشورها (از جمله کشورهای غربی) باز هم به حساب دموکراسی گذاشته می‌شود اما مشارکت گسترده مردم در انتخابات ایران، از نظر مدعیان دموکراسی، نشانه دموکراسی و مردم سالاری نیست!

فراموش نکنیم که یکی از کارویژه های انتخابات در هر سیستم و نظام سیاسی، چرخش و جابجایی قدرت و تغییر مسئولین کشور است. مساله مهم و تاثیرگزار در این چرخش قدرت، رای و انتخاب مردم است که سرنوشت خود و کشورشان را برای یک دوره معین به یک سلیقه خاص سیاسی می‌سپارند که این امر در تمامی انتخابات ایران، به وقوع پیوسته است و کسی نمی تواند منکر آن شود.

انتخابات همچنین ساده‌ترین راه محاسبه‌ی رفتار سیاسی مردم است. مخصوصا برای کشور ما که حضور مردم به دقت مورد تجزیه و تحلیل دستگاه‌ها و موسسات مختلف خارجی قرار می‌گیرد. پس مشارکت خوب پیام روشنی برای همه دشمنان ملت ایران دارد. مردم با حضور در انتخابات، عملا نشان می دهند که علی رغم همه مشکلات، همچنان امیدوارند و در فرایند تصمیم گیری مشارکت فعال دارند. اگر مردم تصور می کردند که حضور و مشارکت آنان در فرآیند انتخابات، هیچ تاثیری ندارد، طبعا اینچنین آگاهانه و امیدوارانه پای صندوق های رای حاضر نمی شدند چرا که کاملا بی معنی است آدم در انتخاباتی شرکت کند که به تاثیر و نتیجه آن اطمینان ندارد. بنابراین این مساله که انتخابات و آرای مردم در جمهوری اسلامی، واقعی و موثر است، در ذهن و فکر و باور مردم وجود دارد.

 همچنین در جوامع دموکراتیک، مشارکت داوطلبانه یک هنجار تلقی می‌شود، به گونه‌ای که مردم تصمیم می‌گیرند در انتخابات شرکت کنند و یا از طریق شرکت نکردن، بر سیاست تاثیر بگذارند. ساده‌ترین شکل مشارکت سیاسی در هر نظام و مکتبی، رای دادن است. مطالعه مشارکت مردم در انتخابات هم آسانتر از انواع دیگر مشارکت است و اطلاعات رسمی بیشتری درخصوص آن به دست می‌آید. مشارکت سیاسی نقطه نهایی زندگی سیاسی محسوب می‌شود که تمام علل و عوامل فردی و جمعی در آن دخیلند. 

شرکت و یا عدم شرکت در انتخابات، برای بسیاری از کشورها، نهادها، سازمان‌های بین‌المللی، شخصیت‌های سیاسی و بسیاری از رسانه‌ها و مراکز مطالعاتی دنیا مهم و قابل تامل است. ترکیب آرا، درصد آرا، میزان مشارکت مردم، دقیقا مورد محاسبه و تجزیه و تحلیل آنها قرار گرفته، می‌گیرد و خواهد گرفت. البته انتخابات در هر کشوری شرایط خاص خودش را دارد. در برخی از کشورها حتی کشورهای غربی از جمله استرالیا و بلژیک انتخابات اجباری است و کسانی که رای ندهند جریمه می‌شوند. در ایتالیا بر روی شناسنامه کسانی که رای ندهند، مهر «رای نداده» می‌زنند تا بعدا منتظر تبعاتش باشند! (آموزش دانش سیاسی، حسین بشیریه، ص ۳۷۷)

به هرحال انتخابات و آرای مردم در ایران، یک نمایش فصلی و دوره ای نیست. حضور مردم در انتخابات مختلف، تاثیرات متفاوتی را در پی داشته و همین حضور همیشگی باعث شده است که در دوره های مختلف، شاهد چرخش قدرت و جابجایی مسئولین و جریانات مختلفی باشیم. این امر به خوبی نشان می دهد که انتخابات در ایران زینتی نیست، بلکه حقیقتا تاثیرگذار است. 

برهمین اساس رهبران انقلاب همواره بر ضرورت مشارکت آحاد مردم در انتخابات تاکید کرده و می کنند. امام خمینی به عنوان معمار نظام اسلامی درباره اهمیت حضور مردم در سرنوشت خود می فرمایند: «این همان جمهوری اسلامی است که تمام امور آن در همه مراحل حتی رهبری آن براساس آرای مردم بنا شده است. این نقش برای مردم بالاتر از مشاوره است چه اینکه مشاوره با استقلال رهبر و امام منافات ندارد، ولی در این نظریه مردم در عرض رهبر و شریک او هستند که طبعا اذن و رضای هردو معتبر است. (امام خمینی صحیفه نور ج 4 ص 190)

ایشان اعتبار رای اکثریت را آنجا می دانند که می‌فرمایند: «اکثریت هر چه گفتند آرایشان معتبر است ولو به خلاف، به ضررخودشان باشد.» آیا همچین تعابیری را درباره رای مردم، از سوی مدعیان دموکراسی شنیده ایم؟ عبارات زیادی از امام بزرگوار درخصوص آرای مردم در نظام اسلامی وجود دارد که به بخش هایی از آن اشاره می کنیم:

   « این جا آراء ملت حکومت می‌کند. این جا ملت است که حکومت را در دست دارد. این ارگان‌ها را ملت تعیین کرده است و تخلف از حکم ملت برای یک از ما جایز نیست و امکان ندارد»

«ما خواهان، استقرار یک جمهوری اسلامی هستیم وآن حکومتی است متکی به آرای عمومی، شکل نهایی حکومت با توجه به شرایط و مقتضیات کنونی جامعه توسط خود مردم تعیین می‌شود»

«حکومت جمهوری اسلامی مورد نظر ما از رویه پیامبر اکرم(ص) و امام علی (ع) الهام خواهد گرفت و متکی به آرای عمومی ملت می‌باشد و نیز شکل حکومت  با مراجعه به آرای ملت تعیین خواهد گردید. به پا داشتن حکومت جمهوری اسلامی مبتنی بر ضوابط اسلام متکی به آرای ملت»

«برنامه ما این است که رجوع کنیم به آرای عمومی، به آرای مردم، قهرا مردم وقتی آزاد هستند یک نفر صالح را انتخاب می‌کنند و آرای عمومی نمی‌شود خطا  بکند »

حضرت آیت الله خامنه ای رهبر معظم انقلاب نیز در مناسبت های مختلف به اهمیت حضور مردم در انتخابات و در تعیین سرنوشت خود و در فرآیند سیاسی جامعه تاکید کرده و حتی از مخالفان نظام نیز خواسته اند که اگر به سرنوشت و آینده کشورشان اعتقاد دارند، در انتخابات حضور پیدا کنند. 

بازتاب چنین اندیشه ای را باید در قانون اساسی حاکم بر کشور جستجو کرد. زیرا اصیل ترین ارزش های مورد نظر یک جامعه در قانون اساسی آن منعکس می گردد. بدین معنا که غنی ترین و جامع ترین منبع برای مطالعه هر کشور، قانون اساسی برخاسته از آن و کتابها و منابعی است که در شرح آن قانون اساسی نوشته شده است. در متن قانون اساسی در مواردی مکرر صراحتا یا تلویحا به اهمیت و جایگاه رای مردم اشاره شده است. به عنوان نمونه در اصل سوم قانون اساسی می خوانیم: دولت جمهوری اسلامی موظف است برای نیل به اهداف مذکور در اصل دوم، همه امکانات خود را برای امور زیر به کار گیرد: ... هشت ، مشارکت عامه مردم در تعیین سرنوشت سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی خویش ...»

و در اصل ششم چنین آمده: «در جمهوری اسلامی ایران، امور کشور باید به اتکا آراء عمومی اداره شود از راه انتخابات، انتخاب رییس جمهور، نمایندگان مجلس شورای اسلامی، اعضا شوراها و نظایر اینها یا از راه همه پرسی در مواردی که اصول دیگر قانون اساسی معین می گردد.» و در اصل هفتم آمده است: «طبق دستور قرآن کریم وامرهم شوری بینهم و شاورهم فی الامر ، شوراها، مجلس شورای اسلامی، شورای استان، شهرستان، شهر، محل، بخش، روستا و نظایر اینها از ارکان تصمیم گیری و اداره امور کشورند» 

شاید صریح ترین اصل که مشروعیت نظام اسلامی و چگونگی اداره آن را به استناد اراده مردم دانسته، اصل 56 قانون اساسی است که می گوید: «حاکمیت مطلق بر جهان و انسان از آن خداست و هم او انسان را بر سرنوشت خویش حاکم ساخته است هیچ کس نمی تواند این حق الهی را از انسان سلب نماید و یا در خدمت منافع فرد یا گروهی خاص قرار دهد»

نقش مردم و اهمیت دادن به آرا و نظرات آنها را می توان از مشترکات نظام های مردم سالار دانست. افرادی نظیر کارل کوهن معتقدند تحلیل دقیق مشارکت و ابعاد آن، نخستین گام نظریه پردازی درباره دموکراسی است: «دموکراسی حکومت جمعی است که در آن از بسیاری جهات، اعضای اجتماع به طور مستقیم و یا غیرمستقیم در اخذ تصمیماتی که به همه آنها مربوط می شود، شرکت دارند یا می توانند شرکت داشته باشند.» (کارل کوهن، دموکراسی ص 27)

بنابراین این یک حقیقت مسلم است که در جمهوری اسلامی از ابتدای پیروزی انقلاب تاکنون، این مردم بوده اند که با حضور در انتخابات مختلف، همواره مسئولان نظام را انتخاب کرده‌اند. رهبران و مسئولان نظام اسلامی هم همیشه به انتخاب مردم احترام گذاشته‌ و آنرا تایید کرده‌اند، حتی اگر نتیجه انتخابات، احیانا با نظرات شخصی آنان متفاوت بوده است.

بدون شک احترام به خواست و انتخاب مردم از لوازم دموکراسی است به شرطی که این احترام واقعی و همیشگی باشد. یعنی چه نتیجه انتخابات به نفع گروه و جریان و سلیقه ما باشد و چه نباشد، باید به انتخاب مردم احترام بگذاریم. طبعا هرگونه مقابله با آرای مردم (چه به صورت تشکیک، چه تهمت، چه ادعای تقلب و چه ایستادگی غیرقانونی در مقابل خواست مردم) نشانه عدم پایبندی به دموکراسی است که متاسفانه گهگاه شاهد همچین مواردی در کشور بوده ایم. اما تکرار حضور پر شور مردم در انتخابات پی در پی، علی رغم همه فشارها و تهمت ها و تبلیغات سیاسی و رسانه ای دشمنان، نشانه اعتماد آنها به این سیستم سیاسی است که باید قدر آن را دانست.