در مجلس چه گذشت؟/ لاریجانی گزارش کمیسیون برجام را سر برید

پایگاه خبیری تحلیلی «پارس»- مالک شریعتی- رهبر معظم انقلاب اسلامی در خطبه های عید سعید فطر فرمودند[1]: «برای تصویب این متن، یک مسیر قانونیِ پیش‌بینی‌شده‌ای وجود دارد که باید این مسیر را طی کند و خواهد کرد؛ ان‌شاءالله. انتظار ما این است که دست‌اندرکاران، با دقّت مصالح را - مصالح کشور را، مصالح ملّی را - در نظر بگیرند و آنچه را تحویل ملّت خواهند داد، بتوانند با گردن افراشته، در مقابل خدای متعال هم ارائه بدهند.»

در این بیانات به صراحت به آن مسیر قانونی پیش بینی شده اشاره ای نشده است اما انتظار رهبری از آن مجرای قانونی کاملا شفاف بیان شده است: دقت برای در نظر گرفتن مصالح کشور و ملت.

بعدا البته ایشان در دیدار با اعضای مجلس خبرگان رهبری[2] به صراحت از مجلس شورای اسلامی به عنوان آن مسیر قانونی پیش بینی شده نام بردند: «یک بحثی که امروز وجود دارد بحث مجلس است؛ وضع حقوقی و قانونی و مانند اینها را کسانی که اهل این مسائل هستند باید بررسی کنند و ببینند که اقتضائات حقوقی و آنچه الزامات حقوقی این مسئله است چیست و طبق همان بایست عمل بشود؛ ما وارد آن نمیشویم. لکن آنچه از نگاه کلّی من عرض میکنم - که به آقای رئیس جمهور هم این را عرض کرده‌ام - (این است که) به نظر ما مصلحت نیست که ما مجلس را از این قضیّه برکنار بداریم؛ چون قضیّه‌ای است که بالاخره دو سال است که کشور به‌طور کلّی متوجّه به آن است و حالا هم به یک نتایجی رسیده؛ (پس) باید مجلس وارد بشود. حالا مجلس چه بکند؟ بنده هیچ توصیه‌ای ندارم به مجلس شورای اسلامی که با این چه‌جوری عمل بکند. اوّلاً نوع تصمیم‌گیری چه‌جوری باشد؟ به‌نحو تصویب یا رد باشد، یا به‌نحو دیگری تصمیم‌گیری کنند؟ آیا رد کنند، آیا تصویب کنند؟ بنده هیچ توصیه‌ای ندارم. نظر متَّبَع، نظر نمایندگان ملّت است در مجلس و اینکه (مجلس) چه بکند، چه نکند را ما عرض نمیکنیم. ما معتقدیم که بالاخره خوب است مجلس را برکنار نکنیم و نمایندگان ملّت باید تصمیم بگیرند.»

از این بیانات چند چیز معلوم میشود اولا قبلا به رئیس جمهور گفته شده است که مجلس بررسی کند و احتمالا با مقاومت دولت مواجه شده است لذا علنی گفته میشود که عدم ارائه لایحه توسط دولت تا آخر این گمانه را تقویت می کند؛ ثانیا بر ضرورت رعایت الزامات حقوقی بررسی شده برجام در مجلس توسط دولت تاکید شده است و این معنایی ندارد جز اینکه مصوبه مجلس باید الزاماتی حقوقی و قانونی تعیین کند نه اینکه به صورت کلی تایید یا رد کند و یا در مصوبه خود فقط به شعار دادن انقلابی بسنده کند. ثالثا مجلس بر سر دو راهی تصویب یا رد برجام قرار ندارد و ممکن است به نحو دیگری تصمیم گیری کند.

در مجلس چه گذشت؟

در مجلس کمیسیون ویژه بررسی برجام، از مرحله ارائه گزارش به مردم و نمایندگان آنها در مجلس سربلند بیرون آمد. گزارشی کارشناسی، دقیق، فنی، منصفانه و غیرجناحی که محور داوری اش ابتدا بر متون اسناد، سپس خرد جمعی اعضای کمیسیون و کارشناسان و در موارد ابهام تاکید بر نظر دولت بوده است و چندین مورد را با وجود برخی اماره های منفی در متن به دلیل عدم صراحت به قرائت دولت از برجام تفسیر کرده است. 

طبق آیین نامه داخلی مجلس، کمیسیون ویژه وظیفه ای برای ارائه طرح و قانونی کردن دغدغه ها و مطالبات خود ندارد؛ اما آیا این مساله نافی وظیفه هیات رئیسه مجلس در اولویت دادن به این کمیسیون برای دخالت در قانون پیشنهادی مجلس ـ آن هم در چنین مساله مهمی ـ است؟

به موازات بررسی ها در کمیسیون ویژه برجام، متنی برای طرح دوفوریتی مجلس به سفارش رئیس مجلس در مرکز پژوهشهای مجلس ـ به ریاست آقای جلالی رئیس فراکسیون حامی لاریجانی ـ نوشته می شود که خروجی آن فرض گرفتن صحت برجام و اجرای کامل آن به اضافه چندین شعار انقلابی پرطمطراق و نه الزامات قانونی برای اجرای برجام بود.

از آنجا که این طرح مورد قبول فراکسیون اصولگرایان واقع نمی افتد، زارعی عضو این فراکسیون طرح دیگری را دنبال می کند که براساس آن دولت می بایست برخی از مفاد برجام را اصلاح کرده و برای رای گیری مجدد به مجلس بیاورد و این به معنای مذاکرات مجدد هسته ای بود و برخی دیگر از نمایندگان هم برای طرح رد کامل برجام در مجلس امضا جمع می نمایند.

تعدد طرحها و وزن سنگین فراکسیون اصولگرایان در رسیدن به نصاب دو سوم مورد نیاز هر طرح دوفوریتی در مجلس، رئیس مجلس را متقاعد می سازد که طرحی واحد با تفاهم دو فراکسیون نوشته شود و لذا پیشنهاد تشکیل کمیته ای شش نفره شامل سه عضو از هر فراکسیون با آقای حدادعادل مطرح میشود؛ آقایان زاکانی، زارعی و بذرپاش از فراکسیون اصولگرایان و آقایان جلالی، بروجردی و حقیقت پور از فراکسیون رهروان برای این منظور تعیین می شوند. این جلسه تشکیل می شود و بر روی پیش نویس جدید مورد نظر آقای لاریجانی بحث و بررسی صورت می گیرد.

به موازات این تلاشها، در کمیسیون برجام تهیه گزارش نهایی در دستور کار قرار گرفته است. حامیان دولت و رئیس مجلس در کمیسیون هم قسم می شوند با تیغ مصلحت شاخ و برگ گزارش تفصیلی را بزنند و گزارشی بی خاصیت را روانه صحن علنی کنند که با مخالفت اکثر اعضای کمیسیون مواجه می شوند و گزارش مسیر دقت نظر خود را به سختی طی می کند. گام بعدی آن است که مانع قرائت گزارش در صحن علنی شوند و به بهانه سوءاستفاده دشمن از متن گزارش، آن را محرمانه تحویل هیات رئیسه دهند. فشار را آنچنان زیاد می کنند که در معامله ای نانوشته، قرائت گزارش در صحن علنی به همراهی فراکسیون اصولگرایان در طرح دو فوریتی مدنظر رئیس گره می خورد و عملا در گرو طرح گرفتار می شود.

مسیر گزارش به سمت صحن علنی هموار می شود و اداره مربوطه در مجلس مامور چاپ نسخه نهایی برای نمایندگان در صحن علنی می شود؛ اما مسیر تفاهم در طرح آنچنان که قرار بود به پیش نمی رود، در آخرین جلسه شش نفره ـ که روز شنبه یازدهم مهرماه ساعت 14 تا 15 در دفتر رئیس مجلس برگزار می شود ـ تنها دو سه بند از طرح مورد تفاهم قرار می گیرد و اصرار دوستان رئیس بر حفظ سایر بندهای شعاری طرح و نپذیرفتن پیشنهادات نمایندگان اصولگرا، کار را به درازا می کشاند تا طولانی شدن جلسه زاکانی و بروجردی را مجاب کند ساعت سه و نیم برای پیوستن به جلسه کمیسیون برجام و تکمیل گزارش کمیسیون جلسه طرح را نیمه کاره رها کنند؛ جلسه طرح بدون نتیجه و تفاهم پایان می پذیرد اما با اصرار رهروانی ها به همین صورت صبح یکشنبه به صحن علنی مجلس می آید تا پس از قرائت گزارش کمیسیون برجام به رای گذاشته شود.

دوفوریت طرح به دلیل خرابی دستگاه چند نماینده ـ اتفاقا مدافع طرح ـ رای نمی آورد و یک فوریت تصویب می شود. حالا انتظار چیست؟ ارجاع طرح یک فوریتی به یک کمیسیون اصلی و چند کمیسیون فرعی. اما کدام کمیسیون باید اصلی باشد؟ رئیس مجلس در دفاع از طرح دو فوریتی خود و در پاسخ به اعتراض چند نماینده گفته بود: «عده‌ای می‌گویند این طرح نسبتی با گزارش کمیسیون برجام ندارد. در حالیکه اینطور نیست، در بند اول پیشنهادات کمیسیون برجام آمده که باید طرح دوفوریتی ارائه و الزاماتی تعیین شود، بنابراین ارائه طرح دوفوریتی اجرای اولین پیشنهاد کمیسیون برجام است.» با این سخنان لاریجانی انتظار این بود که بررسی بیشتر طرح با حمایت رئیس مجلس به کمیسیون ویژه و تخصصی آن یعنی کمیسیون برجام برود. اما نه تنها کمیسیون ویژه برجام کمیسیون اصلی بررسی کننده نشد بلکه حتی در کمیسیون های فرعی نیز قرار نگرفت به طور کلی از بررسی طرح یک فوریتی پیرامون برجام کنار گذاشته شد تا نشان داده شود که ناراحتی حامیان رئیس مجلس از گزارش کمیسیون تا چه حد عمیق است.

به جملات رهبر انقلاب صدر این یادداشت بر می گردیم. سوال اساسی اینجاست که آیا این کار با دقت نظر مدنظر رهبری مطابقت دارد؟ آیا دقت مدنظر ایشان در کمیسیون امنیت ملی حاصل میشود که یکشنبه طرح تصویب و دوشنبه در کمیسیون بررسی شد؟! یا در کمیسیون برجام که طبق گزارش خودشان نزدیک 170 ساعت کاری و در 40 روز تمام وقت روی جزئیات اسناد کار کرده بودند؟!

[1] http://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=30331

[2] http://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=30653