تحلیل رسایی از نامه رهبر انقلاب درخصوص برجام

به گزارش پارس، حمید رسایی نماینده مردم تهران و نایب رئیس اول کمیسیون اصل ۹۰ مجلس شورای اسلامی یادداشتی را با عنوان «دلواپسی‌های امام خامنه‌ای از متن برجام/ چرا باید همچنان نگران باشیم» در سایت شخصی خود منتشر کرده که متن آن به شرح ذیل است:

برجام از نگاه رهبری معظم انقلاب اسلامی، توافقنامه‌ای است با متن پیچیده، پر از ابهام با ضعف‌های ساختاری و مبتنی بر اعتماد غلط به دشمنان ملت به ویژه آمریکا که نتوانسته تضمین‌های کافی و لازم را برای لغو تحریم‌های ظالمانه از طرف مقابل بگیرد. برجام این ظرفیت را دارد که برای حال و آینده کشورمان، خسارت های جبران‌ناپذیر به بار آورد.

تکلیف برجام بالاخره بعد از صدور نامه مهم امام خامنه ای به رئیس‌جمهور مشخص شد. برجام از نگاه رهبری معظم انقلاب اسلامی، توافقنامه‌ای است با متن پیچیده، پر از ابهام با ضعف‌های ساختاری و مبتنی بر اعتماد غلط به دشمنان ملت به ویژه آمریکا که نتوانسته تضمین‌های کافی و لازم را برای لغو تحریم‌های ظالمانه از طرف مقابل بگیرد. برجام این ظرفیت را دارد که برای حال و آینده کشورمان، خسارت‌های جبران‌ناپذیر به بار آورد. در بند بند نامه امام خامنه‌ای، عدم خوشبینی سکاندار انقلاب اسلامی، نسبت به نتایج این توافقنامه موج می‌زند تا جایی که آن را برای تاریخ انقلاب اسلامی به یادماندنی و عبرت آموز دانسته‌اند.

نامه امام خامنه‌ای به آقای روحانی را باید نه یک بار که چند بار خواند تا نکته سنجی‌های رهبر هوشمند انقلاب اسلامی را از بطن آن استخراج کرد. نویسنده این سطور به قدر فهم و سهم خود، در این باره تلاشی کرده است که در ادامه این متن تقدیم شما می‌شود:

۱ . برجام توافقنامه است: بر خلاف آنچه تیم مذاکره‌کننده و مدافعان آنها خصوصا رئیس‌جمهور و رئیس مجلس بر طبل آن می‌کوبیدند که برجام توافقنامه نیست و به همین دلیل نیاز به ارائه لایحه قانونی ندارد، از نگاه رهبر انقلاب، برجام توافقنامه بود و طبق اصول ۷۴ ، ۷۷ و ۱۲۵ قانون اساسی، برجام باید به صورت لایحه ابتدا در هیأت دولت به تصویب می‌رسید و سپس در مجلس مطرح می‌شد.

۲ . مشکل اصلی در متن برجام است: بر خلاف القای عده‌ای از درون دولت و مجلس، مبنی بر اینکه رهبر انقلاب با تأیید برجام موافقند و یا زمزمه جماعتی از دوستان ساده‌اندیش جبهه خودی که در تلاش بودند تا القا کنند که رهبری از برجام عبور کرده‌اند و دغدغه اصلی ایشان دوره پسابرجام است، متن این نامه نشان می‌دهد که از نگاه امام خامنه‌ای، اتفاقاً مشکل اصلی در متن برجام است و ایشان هنوز از برجام عبور نکرده‌اند. این نامه نشان می‌دهد که تا زمانی که حفره‌های ابهام‌آلود این متن پیچیده پُر نشده، نباید برای اجرای آن گام برداشت و به دوره پسابرجام فکر کرد.

۳. وجود مشکل کارشناسی در تیم مذاکره‌کننده: بر خلاف تفسیر عده‌ای که تقدیر و تشکر از تیم مذاکره‌کننده و حتی تعریف از آنها را به معنای تأیید متن و نشانه پیروزی متن به دست آمده می‌دانستند، نامه رهبر انقلاب نشان داد که تقدیر و تشکر و تعریف از تیم مذاکره کننده، به معنای تأیید نتیجه اقدامات آنها و رضایت از متن فراهم آمده نیست. وقتی متن برجام، از زبان رهبری انقلاب؛ پیچیده، پرابهام و دارای نقاط ضعف ساختاری دانسته می شود، یعنی می شود کسانی امین، غیور، شجاع و متدین باشند اما در تهیه متنی با تمام تلاش هایی که کرده اند، کارشناسانه عمل نکنند. این را در کنار توصیه رهبر انقلاب به تیم مذاکره کننده قرار دهید که بعد از توافقنامه ژنو، بر لزوم استفاده از تیم حقوقی مجرب تأکید کردند و متأسفانه توجهی به آن نشد.

۴. این برجام، پرونده هسته ای رهبری نیست: بر خلاف تلاش عده ای که می کوشیدند، برجام را پرونده هسته ای رهبری نامگذاری کنند تا ضعف های آن پوشانده و دهان منتقدان بسته شود، ادبیات حاکم بر متن نامه، ضمن دربرداشتن تقدیر و سپاس از همه کسانی که در آن نقش داشته اند و برای آن زحمت کشیده اند، حکایت از عدم رضایت ایشان از نتیجه به دست آمده دارد. حتی در یک جای نامه رهبری، از متن برجام تمجید یا تعریفی نشده! که بر خلاف آن، صفاتی که رهبر انقلاب برای این پرونده برشمرده (ملال آور، پرابهام، دارای ضعف ساختار، امکان وارد آمدن خسارت بزرگ برای حال و آینده کشور که نیاز به مراقبت دقیق و لحظه به لحظه دارد و ...) همگی حکایت از نامطلوب بودن نتیجه به دست آمده می کند که البته با توجه به اصرار دولت برای اجرای آن، رعایت الزامات تعیین شده، می تواند حداقل ضرر و زیان را در پی داشته باشد. بدون تعارف، برجام پرابهام و ضعیف، محصول چند تن از مسئولان ارشد سیاسی کشور است که به تغییر نگاه در آمریکا نسبت به جمهوری اسلامی ایران، اعتماد دارند.

۵. رهبر انقلاب همچنان دلواپس است: بند بند نامه این منتقد دلسوز، منصف و مطلع، حکایت از دلواپسی امام خامنه ای، نسبت به متن برجام می کند. کاملا مشهود است که از نگاه رهبر انقلاب، برجام نه بازی بُرد بُرد بود و نه فرو ریختن دیوار تحریم ها حتی نه ترک برداشتن دیوار تحریم ها، برجام نه تنها تعظیم ابرقدرت ها نیست بلکه نقطه امید دشمنان این ملت است و بدیهی است که چنین چیزی را نمی توان به نام رهبری ثبت کرد، چنین خروجی ای در کارنامه عملکرد ۲۶ ساله سید علی خامنه ای دیده نمی شود. او دشمنان این ملت را خوب می شناسد و همیشه در بازی با آنها برای این ملت نتیجه بُرد و برای دشمنان ما نیز نتیجه باخت را به ارمغان آورده است. برجام محصول نقشه راه امام خامنه ای نیست اما جلوگیری از سوءاستفاده دشمن و تغییر زمین بازی در برجام، قطعا نتیجه ای است که باید به نام سید علی خامنه ای نوشت.

۶. پافشاری بر خطوط قرمز: بر خلاف آنچه برخی در تلاش بودند تا القا کنند، متن نامه تاریخی رهبر انقلاب، نشان می دهد که ایشان از خطوط قرمز خود عدول نکرده اند از جمله دسترسی به ۱۹۰ هزار سو و یا تحقیق و توسعه هسته ای و موضوع حل مسأله pmd. حتی در خصوص تحریم ها با قرار دادن شروط محکمی، مانع بازی طرف مقابل شده اند. متأسفانه هم در متن برجام و هم در شروط ده گانه شورای عالی امنیت ملی و هم در مصوبه مجلس شورای اسلامی، در خصوص ممنوعیت بازگشت تحریم ها به بهانه حقوق بشر و تروریسم، تصریح نشده است اما در متن نامه امام خامنه ای به این نکته تصریح شده است که وضع هر تحریمی به هر اسم و بهانه ای از جمله حقوق بشر و تروریسیم ممنوع و نقض برجام به حساب می‌آید.

۷. عبرت هایی که فرارسیدنش بعید نیست: یکی از محورهای مهم نامه که نمی توان به راحتی از کنار آن رد شد، به یاد ماندنی و عبرت آموز شدن برجام است. این نکته نشان می دهد که بر خلاف خوش باوری برخی مسئولان جمهوری اسلامی که در حال اعتماد به غرب هستند، آمریکا روزی زهر خود را به آنها خواهد ریخت. همه باید تلاش کنند تا در این دوره امتحان به عبرت آیندگان تبدیل نشوند بویژه خواص، رسانه ها، جایگاه های قانونی مثل دولت یازدهم و مجلس نهم و ... که با اشتباهات یا اقدامات درست خود، می توانند نامشان را در تاریخ ماندگار کنند.

۸. تجلیل از منتقدان ریزبین: برخلاف تلاش عده ای که از هر تلاشی برای منزوی کردن منتقدین دریغ نکردند و انواع و اقسام القاب ناشایست را نصیب آنها کردند، این برای چندمین بار بود که بر خلاف رویه جاری در موضوعات دیگر، امام خامنه ای به تمجید از تلاش منتقدین هسته ای پرداختند و ریزبینی آنها در بیان نقاط ضعف را قابل تحسین دانستند. پیش از این هم رهبر انقلاب فرموده بودند که دلواپس بودن جرم نیست حتی در سخنرانی اخیرشان، رویه بی خیالی برخی شخصیت ها نسبت به تحرکات دشمن را که با استفاده از متن برجام در حال تحقق است، نقد کردند. در اردیبهشت ماه و بعد از توافق لوزان، خطاب به رئیس دولت نیز تأکید کردند که با منتقدان هسته ای جلسه بگیرد و حرف آنها را بشنوید که به این توصیه هم توجهی نشد.

۹. منتقدین فضا را دو قطبی نکرده اند: بر خلاف القای عده ای از دوستان جبهه خودی - که معمولا جریان مدافع برجامِ ضعیف و پرابهام هم از آن به خوبی بهره برداری می کردند – نامه رهبر انقلاب به آقای روحانی نشان می دهد که جریان نقد – چه در قلم منتقدین، چه در بیان خطیبان صاحب تریبون و چه در تجمعاتی مانند تحصن مقابل مجلس و برخی شهرها - در طول دو ماه گذشته به دنبال دوقطبی کردن فضا نبوده است چرا که چالشی ترین نقدها نسبت به برجام در همین نامه امام خامنه ای بیان شده است و طبعا اگر نقد برجام، موجب دودستگی بود، رهبری خود از آن اجتناب می کرد. در روزهای اخیر در محافلی عنوان می شد که اگر نامه رهبر انقلاب درباره برجام منتشر شود، برخی از منتقدین باید نسبت به رفتار خود توبه کنند! این در حالی است که تعابیر مثبت ایشان نسبت به منتقدین برجام که این ریزبینی ها را قابل تحسین و یادآور نقاط ضعف متن پرابهام برجام دانسته اند، حکایت از این می کند که منتقدین از این پس نیز باید به طور دقیق و لحظه به لحظه با رصد کردن مراحل اجرای برجام و رعایت شروط ۲۸ گانه در همان جاده حرکت کنند.

۱۰. تجلیل از کمیسیون ویژه برجام: بر خلاف تلاش عده ای که کوشیدند کمیسیون ویژه برجام و رئیس آن را تخریب و تلاش آنها را سیاسی و یک سویه جلوه دهند و حتی از لزوم پایان دادن به فعالیت این کمیسیون سخن گفتند، تمجید معنی دار امام خامنه ای از تلاش این کمیسیون، بویژه رئیس آن و خروجی نهایی آن که از تریبون مجلس قرائت شد، حکایت از مسیر درست حرکت کمیسیون ویژه دارد. این نشانه روشنی است که کمیسیون ویژه برجام باید به کار خود ادامه دهد و به عنوان یکی از نقش آفرینان هیأتی باشد که در بند نهم الزامات رهبری انقلاب از آن سخن گفته شده است.

۱۱. انتقاد لطیف از مصوبه مجلس: نکته قابل تأمل در متن نامه امام خامنه ای در کنار برجسته کردن نقش کمیسیون ویژه برجام، محتاطانه دانستن مصوبه مجلس شورای اسلامی است. متأسفانه رئیس مجلس برخلاف توصیه مکرر رهبری مبنی بر لزوم بررسی دقیق برجام در مجلس، طرحی را که خود می پسندید با نقض قانون اساسی و آیین نامه داخلی مجلس در ۲۰ دقیقه به تصویب رساند بدون اینکه اجازه دهد پیشنهادات نمایندگان مطرح شود و مخالف و موافق سخن بگویند. هر کس به متن پیشنهادات تکمیلی نمایندگان مراجعه کند، اذعان خواهد کرد که اگر روال اداره مجلس بر مسیر قانونی پیش می رفت و نمایندگان مردم فرصت می کردند تا پیشنهادات تکمیلی خود را مطرح کنند، قطعا نامه مقام معظم رهبری نه در تکمیل که در تأیید مصوبه مجلس شورای اسلامی صادر می شد. متأسفانه همانطور که در نامه رهبر حکیم انقلاب اسلامی اشاره شده، طرح مجلس محتاطانه و نه جسورانه بود. این طرح از آن روی که خلاهای موجود در برجام و ابهامات آن را حل نکرد، مورد استقبال وندی شرمن و مقامات آمریکایی قرار گرفت.

۱۲. برجام نمی تواند شاخص وحدت در موضوع هسته ای باشد: بر خلاف تلاش دولت محترم که می کوشید برجام را شاخص و ملاک وحدت در کشور قرار دهد، ضعف ساختاری، ابهام، پیچیدگی و خسارت های بزرگی که در دل این متن برای حال و آینده کشور وجود دارد، نشان می دهد که این متن نمی تواند ملاک وحدت جریانات سیاسی و آحاد عمومی جامعه باشد چرا که متن برجام حتی نتوانسته تضمین های مطمئنی برای لغو تحریم ها که دغدغه اصلی مذاکرات بوده است، فراهم آورد. اما متن نامه امام خامنه ای به عنوان فصل الخطاب همه طرف های داخلی و توده های عمومی مردم خواهد بود. بر خلاف برجام، این متن مهمترین حفره های آسیب زای برجام را معین کرده است و می تواند بهترین ریسمان و حبل المتین برای وحدت همه ما باشد.

۱۳ . سه بار تأکید بر اخذ ضمانت های کافی: امام خامنه ای از روز نخست این مذاکرات، چندین بار اعلام کردند که نسبت به نتایج آن خوش بین نیستند. این عدم خوش بینی به دلیل ماهیت عهدشکن طرف مقابل و روحیه استکباری آنهاست که هم چنان در صراحت متن و بطن نامه رهبری مشهود است. امام خامنه ای در این نامه کوتاه، بعد از یادآوری رویکرد خصومت آمیز آمریکا با جمهوری اسلامی ایران و یادآوری تهدیدات نظامی و حتی اتمی آنها علیه ملت ایران و یادآوری همسویی آمریکا با رژیم صهیونیستی در خلال این مذاکرات، سه بار از لزوم أخذ ضمانت کافی از طرف مقابل سخن می گویند؛ یعنی هم چنان به تغییر رویه طرف مقابل خوش بین نیستند. متأسفانه بر خلاف نگاه واقع بینانه رهبر امت اسلامی، رئیس دولت یازدهم و حتی رئیس مجلس نهم، در تأسی به آقای هاشمی رفسنجانی، چندین بار از خوش بینی به نتایج مذاکرات سخن گفته اند! این نکته ای است که اگر تغییری در آن صورت نگیرد، نگرانی ها را در ادامه مسیر بیشتر می کند. چرا که این عزیزان به عنوان مسئولان عالی نظام، در تحقق و عملی شدن الزامات این نامه و شروطی که در مصوبه شورای عالی امنیت ملی و مجلس تعیین شده، نقش بسزایی دارند.

۱۴ . تغییر ریل اجرای برجام از اعتماد به آمریکا: آنچه در برجام خودنمایی می کند، مبنای اجرای برجام از سوی آمریکایی ها نه بر اساس اعتماد به جمهوری اسلامی ایران که بر اساس راستی آزمایی است. تأسفانه اما بر اساس اظهارات ریاست دولت یازدهم و تیم مذاکره کننده، مبنای طرف ایرانی بر اعتماد به طرف مقابل نهاده شده است! شاهد آن این است که جمهوری اسلامی در اعتماد به وعده های آمریکا، ابتدا باید اقدامات علی الارض را انجام دهد ولی آمریکایی ها فقط وعده نسیه می دهند تا بعد از راستی آزمایی ما، به وعده خود عمل کنند. در نامه امام خامنه ای، این معادله نابرابر، تغییر یافته است و مبنای اعتماد به آمریکا، تبدیل شده به عدم اعتماد و مبتنی بر راستی آزمایی آنها؛ بر همین اساس، مطابق فرمان رهبری دستور کتبی چند روز قبل رئیس جمهور آمریکا مبنی بر توقف تحریم ها کافی نیست بلکه رئیس جمهور آمریکا و اتّحادیه‌ اروپا باید با اعلام کتبی مبنی بر لغو تحریم ها به ایران تضمین بدهند آن هم بطوری که در اعلام اتّحادیه اروپا و رئیس‌جمهور آمریکا، باید تصریح شود که این تحریم ها بکلّی برداشته شده است.

۱۵ . مکانیزم ماشه برای عدم لغو تحریم ها: یکی از نقاط ضعف جدی برجام، گنجاندن مکانیزم ماشه در بندهای اصلی و پیوست های آن است. بر اساس مکانیزم ماشه، تحت هر شرایطی – حتی در صورت نقض عهد طرف مقابل و اعتراض ایران – کلیه تحریم های ظالمانه علیه ملت ایران به صورت خودکار باز می گردد. در برابر این بندهای ظالمانه که سوگمندانه تیم مذاکره کننده آن را پذیرفته، در بندهای نامه امام خامنه ای نیز تصریح شده است که هرگونه اظهار نظری مبنی بر این‌که ساختار تحریم ها باقی خواهد ماند، به‌منزله‌ نقض برجام است. بر این اساس اوباما و کری تاکنون چندین بار برجام را نقض کرده اند و تیم مذاکره کننده باید به نقض برجام اعتراض کند. علاوه بر این، مطابق شرط دوم امام خامنه ای، در سراسر دوره‌ هشت‌ساله، وضع هرگونه تحریم در هر سطح و به هر بهانه‌ای (از جمله بهانه‌های تکراری و خودساخته‌ تروریسم و حقوق بشر) توسّط هر یک از کشورهای طرف مذاکرات، نقض برجام محسوب خواهد شد و دولت موظّف است طبق بند ۳ مصوّبه مجلس، اقدام های لازم را انجام دهد و فعّالیّت های برجام را متوقّف کند. این دو نکته بمانند پوزه بندی بر دهان یاوه گویان آمریکایی خواهد بود که به نوعی مکانیزم ماشه را تداعی می کند.

۱۶ . ملاک متن مذاکرات است نه تفسیر غربی ها: یکی از مهمترین نکات نامه، بستن راه بهانه جویی آمریکایی هاست. متأسفانه یکی از اشکالات برجام متن مهبهم و چند پهلوی آن است که سبب شده تا آمریکایی ها با توسل به آن هر وقت خواستند بتوانند تفسیر خود را به عنوان متن اصلی جا بیندازند. در متن نامه رهبر انقلاب تصریح شده که در موارد ابهام آنچه شاخص جمهوری اسلامی ایران خواهد بود، تفسیر طرف مقابل نیست بلکه مرجع حل اختلاف متن مذاکرات است.

۱۷ . تحقیر دولتمردان زورگوی غربی: تأکید رهبر معظم انقلاب مبنی بر لزوم تعهد کتبی رئیس جمهور آمریکا و اتحادیه اروپا نه تنها متعادل کردن این مواجهه دیپلماتیک است بلکه نوعی تحقیر آنها نیز به حساب می آید. سید علی خامنه ای بارها در بیانات خود اعلام کرده آن کس که باید پاسخگو باشد، آمریکا و اروپاست نه جمهوری اسلامی ایران که همواره بر اساس تعالیم اسلامی به حقوق ملت ها پایبند بوده است.

۱۸ . جدا کردن مدیریت پرونده هسته ای از وزارت خارجه: یکی از نکات مهم در نامه امام خامنه ای، بیرون آوردن پرونده هسته ای از وزارت خارجه و تغییر مرجعیت از شورای عالی امنیت ملی و مجلس شورای اسلامی به سمت یک هیأت با سه ویژگی قوی، آگاه و هوشمند است. البته هر یک از این ارکان نظام جمهوری اسلامی، در خصوص موضوع هسته ای وظایفی برعهده دارند که باید انجام دهند اما لزوم تعیین یک هیأت قوی، آگاه و هوشمند برای رصد پیشرفت کارها و انجام تعهدات طرف مقابل و تحقق شروط ۲۸ گانه – که طبعا می تواند ترکیب اصلی آن از نهادهای اشاره شده باشد - به معنای آن است که اجرای برجام نیاز به یک مدیریت هماهنگ دارد. در تعبیر رهبر انقلاب مجددا دقت کنید: «در صورت فقدان مراقبت دقیق و لحظه به لحظه، می تواند به خسارت های بزرگی برای حال و آینده کشور منتهی شود.» گفتنی است که بر اساس اظهارات مقامات دولتی در کمیسیون برجام و آقای علی لاریجانی در جلسات غیرعلنی، تاکنون تیم هشت نفره ای به نام کمیته هسته ای که رئیس جمهور تعیین کرده بود، مشورت دهی و تصمیم گیری در امور را به عهده داشتند.

۱۹ . راهکار گشایش اقتصادی، تکیه بر درون: در این نامه یکبار دیگر مقام معظم رهبری بر راهکار اصلی خروج از مشکلات اقتصادی یعنی تکیه بر اقتصاد درون محور و متکی بر تولید تأکید کردند و رفع تحریم ها را حلال مشکلات اصلی اقتصادی ندانستند و حتی با اشاره به 'سترش واردات، رفع تحریم ها را یک زنگ خطر هم دانستند برای همین از نظارت بر روند واردات به عنوان یک اصل مهم سخن گفتند. نکته مهم و برجسته دیگر، ممنوعیت واردات هرگونه کالای آمریکایی به داخل کشور بود. در این خصوص به نظر می رسد که مجلس شورای اسلامی باید دست بکار شود و این مطالبات را به صورت قوانین اداری کشور درآورد.

۲۰ . چرا باید همچنان نگران باشیم: با این همه، رهبر معظم انقلاب، اجرای برجام را مشروط به رعایت شروط ۲۸ گانه ای کرده اند که عدم رعایت آنها از سوی رئیس جمهور، مهمترین دغدغه دلسوزان انقلاب اسلامی و منتقدانی است که مورد ستایش رهبرشان قرار گرفته اند. دلیل آن روشن است؛ رئیس جمهوری که تا این مرحله (تهیه متن برجام) بسیاری از خطوط قرمز و اصول قانون اساسی را رعایت نکرده است، چرا و بر چه مبنایی از این پس و در مرحله اجرای برجام، معتقد به رعایت آنها خواهد بود؟! پس این نگرانی جدی است. بنابراین صدور این نامه نمی تواند تمام دغدغه ها را بر طرف کند بلکه باید مراقب نحوه رفتار رئیس جمهور با الزامات تعیین شده از سوی رهبر انقلاب بود، چیزی که در نامه امروز روحانی (پنجشنبه) متأسفانه نشانه های خوبی از آن دیده نمی شود. وقتی امام خامنه ای می فرماید : تحریم‌ها باید لغو شود و ساختار آنها از بین برود ولی آقای روحانی در کمال تعجب در پاسخ نامه می نویسد: تحریم‌ها لغو شده و ساختار آن فرو پاشیده است!