متن کامل سخنان سعید جلیلی در جلسه کمیسیون برجام

به گزارش پارس به نقل از تسنیمسعید جلیلی با حضور در جلسه شانزدهم شهریور کمیسیون ویژه بررسی برجام با بیان اینکه متأسفانه سازوکار و ساختار تحریم‌ها حفظ می‌شود، گفت: حتی این گونه است که اگر ایران به عدم پایبندی طرف مقابل به مفاد همین برجام اعتراض بکند، اعتراض ایران موجب می‌شود که تحریم‌ها برگردد.

متن کامل اظهارات سعید جلیلی در کمیسیون برجام و سوالات نمایندگان به شرح زیر است:

بسم الله الرحمن الرحیم و به نستعین. عرض سلام و ادب و احترام دارم خدمت همه سروران عزیزم، مدعوین محترم، آقای دکتر جلیلی، آقای دکتر باقری، آقای دکتر عباسی و همراهان عزیزشان و همکاران گرامی‌ام که توفیق دارم در محضرشان باشم و سایر عزیزانی که این افتخار هست که این جلسه را در خدمتشان باشیم.

طبق روال قبلی ما بنا بود که بررسی‌های تخصصی‌ای که پیرامون برجام و نتایج و آثار آن صورت گرفته شده را مد نظر قرار بدهیم. در هیئت رئیسه تصویب شد که گزارش جامعی را که آقای دکتر جلیلی و همکارانشان در شورای عالی امنیت ملی ارائه کردند را این جا در محضرشان باشیم و استفاده بکنیم. جلسه گذشته به کلیات گذشت. جلسه امروز بنا شد که در خدمتشان باشیم و وارد جزئیات بشوند و ما بتوانیم از نقطه نظرات کاری که انجام شده و در شورای امنیت ملی مطرح شده استفاده کنیم.

همکاران گرامی، اگر قبل از دستور نکته‌ای هست بفرمایید وگرنه وارد دستور بشویم که در واقع فرصت هم ضیق است. بفرمایید.

ـ بسم الله الرحمن الرحیم. ما قبلاً یک پیشنهادی به هیئت رئیسه کمیسیون داده بودیم. حالا نمی‌دانم تصویب شد و دنبال شد. که از آقای دکتر لاریجانی هم از بابت رئیس مجلس و هم از بابت مسؤولیت دو ساله‌ای که بر عهده داشتند. برای این که شفاف بشود، ایشان هم یک گزارشی از عملکردشان و ماجرای قطعنامه‌ها و اتفاقات بدهند. به نظرم خوب است که ما این تاریخچه را کامل داشته باشیم. آیا هیئت رئیسه پیگیری کرده و جواب نیامده. اگر این هم در دستور کار باشد به نظرم نکته بدی نیست. می‌تواند یک جمع‌بندی کاملتری صورت بگیرد.

ـ هفته گذشته با سفر آقای دکتر مقارن شد. لذا ایشان نبودند. نیویورک بودند. ما این هفته مجدد پیگیری کردیم. هم پریروز پیگیری کردیم، هم دیروز پیگیری کردیم، آقای عیاری زحمت کشیدند. خود بنده زنگ زدم که ما حتماً خدمت آقای دکتر هم باشیم. دارند فرصت‌هایشان را دنبال می‌کنند که انشاءالله حتماً در اولین فرصت خدمت آقای دکتر باشیم و از نظرات ایشان از دو جهت استفاده کنیم. یک جهت جهات کارکردهای قبلی است. یک جهت هم جهت ریاست محترم مجلس بودن و در واقع توجه به فرمایشاتی که بیان می‌کنند و انشاءالله ما از نظراتشان استفاده می‌کنیم.

ـ بسم الله الرحمن الرحیم. صبح همه همکاران به خیر. من دو سه‌تا نکته داشتم. یک نکته همین بود که آقای بذرپاش فرمودند. دوتا نکته دیکر. البته آقای دکتر، این جا یک کم فضا بهتر است و طبعاً شناخت بهتر است. یکی از دوستان دانشگاهی هم دانشجو و هم مدرس از من درخواست داشت که می‌شود ما بیاییم در این جلسات بنشینیم. گفتم نه. نمی‌شود. ولی یک نفری را گفت. من هم نمی‌شناختم. این جا هم نمی‌شناسمش. گفت ایشان توی جلسه بوده و من خودم فیلمش را دیدم. آن جا بوده و بعد آمده گفته که در جلسه چی بوده. چون داریم خیلی محرمانه کار می‌کنیم. یعنی محرمانه که نه، داریم محدود کار می‌کنیم. نمایندگان محترم که جای خودشان را دارند. مهمانان عزیز هم که جای خودشان را دارند ولی اگر بشود این مسأله کنترل بشود، فکر می‌کنم خیلی بهتر است.

نکته دوم، من دیروز در ارتباط با بحث صدا و سیما یک اشاره‌ای کردم. چون خودم دنبال می‌کنم. من منتظر بودم بعد از مباحثی که در ارتباط با حضور آقای دکتر عراقچی و همکارانشان در ارتباط با تاریخچه مذاکرات نسبتاً خوب ارائه دادند. منتظر بودم تاریخچه مذاکراتی هم که با آقای دکتر جلیلی و همکاران مطرح شد را هم ارائه بدهند. چون این جوری بیننده بهتر متوجه می‌شود قضیه چی است. دیگر این را پخش نکردند و بعید هم می‌دانم پخش بشود. چون فاصله افتاد.

چون روز اول فرمودید که صدا و سیما برای مستندسازی به خانه ملت می‌آید. اگر برای پخش گرفته بودند که ولی اگر می‌خواهد پخش بشود. من خواهش می‌کنم حضرتعالی یا هیئت رئیسه نظارت کنید. اولاً این موضوع کامل پخش بشود. بعد هم تعریف‌شده باشد. یک مقدار سلیقه‌ای نشود که کسی احساس نگرانی بکند.

ـ من متشکرم. در بخش اول فرمایشات‌تان امروز صبح یکی از آقایان مجلس به من بیان کرد که مثل این که یک نفر از دوستان بوده. من هم نمی‌شناختم. در حقیقت تشریف آورده بودند که بنده عرض کردم من بعد کسانی که می‌آیند را به بنده بگویند. من آن یک نفر را خبر نداشتم. نکته دوم راجع به فرمایشتان. جناب آقای نقوی حسینی که زحمت می‌کشند. آن دبیرخانه اجرایی که ما راه‌اندازی کردیم، بخش اطلاع‌رسانی آن زیر نظر آقای دکتر نقوی حسینی که سخنگو هستند انجام می‌دهند. بنا شد با ایشان هماهنگ باشند. هنوز صحبت نکردند ولی قرار شد هماهنگی کل کار با دکتر نقوی حسینی انجام بشود که مجموعاً به صورت تخصصی کار خودش را انجام بدهد.

منصوری: بسم الله الرحمن الرحیم. ضمن تشکر از برادران عزیز که تشریف آورده‌اند. دو موضوع بود. ما دیروز بحث حقوقی را تمام کردیم. برداشت خود من این بود که تمام سؤالاتی که در بخش حقوقی شده را تیم مذاکره‌کننده پاسخ داده. چون برداشت جلسه این بود که آنها سؤال شد و پاسخ داده شد و ابهامی نماند. یکی این بحث است. چون بعداً می‌خواهیم گزارش اینها را تهیه بکنیم، آیا با این روند جلو می‌رویم یا نه. شکل دیگری است. چون که دسته‌بندی بشود و ما مقطع به مقطع فرض کنید وارد بحث تحریم خواهیم شد و اقتصادی خواهیم شد و موضوعات دیگر. چون به هر حال بنده به عنوان یکی از اعضای کمیسیون برداشت خودم این چنین است. من خودم اقناع شدم.

یک بحث دیگر هم این بود. چون فرمودید برادران عزیزمان که تشریف آوردند، جلسه امروزشان در ادامه جلسه هفته گذشته است. هفته گذشته دو سه سؤال ماند که حداقل من پاسخش را نگرفتم. یکی بحث آلماتی بود که همچنان باقی ماند. یکی بحث خود نامه سلطان قابوس بود که خیلی هم مهم بود. اگر ما آن را هم داشته باشیم و ببینیم به چه شکل بود و چگونگی نقش این تیم در مذاکرات عمان. اینها سؤالاتی بود که جواب داده نشد. اگر به اینها جواب داده بشود، ما بتوانیم وارد بحث اصلی‌شان بشویم.

ـ چشم. در بخش اول برنامه هفتگی کمیسیون در هیئت رئیسه مطرح می‌شود و بنا این بود که ما در خدمت آقای عراقچی یک جلسه باشیم. همچنین بنا بود خدمت آقای جلیلی یک جلسه باشیم. به واسطه کاری که انجام شده بود و در واقع جلسه‌ای که طول کشید، دیروز دو جلسه شد. بخش حقوقی تمام شد. بنا شد انشاءالله هفته آینده هم تشریف بیاورند. باید فردا در هیئت رئیسه مطرح بشود و روزش معلوم بشود. علی القاعده یکشنبه یا دوشنبه است. آقای دکتر عراقچی و دکتر تخته روانچی و دوستانشان بیایند و ما بتوانیم ادامه کار را خدمتشان باشیم.

حالا این که پاسخ دادند یا پاسخ ندادند، کل اینها پیاده‌سازی می‌شود. مستندسازی می‌شود. داخل کمیته حقوقی بررسی می‌شود و این کمیته حقوقی است که باید به جمع‌بندی برسد.

چهار بخش دیگر اقتصادی، بحث دفاعی امنیتی، تخصصی هسته‌ای و سیاسی فرهنگی اجتماعی را باید هفته آینده خدمت آقای عراقچی باشیم. برای بخش دوم فرمایشات‌تان چون وقت ضیق است ما وارد برنامه می‌شویم اما آن سه‌تا سؤالتان را در انتهای ارائه‌ای که داشتند، انشاءالله دوستان   زحمت بکنند. ما خودمان هم ثبت و ضبط می‌کنیم و از آنها می‌پرسیم و انشاءالله پاسخ شما را می‌دهیم.

بروجردی: بسم الله الرحمن الرحیم. ضمن سپاس از تشریف‌فرمایی عزیزان عرض من این بود. با توجه به این که آقای دکتر جلیلی زحمت کشیدند و در شورای عالی امنیت ملی هم یک گزارش تفصیلی خدمت اعضای محترم دادند. فکر کنم خروجی آن جلسه هم به فهم بهتر ما از این موضوع کمک می‌کند. با توجه به این که حضرت آقا هم تأکید کردند که دودستگی وجود نداشته باشد و به یک جمع‌بندی واحد برسیم. خواهش من این است که خلاصه‌ای از ماوقع جلسه شورای عالی دفاع هم به اطلاع اعضای برجام برسد. 

ـ برای شورای عالی ما از دکتر شمخانی دعوت کردیم. چون اگر آقای جلیلی بخواهد بیان بکند، ممکن است نظر و قرائت خودش را بیان بکند. ما از دبیر شورای عالی دعوت کردیم. انشاءالله ایشان می‌اید و کارهایش را انجام می‌دهد.

کوثری: بسم الله الرحمن الرحیم. من می‌خواهم این را عرض کنم که قرار بر این بود که هر روز یک بولتن یکی دو صفحه‌ای مسائل برجام را مخصوصاً در رابطه با نظریات آمریکایی‌ها. این را بدهید. بالاخره حضرت آقا هم بنده خدا فقط تنها خودش نباشد که بخواهد جواب بدهد. ما هم در حد مقدورات خودمان. درست است که حالا همه لب‌تاب دارند و فلان دارند اما آن خلاصه و چکیده‌اش باعث می‌شود که آدم خیلی راحت بتواند. اگر در اختیار قرار بگیرد. شما گفتید تیمی داریم که این کار را بکنند که هر روز یک صفحه و حداکثر دو صفحه بدهند. اگر این داده بشود خیلی راحت می‌شود ترتیب آنها را داد.

ـ ما در بخش اطلاع رسانی در واقع دفتر اطلاع‌رسانی‌ای که راه‌اندازی شده و اقای توکلی‌زاده متولی کارش شد. قرار شد با دکتر نقوی حسینی هماهنگ بشود. آنجا باید چندتا کار انجام بدهند. یکی از کارهایی که باید انجام بدهند. من دیروز با ایشان صحبت کردم. این است که انشاءالله جمع‌بندی مشخص هفتگی و نوبه‌ای دقیقی را داشته باشند. انشاءالله خود آقای نقوی حسینی پیگیری بکند. ایشان کل کارهایش را انجام می‌دهند و تقدیم دوستان می‌کنند.

احمدی: بسم الله الرحمن الرحیم. من هم از حضور مهمانان عزیز تشکر و قدردانی می‌کنم. سؤالی که من داشتم. با عنایت به مسیر مباحث هسته‌ای در کشور ما و به نوعی اتصال همه اینها به همدیگر و تلاشی که دوستان در گذشته داشتند. به نحوی که توانستند ابزار مناسبی را برای مذاکره در اختیار تیم‌های بعدی قرار بدهند. سؤال من این است. با توجه به این که ما نوزده هزار سانتی‌فیوژ نصب شده داشتیم که هزار و خرده‌ای از این سانتی‌فیوژها سانتی فیوژ آی آر تو هست. چرا فقط نه هزار از این سانتی‌فیوژها تزریق گاز شده بود. آیا این امکان نداشت قبل از این که به مسیر بعدی محول بشود و به دست افراد داده بشود، مثل بیست درصد و مثل سایر امکاناتی که بود تزریق گاز می‌شد. خصوصاً آن هزارتای آی آر تو. در واقع می‌توانست به نوعی ابزار محکمتر و قویتری برای مذاکره تیم بعدی باشد. علت انجام نگرفتن این اتفاق و عدم تزریق گاز چه بوده. اگر این توضیح داده بشود.

ـ من تشکر می‌کنم. دکتر عباسی جلسه قبل این را مفصل توضیح دادند. بیان کردند که با آقای روحانی دیدار داشتند و مواردش را مفصل گفتند که انشاءالله ما خدمتتان عرض می‌کنیم.

احمدی: آن نکته‌ای که دکتر عباسی اشاره کردند در واقع بحث‌های زمان دکتر روحانی بود. آقای روحانی پیغام دادند نه.

عباسی: نه. جواب ندادند.

احمدی: معذرت می‌خواهم. جواب ندادند. قصه قبل از آقای روحانی یعنی در واقع من می‌خواهم ناظر به همه بحث باشد.

ـ توضیحی که آقای احمدی می‌خواهند این است که شما کلیت روند استقرار سانتریفیوژها و نحوه شروع فعال‌سازی سایت‌های مختلف فردو و نطنز را بیان کنید. من باز خواهش می‌کنم این را به عنوان یک سؤال بنویسید و در پایان بحثی که ارائه می‌کنید. چون سه‌تا سؤال آقای امیر منصوری داشتند. یک سؤال هم آقای احمدی.

کارخانه: بسم الله الرحمن الرحیم. خواستم عرض کنم با توجه به این که آقای دکتر جلیلی شش سال این مسؤولیت را به عهده داشتند، ایشان نقطه نظرات خودشان را به طور اجمال در رابطه با برجام بفرمایند. فقط منحصر به دو سه‌تا سؤال نشود. بتوانیم از دیدگاه و نظرات ایشان هم استفاده بکنیم.

ـ ببینید، خواهش ما از دکتر جلیلی این بود. آنی که داخل شورای عالی امنیت ملی گزارش دادند و این گزارش حدود دوازده ساعت در آن جا مطرح شده. به هر حال آن جوری که بنده دریافت کردم این است که آن بخش کلیات داخل این موضوع نبوده. یعنی کلیات را که همه آن آقایان می‌دانستند. دوازده ساعت این گزارشی است که امروز می‌خواهد ارائه بشود. ما از آقای دکتر جلیلی خواهش کردیم که این را خلاصه کنند اما بنده یک خواهش دومی هم دارم. این است که این خلاصه‌سازی‌ای که می‌کنید، موضوع نباید شهید بشود. یعنی نباید موضوع دست ما نیاید. چون ما توی کمیته‌هایمان اساتید دانشگاه و سایر کسانی که نقد کردند. حقوقدانان و سایر مسؤولین را دعوت می‌کنیم اما در هیئت رئیسه کمیسیون تصویب شد که آنی که داخل شورای امنیت ملی مطرح شده را ما حتماً این جا مفصل داشته باشیم. لذا خواهش من این است که تا آن جایی که ممکن است خلاصه‌سازی کنید اما یک وقت اصل موضوع از بین نرود. اگر فرصت دیگری هم بود ما فردا توی هیئت رئیسه مطرح می‌کنیم.

نکته آخری عرضم این است که دیروز تجربتاً ثابت شد این آیین‌نامه‌ای که ما تنظیم کرده بودیم، خیلی ضرورت دارد که رعایتش بکنیم. یعنی از باب وقت و زمان‌بندی. در آیین‌نامه ما این بود که سؤالات ما سه دقیقه باشد. پاسخ استاد مدعو پنج دقیقه باشد. حداکثر پنج دقیقه باشد. من میانگین که گرفتم. دوستان سؤال‌کننده از دو دقیقه صحبت کردند تا هفت دقیقه و نیم و هشت دقیقه. پاسخ آقای عراقچی هم میانگین حدود ده دقیقه بود. لذا اگر اجازه بدهید ما سقف سؤالات به اندازه چهار دقیقه ببندیم. یعنی یکی نیاید دو دقیقه صحبت بکند و یکی هفت دقیقه. چهار دقیقه دیگر حداکثر باشد. این زحمت خود دوستان است که جمع‌بندی کنند.

برای پاسخ به سؤالات هم هفت دقیقه بیشتر مد نظر قرار ندهیم. البته اگر موجزتر شد ما استقبال می‌کنیم. یک کورنومتر خوب هم خدمت دکتر نجابت دادیم که علاوه بر آن اسامی‌ای که تنظیم می‌کنند، کورنومترشان را هم فعال کنند که خستگی در برود. البته خواهش من این است. چون گزارش پیوسته است ما دو جور می‌توانیم ورود پیدا بکنیم. یک جور می‌توانیم گزارششان را بدهند. دوستان سؤالاتشان را بنویسند. بعد ما سؤالات را دسته‌بندی شده مطرح می‌کنیم. مثلاً می‌گوییم سؤالات بخش حقوقی مطرح بشود و پاسخ بدهند. سؤالات بخش فنی مطرح بشود و پاسخ بدهند.

یک جور دیگر هم می‌توانیم. بخش حقوقی را که گفتند ما همان موقع سؤالاتمان را مطرح کنیم و بعد داخل بخش فنی برویم. این جور دوم ممکن است که به درازا بکشد. یعنی ممکن است بخواهد دو سه جلسه طول بکشد و فرصت‌های ما را از ما بگیرد.

ما برای تیم مذاکره‌کننده این شیوه را انتخاب کردیم که در واقع حداکثر وقت را به ایشان بدهیم. من دیروز هم به آقای عراقچی عرض کردم شما هیچ محدودیتی ندارید. از نظر بنده و هیئت رئیسه محترم هم صحبت شده و شما هیچ محدودیتی نداری. شما به این جا بیایید و کامل صحبت‌هایتان را بکنید که ما صحبت‌هایتان را استماع کنیم.

اما اگر دوستان توافق کنند ما گزارش را به صورت جامع داشته باشیم و بعد سؤالات را بنویسید. انشاءالله برای همه سؤالات فرصت می‌گذاریم که پاسخ بدهند.

جلیلی: اعوذ بالله من الشیطان رجیم. بسم الله الرحمن الرحیم. در امروز که روز مخصوص زیارتی امام رضا علیه‌السلام است امیدوارم که آن چه بیان و بحث می‌کنیم، به نفع کشور و نظام و انقلاب باشد و انشاءالله مورد رضای خداوند و عنایات حضرت رضا علیه‌السلام.

به هر حال به نظر من این موضوع یک بحث بسیار اساسی و مهم است. هم در تاریخ انقلاب و هم در تاریخ کشور. وقتی که تاریخ دو قرن اخیر کشورمان را بررسی می‌کنیم، انصافاً فرصت انقلاب و ظهور اسلام ناب در این سی و شش سال اخیر یک تاریخی را رقم زد که کشور و انقلاب اسلامی امروز افتخار می‌کند که تمام این دوره همراه با عزت، امنیت و پیشرفت بوده. انشاءالله به گونه‌ای عمل کنیم که تداوم این عزت و پیشرفتی که به برکت انقلاب اسلامی برای کشور ما ایجاد شده با قوت و شکوه بیشتر ادامه پیدا بکند. به همین خاطر است که این موضوع فراتر از یک بحث خاص هسته‌ای یا خدای نکرده یک بحث خاص جناحی است.

به نظر من این افتخاری هم که مجلس پیدا کرد. با این فرمایشات حضرت آقا که اخیراً فرمودند مجلس روی این موضوع یک مشارکت جدی داشته باشد. به نظر می‌رسد که یک فرصت بسیار خوبی است تا انشاءالله همه ما بتوانیم با این مباحث وظیفه‌مان را به بهترین شکل انجام بدهیم.

طبیعی است در یک روندی از گفتگوها و تعاملات و مذاکراتی که صورت می‌گیرد، ما باید یک شاخص‌هایی داشته باشیم که بتوانیم بر مبنای آن شاخص‌ها از آن چه صورت می‌گیرد ارزیابی داشته باشیم. این نکته‌ای که مطرح می‌شود که بالاخره باید در گفتگوها یک دادی باشد و یک ستدی باشد، شاید ابتدایی‌ترین نکته این باشد که باید بین این داد و ستدها یک توازنی باشد. یعنی اگر ما به هر دلیلی تنازل‌هایی را داریم و از آن طرف یک تکالیف بیشتری را می‌پذیریم. نظارت‌ها، بازرسی‌ها و چیزهایی مطرح می‌شود. در نقطه مقابلش این سؤال هست که آن طرف چه به دست آورده. شاید دو نکته و شاخص مهم یکی بحث تحریم‌ها باشد که اخیراً هم آقا به آن اشاره فرمودند. یکی هم بحث قطعنامه‌ها است. اینها دوتا شاخص بسیار مهم هستند که ببینیم چگونه می‌خواهیم عمل بکنیم.

طبیعی است که ما در آن تنازل‌هایمان هر چقدر در حقوق حداکثریمان تثبیت بیشتری داشته باشیم، این یک نقطه موفقیت است. اگر نه. اگر یک اجازه‌های حداقلی کسب کرده باشیم، نقطه مقابل آن است. همین طور در بحث نظارت‌ها. هر چقدر آن نظارت‌ها حداقلی باشد حتماً مثبت‌تر خواهد بود و هر چقدر بیشتر یا خدای نکرده غیر متعارف باشد، حتماً قابل توجه است.

در تحریم‌ها هم همین طور است. اگر آنها لغو بشود خب یک نقطه مثبت و بسیار ارزنده است اما اگر ساختار و فشار تحریم‌ها حفظ بشود، این یک معیار است برای این که ببینیم چگونه عمل شده. در باره قطعنامه‌ها هم همین طور. لغو قطعنامه‌ها یک شاخص بسیار مهم است و نقطه مقابلش این که نه. اگر قرار باشد ما کماکان ده سال ذیل ماده چهل و یک باقی بمانیم. این آن نگاهی است که انجام شده. در این بحثی که خدمت شما عزیزا ارائه خواهد شد.

آن وقت می‌شود بر این مبنا ارزیابی کرد که ما چگونه وارد این موضوع بشویم. طبیعی است در ارزیابی‌ای که می‌خواهیم داشته باشیم، قبل از این که بخواهیم سند را بررسی بکنیم. پس یکی از نکات بسیار مهم این است که آن شرایط زمانی را در نظر بگیریم. به هر حال در چه شرایطی بوده است. چون ما در خلاء صحبت نمی‌کنیم. این است که داشته‌های دوستانی که در دولت یازدهم مذاکره می‌کردند موقع تحویل پرونده چی بوده است و بر مبنای چه داشته‌هایی وارد شدند.

چون همان طور که دوستان مستحضر هستند. اگر ما بتوانیم بر اساس آن مؤلفه‌های قدرت و داشته‌هایی که داریم، آنها را حفظ کنیم. این یک عملکرد خوب است. اگر ارتقا بدهیم این یک عملکرد خیلی خوب می‌شود و اگر خدای نکرده کاهش پیدا بکند، این ارزیابی ارزیابی دیگری خواهد شد.

البته همان طوری که من در جلسه قبل هم عرض کردم. سیاست خارجی یک مجموعه‌ای فعالیت‌ها و دستگاه‌ها را همراه خودش می‌کند. هم به لحاظ دیپلماسی، اقتصادی، دفاعی، رسانه‌ای، فرهنگی و از جمله خود مجلس. یکی از همین نقش‌آفرینی‌های مجلس هم این است. طبیعتاً دستگاه دیپلماسی ویترین این موضوع است.

برای این که یک توضیح مختصری خدمتتان عرض کنم. این بود که ما یک برآوردی که از آورده‌های دوره قبل داریم و این که دولت یازدهم با آن آورده‌هایی که در اختیارش بود و وارد گفتگوها شد، یک توضیحی عرض می‌کنم. یکیش سرمایه‌های همین هسته‌ای بود که در این بحث وجود داشت. نزدیک به بیست هزار سانتی‌فیوژ، پیشرفت هشتاد و شش درصدی در رأکتور اراک، آماده‌سازی و راه‌اندازی سایت فردو و تبدیل آن به یک سایت غنی‌سازی، تبدیل رأکتور تحقیقاتی تهران به مرکز تولید رادیو دارو. می‌دانید که از زمانی که این کار انجام شد، نزدیک به یک میلیون از افراد کشور و بیمارانی که به این داروها نیاز داشتند، با همین اقدامی که شد از داخل تأمین شد و نیازهای پزشکی هسته‌ای کشور را در داخل. تولید ایزوتوپ‌های پایدار، تولید خود این غنی‌سازی بیست درصد و همچنین تولید صفحات سوخت بیست درصد و ادامه کار رآکتور تهران موجب شد در تأمین داروی آن زمان هشتصد و پنجاه هزار نفر و الآن می‌گویند یک میلیون بیمار وقفه‌ای ایجاد نشد.

حدود چهارصد و هجده کیلو مواد با غنای بیست درصد ذخیره شد. آن زمانی که به دولت یازدهم تحویل داده شده، حدود هفت هزار کیلو مواد با غنای تا پنج درصد تهیه شد. صد تن آب سنگین و توان بالفعل و کامل تولید سانتی‌فیوژهای نسل یک و نسل دو که این خیلی اهمیت داشت. و گسترش افقی و عمودی عملیات تحقیق و توسعه غنی‌سازی به گونه‌ای که کار روی هفت مدل ماشین شروع شد و کارهای تحقیق و توسعه صورت گرفت. تکمیل و بهره‌برداری نیروگاه بوشهر و تولید سه هزار مگاواتی‌اش، تولید مجتمع سوخت رآکتور آب سنگین و بحث‌های این فرمی که بیشترش هست. اگر این مانتیورهای جلوی دوستان روشن باشد. شاید بتوانند اینها را بهتر و دقیقتر ملاحظه بفرمایند.

این سرمایه هسته‌ای بود. ما به لحاظ راهبردی هم سرمایه‌های بسیار ارزشمندی را داشتیم. یعنی در این چند سال یکی از چیزهایی که دشمنان ما به آن اعتراف کرده بودند، این بی‌ اعتبار کردن گزینه نظامی بود و این که بتوانند گزینه نظامی را به کار بگیرند. شما می‌دانید. حتی در زمان بوش که می‌گفتند این دیوانه است و تندر رو است. خود آنها می‌دانستند که این گزینه نمی‌تواند جواب بدهد. بلکه در همان زمان بود. آمریکایی که بیان می‌کرد ایران اول باید قطعنامه‌ها را اجرا بکند تا بعد من وارد گفتگوها بشوم. نه تنها از گزینه نظامی استفاده نکرده بلکه آمد از حرفش عدول کرد و وارد گفتگوها شد.

 همان طور که برادرمان جناب آقای زاکانی اشاره فرمودند، این بحث دوازده ساعت است و چون من باید در چهار ساعت ارائه بکنم، سعی می‌کنم برخی چیزهایی که اهمیت کمتری دارد را فقط نشان بدهیم. بعداً خدمت دوستان ارائه می‌شود که بتوانند روی آن دقیقتر مطالعه کنند و بررسی کنند.

نکته دومی که سرمایه راهبردی ما در آن زمان بود و با این سرمایه دوستان وارد گفتگو شدند، این بود که دشمن از این که تحریم‌ها بتواند مانع پیشرفت هسته‌ای ما بشود ناامید شده بود. می‌دانست که با تحریم‌ها نمی‌تواند مانع بشود. به قول خود آنها که می‌گفتند ساعت پیشرفت هسته‌ای ایران کماکان دارد حرکت می‌کند. حالا مصادیق این این بود که بتوانند نیروهای ما را حذف فیزیکی بکنند. خرابکاری بکنند و بحث‌های این فرمی. آنها تدریجاً   به این نتیجه رسیده بودند که اینها نمی‌تواند مانع قطار پیشرفت هسته‌ای کشور بشود.

همین طور آن تمهیدات لازمی که برای اقتصاد مقاومتی شکل گرفت. حضرت آقا خودشان مبدع این بودند و مطرح شد و مجموعه اقدامات فراوانی صورت گرفت. برای این که ما با تحریم‌ها و قطعنامه‌ها به شکل جدی و واقعی آنها را بی اثر کنیم. در جلسه گذشته عرض کردم. جلسات متعدد اقتصادی بود که برادران ما از مجلس هم شرکت می‌کردند.

همین طور ناامیدی دشمن از فتنه هشتاد و هشت و شکل‌گیری ثبات سیاسی و آن حماسه سیاسی که در انتخابات نود و دو رقم خورد. این خودش یکی از بحث‌های بسیار مهم بود. یعنی در شرایطی که کشور یک ثبات سیاسی، یک شور و مشارکت جدی، به تعبیر حضرت آقا یک حماسه سیاسی شکل گرفت و این خودش یک سرمایه راهبردی برای نظام بود.

ما به لحاظ منطقه‌ای هم آن اقتدار و موقعیت منطقه‌ای نظام. پیروزی جنگ‌های سی و سه روزه، بیست و دو روزه، هشت روزه، ناکامی آنها در اسقاط دوستان ما مثل سوریه. اینها نشان داد که نظام در یک موقعیت بسیار ارزشمند است.

لحاظ این سرمایه‌های سیاسی هم در آن چیزی که در روند گفتگوها در جلسه قبل هم خدمت شما عرض کردم. این بود که اینها که یک زمانی می‌گفتند ایران اول باید قطعنامه‌ها را اجرا بکند و بعد ما وارد گفتگو می‌شویم و از این موضوعات. به مسیری وارد شدند که همان طور که در جلسه قبل اشاره شد، اینها در استانبول دو آمدند و بحث‌هایی را مطرح می‌کردند که این نتیجه آن مسیری بود که آنها وادار شدند به این که بیایند بگویند خیلی خب. ما حاضریم حقوق هسته‌ای ایران را در چارچوب ام‌پی‌تی بپذیریم و در آن چارچوب وارد گفتگو بشویم یا این که بدون اجرای قطعنامه وارد معامله‌ بشوند. این که بگویند قطعنامه‌ها باید اجرا بشود.

یا این که آن بحث اصلی که رویکرد نظام بود که ما قبول نمی‌کنیم ایران استثنا باشد. این را در گفتگوها به صراحت بیان کنند که بله. ما قبول داریم که ایران نباید استثنا باشد. و وادارسازی طرف مقابل به طرف این که به سمت مؤلفه‌های یک توافق خوب بروند. همان که در جلسه پیش اشاره کردم. اگر می‌خواهیم توافق کنیم، اینها باید هم‌وزن باشد. هم‌جنس باشد و همزمان باشد و بحث‌های این فرمی که ویژگی‌های این بود.

این که آنها قبول کنند باید در برخی از رفتارهایشان به خصوص در مورد تحریم‌ها تنازل کنند و به سمت لغو آنها حرکت کنند و دنبال بشود. ضمن این که همان طور که دوستان مستحضر هستند، آن سرمایه‌ای که با برگزاری جنبش عدم تعهد در تهران انجام شد. صد و بیست کشور آمدند و آن حمایت را کردند. چون می‌دانید بیانیه‌های عدم تعهد باید با اجماع باشد. با اجماع از برنامه‌های هسته‌ای ایران و فعالیت‌ها و حقوق هسته‌ای ایران حمایت کردند. جنبش عدم تعهد در این سال‌ها تقریباً با هر دوره اجلاس آژانس و دوره‌های فصلی که دارد، دوستان ما با یک تلاش دیپلماتیک سعی می‌کردند این بیانیه‌ای که اجماع می‌خواست را در پایان هر دوره‌شان بگیرند که تقریباً اجماع اکثریت جامعه جهانی در دفاع و پشتیبانی از حقوق هسته‌ای ایران است.

همان طور که عرض کردم. مسائل باقی مانده‌ای که خود آژانس اعلام کرده بود که مسائل باقی مانده ما این شش مسأله است. هر شش مسأله حل و فصل شده بود و آژانس اعلام کرده بود که اینها از نظر او خاتمه‌یافته است.

نکته مهم دیگری هم که وجود داشت، ناتوانی آنها در شکل‌گیری اجماع بعد از سال هشتاد و نه تا نود و دو بود. اینها دیگر نمی‌توانستند برای قطعنامه‌های جدید علیه جمهوری اسلامی ایران در همان پنج به علاوه یک اجماعی داشته باشند. سه سال بود که دیگر نمی‌توانستند. به همین خاطر آمریکایی‌ها و اروپایی‌ها به سمت تحریم‌های یک جانبه رفتند. چون می‌دانستند دیگر نمی‌توانند در همین جا چنین اجماعی را داشته باشند.

باز این مهم بود. آن نقش تعیین‌کننده‌ای که جمهوری اسلامی ایران داشت و این که حالا دستور کار گفتگو چه باشد. در جلسه قبل مفصل عرض کردم. بحث ارائه بسته پیشنهادی. مطرح شد این طور نیست که شما بیایید یک چیزهایی را دستور تعیین کنید. بعد هم بگویید باید روی همین‌ها صحبت بشود.

یکی از نکات مهم این بود که آمریکا در همین دوره بود که آن بحثی که راجع به غنی‌سازی مطرح می‌کرد، مجبور شد از این که ایران نباید غنی‌سازی داشته باشد عقب‌نشینی بکند به این که می‌گفت ایران نباید کلاهک هسته‌ای بسازد. او به ساخت کلاهک هسته‌ای و سلاح هسته‌ای عقب‌نشینی کرد.

و آن بحثی که عرض کردم. ما قبول نمی‌کنیم که استثنا باشیم و حقوق کمتری باشد یا تکالیف بیشتری باشد. این را قبول نمی‌کنیم. این به گونه‌ای شد که در همان گفتگوهای استانبول دو نماینده آمریکا در همان جلسه پنج به علاوه یک از طرف رئیس جمهورشان بیان کرد که بله. ما قبول داریم که ایران نباید استثنا باشد.

و همین بحثی که به دنبال این در فعالیت‌های کشورهای جنبش عدم تعهد شروع شده بود که آنها هم از حقوق خودشان به خصوص در موضوع هسته‌ای دفاع کنند. از جمله آن بحثی که در مورد بیانیه تهران بود و حمایت اجماعی که اعضای عدم تعهد داشتند.

عرض من این است که ما با این داشته‌ها وارد این بحث می‌شویم. برای این که بتوانیم این بحث را دقیق بررسی بکنیم، یکی بحث خود متن کامل برنامه جامع مشترک اقدام است که ما در این جا نکاتی را خدمت دوستان عرض می‌کنیم. یکی بحث قطعنامه 2231 است که باز ضمیمه‌اش یک بیانیه هم هست. بیانیه آن شش کشور. دوتا متن دیگر وجود دارد که آنها هم ضروری است. من فکر می‌کنم برای شما عزیزان که می‌خواهید یک تصمیم‌گیری متقنی داشته باشید، باید حتماً آن دو سند را هم ملاحظه بکنید. یکی آن بحث برنامه بلند مدت غنی‌سازی ایران است. در ادامه بحث اشاره می‌کنیم که کجاها ضرورت دارد. ما این را در آن جا هم مطرح کردیم و یکی هم پیوست نقشه راه ایران و آژانس برای حل و فصل پی‌ام‌تی که ضرورت دارد اینها دیده بشود. حالا من در ادامه گفتگوها مفصلتر عرض خواهم کرد که چرا باید اینها خواهد بود.

قبل از این که وارد اصل این برجام بشوم، اگر بخواهم با توجه به آن شاخص‌هایی که اول عرض کردم از آن یک نمایی ارائه کنم. بالاخره آن حقوق ما و آن نکاتی که در تنازل‌ها یا نظارت‌ها مطرح می‌شود، ما در آن جمع‌بندی و بررسی‌ای که داشتیم. این بوده که در این جا تقریباً از صدتا از آن حقوق انصراف داده شده. حالا با معجل و زماندار یا بعضی‌هایش همیشگی. تقریباً حدود بیست موردش ابدی و همیشگی است. هجده مورد آن مسکوت است و برایش سقف زمانی قرار داده نشده است. چهل موردش برای پانزده سال است و شانزده موردش برای ده سال.

نکته دیگر آن دریچه‌ها و منفذهایی که برای دسترسی و بازرسی بیگانگان در حیطه‌ها ما در این جا فراهم شده. مخصوصاً حیطه‌های نظامی و حساس ما. آن طوری که بررسی شده بیست و چهار موردش همیشگی است. هشت مورد آن پانزده تا بیست سال است و بیست موردش برای ده سال است.

از دستاوردهای ما هم آن چیزهایی که تنازل و صرف نظر شده، یکیش همین است حدود نه هزار و هفتصد کیلوگرم از مواد غنی‌شده ما کاهش پیدا می‌کند. از ده هزار کیلو به صد کیلو. قلب رأکتور آب سنگین اراک با تزریق بتن داخل منفذهایش کارایی خودش را از دست می‌دهد و نابود می‌شود و کل مواد بیست درصد ذخیره شده‌مان.

چندتا مبنا وجود دارد که در گفتگوها به نظر ما نکات اصلی است که درست نبوده است. یکی همین پذیرش استثنا بودن ایران که نتیجه آن حقوق کمتر و تکالیف بیشتر می‌شود. حالا اینها را وارد خواهم شد. یکی دیگر این که اجازه جایگزین حق شده است. یعنی این که بر حقوق ما تأکید بشود این است که در کجاها اجازه داده می‌شود که ایران کار انجام بدهد. یکی هم این که طرف مقابل یک معیارهایی را قرار داده. به خصوص طرف آمریکایی یک معیارها و مبناهایی را برای گفتگو قرار داده که اینها اصلاً مبنای گفتگو نیست. مثلاً یک سال گریز هسته‌ای. این که مثلاً منحصراً صلح‌آمیز بودن برنامه هسته‌ای. معیار نتیجه‌گیری گسترده‌تر آژانس. مثلاً حفظ تمام مواد هسته‌ای در فعالیت‌های صلح‌آمیز. حالا اینها را بعداً در متن مفصل توضیح خواهم داد. می‌خواهم بگویم اینها چیزهایی است که غیر متعارف است. معیارهایی است که فراتر از ام‌پی‌تی و آن حقوق تعریف‌شده است.

یکی از بحث‌های دیگر هم این است که توافق ژنو با همه ایرادات و بحث و انتقاداتی که به آن وارد بود، در این جا حتی از توافق‌های ژنو هم عقب‌نشینی‌هایی صورت می‌گیرد. برخی از موضوعاتی که در آن جا توافق شده بود، نسبت به آنها هم عقب‌نشینی صورت می‌گیرد. یکی همین که شروط بیشتر برای برخورداری از حقوق محدود. یکی این که دایره لغو تحریم‌ها در این جا کوچکتر می‌شود. یکیش هم همین موضوع تحقیق و توسعه که در این جا قرار می‌گیرد. در صورتی که در آن جا در گام نهایی پذیرفته شده بود که ایران تحقیق و توسعه‌اش را انجام بدهد که در این جا برایش محدودیت‌هایی اعمال می‌شود. حالا اینها را در متن مفصلتر توضیح خواهم داد.

مثلاً بحث دایره لغو تحریم‌ها در توافق ژنو آمده بود که به طور جامع تحریم‌های مرتبط با هسته‌ای چه در شورای امنیت، چه چند جانبه و چه ملی برداشته می‌شود اما در این برجام می‌بینیم محدوده تحریم‌ها کاهش پیدا می‌کند و دایره‌اش کوچک می‌شود. فقط به تحریم‌های اقتصادی مالی و بعد تحریم‌های اشاعه موشکی و تسلیحاتی باقی می‌ماند.

در اتحادیه اروپا تحریم‌های هسته‌ای اتحادیه اروپا باقی می‌ماند. حالا در آمریکا که خیلی بیشتر است. حالا در بحث تحریم‌ها مفصل توضیح خواهم داد که چقدر باقی می‌ماند.

عرضم این است که ما در تنازلات هسته‌ای، در آن دسترسی‌ها، در تحریم‌ها و در قطعنامه‌های شورای امنیت. اگر بخواهم در این بیست دقیقه‌ای که دارم نکات مقدمه را عرض می‌کنم خلاصه عرض کنم. این است که ما در حقوقمان تنازلاتی داشتیم و اکتفا به برخی اجازه‌ها کردیم. محرومیت‌ها و محدودیت‌های ده ساله، پانزده ساله، بیست و پنج ساله و بعضاً همیشگی را پذیرفتیم. فعالیت‌های محدود و مشروط هسته‌ای برای ما شکل گرفته که نتیجه آن وقفه و اخلال در غنی‌سازی و تحقیق و توسعه‌اش است. به شکلی که تأمین نیاز امروز کشور که به فرمایش حضرت آقا بنا بر نظر کارشناسان صد و نود هزار سو است، با این برنامه تقریباً بعد از چهل سال ممکن خواهد بود.

در بحث بازرسی‌های غیر متعارف هم همین طور. به نظر می‌رسد با پذیرش نظارت‌های غیر متعارف و فراتر از پروتکل دریچه‌هایی باز می‌شود که علاوه بر این که این دریچه‌ها برای آژانس باز می‌شود و به شکل غیر متعارف می‌آید. حتی برای کشورهایی که صادرکننده اقلام و مواد و کالاها هستید، حق راستی‌آزمایی قرار داده می‌شود. طبیعی است که برایند اینها یک تهدید جدی برای امنیت ملی کشور خواهد بود.

حالا ممکن است بگوییم این بحث‌ها هست برای این که از آن طرف که یک داد و ستدی است یک آورده‌هایی داشته باشیم. حالا در تحریم‌ها عرض خواهم کرد که متأسفانه ساختارها حفظ می‌شود. سازوکار و ساختار تحریم‌ها حفظ می‌شود. بخش قابل توجهی از مصادیق تحریم‌ها باقی می‌ماند. به سازوکار بازگشت‌پذیری فوری و قانونی تحریم‌های شورای امنیت مشروعیت داده می‌شود. حتی این گونه است که اگر ایران به عدم پایبندی طرف مقابل به مفاد همین برجام اعتراض بکند، اعتراض ایران موجب می‌شود که تحریم‌ها برگردد. این را توضیح خواهم داد.

یکی از مهمترین بحث‌ها هم خود قطعنامه شورای امنیت است. متأسفانه طبق این کماکان تا ده سال ذیل ماده چهل و یک موضوع ایران در شورای امنیت باقی می‌ماند. این بحث‌هایی بود که من مقدماتی عرض کردم. حالا وارد بحث می‌شویم. من نمی‌دانم این سند برجام که ترجمه وزارت خارجه است خدمت دوستان هست یا نه. اگر این خدمت عزیزان باشد بهتر می‌شود انجام بدهیم.

ببینید، یکی از بحث‌هایی که عرض کردیم. در همان قسمت اول که ملاحظه می‌فرمایید. این است که بیان می‌شود کلیه مفاد یعنی آن نگاه راهبردی‌ای که ما دنبال می‌کردیم. اگر ملاحظه بفرمایید. در همین بحثی که وجود دارد. در بند کاف صفحه چهار ترجمه وزارت خارجه از برجام می‌گوید. آن بحثی که ما عرض کردیم و حضرت آقا بارها بیان فرمودند که ما نمی‌پذیریم که یک استثنا باشیم. جمهوری اسلامی ایران نمی‌پذیرد استثنا باشد. این خط قرمز جدی ما بوده است. نه در حقوق و نه در تکالیف. نه حقوق کمتر نه تکالیف بیشتر.

شما می‌بینید که این بند هم در قطعنامه آمده و هم در این جا. حالا چون من فعلاً برجام را می‌گویم، برجام را می‌گویم. بعد در قطعنامه هم اشاره خواهم کرد که کجا آمده. کلیه مفاد و اقدامات مندرج در این توافق صرفاً برای اجرای آن برای پنج به علاوه یک و ایران است و نباید به منزله ایجاد رویه برای هیچ دولت دیگری یا برای اصول بنیادین حقوق بین‌الملل و حقوق و تعهدات طبق معاهده عدم اشاعه هسته‌ای و سایر اسناد مربوط و همچنین اصول و رویه‌های شناخته‌شده بین‌المللی تلقی بشود.

حالا این استثنا بودن در این جا چی است. بعضی‌ها می‌گویند مگر در این سند استثناها چی است. این است که ما حقوق هسته‌ای کمتری را قبول کردیم. در این جا مطرح شده. تمکین به برخورداری از حقوق هسته‌ای استثنایی. یعنی ما برخی از محدودیت‌های متعدد را در کم و کیف غنی‌سازی پذیرفتیم. در مورد آب سنگین و در مورد بازفراوری برای همیشه سلب حق کردیم. این سه‌تا حقوقی که وجود دارد. غنی‌سازی، بازفراوری و آب سنگین که حالا اشاره خواهم کرد در کجاها.

راجع به تکالیف هسته‌ای استثنایی هم همین طور. موارد مفصلی گفته شده. این جا می‌خواهم بگویم این استثنا چیست. بعد وارد خواهم شد که آنها یعنی چی. حتی برای راستی‌آزمایی‌ها ضابطه هسته‌ای استثنایی را پذیرفتیم. یک ضابطه‌هایی را پذیرفتیم که اینها استثنا و غیر متعارف است. سازوکارهای هسته‌ای خاصی را پذیرفتیم. این که می‌گویم ضابطه هسته‌ای استثنایی یعنی چی. یعنی مثلاً طبق ام‌پی‌تی باید چی باشد. این است که باید آژانس بیاید عدم انحراف مواد هسته‌ای اعلام شده را بررسی بکند. این می‌شود آن ضابطه راستی‌آزمایی پادمان. طبق پروتکل یک پله بالاتر از این است. یعنی می‌گوید علاوه بر مواد هسته‌ای و فعالیت‌های هسته‌ای اعلام شده، کسانی که پروتکل را امضا می‌کنند اجازه می‌دهند که آژانس بیاید و مواد و فعالیت‌های اظهار نشده را بررسی بکند. ما در این جا فراتر از پروتکل را هم پذیرفتیم. یعنی علاوه بر این که آن مواد اعلام شده و مواد اعلام نشده و فقدان مواد اعلام نشده که در پروتکل هست، فراتر از آن پذیرفتیم که همه مواد ایران در فعالیت‌های صلح‌آمیز است. این یک ضابطه شده که فراتر از آنها است. اشاره خواهم کرد یعنی چی.

در سازوکار هسته‌ای استثنایی هم همین طور است. بر همین مبنا برخورد هسته‌ای استثنایی با فعالیت‌های قانونی هسته‌ای ما، اجرای استثنایی پروتکل که توضیح خواهم داد. مثلاً می‌گوییم حالا پروتکل پذیرفته شد. جدا از این که این تصویب بشود. فراتر از پروتکل هم در محتوا و هم در اجرایش که عرض خواهم کرد. همین طور سازوکارهایی که به شکل استثنایی در بحث اختلافاتی که با آژانس پیش می‌آید. اگر آژانس با کشورها و اعضا اختلافاتی داشته باشد، یک سازوکارهایی دارد. ما به شکل استثنایی آمدیم فراتر از آنها یک چیزهایی را پذیرفتیم که عرض خواهم کرد.

نکته دومی که در همین صفحه اول و در دیباچه ملاحظه می‌فرمایید. شما پاراگراف دوم را که نگاه می‌کنید. صفحه دو. می‌گوید از منظر ایران. جالب است. در دیباچه که می‌آید صحبت می‌کند اول یک مقدمه‌ای را بیان می‌کند. بعد یک نکاتی را از منظر ایران مطرح می‌کند و یک نکاتی را هم از منظر طرف مقابل بیان می‌کند.

این جا بحثش این است. آن نکته‌ای که گفتم. جایگزینی اجازه به جای حق. صفحه دو، پاراگراف دوم. از منظر ایران این برجام. ببینید، نمی‌گوید از منظر ایران ما حق داریم و طبق ام‌پی‌تی حقوق ما است و این بحث‌ها. تازه دوتا پاراگراف است. در پاراگراف بعد می‌گوید از منظر پنج به علاوه یک. این جایی که از منظر ایران است بحثش این است که از منظر ایران این برجام به این کشور اجازه خواهد داد تا در راستای ملاحظات علمی اینها یک برنامه هسته‌ای را پیش ببرند. یعنی این که می‌گوید انجام می‌شود اجازه‌ای است که این برجام به شما اجازه می‌دهد که این کار را دنبال کنید.

خواهش من این است که این تصویر را توجه بفرمایید. مطالباتی که در قطعنامه‌ها بود، تعلیق سه‌تا چیز از ما خواسته شده بود. تعلیقش. غنی‌سازی، رآکتور آب سنگین، بازفراوری. تعطیلی نبود. حتی تخریب نبود. گفته بود این تعلیق بشود. بشود. در این برجام می‌بینید آن غنی‌سازی شده محدودیت شدید که توضیح خواهم داد. رآکتور آب سنگین را که ما داشته باشیم و بازفراروی را برای همیشه ازش انصراف دادیم. یعنی آن حقی که در این جا تعریف شده است، خود ما آمدیم در این برجام آن را تعریف کردیم.

نکته‌ای که می‌خواهم وارد آن بشوم و دوستان به آن توجه بفرمایند. اگر ملاحظه بفرمایند. در قسمت هسته‌ای در بند یک.

س: آقای دکتر سرعت‌تان خیلی زیاد است.

جلیلی: من آمادگی دارم. چون آقای دکتر فرمودند دوازده ساعت را در چهار ساعت بیان کنم. به خاطر این است. اگر فکر می‌کنید جلسات بیشتری. این در اختیار شما است. امکان ما این است. این هم یک بحث دوازده ساعته است.

ـ آقای دکتر، من خواهش کردم شما مختصر کنید اما اول جلسه شرطش را عرض کردم که موضوع از بین نرود. لذا باز خواهش من این است که شما مختصرش کنید.

س: این برای تلویزیون است یا برای ما. می‌بینیم دیگر. اگر برای پخش تلویزیون است که بروند آن جا صحبت بکنند. به نظر من این جلسه بیشتر برای این است.

ـ نه حاج آقا. این توهین به جمع است. من خواهش می‌کنم به جمع ما توهین نکنید. از جنابعالی بعید است.

س: بنده تحلیل دارم.

ـ شما حق ندارید تحلیل‌تان را بگویید. آخر شما دارید یک چیزی می‌گویید که به جمع ما توهین می‌کنید.

س: من به جمع چه توهینی کردم.

ـ آقای امیرآبادی ادامه نده.

س: من نظرم را گفتم.

ـ حاج من خواهش می‌کنم. این خیلی بده. من واقعاً این قصد را ندارم. آقای دکتر، خواهش من این است که شما مختصر بکنید اما خواهش هم این است که محتوا را به جمع منتقل بکنید.

س: این را به ما بدهید.

ـ بله. این را هم خدمتتان تقدیم می‌کنیم.

جلیلی: این هم تقدیم می‌شود که باز خودتان هم دقیقتر بررسی بکنید.

ـ خواهش می‌کنم. دوستان عزیز، من به جمع خودمان یک نکته را بگویم. اسائه ادب به جمع نشود. خدمت شما عرض کنم که امروز این بار سنگین روی دوش ما پانزده نفر است. دوستان دیگری هم که دارند تشریف می‌آورند، قدمشان روی تخم چشم ما و برای ما یک افتخاری است که در محضرشان هستیم اما واقع امر ما باید گزارش را تنظیم کنیم و این گزارش را تقدیم کنیم. حالا من تا آخر عرضم را بکنم و بعد شما. من نگفتم ممنوع است شما بیایید. من نگفتم شما می‌خواهید برای من آیین‌نامه بخوانید من آیین‌نامه را بلد هستم. شما می‌توانید بیایید. می‌توانید اظهار نظر بکنید. همه این چیزها حق شما است. من عرض کردم شما روی تخم چشم ما قرار دارید ولی ما پانزده نفر باید گزارش را تنظیم کنیم و سند تقدیم کنیم. اگر آیین‌نامه غیر از این گفته، شما آیین‌نامه را برای من بخوانید اما اگر این را گفته تأمل بفرمایید من عرض کنم

س: بعضی موقع‌ها با دخالت‌ها مدیریت جلسه به هم می‌ریزد.

ـ نه. عرض من این است که دوستان عزیز، ما که اینجا نشسته‌ایم فرصتمان محدود است. یعنی چی. ما باید حداکثر تا دهه اول مهر ماه گزارشمان را به صحن بدهیم. قاعدتاً ما تا بیست و هفتم فرصت داریم اما ما بنای این را داریم که این گزارش را تا دهه اول مهر بدهیم. به واسطه چی. به واسطه این که در هیئت رئیسه هم بحث شده. جدول زمان‌بندی در آوردیم. داریم طبق زمان‌بندی‌مان هم پیش می‌رویم. مهمترین بخشی که برای ما وجود دارد درک درست از اتفاقی  است که افتاده.

ـ عرض کردم نگاه ما این گروه و آن گروه نیست. اصلاً هم نگاه ما این تیم و آن تیم نیست. نگاه ما این است که آن اتفاقی که افتاده را دریابیم. حالا آقای دکتر جلیلی اینها دارند گزارششان را می‌دهند. ممکن است جمع دوستان بگویند ما به این گزارش خدشه وارد می‌کنیم. این گزارش خدشه دارد. سوگیری دارد. هر چی دارد. عرض من این است که الآن محل قضاوت ما نیست. ما الآن داریم می‌شنویم. استماع می‌کنیم. اجازه بدهید گزارش را بدهند. سران قوا دوازده ساعت نشستند و این گزارش را گوش کردند. مسؤولین کشور در شورای امنیت ملی نشستند و گوش کردند.

ـ حالا این چقدر است را که ما بحث زمان نگذاشتیم. من خودم شخصاً تصمیم نمی‌گیرم. عرض کردم فردا در هیئت رئیسه تصمیم می‌گیریم. این جا هم توی جمع نمی‌شود تصمیم گرفت. اگر اجازه بدهید گزارش را بدهند. بعد تهش تصمیم می‌گیرم. آقای دکتر ادامه بدهید. 

س: از تذکرتان در مدیریت جلسه ممنون که بحث یک کم جلو برود. البته تأکید من این است که حرمت حاج آقا ابوترابی را نگه دارید. چون دیروز در جلسه یک توهین بهش شد. حالا یک نظری می‌فرمایند. بعد هم بالاخره یک چیزی گفته می‌شود. همه ما حرمتش را حفظ کنیم. هم از نظر بزرگی‌شان در مجلس، هم این که بالاخره شخصیت‌شان. ایشان بحثشان را سریع جمع کردند و ادامه ندادند. ببخشید حاج‌ آقا من این جوری بحث می‌کنم و از طرف شما می‌گویم. چون احساس کردند ادامه بحث شاید به صلاح نباشد. همین جوری فوری متوجه شدند. همین جوری نگفتند. من صبح یک تذکر دادم. با یک پیشینه‌ این تذکر را دادند.

من از حاج آقا خواهش کردم که حاج آقا، در مورد این موضوع که صدا و سیما این جوری گزارش بدهد. من خواهش می‌کنم شما تذکر بدهید. ایشان به بحث ورود کردند. با مسؤولش صحبت کردند. آن مسؤول گفت به ما گفتند صحبت‌های قبلی آقای جلیلی را پخش نکنید. امروز را ضبط کنید و پخش کنید. ببین، همین جوری نگفته. من هم واقعاً نمی‌خواستم بگویم ولی دیدم حق این سید دارد خورده می‌شود دارم این را می‌گویم. این برگرفته از صحبت امروز صبح است که من از ایشان خواهش کردم این موضوع را مدیریت کند. می‌گوید به ما گفتند قبلی را پخش نکنید. امروز را ضبط کنید و کامل پخش کنید. ایشان باید این وسط چه بگوید. یعنی می‌خواهم بگویم این اتفاق افتاده. بعد ایشان یک حرفی می‌زند. دوتا بهش حمله می‌کنند. بالاخره یک نظری می‌دهد دیگر. ببخشید.

ـ دوستان صبر کنید. من اجازه نمی‌دهم. آقای بذرپاش اجازه نمی‌دهم. شما نگاه بکنید.

س:‌ آقای زاکانی حضرتعالی رئیس جلسه هستید. هر جوری جمع فرمودید ما مطاع هستیم.

ـ بعضی‌ها ممکن است کار کمیسیون را شوخی بدانند. بنده کار کمیسیون را جدی می‌دانم. جدی می‌دانم و این را یک بار مسؤولیت تاریخی روی دوش جمع می‌دانم. من خواهش می‌کنم دوستان اجازه بدهند ما جلو برویم. واقع امر هم بنده نخواستم جسارتی بکنم. من خواهش کردم. چون هیچ یک از استدلال‌های مغزی خود بنده گیر نیست. من نمی‌توانم راجع به هیچ کس قضاوت و داوری بکنم ولی راجع به خودم که می‌توانم داوری بکنم. بنده می‌خواهم آن قسمتی که برای مملکت مهم است و مطلوب است. این مطلوب برای مردم روشن بشود. آن بخشی هم که نامطلوب است برای مردم روشن بشود. برای مردم روشن بشود.

این جا که دیگر سال هزار و دویست و شش نیست که کسی یک عهدنامه‌ای را بنویسد و کسی نتواند به سراغش برود. کسی یک عهدنامه دیگری بنویسد. ما بعد از دویست سال بهش بد بگوییم و بگوییم چرا این جوری شده. مملکت ولی فقیه دارد. ولی فقیه هم فرموده‌اند که رأی مجلس متّبع است. ما هم از سوی نمایندگان مسؤولیت گرفتیم. من خواهش می‌کنم اگر اجازه بدهید این گزارش داده بشود. ما فردا توی هیئت رئیسه مطرح می‌کنیم. اگر باز هم فرصت بخواهد چشم آقای دکتر زاهدی، باز هم فرصت بخواهد ما توی هیئت رئیسه مطرح می‌کنیم.

س: همه چیز که در هیئت رئیسه نمی‌شود. اگر ما توی این جمع به یک نتیجه‌ای برسیم. واقعاً فرمایش آقای دکتر به گونه‌ای تند تند و سریع می‌رود. ما برداشتی پیدا نمی‌کنیم. حتی اگر شما اصل فایلش را هم به ما بدهید، چون ما الآن محتوا را خوب متوجه نمی‌شویم، از آن فایل استنباط خوبی نمی‌کنیم.

ـ آقای دکتر، ما از آقای دکتر جلیلی خواهش کردیم که جوری نگویند که ما متوجه نشویم. من که دفعه سوم است دارم عرض می‌کنم. خواهش من از دوستان این است که تحمل بکنند. ما این مطلب را دریابیم. پیشنهاد خود من فردا برای هیئت رئیسه این است که در هفته آینده اگر تصویب شد در محضر دکتر جلیلی باشیم، حتماً محضر آقای دکتر جلیلی و دوستانشان قبل از دیدار با آقای عراقچی باشیم که ما دریافت‌مان را بکنیم و اگر سؤالی بود از آن دوستان بپرسیم. این نوبتی که آنها اول می‌آیند صحبت می‌کنند و دوستان دوم می‌آیند صحبت می‌کنند، این نوبت را دفعه آخر به هم بزنیم که در حقیقت ما آخرین حق را به تیم مذاکره‌کننده بدهیم.

س: آقای دکتر من می‌خواهم از نظر شکلی بگویم. ببینید، بحثی که قرار است در دوازده ساعت ارائه بشود، وقتی که ایشان بخواهد فشرده‌اش بکند و کل این بحث را مثلاً در شش ساعت بگوید. وقتی شما تایم دوم بهش بدهید، دوباره بگویید ما یک شش ساعت دیگر بهت وقت می‌دهیم. آن طرف هرگز نمی‌تواند. چون یک بار کل این بحث را در شش ساعت آورده. دوباره بخواهد این کار را بکند. به نظر من باید از اول معلوم بکنید که ایشان مثلاً کلاً هشت ساعت وقت دارد. دیگر هم نمی‌تواند روی این موضوع برگردد. یا کل دوازده ساعت را بدهید یا بگویید در همین شش ساعت باید ببندد. والا شما یک بار الآن وقت بدهید. بگویید ما فردا تصمیم می‌گیریم. دوباره یک وقت دیگر به شما می‌دهیم. آن گوینده فرصت را از دست می‌دهد و نمی‌تواند خوب منتقل بکند.

س: البته من عذرخواهی می‌کنم حاج آقا ابوترابی. ما که از پشت پرده اطلاعی نداریم که چه اتفاقی می‌افتد. شما اطلاع دارید ولی واقع مطلب ما دو سه نفر این جا دیدیم که مطالب خیلی تند گفته می‌شود. گفتیم آرامتر. شما می‌فرمایید برای تلویزیون است. آقای زاکانی ما واقعش بالاخره فردا می‌خواهیم رأی بدهیم. بعد هم من خواهش می‌کنم. ما چند روز است خدمت شما هستیم. خدمت همه همکاران عزیز ارادت هم دارم. ما هم در این جلسات احساس تکلیفی می‌کنیم. بیکار که نیستیم از قم بلند شویم توی این جلسه بیاییم ولی واقعاً این طوری برخورد نکنید. این جا نماینده و نماینده‌تر که نداریم. شما عضو هستید و حق رأی دارید. ما فقط یک حق رأی نداریم. خواهش من این است که دوستان در برخوردها یک مقدار مراعات کنند.

ـ من ممنون شما هستم ولی واقع امرش برای ما افتخار است که خدمت شما هستیم که از قم می‌آیید و سایر دوستان. می‌آیید و نشان می‌دهید که یک احساس مسؤولیتی دارید. خواهش ما این است که این پانزده نفر که دارم می‌گویم نماینده و نماینده‌تر نیست. یک مسؤولیتی روی دوششان گذاشته شده. ما باید از جنابعالی کمک بگیریم اما در نهایت امر باید این پانزده نفر به یک جمع‌بندی برسند. من خواهش می‌کنم اگر این را لحاظ کنید. بنده از جنبه مثبتش عرض کردم. آقای جلیلی، شما بفرمایید.

جلیلی: با اجازه از آقای زاکانی و دوستان و آقای تاج گردون. این نکته‌ای هم که آقای تاج‌گردون فرمودند. اتفاقاً برای ما هم موجب تشکر است که اگر صلاح دانستند بحث‌های جلسه قبلی ما هم پخش بشود و این طور نباشد که آنها نماند ولی حالا هر طوری که دوستان خودشان پیگیری می‌کنند و من از این پیگیری جناب آقای تاج گردون تشکر می‌کنم.

بحثی که مطرح است. در بخش هسته‌ای یکی از نکاتی که مهم است به آن توجه بشود این است که در این جا یک بحثی مطرح شده. یک محدودیت‌های هشت ساله است. برای هشت سال. اگر دوستان خاطرشان باشد. حضرت آقا در سخنرانی دو تیر فرمودند ده سال یک عمر است و ما نباید زمان ده سال را بپذیریم. یکی از نکات مورد توجه ایشان بود. در این جا این طور مطرح شد. بعضاً شاید این طور تصور بشود که این هشت سال بیشتر نیست.

خواهش من این است که بند یک صفحه پنج را ملاحظه بفرمایید. بند یک در ذیل بند هسته‌ای.  چیزی که آمده بیان می‌کند. البته تمام اینها روی این صفحه وجود دارد که سعی کردیم دقیق از آن جا بیاوریم. در این جا وقتی که می‌گوید هشت سال، به صراحت بیان می‌کنید  هشت سال اول و نکست استیج مرحله بعد از آن. یعنی یک بحث هشت سال اول را مطرح می‌کند که در این جا هم متن فارسی و هم متن انگلیسی‌اش هست. بعد بیان می‌کند که این هشت سال یک مرحله بعد دارد. یک استیجی دارد که فالو می‌شود. دنبال می‌شود. با چی. شروع می‌کند. می‌گوید این محدودیت‌هایی که در این هشت سال اول ذکر شده است، در مرحله بعد دنبال می‌شود که حالا آن را عرض خواهم کرد. آن موقع می‌آید برای این یک ویژگی‌هایی را قرار می‌دهد. آن سند دیگری که عرض کردم دوستان مجلس باید حتماً مطلع باشند و در جریان قرار بگیریند این جا است. صحبت از یک برنامه بلند مدت ایران می‌کند. طرح بلند مدت ایران. می‌گوید در آن برنامه غنی‌سازی، فعالیت‌های مرتبط با غنی‌سازی، برنامه تحقیق و توسعه غنی‌سازی.    می‌گوید در آن جا که در اعلامیه ایران ارائه می‌شود، باید این محدودیت‌ها در آن هشت سال بعد ادامه پیدا کند. این یک نکته مهم است که خواهش می‌کنم دوستان به آن توجه بکنند.

آن وقت برایش شرایطی قرار می‌دهد. ادامه پیدا کردن این چی است. می‌گوید باید یک رشد تدریجی داشته باشد.یک حرکت گام به گام و با سرعت معقول باشد. به اصطلاح ریزنه و مهمتر این که می‌گوید باید مطابق با نرم‌های عدم اشاعه باشد. این را در مقدمه ذکر کرده. یعنی می‌گوید آن دوره بعد که فالو می‌شود و بعد از هشت سال دنبال می‌شود، رشدش باید تدریجی باشد. گام به گام باشد. با سرعت معقول باشد. نکته مهمتر این که می‌گوید مطابق با نرم‌های عدم اشاعه. خود این مفهوم نرم که ما این جا قرمز کردیم، این اصلاً یک بحث مبهم و قابل تفسیر است. نمی‌گوید مطابق با حقوق در ام‌پی‌تی، مطابق با مقررات امی‌پی‌تی و اینها. می‌گوید نرم‌های بین‌المللی که اعم از آن هستند و بحث‌هایی که دامنه‌اش مفصلتر است.

شما در همین جا می‌بینید که به پیوست یک ارجاع داده. خواهش من این است که بند پنجاه و دو پیوست یک را بیاورند. صفحه‌اش را خودشان پیدا کنند. در بند پنجاه و دوی پیوست یک چه می‌گوید. می‌گوید این برنامه که در هشت سال بعد هم ادامه پیدا می‌کند. شما باید راجع به ماهیتش، دامنه‌اش، میزان غنی‌سازی و فعالیت‌های آرندی‌تان، تحقیق و توسعه‌تان، این را باید آژانس تأیید بکند. آن وقت نکته مهمش این است که در پاورقی همان بند پنجاه و دو پیوست یک می‌گوید شما باید بیایید این را با اعضای کمیسیون مشترک یعنی آن هشت کشور. این برنامه‌تان را برای بعد از هشت سال چه ماهیتش، چه دامنه‌اش، چه میزان غنی‌سازی و چه فعالیت‌هایش شیر کنید. باید با آنها مشارکت کنید. یعنی می‌گوید بعد از آن هم این برنامه باید این گونه دنبال بشود. این نکته که این جا آوردیم. البته این همان چیزی بود که آمریکایی‌ها در فکت شیف مطرح کرده بودند که باید با پنج به علاوه یک شیر بشود. در لوزان نبود. با یک تغییراتی در این جا آمده که ایران به آژانس اجازه می‌دهد تا محتوای برنامه غنی‌سازی و تحقیق و توسعه خود را. گفتیم که مربوط به این هشت سال نیست و بعد از هشت سال ادامه پیدا می‌کند. نکست استیج را همان گونه که برای بخش اول    ایران ارائه شده را باید با اعضای کمیسیون مشترک به اشتراک بگذارد.

حالا اینها چی است. طبق این برنامه‌ای که ملاحظه می‌فرمایید. نکاتی که این جا آمده چی است. الآن دارم طبق این برجام عرض می‌کنم.

یعنی بعد از سال دهم یعنی بعد از هشت سال چه اتفاقی می‌افتد. حالا می‌گوییم این محدودیت‌ها برای هشت سال پذیرفته شد. نکته‌ای که وجود دارد این است که آن وضعیت واقعی غنی‌سازی طبق همین سند که با هم بخوانیم و جلو برویم. این که می‌گوید بعد از هشت سال. یعنی می‌گوید شما باید این نسل یک سانتی‌فیوژهایتان را فید اوت 31/14/1 بکنید. اینها باید خارج بشود. سانتی‌فیوژهای آی ار تو ام‌ات را می‌گوید اجازه نداری استفاده کنی و تولید کنی. آی آر چهارت را نمی‌توانی تولید کنی. آی آر پنجت را اجازه تولید نداری. اینها همه بعد از هشت سال و ده سال است ها. عدم اجازه تکمیل عملیات تحقیق و توسعه سانتی‌فیوژهای آی آر شش، آی آر هشت و تولید صنعتی‌اش که حالا توضیح خواهم داد چیست.

نکته‌ای که خواهش من این است دوستان توجه کنند. یکی از این بحث‌هایی که عرض کردیم حتی در توافق ژنو و در آن گام نهایی این بود که برای بحث تحقیق و توسعه محدودیتی قرار داده نشده بود. در آن جا می‌شد انجام بدهیم. قرار بود دیگر در دستور کار نباشد ولی در این جا آمده که نمی‌شود و گفته روی سانتی‌فیوژهای بالاتر از نسل آی آر هشت هم اجازه تحقیق و توسعه وجود ندارد.

بند شصت و سه پیوست یک را نگاه بکنید. در آن جا آمده. من این را برایتان می‌خوانم. انگلیسی‌اش هم کنارش هست. می‌گوید ایران بر اساس برنامه خودش در پایان سال هشتم تولید سالانه دویست عدد ماشین آی آر هشت و آی آر شش را از هر نوع بدون روتور سال دهم شروع خواهد کرد. یعنی شما می‌توانید از پایان سال هشتم سالی دویست‌تا آی آر شش و آی آز هشت تولید بکنید. تازه بدون روتور. این عملاً یعنی چی.

بعد می‌گوید ایران بعد از سال دهم ماشین‌های سانتی‌فیوژ کامل را به همین مقدار در سال تولید خواهد کرد. یعنی دیگر روتور هم داشته باشد. تا نیازهای غنی‌سازی و تحقیق و توسعه غنی‌سازی خود را برآورده سازد. بحثی که وجود دارد این است که آنها دنبال این هستند که بعد از سال دهم هم می‌گوید شما سالی دویست‌تا از هر کدام می‌توانید تولید بکنید. بعد تا کی. زمان نمی‌دهد. این یکی از آن نکات بسیار مهم و اساسی است. یعنی می‌گوید بعد از این هم شما فقط می‌توانید سالی دویست‌تا آی آر شش و سالی دویست‌تا آی آر هشت تولید بکنید. این می‌شود آن حقی که برای شما پذیرفته شده یا به عبارتی همان طور که عرض کردم اجازه داده شده است.

س: یعنی چهارصدتا دیگه.

جلیلی: بله. دویست‌تا آی آر هشت و دویست‌تا آی آر شش. آن وقت یک نکته‌ای را مطرح می‌کند که جالب و قابل توجه است. می‌گوید ایران تا زمانی که این ماشین‌ها مورد نیاز باشد، حالا فردو که هیچی. در نطنز هم باید در زیر زمین نباشد. باید روی زمین باشد. که چی. یعنی به راحتی بتواند مورد هدف قرار بگیرد. این که می‌گوید بر روی زمین قرار بگیرد خودش از آن نکات قابل تأمل است.

حالا من می‌خواهم این جا عرض کنم اگر این به چهارصد دستگاه محدود بشود. دویست‌تا آی آر هشت و دویست‌تا آی آر شش. نتیجه‌اش چه می‌شود. نکته‌ای که وجود دارد این است که آی آر هشت. من آی آر هشت را از دوستان سؤال کردم. دوستان می‌گویند معمولاً بیست سو می‌تواند تولید داشته باشد. یعنی کیفیت آن بیست سو است. برادرمان آقای صالحی بیان می‌کردند. ما گفتیم حد اعلایش چی است. گفتند بیست و چهار سو. ما بیست و چهار سو حساب کردیم. آی آر شش هم ده سو است. یعنی اگر شما حساب کنید با تولید سالانه دویست دستگاه از هر کدامش یعنی دویست‌تا آی آر هشت بیست و چهار سو و دویست‌تا آی آر شش ده سو. اگر شما بخواهید نیازی که کشور امروز دارد. یعنی صد و نود هزار سو که نیاز امروز ما است. عملاً بیست و هشت سال بعد از سال یازدهم یعنی بعد از ده سال موفق خواهید شد. یعنی یک چیزی نزدیک به چهل سال دیگر تأمین خواهد شد. این تازه صد و نود هزار سو است. این که مثلاً می‌گوییم یک میلیون سو داشته باشیم. تازه اگر هر دوتای اینها موفق پیش برود و کار بکند، با این فرمول صد و چهل و هفت سال دیگر می‌شود. بعد از ده سال که می‌شود صد و پنجاه و هفت سال زمان نیاز دارد که این کار انجام بشود.

حالا اگر فقط بخواهیم به آی آر هشت تنها اکتفا بکنیم. چون ممکن است بگویند آی آر شش نمی‌شود. با این محدودیتی که وجود دارد به همین نسبت زمان‌ها خیلی متفاوت می‌شود. یعنی پنجاه سال بعد می‌شود نیاز امروز کشور را تأمین کرد یا اگر با آی آر شش باشد که نود و پنج سال می‌شود ولی ما آن حد اعلی را گرفتیم که آی آر هشت با بیست و چهار سو کار بکند. آی آر شش هم کار بکند. با هم هم کار بکنند. چهارصدتا در سال تولید بشود. این یک بحث اساسی است.

محدودیت‌هایی دیگری که ما در این توافق بعد از هشت سال آوردیم چی است. گفتیم همه سوخت مصرفی به خارج برود. به نیروگاه‌های الآن یا آتی که خواهد بود. نیروگاه‌های تحقیقاتی همین طور. عدم بازفراوری سوخت مصرفی، عدم تحقیق  و توسعه، عدم بازفراوری، عدم ساخت ؟ بازفراوری. عدم تحقیق و توسعه روی ماشین‌های جدید. چون می‌دانید. این بحث روی ماشین‌های جدید می‌گوید شما می‌توانید به صورت شبیه‌سازی با کامپیوتر انجام بدهید اما اگر بخواهید روی آن تست مکانیکی انجام بدهید. تزریق گاز نه، حتی تست مکانیکی. می‌گوید در این صورت باید به کمیسیون مشترک ببرید و با اجماع رأی بگیرید. یعنی اگر یکی از این کشورها مخالفت بکند، شما دیگر این امکان را نخواهید داشت.

عدم ساخت سایت جدید غنی‌سازی. اینها همه چیزهایی است که در این جا پذیرفته شد. یکی از بحث‌ها راجع به آب سنگین این است. بند نه متن اصلی را که نگاه بکنید. می‌گوید ایران برنامه دارد و اتکا فقط بر اب سبک باشد. البته این را در این جا نمی‌گوید. فقط می‌گوید ایران برنامه دارد که با همکاری فلان در اتکا بر آب سبک برای رآکتورهای تحقیقاتی و تولید برق خودش حرکت بکند. آن موقع توی ضمیمه که می‌آید فقط را مطرح می‌کند. می‌گوید سازگار با برنامه خود ایران توسعه رآکتورهای فلان را با تکیه بر فقط استفاده از رآکتورهای آب سبک.

س: این بند چند است؟

جلیلی: بند شانزده ضمیمه یک. اینها را دیگر پیدا کنید. در ترجمه‌ای که آمده بود. این نکته‌ که بود فقطش جا افتاده بود. انشاءالله در این نسخه جدید اصلاح شده باشد.

س: این جا فقط ندارد.

جلیلی: در صورتی که انگلیسی‌اش را ملاحظه می‌فرمایید. نوشته انلی د لایت واتر. یعنی می‌گوید فقط آب سبک. در ترجمه‌ای که برای ما آمده بود ظاهراً این کلمه فقط افتاده بود. دوستان گفتند نسخه‌های بعد را اصلاح می‌کنند.

همین جا هم بحث غنی‌سازی بیست درصد. یکی از نکاتی که جالب است. دوستان توجه بفرمایند. این غنی‌سازی بیست درصد که انصافاً فرمودند یکی از موارد مقایسه. این بحث واقعاً مربوط به فرد و اینها نیست. واقعاً این شهدای بزرگوار هسته‌ای ما که تلاش کردند. این غنی‌سازی بیست درصد، هم خود غنی‌سازی و هم تبدیل به صفحات سوختش انجام شد. ما طبق این پذیرفتیم که دیگر هیچ گاه غنی‌سازی بیست درصد نداشته باشیم. حتی برای تأمین نیاز داخل خودمان. این را باید از خارج بخریم. حالا نکته جالب و قابل توجهش این است که می‌گوید حتی اگر شما این را می‌خواهی و می‌خواهی بخری، باید اعلام کنی. در محموله‌هایی که در هر نوبت بیشتر از پنج کیلوگرم نخواهد بود. ما پنج کیلو پنج کیلو به شما می‌دهیم. بعد می‌گوید این پنج کیلو را چه وقت خواهیم داد.

وقتی که بگویند آن محموله قبلی با اکسید آلومینیوم مخلوط شده و برای نمونه‌های هدف مصرف شده. آن موقع پنج کیلوی بعد را می‌دهیم. برخی نکات هست که به نظر من از این جنبه قابل توجه است. برخی نکاتی که به یک نوعی تحقیر یک نظام است. ما امکان بیست درصد را داریم. آن هم زیر نظر آژانس. الآن هم این را تعطیل کردیم. بعد می‌گوید برای نیاز خودت هم نه. حق نداری و باید از ما بگیری. ما هم به تو این طوری می‌دهیم. پنج کیلو پنج کیلو می‌دهیم. چون می‌دانید. مثلاً رآکتور تهران حدود صد و بیست کیلو نیاز دارد که این باید عوض بشود. یک نکته‌اش هم این است که اگر آنها ندهند شما حق ساختن ندارید. می‌گوید حالا باید برود سیرش طی بشود که از آنها بخریم.

این بحثی بود ک من به طور اجمال در مورد هسته‌ای بیان کردم. این تنازلاتی که داشتیم و این وضعیتی که در مسأله هسته‌ای ما وجود دارد.

س: اقای دکتر، این بند چند بود؟

جلیلی: من خواهشم این است که اینها را نگاه کنید. من الآن نمی‌توانم یکی یکی بگردم و پیدا بکنم.

ـ صفحه سی و سه، بند شصت.

جلیلی: کنارش نوشته شده. بند شصت آن جا هست. می‌گوید ایران به منظور خرید سوخت برای رآکتور تهران و نمونه‌های هدف ساخته شده از اورانیوم‌ غنی‌شده عقد یک قرارداد تجاری با نهادهای خارج از ایران را دنبال خواهد کرد. می‌گوید در صورت نیاز پنج به علاوه یک جمع‌بندی و اجرایی شدن این قرارداد را فقط می‌گوید تسهیل می‌کند. ؟؟؟08/25/1   می‌کند. نمی‌گوید می‌آیند تعهد می‌دهند. می‌گوید اگر امکان تأمین این قرارداد فراهم نشد، آنها این مقدار اکسید را منحصراً به منظور سوخت رآکتور تهران و فلان در محموله‌هایی که بیش از پنج کیلوگرم در هر نوبت نخواهد بود تأمین می‌کند و هر محموله زمانی تأمین خواهد شد که آژانس تأیید بکند محموله قبلی استفاده شده.

باقری: اگر آنها ندهند ما نمی‌توانیم بسازیم. یعنی خط تولیدش در آن جا است.

جلیلی: نکته بعدی در بحث دسترسی‌ها، نظارت و بازرسی‌ها است. در فرمایشات حضرت آقا چه در 20/1 بیان فرمودند و این اطلاعیه‌ای هم که اخیراً دفتر مقام معظم رهبری صادر کرد که ملاک فرمایشات ایشان در این تاریخ‌ها است. 20/1 و اینها است. ایشان فرمودند که به هیچ وجه اجازه داده نشود. این آن سخنرانی است که در همین اطلاعیه یک هفته پیش دفتر روی نظر ایشان تأکید شد. که اینها به بهانه نظارت به حریم امنیتی و دفاعی کشور نفوذ کنند. مطلقاً. مسؤولین نظامی کشور به هیچ وجه مأذون نیست که به بهانه نظارت و به بهانه بازرسی و مانند این حرف‌ها بیگانگان را به حریم و حصار امنیتی و دفاعی کشور راه بدهند. من این جا انصافاً به لحاظ یک برآورد کارشناسی عرض می‌کنم. تمام خطوط قرمزی که مقام معظم رهبری تعیین فرمودند، در حقیقت تأمین‌کننده و تضمین‌کننده عزت، امنیت و پیشرفت کشور است. یک منطقی دارد. برای این است که امنیت کشور تأمین بشود. برای این است که مسیر پیشرفت کشور متوقف نشود و عزت نظام حفظ بشود. باز در دانشگاه امام حسین هم همین بحث بود که اجازه نمی‌دهیم از هیچ یک از مراکز نظامی از سوی بیگانگان بازرسی صورت بگیرد. ایشان تأکید داشتند که هیچ شیوه نظارتی غیر متعارف که جمهوری اسلامی را به یک کشور اختصاصی، همان استثنا بودن از لحاظ نظارت تبدیل می‌کند به هیچ وجه مورد قبول نیست. فرمودند همین نظارت‌های متعارفی که در همه دنیا معمول است، این جا هم همان نظارت‌ها باشد و نه بیشتر.

حالا این جا می‌خواهیم این را بررسی کنیم که آیا این نظارت‌ها متعارف است یا بیشتر است یا کمتر. نظارت‌هایی که وجود دارد و اشاره کردم این جا یک کم بیشتر توضیح می‌دهم. اگر آن جا یک کم سریع بود، این جا مشخص‌تر بشود.

ببینید، یک نوع نظارت‌ها نظارت‌هایی است که طبق ام‌پی‌تی و پادمان بین کشورها و آژانس برقرار است. این چی است. این است که هر کشور عضو ام‌پی‌تی اعلام می‌کند که من این مواد و این فعالیت‌های اظهارشده را دارم. او هم می‌آید این را بررسی می‌کند که از مقاصد صلح‌آمیز انحراف نداشته باشد. با آن سازوکاری که وجود دارد. موادی که اعلام شده و فعالیت‌هایی که اعلام شده است. این طبق ام‌پی‌تی. فراتر از ام‌پی‌تی در پروتکل چی است. اگر کشوری پروتکل را امضا کند. این چیزی که اضافه بر آن است، این است که اجازه می‌دهد آژانس مواد و فعالیت‌های اظهار نشده هسته‌ای را هم بررسی کند و فقدان آن را اعلام کند. این طبق پروتکل است.

پس چی شد. یکی اعلام عدم انحراف مواد هسته‌ای اظهار شده طبق پادمان. طبق پروتکل هم اعلام فقدان مواد و فعالیت‌های اظهار نشده. ما در این جا آمدیم فراتر از اینها چیزهایی را پذیرفتیم. من آنها را عرض می‌کنم. یعنی علاوه بر این که فقدان مواد و فعالیت‌های اظهار نشده هسته‌ای، ما پذیرفتیم که نظارت بر اجرای تعهدات ما طبق برجام که این خودش یک دامنه وسیع دارد. یعنی چی. مثلاً عدم انجام فعالیت‌های مغایر با این برجام. آن جا مثلاً گفته شما باید از دوربین‌های فلان استفاده نکنید. حالا آژانس اجازه دارد بیاید عدم فعالیت شما در آن جا را بررسی بکند که آیا در فلان جا مغایر این هست یا نیست که توضیح خواهم داد. یعنی طبق این جا در همین گزارشی که آژانس چند روز پیش صادر کرد. این را ملاحظه بفرمایید. گفته شده که شما باید دسترسی، نظارت و بازرسی را در اختیار آژانس قرار بدهید.

وقتی که آژانس می‌گوید دسترسی، این چهار محور را شامل می‌شود. یعنی اسناد، اطلاعات، اگر اسناد و اطلاعات را با هم یکی بگیریم. تجهیزات، اماکن و افراد. این آن چیزی است که آژانس می‌گوید من اینها را دسترسی بخواهد بهش. حالا ما در این جا آمدیم یک سری نظارت‌ها و بازرسی‌های ده‌ساله، پانزده ساله، بیست ساله، بیست و پنج ساله را پذیرفتیم که اینها فراتر از پروتکل است. حضور طولانی مدت آژانس را با تکنولوژی‌های پیشرفته در ایران پذیرفتیم که اینها فراتر از پروتکل است و نظارت دائمی با پذیرش اجرا و تصویب پروتکل الحاقی و کد اصلاحی سه ممیز یک. اینها وجود دارد. حالا موارد و مصادیق اینها زیاد است. اگر اجازه بدهید من این جا را فقط نشان بدهم و یک اشاره‌ مختصری بکنم. دوستان در کمیته‌ها روی آن بیشتر بررسی بکنند.

مثلاً می‌گوید راستی‌آزمایی و انطباق فعالیت‌های تحقیق و توسعه ما منحصراً بر مبنای تکنولوژی سانتی‌فیوژ گازی باشد. این که محرومیت از تولید یا تحقیق و توسعه جداسازی ایزوتوپی اورانیوم با روش غیر سانتی‌فیوژ گازی. یعنی شامل سیستم‌های لیرزی، الکترومغناطیسی، تبادل شیمیایی، نفوذ گازی، ورتکس و آیرو دینامیک و سایر فرایندهای مشابه می‌شود. اینها همه توی این آمده. در برجام آمده و بهش اشاره شده. گفته شما اینها را نمی‌توانید. آن وقت چون به او اجازه داده شده مغایر با برجام را باید بررسی بکند یعنی اجازه دارد هر جایی را بخواهد برود بررسی بکند که آیا مغایر با آن صورت می‌گیرد یا نمی‌گیرد. مثلاً در فلان آزمایشگاه، در فلان دانشگاه، در فلان کارگاه این کارها انجام می‌شود یا نه.

حالا چیزهایی که اضافه است. مثل دسترسی روزانه که این باز فراتر از پروتکل است. ما قبول کردیم که روزانه انجام بدهیم و بحث‌های این فرمی که وجود دارد. چون اینها خیلی زیاد است، دوستان نگاه بفرمایند که ازش رد بشویم. چون می‌خواهم بحث‌های مهمتر را خدمتتان توضیح بدهم که مطرح شده. مثلاً این حضور با تکنولوژی پیشرفته یعنی چی. جمع‌آوری خودکار داده‌های ثبت شده و بحث‌هایی که وجود دارد.

نظارت و بازرسی بیست ساله بر تولید قطعات سانتی‌فیوژ که فراتر از پروتکل است. آمده که اقدامات لازم برای محدودسازی و مراقبت روی لوله‌های روتور و پیلوت. اول باید اینها را یک گزارش ارائه بدهد. همین طور نظارت بیست و پنج ساله بر کنسانتره سنگ معدن که این باز فراتر از پروتکل است و بیست و پنج سال پذیرفته شده.

خواهش من این است که این جا را توجه بفرمایید. پس گفتیم علاوه بر آن متعارف و پروتکل الحاقی ما یک چیزهای غیر متعارف را هم پذیرفتیم. یکیش همین اجرای کامل درخواست‌های فراپروتکلی آژانس است. یعنی اگر آژانس می‌گوید من این دسترسی‌ها را می‌خواهم، این را مطلق می‌گوید. حالا این را بعد اشاره خواهم کرد.

متأسفانه این در قطعنامه شورای امنیت که تحت ماده چهل و یک آمده و الزام‌اور هم آمده. این جا آمده. در همان قطعنامه‌ای که ذیل ماده چهل و یک در قطعنامه 2231 آمده. می‌گوید ایران باید شل   می‌گوید ایران باید کامل با همه خواسته‌های آژانس همکاری بکند. بعد نکته‌اش این است. می‌گوید ؟؟؟ در گزارش‌های آژانس. حتی نمی‌گوید این گزارش‌ دو هزار و یازده که موضوع پی‌ام‌دی است. یعنی از حالا سالی چهارتا گزارش که می‌دهد. آخرینش همین گزارشی که الآن اشاره خواهم کرد. در آن جا همین را مطرح می‌کند که شما باید به آنها هر آن چه خواست‌هایی که برای دسترسی به اسناد، افراد، اطلاعات، امکانات بدهید.

حالا توضیح خواهم داد که اگر ندهیم چه می‌شود. مثلاً بگوییم نه. او بگوید. مگر ما الزام داریم. توضیح می‌دهم چه خواهد شد. علاوه بر این که گفتیم آن درخواست‌های فرا پروتکلی‌اش و آن عدم فعالیت‌های مغایر توافق جامع، یکی از بحث‌هایی که وجود دارد و در این جا آمده این است که ما این حق را نه تنها برای آژانس قرار دادیم بلکه برای هر کشوری که برای شما یک سری اقلام را صادرکننده است.

این را اشاره خواهم کرد. این اقلام نزدیک سیصد صفحه است. اقلامی که مصارف دوگانه دارند. می‌گوید این اقلامی که سیصد صفحه است و مصارف دوگانه دارند. مثلاً در بحث‌های پزشکی ما برخی چیزهایی داریم که دوگانه است. من یادم هست. یک زمانی بحث تولید واکسن بود. سانتی‌فیوژهایش را نمی‌دادند. می‌گفتند این دوگانه است. مثلاً سوئیس نمی‌دهد. ممکن است در کشاورزی باشد. در صنعت باشد. در صنایع مختلف. می‌گوید این سیصد صفحه قلم کالا را نه تنها آژانس بلکه آن کشوری که دارد صادر می‌کند اجازه دارد که بیاید هم مکان استفاده‌اش را و هم کاربری نهایی‌اش را راستی‌آزمایی کند. این اجازه قرار داده شده. اجازه هم نیست. می‌گوید حق دارد بیاید کاربری و استفاده نهایی و مکانی که از اینها استفاده می‌شود را راستی‌آزمایی کند. این را راستی‌آزمایی کند. این یکی از آن بحث‌هایی است که وجود دارد.

در بحث حل و فصل ابعاد پی‌ام‌دی و استفاده نظامی هم باز سازوکار غیر متعارفی تعریف شده و خود پروتکل الحاقی که باز با یک سازوکار خاص و غیر متعارفی مطرح می‌شود. این در قطعنامه آمده. می‌گوید همه گزارش‌های آژانس که مطرح می‌شود را شما موظف هستید درخواست‌هایی که آنها دارند را به طور کامل برآورده کنید. یعنی فراتر از توافق‌نامه پادمان یا پروتکل الحاقی. آن وقت می‌شود ورود به حوزه‌های مختلف. چون می‌گوید باید به اسناد، اماکن، افراد و اطلاعات دسترسی قرار بدهی.

مثلاً اگر ما فقط ده سال آینده را بخواهیم بگوییم طیق این قطعنامه. حالا اگر فرض بگیریم که این قطعنامه جدید ما را فقط تا ده سال زیر بند چهل و یک نگه می‌دارد. آژانس سالی چهارتا گزارش صادر می‌کند. شما باید برای این چهل‌تا گزارش همه آن دسترسی‌های لازم را در اختیار آژانس قرار بدهید.

حالا نکته‌ای که این جا وجود دارد. آن نکته دیگری که عرض کردم می‌گوید فعالیت مغایر برجام نداشته باشید. این جا در بند پانزده متن اصلی آمده که سازوکار قابل اتکا برای رفع سریع نگرانی‌های آژانس در زمینه دسترسی. یعنی اگر آژانس آمد یک جایی گفت من دسترسی می‌خواهم. می‌گوید باید سازوکار قابل اتکا برایش انجام بدهی. برای چی. برای عدم انجام فعالیت‌های مغایر با توافق جامع. این عدم‌ها چی است. این عدم‌ها خودش یک فهرست فراوانی است که این جا آورده‌ایم. یعنی مثلاً می‌گوید عدم طراحی، عدم ساخت، عدم دستیابی، عدم استفاده مثلاً از سیستم‌های چاشنی انفجاری چند نقطه، عدم فلان. اینها برای توسعه تجهیزات انفجار است. این مانند دوربین‌های با سرعت بالا، دوربین‌های فریم دوربین‌های اشعه ایکس. اینها چیزهایی است که شما پذیرفتید. او می‌گوید شما این را نباید داشته باشید.

مثلا عدم انجام غنی‌سازی از طریق روش‌های لیزر، الکترومغناطیس و اینها. اگر او بخواهد بیاید مغایریت این عدم‌ها را ببیند، باید به او دسترسی بدهی تا همه اینها را بررسی بکند. حالا اگر او ادعا کرد که من باید فلان جا را ببینم که آیا این عدم هست یا نیست. اینها آن چیزی است که باز می‌کند. همین استفاده از این اقلامی که عرض کردم. مواد، تجهیزات، کالاها و فناوری‌های دو منظوره برای فعالیت‌های مغایر با توافق جامع. هم عدم استفاده‌اش، هم عدم اکتسابش، هم عدم پیگیری خریدش خارج از آن کانال مربوطه. عدم پیگیری سلاح هسته‌ای، عدم غنی‌سازی در غیر سایت نطنز. اینها همه مجموعه‌هایی است که برای آن یک طیف وسیعی را باز می‌کند در این کارهایی که وجود دارد.

یکی از بحث‌هایی که این جا پذیرفته شده این است که آن اقلام دوگانه، هم اقلامش، موادش، تجهیزاتش، کالاهایش، فناوری‌هایش، برای اینها باید از شورای امنیت کسب مجوز بشود و تصویب مورد به مورد باشد تا بعد از این که اجازه داد، تازه هم آژانس و هم آن کشوری که این را به شما صادر کرده اجازه پیدا می‌کنند که بیایند و این را راستی‌آزمایی بکنند. یعنی بازرسی و تأیید بکند. یعنی آن موقع هر کشوری حق دارد که بیاید و این کار را انجام بدهد.

س: نصب کند یا بازرسی بکند؟

جلیلی: نه خیر. نصب و اینها که شکل عادی‌اش است. علاوه بر آن اجازه دارد بیاید راستی‌آزمایی بکند. یعنی بازرسی و تأیید بکند که دارد برای همان منظور استفاده می‌شود. ممکن است بیاید راستی‌آزمایی بکند و بگوید درست بود اما به این بهانه کشورها و هر کسی که این سیصد صفحه قلم را به شما می‌فروشد، اجازه پیدا می‌کنند وارد حوزه‌های شما بشود و بگوید من طبق این آنجام دادم.

س: یعنی این شرط فقط مربوط به ایران است؟

جلیلی: شرط نیست. فراتر از شرط است. یعنی می‌گوید بعد از این که فروخت باید این اجازه را داشته باشد. این حق را داشته باشد. این بحث‌هایی است که وجود دارد. خواهش من این است که این اقلام را در این کمیته‌هایی شما دارید. دوستان حتماً بررسی بفرمایند. ما از جمعی از اساتید دانشگاه شریف خواستیم روی این موضوع کار کردند که این چه تأثیری روی صنعت خواهد داشت. من خواهشم این است که این افراد به کمیته‌های این فرمی‌تان دعوت بشوند که اگر این سیصد صفحه قلم بخواهد در یک همچین شرایطی قرار بگیرد، حالا جدا از آن بحث‌هایی که تأثیری به لحاظ مسائل امنیتی و حیثیتی دارد، از لحاظ تأثیرش بر صنعت کشور چگونه خواهد بود. حالا این مثال‌هایش است. کوره‌های خلاء، محدودیت ابزارهای تست ماشین 32/41/1  این چیزهایی که وجود دارد مفصل در این جا خدمتتان آوردم.

یکی از بحث‌هایی که وجود دارد این است. برای حل و فصل این ابعاد احتمالی نظامی و پی‌ام‌دی که ما در این جا پذیرفتیم، باز یک سازوکار غیر متعارف تعریف شده. شما می‌بینید. در این جا که می‌آید، بیان می‌کند که اینها چگونه انجام خواهند داد. می‌گوید به دنبال آن نقشه راه و و پیوستش که انجام می‌شود. اینها را انجام بدهد. خب این انجام می‌شود. دوستان گفتند که این نقشه راه و پیوست هم دارد که حتماً باید دوستان مجلس ببینند. اگر این انجام بشود آن موقع تمام می‌شود؟ ببینید چه بیان می‌کند. این که آنها این را تا پایان سال جاری میلادی دنبال خواهند کرد. می‌گوید فقط ارزیابی نهایی خودش را ارائه می‌دهد. آژانس فاینال اسسمنت خودش را ارائه می‌دهد. راجع به همین پی‌ام‌دی. می‌گوید این را ارائه خواهد کرد تا شورای حکام یک قطعنامه‌ای را برای اتخاذ اقدامات لازم. نمی‌گوید برای بسته شدن پرونده. نمی‌گوید فلان. می‌گوید تیک ؟؟؟ اکشن52/42/1. می‌گوید ارزیابی و فاینال اسسمنت خودش را ارائه خواهد کرد تا آنها یک قطعنامه‌ای برای اتخاذ اقدامات لازم را بیان کنند. این آمده و توی این متن ملاحظه می‌فرمایید.

وقتی که ما می‌گوییم دسترسی‌ها باید داده بشود. هم در قطعنامه می‌آید و هم در برجام می‌آید که دسترسی‌هایی که آژانس می‌خواهد، شما موظف هستید که در اختیارش بگذارید. آن هم ذیل بند چهل و یک و از این طرف هم در برجام، این چی است. اطلاعات، اسناد، سایت‌ها، پرسنل و افراد، مواد و تجهیزات.

این گزارش را ببینید. گزارش بیست و نه مه دو هزار و پانزده آژانس است. همین گزارشی که آخر داده. می‌گوید  به صراحت بیان کرده. اصلاً نگفته که این مقید بشود. گفته ما این دسترسی‌ها را می‌خواهیم. این در همین گزارش اخیرش آمده. اینها هر سه ماه همچین چیزی را بیان می‌کنند. یعنی ما بر این مبنا موظف شدیم که از روز اجرا به صورت  اینها را در اختیارشان بگذاریم. حالا پروتکل را هم عرض خواهم کرد که این به صورت خاص و استثنایی دارد اجرا می‌شود. یعنی این جا نیامده قید بکند. وقتی که می‌گوید سایت‌ها و اسناد و پرسنل، فقط چی‌ها است. این عام و مطلق بیان می‌کند. شامل نظامی می‌شود. غیر نظامی می‌شود. حساس میَ‌شود. غیر آن هم می‌شود.

شاید یک بحثی که این جا مطرح می‌شود این است. آنها این را گفتند ولی ما به آنها نمی‌دهیم. او می‌تواند مطرح بکند ولی ما که این طور نیست. آن فرمایشی که حضرت اقا فرمودند. آنها اجازه ندارند که بیایند و به مراکز ما دسترسی پیدا بکنند. بله. ما یعنی مثلاً خود همین دولت یازدهم دوستان به یک جمع‌بندی می‌رسند. مصالح را در این می‌بینند و می‌گویند ما این جا را اجازه نمی‌دهیم. دسترسی نمی‌دهیم. در یکی از همین موضوعاتی که او درخواست می‌کند. خود دولت یازدهم به این جمع‌بندی می‌رسد که مصلحت نظام را در این می‌بیند که این جا نباید بهشان دسترسی داد. خب این جا چه می‌شود.

این جا بحث این است که او می‌تواند. آژانس اصرار دارد و ما نمی‌دهیم. می‌گوید باید به کمیسیون حل اختلاف برود. این کمیسیون چی است. می‌گوید هشت‌تا عضو دارد. یعنی همین شش کشور طرف مقابل به علاوه اتحادیه اروپا که هفت‌تا می‌شوند. به اضافه ایران که می‌شود هشت‌تا. می‌گوید اگر از این جا پنج‌تا رأی آورد ایران ملزم است آن دسترسی‌ای که می‌خواهد بدهد. یعنی می‌گوییم من به تو دسترسی نمی‌دهم. همین دولت می‌گوید نه. من این را نمی‌دهم. مورد اختلاف یعنی موردی که بالاخره نظام و دولت ما به یک جمع‌بندی می‌رسد که نمی‌خواهد بدهد. همین دولت که می‌گوید من اجازه نمی‌دهم.

می‌گوید اگر به آن جا رفت و پنج‌‌تا از آرا را به دست آورد. آن موقع بهت دسترسی می‌دهم. یعنی اگر این سه کشور اروپایی و آمریکا و اتحادیه اروپا که معمولاً با هم همسو هستند. هر چه را که اینها بخواهند شما باید طبق برجام دسترسی بدهید. این پنج‌تا. عین متنش است. یعنی می‌گوید پنج‌تا از هشت رأی. حالا بیان خواهم کرد که این کمیسیون مشترک تمام جاهای که باید به نفع ما تصمیم بگیرد، گفته با اجماع. یعنی اگر یکی رأی ندهد وتو می‌شود. این جا که دسترسی مهم است گفته با پنج رأی از هشت رأی. یعنی این پنج‌تا غربی‌ها، سه‌تای اروپا و اتحادیه اروپا و آمریکا، اگر این پنج‌تا با هم تصمیم بگیرند به هر دلیلی باید سایت‌های تو را بررسی بکنند. خود دولت گفته نه. من اجازه نمی‌دهم. موضوع اختلافی شده و به این جا آمده. حالا همین که گفته من اجازه نمی‌دهم، می‌گوید چون این پنج‌تا رأی دادند من اجازه می‌دهم. این بحثی است که در این سند وجود دارد.

جلیلی: ببینید، این صفحه بیست و شش و سی و هفتی که شما دارید. دسترسی‌ها مطرح می‌کند. من بند هفتاد و هشت را برایتان می‌خوانم. می‌گوید اگر عدم وجود مواد و فعالیت‌های اعلام نشده یا فعالیت‌های مغایر با برجام نتواند راستی‌آزمایی شود یا دو طرف قادر نباشند به طریق رضایت‌بخشی برسند، در مدت چهارده روز از ارائه درخواست اولیه. من خلاصه آن چیزی که این جا وجود دارد را می‌خوانم. می‌گوید باید این را از شیوه‌های لازم فلان حل کنند. در صورت عدم وجود توافق که نتوانستید به جمع‌بندی برسید، اعضای کمیسیون مشترک با اجماع و یا با رأی پنج عضو از هشت عضو نظر خود را در خصوص روش ضروری برای حل نگرانی آژانس ارائه خواهند داد.

این نکته‌ای که دوستان می‌فرمایند این عملاً طوری شده که حدود بیست و چهار روز طول می‌کشد. بله. این بیست و چهار روز طول می‌کشد اما ما که نمی‌خواهیم بمب بسازیم که اگر سه روز شد بیست و چهار روز بعد بگوییم که زمان این بیست و چهار روز دنبال شده. این جا هم که رسما! اعلام کرده حق ساخت سلاح هسته‌آی ندارد و موشک‌ها و این بحث‌هایی که وجود دارد اما این یک بستری می‌شود که او به این بهانه هر جایی را که بخواهد که حتی همین دولت مخالفت کرده و به کمیسیون مشترک رفته. گفته نه. من این را اجازه نمی‌دهم. بعد از این که به آن جا برود، پنج‌تایشان که بگویند می‌تواند بیاید و دسترسی پیدا بکند. بیاید ببیند و آن بحث را دنبال بکند.

س: اگر ایران نخواهد نهایتاً چه می‌شود.

جلیلی: آن موقع نقض برجام می‌شود. اگر نشود.

س: در همین نقطه‌ای که الآن هستیم؟

جلیلی: نه. چون ما آن موقع تمام فعالیت‌هایمات را تعطیل کردیم. تمام موادمان را صفر می‌کنیم. تمام این چیزها را برمی‌گردانیم. یکی از نگرانی‌ها همین است. موقعی که شما این کارها را انجام بدهید یعنی مثلاً ده هزار کیلویت می‌شود سیصد کیلو. این هشت سال نیاز دارد تا دوباره ده هزار کیلو بشود. شما دستگاه‌هایت را جمع کردی. توی آب سنگینت بتون ریختی و فلان شده. این طور بحث‌ها که انجام می‌شود.

در قطعنامه آمده که اگر یک کشور فقط اعتقاد داشته باشد که ایران در این موضوع به تعهدش عمل نکرده همه آنها برمی‌گردد. حالا واردش خواهم شد.

این که ما می‌گوییم این پروتکل خاص و استثنایی است یعنی که ما محدودیت‌های بیشتر از ماده چهار ام‌پی‌تی را پذیرفتیم. بیشتر از ده سال را پذیرفتیم. در همین رأکتور، بازفراوری و اینهایی که وجود دارد. بقیه که پروتکل را اجرا می‌کنند این محدودیت‌ها را ندارند. ما هم پروتکل و هم فراتر از پروتکل را پذیرفتیم. در پروتکل این است که اگر شما با آژانس اختلاف پیدا کردید، سازوکارش این است. دوتا راه وجود دارد. یکی این است که شما یک راه‌حل جایگزین بدهید یا این که یک جای مجاور را اجازه بدهید. این جا می‌گوید نه. علاوه بر آن اگر شما قبول نکردید و به کمیسیون رفت و این پنج‌تا قبول کردند، شما باید آن را قبول کنید. حالا این محرومیت‌ها و محدودیت‌هایی که در حوزه غیر نظامی و نظامی متعارف می‌آید را این جا آوردیم. مثلاً فلز اورانیوم چه استفاده‌هایی در عرصه‌های دیگر دارد. در سامانه‌های تشخیص انفجاری. اینها مفصل آمده. اگر اجازه بدهید من از این عبور بکنم. فقط دوستان فهرستش را ملاحظه بفرمایند. مثلاً در  هسته‌ای.

یکی از چیزهایی که وجود دار این است که ما نباید این تلقی را داشته باشیم که پلوتونیم مساوی با بمب است. پلوتونیم در عرصه‌های دیگر مصارف دیگری هم دارد که حالا برخی‌ از آنها را در این جا آوردیم. این نیست که ما یک کشور را برای همیشه از پلوتونیم محروم کنیم. بعد هم می‌گوییم مگر آب سنگین زیر نظر آژانس نیست. مگر نمی‌گویید همه اعتمادسازی‌ها انجام شده. چرا این باید محروم بشود. این چیزهایی دیگری است که وجود دارد و در این موضوع آمده است.

اینها مفصل است که استفاده‌ها و کاربردهای اینها در هر کدام چه چیزهایی است که محروم می‌شویم. همان طور که آقای زاکانی فرمودند، انشاءالله در کمیسیون‌های تخصصی دوستان دقیقتر بررسی کنند و ببینند که این حرف‌ها چه آثاری دارد در صنعت و در بحث‌های دفاعی و بحث‌هایی که وجود دارد. این دو بخش موضوع هسته‌ای را خدمت دوستان عرض کردم.

زاکانی: اجازه می‌دهید دو موردی که در این بخش هست را دوستانی که سؤال دارند بفرمایند. با این اقتضا و این شرایط که انشاءالله فردا در هئیت رئیسه مطرح می‌شود و ما یک نوبت دیگر در محضرتان هستیم. لذا تا این جا که دوستان حضور ذهن دارند بفرمایند. آقای نجابت وقت می‌دهند. خواهش من این است که دوستان دیگر حداکثر چهار دقیقه صحبت کنند و پاسخ‌ها هم حداکثر هفت دقیقه باشد. هر چه موجزتر باشد ما می‌توانیم بهتر رسیم. حداکثر هم ده نفر اگر سؤال دارند سؤال کنند. بعد آخر سر موسع وقت خواهیم داد.

نجابت: همان طور که فرمودند. اگر بزرگواری کنید و سؤال‌ها کوتاه باشد و جواب هم کوتاه، فرمودند حداکثر چهار یا هفت دقیقه. من با اجازه حضار با سؤال خودم شروع می‌کنم. من در طول این سه چهار روز اولین باری است که سؤال می‌کنم.

نکته‌ای که در مورد این امتیازاتی که ما دادیم و جنابعالی اشاره کردید، قبلاً این جا بحث شده که بعضی‌هایش تداوم همان چیزهایی بوده که قبلاً بوده. از جمله مثلاً این کمیته خرید. لیست وسائلی که استفاده دوگانه دارد بوده. کمیته خرید هم بوده و این یک محدودیت جدید نیست. این محدودیت‌هایی که شما شمردید. فرض کنید مثالی که بنده زدم. اگر ادعا یا شواهدی هست که ما یک چیز جدید را پذیرفتیم اشاره بفرمایید. وگرنه این جا گفته شده که اینها از قبل هم بوده. در بعضی موارد دیگر هم. بنابراین اگر محدودیتی است که مثلاً در مورد دسترسی و همین داستان بیست و چها رروز اعتقاد بر این بود که پروتکل الحاقی به ما می‌گوید این کار تقریباً بلافاصله انجام می‌شود. ما با این سازوکار رفتن به کمیسیون مشترک یک فرصت بیست و چهار روزه گرفتیم. بنابراین یک نکته مثبت دارد. اگر اینها را کوتاه توضیح بفرمایید متشکر می‌شوم.

جلیلی: من سعی می‌کنم کوتاه پاسخ بدهم که همه دوستان بتوانند مطالبشان را بفرمایند. راجع به کمیته خریدی گفتید، این در قطعنامه‌های قبل بود. ما آن قطعنامه‌ها را نپذیرفته بودیم. می‌گفتیم این قطعنامه‌ها ظالمانه و غیر قانونی است و داشتیم بر همان مبنا فعالیت‌های هسته‌ایمان را انجام می‌دادیم. ده هزار کیلو مواد تولید می‌کردیم. چهارصد کیلو بیست درصد تولید می‌کردیم. سانتری‌فیوژهایمان را ادامه می‌دادیم. آب سنگین‌مان را هشتاد و شش درصد ادامه می‌دادیم. الآن ما آمدیم این قطعنامه را پذیرفتیم و این فعالیت‌هایمان را هم تعطیل کردیم. با این تفصیلی که عرض کردم برخی را تعطیل و متوقف کردیم. برخی را برای همیشه گفتیم نه. ما قبلاً هیچ وقت آن را نپذیرفته بودیم و به تناسب همان هم بود که داشتیم فعالیت‌هایمان را دنبال می‌کردیم.

راجع به آن محدودیت بیست و چهار روز هم گفتید. ببینید، پروتکل می‌گوید بله. کشورهایی که هستند باید طبق پروتکل بلافاصله در اختیارشان قرار بدهیم. اولاً این بیست و چهار روز را توضیخ بدهم. این برای آن کشوری که دنبال سلاح هسته‌ای است. او می‌گوید بله. بحث باید این باشد و این جا بیست و چهار روز شده. ما که دنبال سلاح هسته‌ای نیستیم که اگر مثلاً یک روز بیست و چهار روز شد، او می‌تواند به لحاظ زمانی یک امکان پیدا بکند. نکته‌ای که وجود دارد این است که ما با این بستر پذیرفتیم که بعد از بیست و چهار روز او در هر جایی که می‌خواهد بیاید دسترسی پیدا بکند و شما نتوانید با آن مخالفت بکنید. در پروتکل این طور نیست که او هر جایی را که بخواهد. آن جا مطرح می‌شود که اگر او یک جایی را دسترسی بخواهد، شما می‌توانید به او راه‌حل جایگزین پیشنهاد بکنید و یا محل مجاور. این جا می‌گوید نه. اگر تو قبول نکردی، به کمیسیون مشترک می‌رود و بعد از بیست و چهار روز باید قبول بکنی. یعنی هر جایی را که تو مخالفت کردی حالا باید قبول بکنی.

باقری: یک نکته در مورد کمیته خرید. نگاه کنید. چون ما قطعنامه‌ها را قبول نداشتیم و صراحتاً هم اعلام کرده بودیم که قطعنامه‌ها مورد قبول جمهوری اسلامی ایران نیست. اگر ما می‌خواستیم یک کالا یا فناوری یا مواد یا تجهیزاتی را تهیه بکنیم، خودمان می‌رفتیم تهیه می‌کردیم. الآن ما باید به آن کمیته خرید بدهیم. ممکن است کمیته خرید موافقت نکند که آن در اختیار ما قرار بگیرد. فرض کن ما برای صنعت نظامی‌ ما مورد نیاز داشتیم. وقتی که مورد نیاز باشد ما نمی‌توانیم برویم از راهی غیر از قطعنامه و غیر از آن کمیته خرید تهیه بکنیم. در همین برجام آمده. اگر این کار انجام بشود، نقض برجام می‌شود. تحریم‌ها دوباره برمی‌گردد.

س: کمیته نظامی غیر از کمیته خرید است.

باقری: نه. همین کمیته خرید را عرض می کنم. همین که در برجام هست. در واقع شما باید همه درخواست‌هایت را به این کمیته خرید بدهی. بعد برود شورای امنیت تأیید بکند. اگر تأیید کرد. ممکن است شما یک موردی را برای یک جایی در صنعت نظامی نیاز داشته باشید. اگر او اجازه ندهد شما نمی‌توانید تهیه بکنید. قبلاً شما می‌توانستید از راه دیگری تهیه بکنید.

زاکانی: من خدمتتان عرض کنم. نگاه کنید دوستان، آن جا موضوع نظامی از این دستور خارج شده. یعنی چی. آقای عراقچی که دیروز این جا توضیح دادند. توضیح دادند که موارد نظامی شامل این مسیر نمی‌شود. ما همان کاری که قبلاً می‌کردیم الآن هم می‌توانیم بکنیم.

باقری:    یعنی هم نظامی و هم غیر نظامی.

زاکانی: نه. می‌گویند دوگانه یعنی هم توی نظامی استفاده می‌شود، هم توی غیر نظامی. این را آقای عراقچی دیروز توضیح دادند. تذکر آقای نجابت این است. این که در واقع بحث نظامی مستثنی شده. دیروز سؤال من از آقای عراقچی این بود که شما که می‌گویید بحث نظامی مستثنی شده، در حقیقت بخش نظامی قبلاً می‌رفته از طریق غیر نظامی و در واقع از کانال‌های غیر متعارف می‌آورده. نظامی‌اش هم این جوری می‌رفته می‌آورده ولی این نیست که نظامی‌اش باید برود یک کانال مشخص بزند. به یک شرکت بگوید من نظامی هستم، به او نمی‌فروشند. این جا اگر قرار باشد همه ان‌یوزرها معلوم باشند، بنا باشد مسیر خرید و همه چیز مشخص باشد که این دیگر برای بخش نظامی کاربرد ندارد. عرض بنده دیروز خدمت آقای عراقچی این بود که ما اصلاً آن راه را هم مسدود می‌کنیم. ایشان می‌گفت نه. اگر این را پاسخی دارید بدهید.

 جلیلی: ببینید، مصارف دوگانه که مطرح شده یعنی هسته‌ای و غیر هسته‌ای. همان طور که عرض کردم ممکن است هم در پزشکی استفاده بشود و هم در هسته‌ای. هم در صنعت استفاده بشود و هم در هسته‌ای. عرصه‌های مختلف دارد. مگر بخش نظامی ما از این مصارف ندارد. مثلاً یک چیزی دارد در بحث پزشکی کار می‌کند. یک بخشی دارد در موضوع صنعت کار می‌کند. چون بحث‌های نظامی که صرف و خالص نظامی نیست. یک بخش عمده‌اش صنعت است. یک بخش آن شئون مختلف است. حالا اگر او آمد خرید و استفاده کرد. باید اجازه بدهد هر کشوری که، مثلاً شما از امارات وارد کردید. باید او بتواند به این جا بیاید و ان‌یوز و محلش را راستی‌آزمایی بکند. این بحث است.

باقری: ببینید، اصلاً موضوعیت دوگانه این است که هم نظامی و هم غیر نظامی، هم هسته‌ای و هم غیر هسته‌ای. مثلاً یک نوع آلیاژ خاص آلومینیم. این برای توربین در وزارت نیرو مورد نیاز است. برای کار نظامی هم مورد استفاده است. ممکن است برای هسته‌ای هم مورد نیاز باشد. چون اگر غیر نظامی روش خورده باشد که دیگر دوالییوز09/14 معنی نمی‌دهد که. یک چیزی است که در واقع شما برای کار توربین‌های وزارت نیرو می‌خواهید. او می‌گوید نه. من این را به این دلیل نمی‌دهم. به شما مجوز نمی‌دهد. حتی اگر شما برای آن هم می‌خواهید نمی‌توانید بروید آن را از راه غیر کمیته خرید تهیه بکنید. 

نجابت: آقای دکتر، این مسأله دوگانه در تعریفش همین است اما داستان این است که وقتی ما واقعاً برای وزارت نیرو می‌خواهیم. فرض کنید ما یک کمپرسور می‌خواهیم که استفاده دوگانه دارد. وقتی که ما ادعا می‌کنیم برای یک کار غیر هسته‌ای و غیر نظامی می‌خواهیم، آن شرکت باید بیاید نصبش را در آن جا تأیید بکند و نظارت بکند. اگر در کمیته خریدی که این جا آمده دقت کنید. گفته غیر نظامی و غیر هسته‌ای. بنابراین این سازوکار اشراف به صنعت ما است و صنعت غیر از آن. اما سؤال ما دیروز هم این بود که پس خریدهای هسته‌ای ما چطور می‌شود. به نظرم جواب سکوت بود. حالا اگر شما تبیینی دارید بفرمایید.

نبویان: من یک توضیحی دارم. این واژه غیر نظامی و غیر هسته‌ای مال پارت وان است. در پارت تو این نکته را ندارد. دوتا لیست است. پارت وان در باب هسته‌ای است. این جا دارد غیر نظامی. غیر هسته‌ای هم نیست. غیر نظامی غیر هسته‌ای. پارت تو که اقلام دوگانه است، دارد کلیه اقلام، مواد، تجهیزات، کالاها و فناوری‌های مندرج در سند پارت تو. این اقلام دوگانه است و در صنایع نظامی هم. اتفاقاً من رفتم گزارشی از اساتید دانشگاه گرفتم. من دو نوع آنها را می‌خوانم. لوله‌های کامپوزیتی که با قطر داخلی میان هفتاد و پنج تا چهارصد میلیمتر از هر گونه فلان که در دانشگاه صنایع مختلف از جمله صنایع نظامی به کار می‌رود. من این جا موارد مختلفی دارم که هم در صنعت و هم در صنایع نظامی به کار می‌روند. لذا آن جا ندارد غیر نظامی غیر هسته‌ای. پس آن آن‌یوزها هم برای عادی است. دوتا لیست است.

در رابطه با آن نکته‌ای که آقای دکتر فرمودند که کلیه کشورهای صادرکننده باید بیایند نظارت بکنند، نسبت به همین دسته است. بخش اول را باید آژانس نظارت بکند. ربطی به کشورهای دیگر ندارد.

عسگری: ببخشید یک توضیحی بدهم. همان طور که آقای دکتر فرمودند. ما قرار بود در گام نهایی توافق ژنو چه کار بکنیم. توافق ژنو در مورد بحث تحریم‌ها بود. اقلام دو منظوره و این حرف‌ها همه‌اش مال توی قطعنامه بوده. طبق توافقی که در ژنو در سال نود و دو انجام گرفته، قرار بود در گام نهایی آنها در مقابل محدودیت‌هایی که ما می‌پذیریم شورای امنیت به طور جامع تحریم‌های مربوط به هسته‌آی را لغو بکند. تمام. یکی از تحریم‌های مرتبط با هسته‌ای که شورای امنیت انجام داده بود راجع به اقلام دو منظوره بود. یکیش راجع به موشکی بود. طبق توافق ژنو بنا بود ما دو سال مذاکره بکنیم و این بند توافق ژنو را عمل بکنیم. پس آنها متعهد بودند تحریم‌های مرتبط با هسته‌ای شورای امنیت را لغو کنند. آیا این اقلام دو منظوره جزو تحریم بوده. بله. حالا بنا است لغو بشود. بعد از دو سال لغو کردیم. نه. یک مکانیسم جدید را پذیرفتیم. اولاً چیزی به نام کمیته در قطعنامه‌ها نبود. قرار بود که تحریم اقلام دو منظوره لغو بشود. حتی بنا است برویم اقلام هسته‌ای را اجازه بگیریم. بنا بود هر چه مرتبط با هسته‌ای است و تحریم محسوب می‌شود، اجازه توش نداشته باشد. باید لغو بشود.

اقلام دو منظوره چی هست. لیستش هشت. هر چیزی که هم ان‌اس‌دی است و هم آن‌سی‌سی‌آر. دوتا سند هست. آن سندها را ملاحظه کنید. تمام اینها کاربرد دوگانه دارد. یعنی چه. یعنی هم برای هسته‌ای است، هم غیر هسته‌ای. غیر هسته‌ای چی است. هم موارد غیر نظامی و هم موارد نظامی. شما تمام اینها را باید دیگر بروید و اجازه بگیرید. مکانیسم جدید است. بنا بود که ما با این محدودیت‌هایی که می‌پذیریم اینها لغو بشود. نه این که بیاییم بگوییم قدیم بوده. ما در قدیم هر روز مواد غنی‌سازیمان را افزایش می‌دادیم. بنا بود چیزی که در توافق ژنو بود عمل بشود که بر خلاف آن عمل شده.

نکته دوم راجع به پروتکل. پروتکل الحاقی که ما پذیرفتیم با پروتکل الحاقی‌ای که صد و بیست کشور جهان پذیرفته‌اند متفاوت است. این مکانیسم حل اختلافات را در پروتکل پذیرفتیم. این کمیسیون مشترک در هیچ پروتکلی نیست. همان صد و بیست کشوری که دارند این را اجرا می‌کنند، هیچ کس این را نپذیرفته. روال طبیعی دارد. آژانس می‌آید تقاضای دسترسی یک مرکز را می‌کند. نمی‌خواهی بدهی می‌گویی مکان مجاور. نخواستی آدرمین و ابزار دیگر. نخواستی اختلاف می‌شود. اختلاف توی کمیسیون مشترک نمی‌رود که پنج رأی به نفع آنها باشد و علیه ما باشد. ما هم ملزم بشویم دسترسی به سایت نظامی‌مان بدهیم.

دعوای ما با آژانس سر چی است. سر پارچین و اینها است دیگر. سر سایت‌های نظامی ما است. او می‌خواهد به یک بهانه برود. بنابراین این مکانیسمی که پذیرفته شده، حالا چه یک روز باشد و چه صد روز، فرقی نمی‌کند. حالا بیست و چهار روز شده و ما ملزم می‌شویم اجازه بدهیم.

بذرپاش: بسم الله الرحمن الرحیم. من هم عرض سلام و خسته نباشید دارم خدمت میهمانان و همه همکاران عزیز و حاضرین در جلسه. آقای دکتر، در موضوع این خریدها و این  یک و دو که ما می‌خواهیم رویش انجام بدهیم. غیر هسته‌ای و غیر نظامی و مصرف دوگانه. می‌خواهم بدانم با دوتا سند ان‌اس‌تی و ان‌پی‌سی‌آر مصرف دوگانه‌ها را می‌سنجند. یعنی برای موشکی را هم با ان‌پی‌سی‌آر می‌سنجند. یعنی مثلاً بخش زیادی از خریدهای ما به ویژه در حوزه مصرف دوگانه یعنی آن دومین لیست‌مان، می‌خواهم بدانم با ان‌پی‌سی‌آر هم خیلی سنجیده می‌شود؟ چون ان‌پی‌سی‌آر یک سند خیلی مفصلی است. به نظرم برای حوزه موشکی و اینها باید سند مفصلتری از ان‌اس‌تی‌ هم باشد.

نکته بعدی در همین حوزه خرید اگر یک کشوری یک قطعه‌ غیر نظامی به ما بفروشد. حالا خیلی‌ها اصطلاح پمپ را به کار می‌برند ولی در آن ان‌اس‌تی خیلی بیشتر از پمپ ذکر شده. حتی بعضاً به پیچ و مهره‌های خاص با کدهای خاص یا با سایزهای خاص هم اشاره شده. آن وقت آن شرکت فروشنده به ما مثلاً ما می‌رویم در صنعت خودروسازی استفاده می‌کنیم. این شرکت فروشنده می‌رود بازرسی می‌کند که ببیند ما این پیچ را در آن محل استفاده کردیم یا نه. دقیقاً این جوری است؟ این یک سؤال یعنی آن ان‌یوزهایی که استفاده می‌کند، شرکت فروشنده باید در محل مصرف آن کالا برود و گزارش بدهد. به کی گزارش می‌دهد. به کمیسیون گزارش می‌ده؟ به آژانس گزارش می‌دهد؟ یک خرده معلومتر بشود.

سؤال دوم این که استثنا شدن ما. البته یکی از نکاتی که مقام معظم رهبری همیشه فرمودند ما استثنا را نپذیریم. این پاراگرافی که برای استثنا شدن آمده، اولاً چه اثری دارد. در این پاراگراف آمدنش چه نقطه زیانی برای ما دارد. توجیه دوستان این بود که قبلاً هم استثنا بودیم. الآن هم استثنا شدیم. فرقی نکرده. قبلاً هم در این چند ساله بودیم. یک پاسخی که برای این گفته شد این بود که خبرهای ما این است که این را روسیه پیشنهاد داده بود. برای این که کشورهای دیگر هم نیایند مثل ایران مدعی بشوند و بگویند به ما حق‌ غنی‌سازی بدهید. برای همین نوشتند استثنا که کشورهای دیگر مدعی نشوند این حق را بگیرند. این سؤال دوم.

سؤال سوم هم حالا قطعنامه که صادر شد. پیوست بی آن در حوزه نظامی است. همان بحث موشکها و تسلیحات در دو بخش است. سؤال من این است. شما و همکاران محترمتان که در این کار تجربه دارید، عدم اجرای این پیوست بی که به نوعی نقض قطعنامه است. دولت اعلام کرده که ما این را در کشور اجرا نمی‌کنیم و نباید هم اجرا کنیم. حرف درستی هم است.

من می‌خواهم بگویم از منظر حقوق بین‌الملل اگر ما این بند را نقض کنیم، چه تبعاتی نصیب کشور می‌شود. یعنی اگر ما نقض کنیم کل قطعنامه نقض شده. اثرات وضعی و تبعی که بر نقض این بند از قطعنامه نصیب کشور می‌شود چه است.

جلیلی: دوستان بحث فنی‌اش را توضیح می‌دهند. من این موضوع استثنا شدن را که فرمودید. هم در قطعنامه آمده و هم در این جا که این نباید برای بقیه رویه بشود. یعنی مجموعه‌ای را که شما در این سند می‌‌خوانید، چه حقی را برای شما پذیرفته. فقط یک جا آمده گفته اجازه می‌دهیم شما این میزان را داشته باشید. استثنائات را خدمتتان عرض کردم. در حقوق، در تکالیف، در سازوکارها، در نظارت‌ها، در همه‌شان یک چیزی است که در هیچ جای دیگر معمول نیست.

خود دوستان بیان می‌کردند که برای این که برای سایر کشورها رویه نشود و بخواهند این فشار را بیاورند، روس‌ها آمدند این را مطرح کردند. این برای بقیه کشورها رویه نشود که دنبال بشود. خب بقیه هم دنبال کنند.

فشار می‌آید. یعنی روسیه می‌گفت این مبنا قرار نگیرد و این مدل بخواهد برای سایر کشورها هم انجام بشود. حالا این راجع به ایران انجام شده و پذیرفته. این نباید مبنا بشود که بخواهد به سایر کشورها هم اعمال بشود. اگر می‌خواستند آنها بگوید حقی باشد و باید این باشد. مثلاً برای ژاپن می‌گفتند حالا این دارد غنی‌سازی می‌کند، این نباید برای بقیه رویه بشود. آنجا استثنا کردند. متأسفانه همین جا آمدند و همه فشارها را آوردند. آن جا هم روس‌ها گفتند این را که خود ایران پذیرفته اما این نباید رویه بشود که بقیه هم بخواهد از این مبنا بهشان تحمیل بشود.

نکته سومی که راجع به بحث نقض آن قطعنامه سؤال فرمودید. ببینید، فرقی که وجود دارد این است. عرض کردم. ما می‌گفتیم قطعنامه‌ها غیر قانونی و ظالمانه است و با یک منطق کاملاً حقوقی است. حالا به بحث قطعنامه که برسیم عرض خواهم کرد. ما اصلاً برای چه می‌گفتیم اینها غیر قانونی است. چون طبق همان سازوکار خود آنها هم غیر قانونی صادر شده بود. ما در گفتگوها این را مفصل برایشان بیان می‌کردیم که اینها به این دلایل غیر قانونی هستند و آنها را نمی‌پذیرفتیم. ما آن زمان در این بحث‌هایمان غنی‌سازی داشتیم. تولید مواد داشتیم. همه این کارها را می‌کردیم و غیر قانونی نبود. استثنا نبودیم. کجا استثنا بودیم. آژانس اینها را قبول می‌کرد. گزارش می‌داد. بیان می‌کرد بله. قطعنامه شورای امنیت این است. می‌گفت این جزو فعالیت‌های اظهارشده ایران است. مواد اظهارشده این میزان است. در هر گزارشش هم می‌آورد. کجا ما استثنا بودیم. همه فعالیت‌های هسته‌ایمان را که صلاح می‌دانستیم داشتیم و فعالیت‌های صلح‌آمیزمان را دنبال می‌کردیم. هیچ وقت استثنا نبودیم. ضمن این که آن قطعنامه‌ها را قبول نداشتیم.

این جا هم قطعنامه‌ای که صادر شده. حالا در بحث قطعنامه‌ها مفصل بیان خواهم کرد. یک فصل ما بحث قطعنامه است که راجع به قطعنامه چه بحث‌های جدی‌ای وجود دارد. از این طرف ما همه فعالیت‌هایمان را. عرض کردم. ما ده هزار کیلو مواد را دادیم. سیصد کیلو. سانتری‌فیوژ‌هایمان را این طوری را کردیم. آب سنگین را این طوری کردیم. بعد گفتیم دیگر هیچ وقت دنبال آب سنگین نخواهیم بود. گفتیم بازفراوری نخواهیم داشت. همه اینها حقوق ما است. اینها آن استثنائات می‌شود.

عسگری: این نکته‌ای که فرمودید غیر نظامی و غیر هسته‌ای، می‌دانید منظور چی است. منظور این است که تحریم‌های مربوط به اقلام هسته‌ای سر جایش باقی است. یک چیزی که بر خلاف توافق ژنو وجود دارد، این است که طبق توافق ژنو بنا بود تحریم‌های مرتبط با هسته‌ای لغو بشود. یعنی چون ما این محدودیت‌ها و عقب‌نشینی‌ها را بر خلاف ام‌پی‌تی‌ می‌پذیریم، بنا است همه چیز لغو بشود. واژه تحریم و محدودیت که اینها در این جا می‌گویند فرقی نمی‌کند. موضوع این است. قرار بود طبق ژنو تحریم‌های هسته‌ای ما لغو بشود. طبق توافقی که انجام گرفته و قطعنامه هم تأیید کرده تحریم‌های هسته‌ای ما ادامه پیدا می‌کند. اقلام غیر هسته‌ای که دو منظوره هستند. یعنی می‌تواند در هسته‌ای یا صنایع نظامی هم استفاده بشود، برای اینها هم باید مجوز گرفته بشود.

عباسی: بسم الله الرحمن الرحیم. به نظر می‌آید ما صنعت را خوب نشناختیم. صنعت هسته‌ای هم بدتر از آن. وقتی که می‌گوییم صنعت هسته‌ای و کلمه هسته‌ای یا اتمی را اضافه می‌کنیم، فکر می‌کنیم یک موجود عجیب و گسسته از بقیه است. تعبیری که بنده داشتم و قبلاً اظهار کردم این بود که این کمتر از ده درصد دانش و فناوری هسته‌ای رادیو اکتیویته است و موضوع هسته‌آی و رادیو اکتیو در آن مطرح است. بقیه‌اش بقیه صنایع است. وقتی ما یک چیزی را می‌گوییم در صنعت هسته‌ای استفاده می‌شود یعنی بیش از نود درصدش با صنایع دیگر اشتراک کرد. پس هر ماده‌ای، هر تجهیزی، هر دستگاه اندازه‌گیری می‌تواند در محدوده نظامی قرار بگیرد و در محدوده هسته‌ای هم قرار بگیرد. یعنی برای کسانی که می‌خواهند بهانه‌جویی بکنند، فرقی بین مپنا و رأکتور اراک وجود ندارد. فرقی بین رأکتور بوشهر و یک نیروگاه دیگر وجود ندارد. چون خیلی از اقلام شبیه همدیگر هستند و خیلی از مواد یکسان هستند. مواد با درجه هسته‌ای یعنی موادی که در صنایع دیگر استفاده می‌شود. خلوص خاص دارند. وقتی که صحبت از خلوص مواد می‌شود، مواد هسته‌ای می‌شوند. این را باید توجه کنیم. برای آنهایی که بخواهند بعداً از کشور بهانه بگیرند، هر ماده‌ای و هر دستگاهی و هر تجهیزی باید به این کمیسیون برود. می‌توانند برای کشور این مشکلات را ایجاد بکنند.

امیرآبادی: بسم الله الرحمن الرحیم. ضمن عرض خسته نباشید خدمت همکاران و آقای دکتر جلیلی و همکارانشان. آقای دکتر، شما فرمودید که یکی از نکاتی که در برجام آمده عدم استفاده از آی آر وان بعد از ده سال است. من این را متوجه نشدم. یعنی منظورتان این است که این عدم استفاده از آی آر وان از نظر تعدادش است. الآن که در توافق‌نامه آمده و همین الآن قرار است یک تعدادی در نطنز استفاده بشود. این یک نکته.

نکته دیگر در مورد این کانال خرید. اگر ما دستگاهی که کاربرد دوگانه هم دارد اما می‌خواهیم برای غیر هسته‌ای استفاده بکنیم. از یک شرکت خارجی خریداری کردیم. بنا شده بیاید نصب بکند. تعداد بازدیدهایی که انجام می‌دهد و راستی‌آزمایی می‌کند، این هم تا ابد هست یا یک مدت زمانی دارد. یعنی بازرسی آن کشور ثالث که غیر از آژانس و کمیسیون مشترک است، بفرمایید این کشوری که این قطعه را به می‌فروشد چه مدتی اجازه دارد ورود پیدا بکند، راستی‌آزمایی بکند و بارزسی انجام بدهد.

جلیلی: در بحث سؤال اول که راجع به سانتری‌فیوژها نسل یک کردید. این سانتری‌فیوژها چیزهایی است که ما الآن کامل به آنها اشراف پیدا کردیم. آزمایش شده. کار شده و در خط تولید آمده و صنعتی قرار گرفته. ما الآن این نوزده هزارتا را پنج هزار و ششصدتا کردیم. اگر ملاحظه بفرمایید. همین صفحه پنج سند می‌گوید ایران سانتری‌فیوژهای آی آر وان خود را طی ده سال از رده خارج خواهد کرد. این ترجمه خود وزارت خارجه است. می‌گوید اینها را از رده خارج می‌کند.

یکی از سؤالاتی که ما از دوستان داریم این است که شما باید تا پایان سال دهم اینها را از رده خارج کنید. از رده خارج می‌شوند. از آن طرف هم سانتری‌فیوژهای دیگر که ندارید. فقط همین آی آر وان است. اینها که از رده خارج می‌شوند. آی آر هشت و شش را هم که اجازه داریم، می‌گوید از پایان سال دهم تازه اجازه پیدا می‌کنید روی آنها روتور نصب کنید. بعد باید آزمایش انجام بدهید. ممکن است در سال دوازدهم چرخه آن انجام بشود و در سال چهاردم پانزدهم توی جریان بیفتد.

یکی از ایرادتاتی که وارد است این است که ما در یک وقفه و فاصله بین سال دهم تا دوازدهم و سیزدهم تقریباً دیگر غنی‌سازی نخواهیم داشت. حتی در حد همین پنج هزار و ششصد دستگاه. یعنی اینها باید از رده خارج شوند. آنها را هم که شما عملاً از سال سیزدهم و چهاردهم به بعد است که می‌توانید استفاده بکنید. یعنی شما بعد از سال دهم عملاً غنی‌سازی نخواهید داشت.

سؤال دوم که راجع به بحث کانال خرید فرمودید. یکی از اشکالات در این جا این است که زمان نگذاشته. همان طور که عرض کردم برخی‌چیزها را گفته همیشگی. برخی چیزها را گفته ده ساله و پانزده ساله. برای برخی چیزها زمان قرار داده نشده. یکیش همین موضوع سانتری‌فیوژهای آی آر شش و آی آر هشت است. در آن جا بیان می‌کند ایران سالانه به همین تعداد می‌تواند تولید بکند. یعنی دویست‌تا. حالا این تا کی است و چه جوری است.

یکی از نکات اصلی که خواهش من این است دوستان به این توجه بکنند. در این جا یکی از شروط زیادی که گذاشته شده، این است که می‌گوید اجرای کامل این برجام. اجرای موفقیت‌آمیز این برجام. مثلاً می‌گوید اجرای موفقیت‌امیز این برجام ایران را قادر خواهد ساخت که فلان. اجرای کامل این برجام موجب اطمینان از حصول ماهیت صلح‌آمیز می‌شود. این که زمان این برجام کی است. چند وقت است. ده سال است؟ پانزده سال است؟ بیست سال است؟ بیست و پنج سال است؟ این یکی از سؤالات ما از دوستان بود که زمان این چه وقت است. حالا ملاک اجرای موفقیت‌آمیز چی است. چگونه می‌شود. مرجعش کی است. ملاکش چی است. مرجعش کی است که ده پانزده سال دیگر که هیچ کدام ماها در این جا نیستیم، ان موقع سؤال می‌شود. می‌گویند نه. اجرای موفقیت‌آمیز و کامل نشد. این چیزی است که در اینجا مسکوت مانده اما برای آنها حق راستی‌آزمایی قرار داده که این کار را انجام بدهند.

زاکانی: بخش اول سؤالشان که مطرح شد بعد از ده سال که آی آر وان‌ها از رده خارج خواهند شد. اجازه دادند که سال هشت و نیم، در واقع هشت سال و نیم به بعد شما یک زنجیره سی‌تایی ببندید و گاز تزریق بکنید. تولید روتور و پیلوتش را هم مجوز بدهند.

جلیلی: شما از پایان سال دهم می‌توانید روتورش را تولید بکنید.

زاکانی: بله. فرمایش شما این است که در بین این سال دهم تا وقتی که آن پیلوت درست بشود و روتور آن می‌آید عملیاتی می‌شود، در حقیقت کفش آن زمان است.

جلیلی: آن است. فکر می‌کنم این بحث فنی را جناب آقای عباسی توضیح بدهند. آقای عشگری شما توضیح می‌دهید.

عسگری: ببینید، این که توی متن توافق آمده این است. می‌گوید شما مجاز هستید با پنج هزار و ششصد دستگاه آی آر وان غنی‌سازی بکنید. بعد طبق ترجمه وزارت خارجه می‌گوید ظرف ده سال اینها را از رده خارج می‌کنید. حالا ما با کدام دستگاه سانتری‌فیوژ برویم و دو مرتبه غنی‌سازی بکنیم. چیزی نوشته نشده. از سال هشت و نیم مجاز هستید بروید کیس آی آر هشت را بدون روتور تولید بکنید. از سال دهم می‌توانید روتور تولید بکنید. حالا سالی دویست‌تا دستگاه تولید می‌کنید. اولاً این که سالی دویست دستگاه تولید بکنیم، این چه زمانی است. زمانی است که هنوز تحقیقات ما روی دستگاه آی آر شش و آی آر هشت پایان نیافته. اصلاً تولید هم بکنیم منفعتی ندارد. شاید به ضررمان هم باشد. چرا. چون موقعی که هنوز معلوم نیست دستگاه برای غنی‌سازی جواب می‌دهد یا نه، خرج کردن پول است ولی حالا این مهم نیست. فرض می‌گیریم این کار انجام شد.

تحقیقات ما کی تمام می‌شود که بتوانیم یک دستگاه آی آر هشت برای استفاده داشته باشیم. مکانیسمی که سازمان انرژی اتمی ما در آن تجربه دارد و در این مدت انجام می‌دهد. تحقیقاتش زمانی کامل می‌شود که بتواند یک زنجیره صد و شصت و چهارتایی یک صد و هفتاد و چهارتایی را تحقیق بکند و جواب بدهد. تا می‌گویند تحقیقات این دستگاه تمام شد، از آن روز است که می‌توانند بروند تولید انبوه بکنند و انجام بدهند.

ما کی می‌توانیم زنجیره صد و شصت و چهارتایی داشته باشیم و تحقیقاتمان را انجام بدهیم. طبق توافق برجام هیچ موقع. چرا. چون ما بعد از سال دهم فقط می‌توانیم زنجیره سی‌تایی تحقیق بکنیم. یعنی یک سوم هم کمتر می‌شود. تحقیقات ما هیچ موقع بر اساس زنجیره صد و شصت و چهارتایی نخواهد بود.

پس ما کی می‌توانیم به این برسیم که دستگاه آر آر هشت یا آی آر شش جواب می‌دهد که بتوانیم بیاوریم و با آن غنی‌سازی بکنیم. قبلش می‌توانیم بیاوریم بگذاریم ها. هیچ اشکالی ندارد. همان سال دهم می‌سازیم و می‌آوریم. تزریق گاز می‌کنیم و منفجر می‌شود. چرا. چون تحقیقات ما کامل نشده. پس تا هر زمانی که ما مجاز نباشیم روی زنجیره صد و شصت و چهارتایی کار بکنیم تحقیقات ما ناقص است. معلوم نیست دستگاه‌هایی که می‌سازیم جواب می‌دهد یا نمی‌دهد.

زاکانی: تشکر.

جلیلی: اگر اجازه بدهید یک نکته هم آقای دکتر عباسی بگویند.

نجابت: آقای دکتر من این جمله را بگویم. این جا دارد ایران بیگینگ پرزینگ اوت43/38 را شروع می‌کند. یعنی نه این که سر ده سال همه را کنار می‌گذارد. بنابراین این عبارت یک مکانیسم جایگزینی به نظر می‌رسد. من نمی‌خواهم بگویم تحقیقات جواب می‌دهد. نه. قبول دارم اما این که ما سر ده سال همه آی آر یکمان را کنار گذاشتیم. عبارت این را نمی‌گوید. می‌گوید بیگینگ پرزینگ اوت.

عباسی: ببخشید، اجازه می‌فرمایید.

زاکانی: بفرمایید.

عباسی: هر شروع یک خاتمه هم دارد دیگر. خودش می‌گوید در این ده سال شروع می‌کند. چه جوری. اول اضافه‌ها را جمع می‌کند و به انبار می‌برد. پنج هزار و شصت‌تا نگاه می‌دارد. اینها در این مدت که کار می‌کنند برخورد با دیواره را انجام می‌دهند و از رده خارج می‌شوند. می‌گوید از انبار بیاورید و در آن جا بگذارید. تا کی. تا موقعی که موجودی‌ات با پانصدتا می‌رسد. بعد می‌گوید اگر موجودی‌ات در این ده سال به پانصدتا رسید، شما حق دارید تولید بکنید. آی آر وان تولید کنید تا موجودی‌آت همیشه پانصدتا باشد.

حالا من توجه شما را به این موضوع جلب می‌کنم. بعد از ده سال اینها دیگر پرز اوت شده‌اند. یعنی دیگر جمعش می‌کنی و بیرون می‌ریزی. چون این دستگاه‌ها مستهلک هم می‌شوند دیگر. این جا اصلاً استهلاک دستگاه‌ها در نظر گرفته نشده. دستگاه پنج سال کار بکند دیگر آن راندمان اولیه را نخواهد داشت.

دوستان توجه کنید. چرا آی آر تو ام را مسکوت گذاشته‌اند. وقتی که ما هزارتا نصب‌شده داریم. اگر خواستید من توضیح بدهم.

زاکانی: آقای دکتر عباسی، چون سؤال حاج آقا ابوترابی هم هست، سر موقع توضیح بدهید.

عباسی: باشه. من فقط یک سؤال در ذهن شما ایجاد بکنم. همین. چرا آی آر تو ام را در این جا کنار گذاشته‌اند. اصلاً توی این برجام نیست.

زاکانی: پس بگذارید آقای ابوترابی همین الآن سؤال بکنند.

ابوترابی: سؤال من همین بود. آی آر تو ام در این جا مطرح نشده. بنابراین می‌توانیم این هزارتا را داشته باشیم. فقط این اشاره شده که طی ده سال باید آی آر وان را خارج بکنند.

س: نه. آی آر توها را هم باید جمع کنند.

ابوترابی: این کجا است.

زاکانی: آقای عسگری توضیح بدهید.

عسگری: ببینید، همین جمله را توی متن توافق نوشته که ایران می‌تواند غنی‌سازی بکند. با چی. فقط با پنج هزار و شصت‌تا آی آر وان. یعنی شما هیچ نوع دستگاه دیگری را نمی‌تواند استفاده بکنید. همین جمله را ببینید. همین که نوشته خارج می‌کنید.

ابوترابی: این بعد از ده سال است.

عسگری: بله ولی اجازه بدهید. ببینید،

ابوترابی: ببخشید. از این متن نمی‌شود استفاده کرد که ایران. بله. تا ده سال همین است که می‌فرمایید. غنی‌سازی فقط باید با آر آر وان انجام بشود. همان پنج هزار و اندی اما در ایران هیچ الزامی نیست که بعد از ده سال باید آی آر تو ام‌هایش را جمع کند.

عسگری: اجازه بدهید توضیح بدهم. این صحبتی که کردند با متن مغایرت دارد. در آن جا نوشته ما فقط مجاز هستیم روی آی آر هشت و آی آر سیکس تحقیق کنیم. کدام‌ها را می‌توانید تولید بکنید. سالیانه دوتا دویست‌تا. یعنی چی. یعنی این که حق نداری از دستگاه دیگری استفاده بکنی. این جا نوشته. هر کاری بخواهیم انجام بدهیم. در این جا هم دستگاه‌‌هایمان را نوشته که روی چه نوع دستگاه‌هایی می‌توانید تحقیق بکنید. در متن قبل گفته اینها را جمع می‌کنی و توی انبار می‌بری. دیگر ننوشته دو مرتبه حق داری برگردانی و استفاده بکنی.

زاکانی: من یک توضیح خدمتتان بدهم. چون این مهم است. ما برای بازدید از نطنز و اراک رفتیم. آقای امیر منصوری فردو و نطنز را. ما در نطنز در واقع هزار دستگاه سانتری‌فیوژ آی آر تو ام داریم که اینها گازدهی نشده. فعال نشده اما یک زنجیره صد و شصت و چهارتایی آی آر تو ام داریم که گازدهی شده و الآن دارد کار می‌کند. یک زنجیره هم آی آر فور داریم که آن هم دارد کار می‌کند. جفتش تحقیقاتی است. یعنی در واقع هم آی آر تو ام ما صد و شصت‌ و چهارتایش دارد کار می‌کند و هم یک زنجیره آی آر فور ما دارد کار می‌کند. دارند اینها را با هم مقایسه می‌کنند که ببینند کدامش نسبت به همدیگر ترجیح دارد که زنجیره تولید انبوه یا آی آر تو ام یا آی آر فور را در دستور کار بگذارند.

بحثی که این جا هست این است که ما در این تعهدی که انجام دادیم، همه اینها جمع می‌شود. فقط پنج هزار و شصت‌تا ماشین آی آر وان می‌ماند. همه اینها می‌رود در نطنز انبار می‌شود. یعنی حتی زنجیره صد و شصت و چهارتایی گازدهی‌شده از آی آر تو ام و آی آر فور ما هم جمع می‌شود و توی انبار می‌رود. نوشتند مسیر بعدی یعنی مسیر تحقیق ما راجع به اینها باز است. راجع به آی آر فور و آی آر سیکس هم در حد تحقیق غیر علمی است. تا کی. تا سال هشت و نیم. از هشت و نیم به بعد سی‌تا دستگاه را اجازه گازدهی و سریال کردن داریم و بعد هم بحث بعدی است.

این فرمایشی که حاج آقا ابوترابی فرمودند، وقتی در نطنز رفتیم. عملاً دوستانی هم که آن جا بودند حرفشان این بود که اینها همه جمع می‌شود.

جلیلی: من متن را برایتان را بخوانم. اگر دوستان صفحه بیست و هفت برجام را نگاه بکنند. بند سی و سه و سی و چهارش به همین اشاره می‌کند. می‌گوید طبق برنامه خود ایران به منظور تکمیل تحقیقات خود روی آی آر تو ام با استفاده از زنجیره صد و شصت‌ و چهارتایی تا تاریخ سی نوامبر دو هزار و پانزده یا شروع برجام، هر کدام دیرتر باشد ادامه خواهد داد. یعنی این کاری که انجام می‌شود از دو سه ماه دیگر باید تمام جمع بشود. سپس ماشین‌های سانتری‌فیوژ آی آر تو ام را از پایلوت نطنز خارج و در سالن بی تحت نظارت پیوسته قرار خواهد داد. در بند سی و چهار راجع به آی آر فور هم همین را بیان کرده.

زاکانی: نکته‌ای تتمه صحبت حاج آقا ابوترابی بود. بیان ایشان این است که بعداً ممکن است بتوانند این آی آر تو ام یا آی آر فور را جایگزین آی آر وان بکنند.

ابوترابی: این جا داشت که می‌توانید آی آر تو ام را جایگزین آی آر وان بکنید.

زاکانی: اگر این را هم یک توضیحی بدهید.

عباسی: ببخشید حاج آقا، می‌گوید آی آر وان را فقط می‌توانید با آی آر وان جایگزین بکنید. اگر متن را درست بخوانید، اجازه نیست که آی آر تو ام بیاید. این اصلاً یک دلیل فنی دارد. ببینید، یک دلیلی هست که می‌خواهد. چون روتور کمپوزیت است و ما داشتیم تجربه روی کامپوزیت را تجربه می‌کردیم. برای این موتور خاص طراحی شده بود. این یک روتور خاص بود و ما در کمیته صحت‌سنجی‌مان آی آر تو ام را بر آی آر فور ارجح دانسته بودیم. زودتر به نتیجه رسیده بود و راحت‌تر بود. برای همین ما هزارتا تولید کردیم و داشتیم توی فاز نیمه صنعتی می‌رفتیم. یعنی هزارتا باید دو سال کار می‌کرد و ما از این داده‌های لازم را برمی‌داشتیم. بعد بر مبنای آن خط تولید کارخانه را طراحی می‌کردیم. چون همین هم خودش برای تولید اینها طراحی شده بود و ما روزانه تعداد محدودی می‌توانستیم تولید بکنیم.

پس ببینید، اینها آمدند چه کار کردند. آی آر تو ام کامپوزیتی ما را جمع کردند و توی انبار بردند. فعلاً ما آی آر وان هم زیاد داریم که بخواهیم جایگزین بکنیم. تعدادی هست که بیاید. روی دستگاه‌ها فشار هم نمی‌آید که بخواهد کراش بکند و از بین برود. بعد می‌بینید که یک دفعه رفتند روی آی آر شش و آی آر هشتی که تست نشده. یعنی هشت تا ده سال، حتی می‌گوید تا دو سال بعد از هشت سال شما نمی‌توانید روتور بسازید. چون اصل موضوع خوردگی این کامپوزیت با یو اف شش است و ورود ذراتی که از اینها بلند می‌شود و ورود آنها به گاز یو اف شش که این در صنعت هسته‌ای بسیار تأثیرگذار است. چون اگر خیلی کم، در حدی پی‌پی‌ام ذرات غیر هسته‌ای وارد یو اف شش بشوند، آن اثری که در طراحی رآکتور داشته باشد، آن اثر را نخواهد داشت.

یعنی موادی که لوکرل گرید می‌شوند، باید از خلوص بالایی برخوردار باشند و اینها تقریباً تا سال‌ها جلوی تجربه ما را روی مواد مرکب و خوردگی آنها و حتی استحکام مکانیکی آنها را گرفته‌اند. این آر تو ام‌های ما باید مثل آن آی آر وان‌ها کار می‌کردند تا ما استحکام مکانیکی اینها را در عرض پنج سال بررسی بکنیم که این فرصت به کشور داده نشده.

جلیلی: ببینید، بند چهار صفحه شش را بیاورید. این را کامل توضیح بدهم. این جا وجود دارد. خواهش من این است که جناب آقای ابوترابی این را ملاحظه بفرمایید. قشنگ توضیح داده. می‌گوید از آن جا که ایران قصد دارد سانتری‌فیوژ‌های آی آر وان را از رده خارج بکند، به جز نحوه مندرج در پیوست یک اقدام به ساخت یا مونتاژ سانتری‌فیوژ نخواهد کرد و سانتری‌فیوژهای از کار افتاده را با نوع مشابه جایگزین خواهد کرد. اگر ایران تولید دستگاه سانتری‌فیوژ پیشرفته را صرفاً برای اهداف مشخص‌شده در این برجام انجام خواهد داد. این جا می‌گوید از پایان سال هشتم به نحو مندرج در پیوست یک ایران آغاز به ساخت تعداد مورد توافقی از دستگاه‌های آی آر شش و آی آر هشت بدون روتور نموده و تمام دستگاه‌های تولید شده را در نطنز تا زمانی که بر اساس برنامه بلند مدت ایران  شود تحت نظارت انبار خواهد کرد. یعنی همان آی آر شش و آی آر هشت. غیر از آن را قرار نمی‌دهد.

من یک نکته عرض کنم. آن نگاه حضرتعالی که نگاه درستی است. نکته‌ای که آقای ابوترابی می‌فرمایند. یک وقت هست که ما بر اساس حقوقمان در ام‌پی‌تی صحبت می‌کنیم. این حرف این طوری است که آن موقع آدم می‌گوید این جا چه می‌شود. یک وقت هست که نه. نگاه و جهت اینها بر اساس اجازه‌ای است که می‌خواهد این جا بدهد. این که من خواندم دیگر متفاوت می‌کند. یعنی این جا دیگر بنا را بر حق شما قرار نمی‌دهد و سؤال همین است که چرا این جا این مبنا پذیرفته شده که ا لو ایت اجازه داده می‌شود این برنامه را در این حدود داشته باشد. بعد می‌گوید فقط هشت سال اول نیست. این ادامه پیدا می‌کند. با همه آن بحث‌هایی که عرض کردم.

کارخانه: بسم الله الرحمن الرحیم. چندتا از سؤالاتی که مورد نظرم بود عزیزان جواب دادند ولی نکته‌ای که وجود دارد این است که یک برنامه‌ از قبل طراحی شده برای این که بتوانند صنعت هسته‌ای ما را در حد همان کاریکاتور و در حد حیات نباتی نگه دارد وجود دارد. یعنی هر کسی بیاید این را دقیقاً مطالعه بکند متوجه این قضیه خواهد شد.

مثلاً در بخش تحقیق و توسعه عنوان می‌شود که ما می‌توانیم آزمایش مکانیکی را بر روی دوتا ماشین آی آر چهار، پنج، شش، آی آر هفت، آی آر هشت و آی آر تو ام انجام بدهیم ولی وقتی به صحنه عمل می‌رسد، می‌بینیم که می‌گوید شما فقط می‌توانید آی آر شش و آی آر هشت را بعد از هشت و نیم سال بدون روتور بسازید. یعنی بقیه هیچی. یا در همین جا عنوان می‌کند که ایران به مدت ده سال انجام آزمایشات بر روی تک ماشین سانتری‌فیوژ آی آر چهار و زنجیره ده‌تایی را ادامه خواهد داد. در حالی که ما الآن زنجیره صد و شصت و چهارتایی آی آر چهار را داریم ولی این جا می‌گوید ده‌تایی. ده سال. هیچی. ما بیکار می‌مانیم. یا می‌گوید ایران به مدت ده سال آزمایشات بر روی تک ماشین آی آر پنج. بعداً می‌گوید ما اصلاً حق تولید آی آر پنج را هم نداریم. بعد می‌گوید آی آر شش. این یک نکته.

نکته دیگر این که ما همراه برادران از نطنز دیدار داشتیم. حقیقتاً انسان احساس حقارت می‌کند که حاصل دسترنج این عزیزان ما و این شهدای هسته‌ای ما را بیایند جلوی چشم خود ما متوقف بکنند. انبار بکنند و نابود بکنند. قدرت جداسازی همین آِی آر تو ام پنج و سه دهم سو است. یعنی پنج برابر آی آر وان است. ما الآن از این هزارتا موجود داریم. به ما می‌گویند شما بیایید این هزارتا را بردارید و به انبار ببرید و استفاده نکنید. تحمل این قضیه واقعاً خیلی سخت است.

یا آی آر هشت. ببینید، ما در نطنز یک دستگاه سانتری‌فیوژ آی آر هشت را دیدیم که آن هم به آن صورت کامل نبود. به ما گفتند شما بعد از هشت و نیم سال بیایید شروع کنید به ساخت دویست‌تا آی آر هشت یا آی آر شش بدون رتور. ما می‌دانیم که اصل سانتری‌فیوژ و موتور سانتری‌فیوژ و تمام آن چیزی که به غنی‌سازی مربوط می‌شود، همه آنها در رتور قرار می‌گیرد. بقیه‌اش یک پوسته است. می‌گویند شما می‌توانید بین هشت و نیم تا ده سال و تا پایان سال دهم سانتری‌فیوژ آی آر هشت بدون روتور تولید بکنید و بعد از سال دهم می‌خواهیم شروع به ساخت کامل بکنیم. شما می‌دانید که ما باید یک زنجیره صد و شصت و چهارتایی داشته باشیم. آن هم باز جواب نمی‌دهد. برای آزمایش کامل باید دو زنجیره داشته باشیم. می‌خواهم بگویم مسأله غنی‌سازی در چهار پنج سال اول واقعاً طراحی‌شده 08/56 است. ما نمی‌توانیم غنی‌سازی انجام بدهیم.

یک نکته دیگر را سریع عرض کنم که آقای دکتر توضیح بدهند و آن این که عزیزان ما دیروز توضیح دادند. گفتند پروتکل الحاقی جزو بازرسی‌های متعارف نیست. این را به طور شفاف بفرمایید که این مسأله واقعیت دارد یا نه.

کلام دیگر این که آیا قبل از سال هشتاد و دو در جهان چیزی به نام تعلیق غنی‌سازی، اقدامات شفاف‌ساز یا نظارت بر ساخت سانتری‌فیوژها، حسابرسی معادن، پذیرش کارگروه خرید به بهانه هسته‌ای، اصلاً در جهان وجود داشته یا ما مبدع اینها در جهان هستیم.

زاکانی: آقای دکتر سی ثانیه بیشتر صحبت کردند. انشاءالله سی ثانیه را دوستان جبران کنند و کمتر صحبت بکنند.

نجابت: سؤال نداشتند.

زاکانی: دقت نکردید. دوتا سؤال داشتند.

ـ در مورد پروتکل الحاقی سؤال کردند. فرمودند گفته شده که پروتکل الحاقی جزو بازرسی‌های متعارف نیست. ببینید، روابط قراردادی بین کشورها و آژانس در قالب دو سند حقوقی‌ است. یا توافق‌نامه پادمان اکیشمنت یا ادیشنال پروتکل، پروتکل الحاقی. پادمان را تقریباً اکثر کشورها پذیرفته‌اند و دارند طبق آن عمل می‌کنند اما پروتکل الحاقی را در تمام اجلاس‌هایی که توی نیویورک یا توی خود آژانس تشکیل می‌شود، می‌گویند این الزام‌آور نیست و هر کشوری خودش خواست می‌تواند برود عضو بشود. بنابراین پروتکل الحاقی به یک سیستم متعارف تبدیل نشده که همه کشورها موظف باشند و این سیستم در همه اعمال بشود. هر کشوری خودش خواست می‌پذیرد و می‌رود بازرسی انجام می‌دهد. حالا توی برجام این دوتا که پذیرفته شده هیچ، ماورای آن هم پذیرفته شده. حالا کاری به این جا نداریم.

راجع به سؤال بعدیشان که فرمودند آیا تعلیق و این واژگان در اسناد بین‌المللی توی جهان. حالا من توی جهانش را اطلاع ندارم ولی در اسناد بین‌المللی که مربوط به روابط ایران و آژانس است. مثل سایر موارد که همه کشورها به صورت متعارف وجود داشته همچین چیزهایی وجود ندارد. یعنی نه در اساسنامه آژانس، نه ام‌پی‌تی، نه پادمان، نه پروتکل الحاقی، در هیچ کدام چیزی به نام واژه تعلیق وجود ندارد. این مربوط به سال هشتاد و دو و هشتاد و سه بود که در توافق‌نامه سعدآباد پذیرفته شد این کار انجام بگیرد و یک مسیر جدید شروع شد.

احمدی: بسم الله الرحمن الرحیم. با تشکر از توضیحات خوبی که داشتند. با توجه به این که اگر ما روند بحث هسته‌ای را دنبال کنیم شاید این جمع‌بندی را داشته باشیم که نظام در مقاطع مختلف تصمیم‌گیری‌هایی داشته. حالا نوع تعامل و حرکت دولت‌ها و موضع‌گیری دولت‌ها یا روند شتابی که داشتند، در گروه‌های مختلف متفاوت بوده اما اگر این موضوع را در یک چرخه کلی ببینیم، می‌بینیم که اثرگذاری رفتار، عملکرد و آثار کار در مجموعه‌های مختلف به نوعی به هم متصل است.

به اعتقاد من در دوره گذشته اقدامات بسیار خوبی صورت گرفت. به نحوی که دست مجموعه برای تعاملات و مذاکرات پر بود. صحبت اصلی بنده همان سؤال صبح است. به این کیفیت که فکر می‌کنم در یکی دو سال قبل از دولت فعلی در مسیر روند کار نوعی سکته‌هایی وجود داشت. من می‌خواستم علت و دلایل اینها را بدانم.

باز تأکید کنم که اگر چنانچه ما زنجیره‌های آی آر تو ام که در واقع کارهای تحقیقاتی‌اش تمام شده بود. تولید و نصب شده بود. اگر چنانچه گازدهی می‌شد و به کار گرفته می‌شد، چه بسا ما در بحث مذاکرات از یک اهرم قویتری برخوردار بودیم و می‌توانستیم امتیازات بیشتری بگیریم. من خواهش می‌کنم در ارتباط با این موضوع که آیا چنین تلقی‌ای درست هست یا نیست و اگر بوده دلایلش چه بوده.

یک نکته هم جناب آقای دکتر جلیلی، بحث بر این است که در زمان فعالیت حضرتعالی و تیم جنابعالی آمریکایی‌ها و پنج به علاوه یک غنی‌سازی ما را پذیرفتند و به تعبیر جنابعالی تنازل داشتند. من می‌خواستم بگویم آیا برای این اظهارات مستنداتی وجود دارد. اگر داشته باشد که ما مسیرهای مختلف و روندهای مختلف را به طور شفاف داشته باشیم.

عباسی: اجازه می‌فرمایید.

زاکانی بفرمایید.

عباسی: ببینید، من جلسه قبل یک توضیحی خدمتتان دادم که ماشین‌های آی آر وان طراحی سویشان دو و نه دهم بوده ولی ما نمی‌دانیم آنی که طراحی کرده در کارخانه‌اش به چند رسیده. بعد به دلایلی که ما همیشه در حالت فورس ماژور بودیم، در تحریم بودیم، در تعرض بودیم و یک مقدار هم سعی و خطا می‌شده، ما در ماشین‌های آی آر وان به حدود سوی یک و شش و یک هفت رسیده بودیم. بعضی‌هایشان دو هم داشتند. این جوری نبود ولی مجموعه روی یک و شش و یک و هفت بود. این جهت اطلاع شما.

بحث این که ما روی ماشین‌های جدید کار بکنیم. این موضوع از زمان آقای مهندس آقازاده شروع شده بود. این ماشین‌های جدید مواد خاصی را می‌خواستند که الیاف کربنی و رزین است که ما دیگر به آلومینیوم هفتاد و هفتاد و پنج نیاز نداشته باشیم که بکشیم و پوسته درست بکنیم. روی مواد مرکب برویم و بتوانیم هر پوسته با هر اندازه‌ای که تکنولوژی در داخل کشور اجازه می‌دهد را بسازیم.

پس ببینید، ما هم در مورد مواد مشکل داشتیم و هم در مورد تکنولوژی ولی در زمان آقای مهندس آقازاده شروع خوبی بود که شروع شده بود. وقتی که آقای جلیلی می‌خواستند به مذاکره بروند، ما بر مبنای این که آنها چه گفته‌اند ایشان در تیم فنی که ما بودیم چه پشتیبانی‌ای می‌خواهد. ما باید ابزار لازم را فراهم می‌کردیم. مثلاً در یک جلسه‌ای در مورد سوخت تهران مسخره کرده بودند. با تمسخر گفته بودند شما نمی‌توانید تولید بکنید. بحث غنی‌سازی بیست درصد و تولید سوخت بود. چون تولید صفحات سوخت کم از غنی‌سازی بیست درصد ندارد. خیلی فرایند مکانیکی و متالوژی‌ سختی دارد ولی ما به طور موازی هم غنی‌سازی بیست درصد را انجام دادیم، هم بیست درصد یو اف شش را به یو سه او هشت بیست درصد کردیم و هم فرایندهای مکانیکی و متالوژی و تست را طی کردیم و توانستیم بسته‌های سوخت تهران را تولید کنیم.

ببینید، این یک ابزار بود که وقتی ایشان می‌خواست به مذاکره برود، با سوخت بیست درصد برای مذاکره رفت. تعداد ماشین‌های سانتری‌فیوژ هم همین جور بود. ما که نمی‌خواستیم دعوا بکنیم. ما می‌خواستیم توانمندی را نشان بدهیم. برای همین تعدادی که می‌ساختیم و نصب می‌کردیم، راه‌اندازی و گازدهی می‌کردیم. این کلماتی که تفکی گذاشتم به خاطر این است که هر کدامش این بود که ما با تیم مذاکره‌کننده هماهنگ باشیم، مبادا ما در حوزه فنی کاری بکنیم که این بخواهد در مذاکرات به سمت تقابل برود. ما دنبال بحث تعامل بودیم. پس ما بر مبنای نیاز تیم مذاکره‌کننده در دستمان ابزار لازم را داشتیم. این نکته قابل اهمیت است.

حالا ما به دولت منتخب رسیدیم. جناب آقای دکتر روحانی تشریف آورده بودند. من باز این را تأکید می‌کنم که آقای دکتر جلیلی آن جا این جمله را گفتند که اخلاق حکم می‌کند که ما آقای روحانی را در جریان بگذاریم. وظیفه این موضوع را هم به من دادند. چون من بالاخره توانسته بودم از ایشان یک وقت ملاقاتی بگیرم و یک مقدار هسته‌ای را برایش توضیح بدهم. باز این جمله را متذکر می‌شوم. آقای احمدی‌نژاد دستور داده بود که تمام سانتری‌فیوژها را راه بیندازید. ببینید، به شخص من دستور داد. حتی من به او گفتم چرا الآن. گفت حال که مذاکره قطع است و تعاملی نیست، بهتر است که دست دولت بعدی پر باشد و با تعداد بیشتر برود مذاکره بکند.

من همین را به آقای روحانی گفتم. دقیقاً همین جمله که آقای احمدی‌نژاد دستور داده و من باید دستورش را اجرا بکنم ولی آقای جلیلی می‌گوید ما اخلاقاً به شما اطلاع بدهیم. اگر آقای روحانی حالا به هر دلیلی یا نمی‌خواسته یا فراموش کرده. اگر بخواهیم مثبت فکر کنیم. اگر به من گفته بود که راه بینداز و در این قضیه چشم‌هایش را هم می‌گذاشت، من به سایت آماده باش داده بودم. یعنی همه آدم‌ها را نگه داشته بودم که اینها در ماه رمضان راه بیفتد.

بروجردی: منع که نکرد.

عباسی: ببینید، استنباط من از آن جلسه این است. وقتی که دولت را تحویل گرفتند چرا نگفتند. من را در رابطه با نیروگاه بوشهر دید. گفتم چه کار کنم. گفتند کج دار و مریز جلو برو. خب این دو هفته مانده بود دیگه. ما در این مدت به آقای ظریف دست‌نوشته دادیم. دوتا جلسه آقای ظریف را در رابطه با پی‌ام‌دی هم توجیه کردیم. الآن هم اگر خواستید ما در جای خودش بیان می‌کنیم.

ـ اگر لطف کنید سؤال دوم حاج آقای احمدی را. خیلی مختصر بگویید.

جلیلی: بحثی که من در ادامه بحث آقای عباسی عرض می‌کنم، این است که به هر حال اگر امکان بود. این پیوستگی‌ای که وجود دارد این نبوده که فقط دولت قبل یا در دوره قبل یک سری چیزهایی فراهم بشود و دولت قبل استفاده کند و مثلاً آنها را کم بکند. در این مدت این دوستان هم می‌توانستند آن کار را انجام بدهند. حالا گفتند به هر دلیلی به آقای عباسی گفته نشد. می‌توانستند روز اول شروع بکنند و آن کار را انجام بدهند و در گفتگوها دست پرتری هم داشته باشند. برای خودشان بود. چون آن زمان که هنوز توافق نشده بود. خب آنها را هم دنبال می‌کردند و انجام می‌دادند. به قول شما منع نکردند ولی شروع می‌کردند. به محض این که دولت تشکیل شد، می‌گفتند خیلی خب. این هم که همه چیزش فراهم است. این کار را انجام بدهیم. این یک بحث.

نکته‌ای که من خدمت جناب آقای احمدی عرض بکنم. آن بحثی که در مقابله ما و طرف مقابل اهمیت دارد و من روی آن زیاد تکیه کردم. بحث نگاه راهبردی دو طرف است که آن راهبرد طرف مقابل چی است. این است که با ابزارهای مختلف شما را به عقب براند. از آن گزینه‌های نظامی که دیگر امکانش را نداشتند یک بگیر تا بحث‌های سیاسی، همین قطعنامه‌ها و اهرم‌های اقتصادی و بحث‌های این فرمی.

راهبرد ما چه بود. طبیعی است به تناسب این بود که آن طرف را از مواضع غلط و غیر قانونی و ظالمانه‌اش به عقب برانیم و این بحث را انجام بدهیم. تمام بحث او این بود. می‌گفت من حتی پای گفتگوها نمی‌آیم. در پنج به علاوه یک شرکت نمی‌کنم. مگر این که ایران اول تعلیق کند. قطعنامه‌ها را اجرا کند. خب این تنازل شد. با این که ما قطعنامه‌ها را اجرا نمی‌کردیم آنها آمدند و در ژنو یک شرکت کردند. یعنی ضمن اینها که اجرا نمی‌کردیم آنها مجبور شدند بیایند. این روند همین جور ادامه پیدا کرد. این که زمانی می‌گفت سه درصد، در ژنو دو با ما راجع به بیست درصد صحبت می‌کرد.

همان طور که اشاره کردند. اولش می‌گفت شما نمی‌توانید بیست درصد تولید بکنید. بعد وقتی که دید ما می‌توانیم بیست درصد را تولید بکنیم، در ژنو سه پذیرفت که گفتگوها برای همکاری حول نقاط مشترک باشد. این آن روندی است که دنبال شد.

این اشاره‌ای که فرمودید. این روند تنازلی که آنها داشتند که بر اساس همین ضرورت‌ها و اقتداری که بود که نظام در صحنه‌های مختلف داشت، در استانبول به این رسیدند و در همان جمع پنج به علاوه یک خانم شرمن این بیان را کرد. من برایتان می‌خوانم. گفت این نه از طرف من است. من پیام رئیس جمهورمان را در این جمع برای شما که از طرف جمهوری اسلامی هستید و نمایندگی رهبری را هم دارید می‌خوانم. او یک همچین تعبیری داشت. این بحث را مطرح کرد و آن جا این را خواند. این دوتا جمله اوباما است که می‌خوانم.

زاکانی: متنی که آقای اوباما به خانم شرمن داده بود.

جلیلی: بله. یک بخش آن این است که ما حق ایران برای استفاده صلح‌امیز از انرژی هسته‌ای در چارچوب ام‌پی‌تی را شناسایی می‌کنیم. ما این جا نیستیم تا ایران را مستثنی کنیم. این حرف‌های او بود. بعد خود شرمن در توضیح بیان کرد هدف ما این است که حق ایران برای استفاده صلح‌آمیز از انرژی هسته‌ای در چارچوب ام‌پی‌تی را محترم بشماریم. این بحثی بود که مطرح شد. اما نکته‌ای که ما داشتیم این بود که این حق باید تعریف بشود. مشخص بشود که اگر این است، پس این که شما می‌گویید غنی‌سازی که حق ما است و در ام‌پی‌تی آمده، باید تعلیق بشود یک مبنای غلط است.

حالا من در بحث‌های بعد اشاره خواهم کرد. یکی از چیزهای غلطی که مبنا گذاشته شده بود این بود که ما آمدیم حقوقمان را. این که سؤال کردند آیا در تاریخ همچین چیزی بوده است یا نه. ما یک زمانی برای اعتمادسازی آمدیم شروع کردیم حق خودمان را تعلیق کردن.  حالا وارد بحث تحریم‌ها خواهیم شد. اصلاً چرا تحریم‌ها شروع شد. مبنای شروع قطعنامه‌ها و تحریم‌ها علیه ما چه بود. این بود که شما چرا این حقی را که دارید، این اقدام داوطلبانه‌ای را که خودت انجام دادی و داوطلبانه و موقت بوده ادامه نمی‌دهی. چرا تعلیق را ادامه نمی‌دهید.

این به آن جایی رسید که نه تنها دیگر این حرف را نمی‌زد بلکه در گفتگوهای بغداد، مسکو و آلماتی آمده بود. دیگر حرفش این نبود که تو باید بیایی بنشینی که اینها را چگونه تعلیق بکنی. مثل آن چیزی که امروز در برجام می‌بینید. حرف این بود که وارد یک معامله بشود.

زاکانی: نکته اصلی صحبت حاج آقای احمدی این بود که در واقع جایی سندی هست که ما به ازای آن این حق پذیرفته شده باشد. حالا چه در مشروح مذاکرات

جلیلی: اینهایی که من الآن خواندم از گفتگوها خواندم. اما نکته‌ای که وجود دارد این است. ما همان زمان بحثمان این بود. ایرادی که الآن داریم این بحث است. بحثی که وجود دارد این است که حقوق ما در ام‌پی‌تی تعریف شده است. نه حقوق ما، حقوق همه اعضا.

زاکانی: این را می‌دانیم آقای دکتر. نکته‌ای که هست این بود که.

جلیلی: می‌خواهم همان را توضیح بدهم. بحث این است که حقوق ما حق غنی‌سازی. من باز این را عرض کنم. غنی‌سازی حقوق اعضا است و هیچ درصدی هم ندارد. چه دو درصد و چه بیست درصد و چه بالاتر. پنجاه درصد. دوتا قید دارد. یکی این که زیر نظر آژانس باشد. دوم این که برای مصارف صلح‌آمیز باشد.

عرض من این است. آمریکایی که این را می‌گفت به این جا رسید اما بحث ما این بود که باید بر حق غنی‌سازی تأکید بشود. شما دیدید. بعد از توافق ژنو وزیر خارجه آمریکا در همان جا مصاحبه کرد و گفت نه. ما حق غنی‌سازی را قبول نداریم. در این جا هم طفره می‌روند. چون یکی از نگاه‌هایی که آمریکا دارد و با بقیه متفاوت است، این است که غنی‌سازی را به عنوان یکی از حقوق ام‌پی‌تی نمی‌شناسد.

کوثری: بسم الله الرحمن الرحیم. ضمن عرض خسته نباشید و خدا قوت به همه عزیزان. من سه‌تا سؤال داشتم که دوتایش را پاسخ گرفتم. فقط به یکیش می‌پردازیم که انشاءالله وقت برای نفرات بعد اضافه بیاید. ببینید، بحث سوخت درصد که جنابعالی هم فرمودید در اصل از قبل از انقلاب هم آمریکایی‌ها و هم آژانس تعهد داشتند که برای رأکتور تهران تأمین بکنند. سال هزار و نهصد و نود و چهار یعنی هزار و سیصد و هفتاد و سه خودمان ما از سازمان انرژی اتمی نامه نوشتیم و آژانس هم به آرژانتین نوشت. آرژانتین هم داد. به این جا آمد و در نهایت تأمین کرد و دلارش را هم گرفت و رفت.

اما سال دو هزار و ده که ما مجدداً درخواست کردیم آنها ندادند. همین هم باعث شد که ما در نهایت بیاییم تولید بکنیم. یعنی آژانس به آمریکا، فرانسه و روسیه نوشت. در نهایت چون اینها ندادند ما بیست درصد را ساختیم. حالا سؤال من این است که چی شد که همان قانون خودشان که قبلاً تعهد دادند و کتبی هم تعهد دادند. قبول هم کردند و یکی دو بار هم به آن عمل کردند، حالا الآن زیرش زده‌اند. این یک. دوم این که چطور در این بند شصت در پیوست صفحه سی و سه که شما قرائت کردید. همان پنج کیلو پنج کیلو را مطرح کردند. اگر این را توضیح بدهید.

یک، این مطلب. دوم این که جنابعالی فرمودید که حتی ممنوعیت برای تولید بیست درصد گذاشته‌اند. این ممنوعیت را من نتوانستم این جا پیدا کنم. اگر زحمتی نیست آدرسش را به ما بدهید که دقیقاً بدانیم این ممنوعیت بیست درصد کجا است.

س: بیست و پنج درصد به بالا.

کوثری: یعنی مسأله واقعاً این است که حتی من این جا با صراحت بگویم که از قبل از انقلاب که توافق شده و این توافق عملی هم شده، حالا ما کوتاهتر آمدیم. یعنی تا این حد تنزل کردیم که حتی این مسأله را هم عمل نمی‌کنند. اگر این را توضیح بدهید.

جلیلی: جناب آقای کوثری، همان طور که اشاره فرمودید. هم در ام‌پی‌تی و هم در آن چیزهایی که وجود دارد بیست درصد حق ما است. برای مصارف صلح‌آمیز است. رأکتور تهران هم یک رأکتور تحقیقاتی بود که با سوخت بیست درصد کار می‌کرد. من یک نکته را این جا عرض کنم. یکی از کارهایی که در آن دوره صورت گرفت این بود که ما از رأکتور تحقیقاتی تهران صرفاً برای بحث تحقیقاتی استفاده نکنیم بلکه برای تولید داروهای هسته‌ای هم استفاده کنیم. همین باعث شد که مصرف سوخت آن یک دفعه سرعت گرفت. یعنی از سال هشتاد و شش که این تصمیم گرفته شد، یکی از نیازهای بزرگ کشور با همین تأمین شد. یک نیاز کاملاً انسانی بود. من عرض کردم. آن زمان نزدیک به هشتصد و پنجاه هزار بیمار ما از این داروها استفاده می‌کردند و با این ترتیب این در داخل تأمین شد.

شما به لحاظ فنی می‌دانید. یکی از مشکلاتی که در بحث داروهای هسته‌ای وجود دارد، این است که اینها تاریخ مصرف‌های محدود دارند. این اهمیت دارد که شما در داخل کشور باشید و بتوانید از آنها به موقع استفاده کنید. این یک بحث مهم است.

سؤالی که بود این بود. وقتی که این سوخت داشت تمام می‌شد، او احساس کرد حالا شما یک نیازی هم داری که یک میلیون بیمارت دارند از آن استفاده می‌کنند. خیال می‌کرد این به یک اهرم فشار تبدیل می‌شود. یعنی یک موضوعی که کاملاً حق ما بود و نیاز مردم ما بود و کاملاً هم صلح‌آمیز بود را به یک اهرم فشار تبدیل کرد. برای این که از شما مطالبه و زیاده‌خواهی بکند.

فرجامش چه شد. این بود که همین بیست درصد که او می‌خواست از آن به عنوان یک اهرم تهدید استفاده بکند، به اهرم فرصت تبدیل شد. یعنی نه تنها اهرم تهدید نشد بلکه او که می‌خواست از این به عنوان تهدید استفاده بکند، یک دفعه سطح چانه‌زنی‌هایش از سه درصد به بیست درصد ارتقا پیدا کرد. می‌گفت حالا بیایید راجع به بیست درصد با هم بنشینیم و گفتگو بکنیم. بحث آلماتی همین موضوع بیست درصد بود.

این که فرمودید. بله. یک رفتار کاملاً خلاف مقررات بود. حتی خلاف اساسنامه آژانس بود. طبق اساسنامه آژانس، آژانس وظیفه دارد برای اعضا دسترسی به سوخت را تسهیل بکند. از جمله همین بیست درصد را. این بود که این مطرح شد و الحمدالله یک فرصت خوبی شد. یعنی نه تنها تبدیل به اهرم فشار نشد بلک به فرصت تبدیل شد.

آن نکته‌آی هم که فرمودید این جا است. در آن جا وجود دارد. صفحه شش، بند پنج. در پیوست‌ها هم نیست. در متن اصلی است. در همان بحث‌هایی که اول وجود دارد. می‌گوید ایران بر اساس برنامه بلند مدت خود برای پانزده سال فعالیت‌های مرتبط با غنی‌سازی اورانیوم از جمله تحقیق و توسعه تحت نظارت پادمانی خود را صرفاً در تأسیسات غنی‌سازی نطنز انجام خواهد داد. سطح غنی‌سازی اورانیوم را تا سقف سه ممیز شصت و هفت نگه خواهد داشت و در فردو از هر گونه غنی‌سازی اورانیوم و تحقیق و توسعه غنی‌سازی اورانیوم و از نگهداری هر گونه مواد اصلی   خودداری خواهد ورزید.

آن نکته‌ای که این جا داریم این است که در برنامه دوم چی بیان می‌کند. می‌گوید حالا باید بیایی آن را توافق کنی که چگونه باشد. این مبهم است که بعد از پانزده سال چگونه می‌شود. می‌گوید باید تکامل تدریجی داشته باشد، سرعت معقول داشته باشد، ان نکست استیجی که بعداً هست، اینها را توش مشخص نمی‌کند. حالا مایی که امروز به این بحث نیاز داریم. می‌گوید تو خودت دیگر حق نداری تولید بکنی. می‌گویی امکانش را دارم و همه کارش را می‌توانم انجام بدهم. چرا نباید تولید کنم.

س: اگر ندهند که می‌خوابد.

جلیلی: بله. اگر ندهند.

باقری: اگر آنها ندهند شما می‌توانید بیست درصد درست بکنید.

جلیلی: این بحثی است که وجود دارد. اگر آنها ندهند. بعد می‌گوید تازه اگر هم بخواهی بگیری، من برایت پنج کیلو پنج کیلو می‌دهم.

زاکانی: آقای نجابت نیم دقیقه فرصت بدهند تا من یک عرضی خدمت همکاران محترم و دوستان بکنم. خدمت شما عرض کنم که هشتصد و پنجاه هزار بیماری که گفتند در کل کشور سالانه مراجعه‌کننده به بخش پزشکی هسته‌ای هستند. میانگین هشتص و پنجاه هزار بیمار هستند. عمده مواد رادیو اکتیوی که ما آن جا استفاه می‌کنیم، تیپیزیون است که از مودیتین گرفته می‌شود. آنها ابتدا به ما مودیتین ندادند. ما را محدود کردند. دانشمندان جوان خودمان در داخل کشور و در همین مرکز تحقیقات سازمان انرژی اتمی آمدند به طریق ژل ژنراتور که توی کتاب‌ها ذکر می‌شد که نمی‌شود از آن موادی گرفت که خصوصیات لازم را برای استفاده در ژنراتور داشته باشد استفاده کرد. آمدند از آن طریق استفاده کردند و کار کشور راه افتاد.

کار کشور که راه افتاد، ما به ازای این کاری که انجام شده بود باید رأکتور پنج مگاواتی کارگر شمالی فعالیت پیدا می‌کرد و استمرار فعالیتش سبب شد که سوخت لازم را که در سال هفتاد و سه بارگذاری شده بود به سمت بحرانی شدن برود. در همان موقع بحث واردات سوخت مطرح شد. با این که رأکتور داشت بحرانی می‌شد، آنها حاضر نشدند به ما سوخت بیست درصد بدهند. این نکته اول.

نکته دوم هم آمدند کل مودیتین را قطع کردند. به طریقی که برای یک ماه و نیم کل مراکز پزشکی هسته‌ایمان در کشور تعطیل شد. تنها خاصیت و ویژگی مودیتین استفاده در ژنراتور برای استفاده صلح‌آمیز است. آمدند قطع کردند. گفتند شما تحریم هستید. مودیتین را قطع کردند که ما حاضر بودیم بخریم.

مجدداً که رآکتور بارگذاری شد و در همان مسیر خودش قرار گرفت و اینها توانستند تولید بکنند، اینها الآن دارند به ما می‌فروشند. یعنی من خواستم این سؤال را که اگر ما خودمان نداشته باشیم حتی به ما نمی‌فروشند. چون قبل می‌گفتند می‌خریم ولی اصلاً نمی‌فروشند. با شرایطشان نمی‌فروشند اما ما که خودمان توانستیم تولید بکنیم. بله. الآن دارند از خارج می‌فروشند و الی آخر.

لذا این توضیحی که دادند این طوری است که متأسفانه آنها خلاف حداقل‌های انسانی حتی برای پزشکی هم امکانات در اختیار کشور ما قرار ندادند.

بروجردی: بسم الله الرحمن الرحیم. اولاً من باید از حضرت ابوترابی تشکر بکنم که وقتشان را به من دادند و سپاس از گزارشی که مطرح فرمودند. سؤال اول بنده این است که با توجه به این که این گزارش به صورت غنی‌شده‌اش یعنی دوازده ساعته‌اش در شورای عالی امنیت ملی مطرح شده. بالاخره سران سه قوه و مسؤولین عالیرتبه نظامی و امنیتی با یک آستانه بالای حساسیت امنیت ملی حضور دارند، اثرش چه بود. یعنی با این همه امتیاز داده‌شده و این گزارشی که علی الاصول باید در یک جلسه در جهت رد برجام یک رأی قاطع می‌دادند. آیا یک چنین اتفاقی افتاده یا اتفاق دیگری.

سؤال دوم این که با توجه به امتیازهایی که دشمن از ما گرفته. فرض بر این است که در اردوگاه دشمن یک جشن پیروزی برپا بشود. چرا در آمریکا دعوا است. در مقطعی این نظریه وجود داشت که جنگ زرگری است. دعوا نیست. حضرت آقا صریحاً فرمودند که دعوای داخلی در آمریکا واقعی است. از اول هم این نظریه نظریه اقوی بود که در آن جا دعوا جدی است. چرا برجام به این میزان مخالف دارد. فرض در این است که با چنین امتیازی که از ما گرفته‌اند باید هم خوشحالی کنند و صریحاً تأیید بکنند.

نکته سوم اختلاف نظری است که در مورد بند چ وجود دارد. بنده هم معتقد هستم این جمله که کلیه مفاد و اقدامات مندرج در این برجام صرفاً برای اجرا بین پنج به اضافه یک و ایران می‌باشد. به نظر می‌رسد که آن بعد مثبش یک تحلیل قویتری است. به لحاظ این که کشورهای متعددی در منطقه وجود دارند. از مصر و ترکیه و الجزایر ده‌ها سال است دارند فعالیت هسته‌آی می‌کنند. چنین امتیازی که غنی‌سازی را رسمیت بدهند، به هیچ وجه به آنها داده نشده. چون فردا الگو می‌شود. آنها می‌گویند ما هم این امتیاز را می‌خواهیم. بنابراین به نظر من این بعد مثبتش مهم‌تر است.

حق ورود ما به بازار جهانی هسته‌آی. می‌توانیم اورانیوم غنی‌شده صادر کنیم. اورانیوم خام وارد کنیم. آب سنگین را صادر کنیم. اینها امتیازاتی است که حتماً کشورهای عادی ندارند. این هم یک بعد مثبت دیگرش.

ساخت نیروگاه‌های جدید. نیروگاه جدید امروز روسیه است. فردا حتماً فرانسه و آلمان و بقیه وارد می‌شوند. این حتماً دانش را بالا می‌برد. اصلاً شکی در این نیست. نیروگاه که در کشور ما ساخته بشود، با این هوشی که کارشناسان ما دارند بدون تردید توانمندی هسته‌ای ما بالا خواهد رفت. این امتیاز بسیار مثبت و مهمی است که اتفاق می‌افتد. به نظر من از این موارد فراوان داریم.

نکته چهارم آب سنگین است. در هر صورت در برجام تصریح شده است. اولاً آب سنگین به قول علما به ما هو آب سنگین موضوعیت دارد. روی خود آب سنگین منهای رآکتور حساسیت دارند. اجازه نمی‌دهند. حالا فردا مثلاً الجزایر و بقیه کشورها هم بخواند کارخانه آب سنگین بزنند. این که در واقع بسته نشد. این که وجود دارد. اجازه صادرات دارد. می‌تواند در بازار جهانی حضور پیدا بکند. ضمن این که درست است که به رأکتور اورانیوم خام نمی‌دهیم و غنی‌شده می‌دهیم ولی آب سنگین که سر جایش است. پلوتونیم هم خروجی‌اش هست. به مقدار کمتری. این که اصرار داریم بگوییم نه. آب سنگین لغو شد. به نظر من حداقل خلاف تصریح برجام است. با تشکر

زاکانی: آقای دکتر بروجردی به دو جهت. یکی این که از یکی از وقت‌های اهدایی استفاده کردند. نکته دوم هم این که با سؤال دقیق و شفاف گفتند که چه سرفصل‌هایی بیان بشود. ما خدمتتان هستیم آقای دکتر.

جلیلی: بسم الله الرحمن الرحیم. چندتا سؤال فرمودند. سؤال اول راجع به شورای عالی و مصوباتش است که همان طور که می‌دانید طبقه‌بندی است. دبیر یا رئیس می‌توانند بگویند. حالا فردا جناب آقای شمخانی که به این جا تشریف آوردند، برایتان توضیح خواهند داد. اما نکته دومی که فرمودید راجع به بحث دعوای آمریکا و این که می‌گویید چرا در آمریکا یک همچین نگاهی صورت می‌گیرد. من یک بخش از صحبت اوباما را در روز بعد از توافق بخوانم. می‌گوید ما بعد از دو سال مذاکره به چیزی رسیدیم که دهه‌ها دشمنی به آن نرسیده بود. این توافق با سنت رهبری آمریکا همسو بود. آمریکا از موضع قدرت و اصولی مذاکره کرده است. باید رهبری کند. نه فقط با قدرتمان بلکه با اصولمان.

بعد ببینیم در کنفرانس ویدئویی با یهودیان آمریکا چه می‌گوید. می‌گوید برجام توان پاسخگویی به ایران را تقویت می‌کند. حالا از اینها زیاد است و من چندتایش را می‌گویم. برجام هدف راهبردی آمریکا در قبال ایران را تضمین کرد یا این که برجام اهداف کلیدی دولت‌های اخیر آمریکا را تأمین می‌کند. حالا بحث‌های مؤسساتشان که فراوان نکاتی وجود دارد که مثلاً مقاله یکیشان را در واشنتگتن پست ببینید. می‌گوید اگر واقعاً به دنبال حمله نظامی به ایران هستید، این توافق را بپذیرید. یا یک اندیشکده دیگرشان این تعبیر را دارد که اوباما امیدوار است برجام به تغییر ماهیت نظام ایران منجر بشود. یک تحلیل‌های این فرمی وجود دارد. حالا ما باید بررسی خودمان را داشته باشیم که در این جا چه چیزی وجود دارد و مصالح و منافع ما را چگونه شکل می‌دهد.

البته بله. همان طور که فرمودند در آن جا سر امتیاز بیشتر دعوا هست. سر این که بتوانند بیشتر فشار بیاورند. سر این که بتوانند برخی مباحث را بیشتر دنبال کنند. بحث‌های دیگری هم در اظهارات افراد دیگر وجود دارد که اینها بحث‌های خاص خودش را دارد. دوستان ملاحظه می‌فرمایند که چه چیزهایی وجود دارد.

آقای بروجردی، من این جا از شما سؤال می‌کنم. در این مباحثی که در این جا مطرح شده است و اینهایی که عرض کردم، چه چیزهایی از اینها می‌تواند دشمنان ما را نگران بکند. این که ده هزار کیلو مواد ما سیصد کیلو بشود. نوزده هزارتا سانتی‌فیوژ ما پنج هزارتا بشود. عرضم به حضور شما آب سنگین ما این طوری بشود. این که سانتی‌فیوژهای شما تازه بعد از چهل سال بتواند نیاز امروزت را تأمین بکند. این که نظارت‌های این فرمی که فراتر از پروتکل است انجام بشود. این دسترسی‌هایی که آنها به افراد، اسناد، مراکز و تجهیزات می‌خواهند فراهم بشود. کدام یک از اینها می‌تواند انجام بشود.

من خدمتتان عرض کردم. این چیزهایی که در این سند وجود دارد. من بر اساس این سند عرض می‌کنم. حالا یک وقت هست می‌گوییم یک چیز دیگر. ما فعلاً داریم این سند را بررسی می‌کنیم و بعدش قطعنامه را. در این نکاتی که در این جا وجود دارد یعنی این استثنائاتی که بر ما تحمیل شده است. شما که حتماً این استثنائات را تأیید نمی‌کنید و نمی‌پذیرید یا حداقل به عنوان یک چیز مطلوب بیان نمی‌کنید. این که ما هم در حقوق، هم در تکالیف، هم در نظارت، هم در سازوکارها، هم در دسترسی‌ها، در همه این چیزها به این شکل استثنا قرار بگیریم. اینها آن چیزهایی است که بقیه نگران هستند که مثلاً امتیازی بوده که به ما داده شده. چه چیزهایش امتیاز بوده. مثلاً گفتند این را انجام بدهیم و به بقیه نرسد. مثلاً چی. به بقیه نرسد که نظارتش فرا پروتکلی باشد. به بقیه نرسد که مثلاً حقوقش را به اجازه تبدیل بکنند.

به بقیه نرسد که باید موادش را که قانونی است و زیر نظر آژانس است و همه کارهایش دارد آن جا انجام می‌شود را تبدیل بکند. کدام یک از اینها است. ما که نمی‌خواهیم خودمان را گول بزنیم. خود دوستان می‌گفتند. اصلاً این استدلال خود دوستان بود. روس‌ها این را مطرح کردند. گفتند اگر این بخواهد مبنا بشود ما برای بقیه نمی‌پذیریم که به بقیه هم این چیزها تحمیل بشود و این بخواهد دنبال بشود. این صحبت خود دوستان است. ما چقدر با آنها گفتگو کردیم که حالا شما چرا دارید این بحث را می‌کنید و موضوعاتی که مطرح شد.

عرض کردم. در آن جا حق شما را به اجازه تبدیل کرده. می‌گوید اِ لو ایت. بهش اجازه داده می‌شود که این قدر داشته باشد. بعد تازه می‌گوید این ادامه پیدا می‌کند. با این مختصاتی که می‌گوییم. که بعد باید این طوری باشد. تکامل تدریجی داشته باشد. سرعتش این باشد. بیاید با این شش کشور شیر بشود و مشارکت داده بشود. آن وقت اینها یک امتیازاتی است که نگران هستند تغییری هم داشته باشند. مثلاً الآن برزیل که دارد غنی‌سازی انجام می‌دهد در این موضوع چطوری است. مثلاً ژاپن که غنی‌سازی انجام می‌دهد نگران هستند که آنها. خب اگر می‌خواستند آن غنی‌سازی که آنها انجام می‌دادند را هم می‌گفتند این فقط برای تو است و استثنا هستی و بقیه نباید. مثلاً ایران نیاید بگوید چرا آن دارد. من این استدلال را زیاد نمی‌فهمم. نمی‌گویم نمی‌پسندم. اصلاً نمی‌فهمم.

 نکته بعدی که اشاره فرمودید در بحث نیروگاه‌ها و آب سنگین بود که این خودش بحث مهمی است. واقعاً آن چیزی که در باره آب سنگین مطرح شده و این که ما می‌گوییم ما دیگر هیچ سایتی را نخواهیم داشت. ما به غیر از نطنز سایتی را نخواهیم داشت. چرا. مگر زیر نظر آژانس نیست. چرا می‌پذیریم در فردو دیگر حتی یک گرم مواد هسته‌ای نباشد. چرا. مگر نمی‌گویند فردو زیر نظر ما است و بازرسی هم داریم. تازه تکنولوژی مدرن هم توش گذاشتیم. چرا نباید یک گرم مواد داشته باشیم. خودشان بیان می‌کنند. می‌گویند چون اگر فردو را بمباران کنیم خراب نمی‌شود. یعنی شما باید در معرض این تهدید باقی بمانید.

آن نکته‌ای که من عرض کردم و در جلسه قبل هم بیان شد. خواهش من این است که همه دوستان روی آن توجه داشته باشند. بحث ما این بود که ما می‌خواهیم نگرانی‌های هم برطرف بشود. تو می‌گویی نگرانی سلاح هسته‌ای داری. خودشان می‌گویند مچهار راهی که می‌توانست به سلاح هسته‌ای منجر بشود مسدود شده است. ما هم نگرانی این فشارهای اقتصادی را داریم. در این قضیه کدام نگرانی ما برطرف شده. حالا مفصل وارد تحریم‌ها خواهم شد. این که ساختار تحریم‌ها حفظ می‌شود و عمده تحریم‌ها باقی می‌ماند. خب این نگرانی ما بوده.

این که ما در استانبول دو گفتیم باید هم‌وزن باشد، هم‌جنس باشد، همزمان باشد، این بود. حالا من در تحریم‌ها مفصل عرض خواهم کرد. آقا هم در این سخنرانی دوازده شهریورشان اشاره فرمودند که ما همزمانی را گفتیم. حالا دوستان یک استدلال‌هایی آوردند و ما مخالفت نکردیم. نگرانی ما این بود دیگر. او خودش به صراحت می‌گوید ما با این برجام آن چهار مسیری که اینها می‌توانستند بروند را بستیم. پس اگر دیگر نگرانی ندارد چرا شما باید سایت هسته‌ای نداشته باشید. چرا نباید بتوانید در فردو مواد حفظ کنید. چرا این محدودیت‌های مختلفی که انجام شده.

ـ آقای دکتر عباسی، اگر راجع به آب سنگین توضیح بدهید. چون دیروز هم مطرح شد. یک کدورت خاطری هم پیش آمد. بحث اصل داشتن آب سنگین موضوعیت دارد که الآن آقای دکتر روی آن تأکید داشتند. به هر حال یک مزیت نسبی است و در جهان به کسی هم نمی‌دهند ولی ما خودمان کسب کردیم و آنها می‌خواستند مانع بشوند. و این که در واقع یک مزیت نسبی نصیب ما شد، برای رأکتوری که می‌خواهیم اورانیوم خام بارگذاری بکنیم و استفاده بکنیم. فقط این جا موضوعیت دارد یا مثلاً الآن این آب سنگین چه مزیت نسبی‌ای دارد که توش سه و هفت دهم بارگذاری می‌شود. اورانیوم غنی‌سازی شده بارگذاری می‌شود. اگر توضیح بدهید ممنون می‌شویم.

عباسی: ببینید، آب سنگین یک ماده استراتژیک است. مثل تریتیوم. در بحث مواد کلاً در دنیا حکم ماده استراتژیک را دارد. هیچ کشوری آب سنگینش را نمی‌فروشد. یعنی این جوری نیست که اگر تولیدکننده آب سنگین باشد، بیاید آب سنگینش را بفروشد. مگر این که یک رأکتور آب سنگین را بدهد و بعد به اندازه همان هم آب سنگین بدهد. مثلاً چین به ما یک رأکتور آب سنگین صفر قدرت داده. ما در اصفهان داریم و این صفر قدرت هم هست. به درد کار نیروگاهی نمی‌خورد. به همان اندازه آب سنگین داده. یک مقدار جزئی که اگر تبخیر شد بریزیم. آن هم تحت نظارت آژانس است.

این نکته که کسی آب سنگین را نمی‌فروشد و اگر یکی بیاید بگوید ما الآن اجازه  فروش آب سنگین پیدا کردیم، ما باید یک مقداری در این که او بحث‌های استراتژیک را متوجه می‌شود شک بکنیم. چرا. چون آب سنگین دوترییوم دارد و درجه خلوصش هم بالا است. اگر شما این را الکترولیز کردید، ئیدروژن سنگین تولید می‌کند.

آقای دکتر نجابت این مسأله را خوب می‌دانند. ئیدروژن سنگین اساس رأکتورهای گداخت هسته‌ای است. یعنی اگر جامعه ما می‌گوید ما می‌خواهیم در انرژی گداخت کار کنیم، کدام عقل می‌گوید ما ماده اولیه‌مان را بفروشیم و بیرون برود. آن هم ما با چه قیمتی در داخل تولید می‌کنیم که بخواهیم در بازار جهانی بفروشیم. چون اگر ما زیر صد تن تولید کنیم صرفه اقتصادی آن چنانی نخواهد داشت. گران در می‌آید. مگر این که قیمت ارز گرانتر از این بشود. یعنی به پنج هزار تومان برسد که ما بتوانیم بگوییم آب سنگین تولیدی ما می‌تواند با بازار جهانی رقابت بکند.

این نکته را داشته باشید که سوخت رآکتورهای گداخت که شاید از سال دو هزار و سی عملی بشوند، از دوتر‌یوم و تریتیوم تشکیل شده است. حالا دقت کنید که تریتیوم از چه راهی تولید می‌شود. از راه این که لیتیوم طبیعی را جداسازی ایزوتوپی کنند. یعنی لیتیوم شش و هفت را جدا کنند. راهی غیر از جداسازی سنتری‌فیوژ را بر ما بسته‌اند. به بندهای دیگر دقت کنید. ما اجازه غنی‌سازی به روش الکترومغناطیسی، به روش لیزر، به روش دیفیوژن گازی، ورتکس و چیزهای دیگر را نداریم. پس به یک شکلی ما نمی‌توانیم لیتیوم را به مقدار انبوه جداسازی کنیم. راه ساختن رأکتورهای های فلاسک58/12 ما بسته شده. پس ما نمی‌توانیم لیتیوم شش را داشته باشیم. از هفت جدا کنیم و در رآکتور قرار بدهیم و تریتیوم تولید کنیم. پس یک ماده دیگر مورد نیاز گداخت تریتیوم است. یعنی واکنش دی‌تی، دوتریوم تریتیوم باید انجام بشود.

ما دقت کنیم. نخواهیم برای یک جور زور چپون کردن یک قطعنامه بیاییم مباحث علمی و فنی و آینده کشور را بر باد بدهیم. حتی من می‌گویم به حرف بنده در این جا هم گوش نکنید. نظر بنده باید برود چکش‌کاری بشود. نیازسنجی بشود. امکان‌سنجی بشود و کار کارشناسی بشود. 

برادر بزرگوار، جناب آقای بروجردی، ما شتابزده به دنبال ساخت رأکتورهای صد مگاوات نرویم. اینها یک جور فرار رو به جلو است. کی نیازسنجی کرده که ما رآکتور صد مگاواتی می‌خواهیم. کدام مصوبه مجلس برایش وجود دارد. تکلیف همان رأکتور سیصد و شصت مگاواتی دارخوین را معلوم کنیم که در این برجام فراموش‌شده است و اصلاً آن را کنار گذاشتیم. اینها یک کم جای سؤال دارد.

ببینید، اساس یک رأکتور آب سنگین به سوخت طبیعی است. یعنی مبنا چی است. سوخت طبیعی. چون اگر سوخت طبیعی باشد می‌شود رآکتور را با آب سنگین یا گرافیت به بحرانیت رسید و از آن انرژی گرفت. اگر قرار است که ما هیچ وقت علی الابد در ایران رأکتور آب سنگین نسازیم، ببخشید رأکتور تحقیقاتی آب سنگین را می‌خواهیم چه کار بکنیم. و رأکتوری که آمدیم هزینه کردیم سوختش را غنی می‌کنیم. بعد هزینه می‌کنیم و آب سنگین تولید می‌کنیم و توش می‌ریزیم. خب آب سبک توش بریزیم. فرق نمی‌کند که. آن کار می‌کند. چون اساس آن چیزی که دارد می‌کند سوخت است. نه اساس آن کند‌کننده یا خنک‌کننده. چون آب نقش کندکننده و خنک‌کننده، حفاظ و منعکس‌کننده را دارد. آب معمولی تمام این چهارتا خاصیتی که من خدمتتان گفتم را دارد.

پس ببینید، اگر ما دنبال حفظ آبرو هستیم و می‌خواهیم   بکنیم که بگوییم رأکتور آب سنگین‌مان را نگه داشتیم. باشه. من قبول می‌کنم. در غیر این صورت بنده می‌روم توی رأکتور باز طراحی شده آب معمولی می‌ریزیم و کار هم می‌کند. به هر حال رأکتور که شما می‌گویید ما در این جا یک امتیازاتی را به دست آوردیم. خیلی خوب است. می‌خواهند به ما رأکتورهای جدید بدهند. همین دوتا رأکتور بوشهر زمانی که ما در تحریم مذاکره کردیم. بنا شد که بیایند این دوتا رأکتور را بسازند. این دوتا هم نبود. ده‌تا بود. قرار بود اولی‌اش را ترم کلید، تحویل با کلید بدهند. دومی‌اش را سی درصد، سومی‌اش را پنجاه درصد، چهارمی‌اش را هفتاد درصد و ما اساساً برای این با روس‌ها برنامه‌ریزی کرده بودیم. مدارکش هم موجود است. یعنی این جور نیست. حتی ما با فرانسوی‌ها و شرکت وارد مذاکره شدیم. گفتیم سه چهار سال دیگر تحریم برداشته می‌شود. بیایید مذاکره فنی بکنیم. این هم جای بحث دارد.

طراحی رأکتور استخری هم در شیراز تمام شده بود و می‌خواستیم در شیراز بسازیم. اینها نکاتی است که اگر می‌خواهید برجام را بررسی کنید، ببینید قبلاً برنامه چی بوده و حالا چی شده. این جور نیست که ما یک کریدیت و اعتبار ویژه‌ای به دست آوردیم که الآن می‌خواهند توی مملکت ما رأکتور بگذارند. نه. قبلاً هم بود و ما مذاکراتش را کرده بودیم.

من این را هم خدمتتان بگویم. بحث این تبلیغی که راجع به رأکتور اراک شد که این چرنوبیل می‌شود، این خیلی مسأله مهمی است. این رأکتور اصلاً نمی‌تواند چرنوبیل بشود. هر وقت شما نمایندگان محترم تصمیم گرفتید که این رآکتور راه بیفتد، من می‌روم آن را راه می‌اندازم. توی آن کار می‌کنم. زن و بچه‌ام را هم به همان جا می‌برم. اگر کسی می‌گوید این چرنوبیل می‌شود که مردم را بترساند، من این جا اعلام می‌کنم. قبلاً هم می‌خواستم همین کار را بکنم.

ببینید، ما نیاییم یک رأکتوری را که سیف است و آخرین استانداردهای آژانس بر آن اعمال شده. تمام تجارب بشری در این رأکتور جمع شده. اساساً اگر یک پمپ آب سبک توی این بزنیم تمام است. خاموش می‌شود. ایمنی‌اش این قدر بالا است. چرا می‌آیند به شما نمایندگان می‌گویند این می‌خواهد چرنوبیل بشود.

بابا ما می‌گوییم می‌خواهید یک چیزی را ببرید جا بیندازید ولی مسائل اصلی را خراب نکنید.

بروجردی: عرض من این بود که چون یک نوبت دیگر هم این جا داشتیم. این تصور ایجاد نشود که نگاه ما به برجام نگاه به یک توافق مطلوب است. ما در مقطعی در جمهوری اسلامی ایران گدایی بیست دستگاه سانتری‌فیوژ کردیم. آقای جک استراو گفت دوتا هم به شما نمی‌دهیم. تحقیر کردند. همه چی متوقف شد. از یو‌اس‌اف اصفهان تا نطنز، همه جا را بستیم. شما بارها بازدید داشتید. این مقطع یک مقطع گذرای دو ساله بود. ما در آن مقطع نماندیم. ما برجام را به ما هو برجام نگاه نمی‌کنیم. برجام به اضافه شرایط اقتصادی ما، سیاسی ما، منطقه‌ای ما و همه چیز. اگر من آن سؤال را کردم که نظر شورای عالی چه بود و حضرتعالی پاسخ ندادید و گفتید آقای شمخانی می‌آیند توضیح می‌دهند. به خاطر این است که نگاه آنها حتماً فقط به برجام تنها نیست. نگاهشان به تمام مسائل مرتبط با امنیت ملی ما است و چنین نگاهی به لحاظ این که ما حق‌مان را مثلاً در نفت. تحریم کردند دیگر. آیا این یک ظلم به ملت ما هست یا نیست. وظیفه اسلامی ما مبارزه با ظلم هست یا نیست. یعنی باید برسیم و این حق را احقاق کنیم. وضعیت اقتصادی کشور را متحول کنیم. این می‌تواند یک مقطع گذار باشد. همان گونه که بود. در مقطعی که شما از این وضعیت فعلی خارج شدید، شرایط شما یک شرایط متفاوتی است. در شرایط متفاوت می‌توانید تصمیم متفاوت بگیرید. عرض بنده این بود.

زاکانی: اگر نکته‌ای هست خیلی کوتاه.

جلیلی: عرض من این است که فرمایش شما این است که ما این چیزها را دستاورد نمی‌دانیم. این چیزهایی که مطرح می‌شود. ببینید، یک عرصه‌ای شکل گرفته. اتفاقاً همین بحث را هفته پیش هم تأکید کردم. این یک رویاوریی همه جانبه است. شما باید در عرصه‌های اقتصادی، در عرصه‌های فرهنگی، رسانه‌ای و همه اینها آمادگی داشته باشید تا دشمن را خلع سلاح بکنید. اگر او حساب کند با یک اهرم فشار توانسته است شما را از یک حق‌تان منصرف کند، به همین دلیل متوجه سایر حقوق هم خواهد شد. بعد این تهدید را بیشتر خواهد کرد. حالا من وارد بحثش خواهم شد.

منصوری: بسم الله الرحمن الرحیم. البته من در همه مصاحبه‌ها گفتم که همه تیم‌های مذاکره‌کننده یک دوی امدادی را داشتند و از ایشان تشکر می‌کنم. یک تشکر ویژه هم دارم که هر وقت این تیم به کمیسیون تشریف می‌آورند، کمیسیون آرامش پیدا می‌کند و ما کمال صمیمت و علاقه و دوستی را شاهد هستیم. الحمدالله.

جناب آقای دکتر، سؤال من این است که ببینید، حضور شما در این جا زمانی می‌تواند برای ما خیلی مفید باشد که بتوانید یک کار مقایسه‌ای را برای ما تشریح بکنید. به هر صورت ما ذیل اصل هفتم رفتیم و یک قطعنامه برای ما صادر شده. شما الآن یک کشوری را بفرمایید که آن کشور ذیل اصل هفت رفته باشد و توانسته باشند خروج پیدا بکنند. دیدید که قطعنامه دیگری صادر شده. اینها آمدند گفتند 2231 و آن کشور آمده باشد قطعنامه دیگری را صادر کرده باشد و یک توافقی به دست آورده  باشد. ما بگوییم تیم ما نسبت به تیم خارجی فلان کشور از توان کمتری برخوردار بوده یا بیشتر. یعنی مقایسه کنیم.

ما در مقام مقایسه می‌توانیم تشخیص بدهیم که ما ناتوان‌تر بودیم یا توانمندتر. این بین‌المللی است. یا این که خود شما در هر صورت شش سال امورات دستتان بوده. ما تیم مذاکره‌کننده فعلی را داریم. می‌گوید من دو سال بودم و این هم خروجی من است. می‌گوید خروجی من برجام است. خیلی خب، ممکن است هزار نقص هم داشته باشد و هزار توانمندی هم باشد.

قاعدتاً آقای عراقچی که تشریف می‌آورند قسمت پر لیوان را به ما نشان می‌دهند. شما می‌آیید قسمت خالی لیوان را نشان می‌دهید. ما در هیچ کدام از کلام‌های عراقچی نمی‌بینیم که بگوید این جا اشکالات بر این وارد است. شما هم در هیچ کدام از کلامتان حسنش را نفرمودید.

بحث ما این است که یا یک مدل بین‌المللی را به ما نشان بدهید یا مدل خودتان. ما هم قطعنامه 1929 را داریم. هم 2231 و هم الآن برجام خروجی کار تیم آقای ظریف و دوستانشان در دستمان است. اگر خروجی شما را هم داشته باشیم، می‌توانیم مقایسه بکنیم. یعنی شما بفرمایید ما در آلماتی یا در جاهای دیگر این توافق را کردیم. این اقدامات را انجام دادیم. این سند. ما بتوانیم مقایسه سندی انجام بدهیم. من فکر می‌کنم اگر این اتفاق بیفتد، ما می‌توانیم به نتیجه مطلوب برسیم.

چون ممکن است الآن هشتاد درصد مردم بیرون حامی باشند و موافق توافق باشند. با آنها صحبت هم که می‌کنیم، می‌گوید نه میلیون بیکار دارد می‌چرخد. بگذار هزارتا سانتری‌فیوژ هم ول بچرخد. ما برویم آن نه میلیون را سر و سامان بدهیم. دیدید که عام مردم این طوری حرف می‌زنند اما ما در مقام تخصص باید بیاییم علمی کار بکنیم. علمی کار کردن مقایسه سند با سند است. یعنی این که ما بدون وجود یک سند دیگر بیاییم این را نقد بکنیم. این که کاری ندارد. حضرت آقا هم فرمودند. مهم این است که ما بگوییم این سند وجود داشته و ما می‌توانستیم این سند را عملی بکنیم و این سند را کنار بگذاریم.

یک سؤالی هم از جناب آقای دکتر عباسی داشتم. اگر ما می‌خواستیم صد و نود هزار سو اجرا بکنیم، نطنز که سوی پنجاه هزار آی آی وان می‌توانست داشته باشید. ما باید چهارتا مثل نطنز می‌داشتیم. به اضافه این که میزان ذخائر اوارنیومی که ما داریم آقا واقعاً برای این همه سو کفایت می‌کرد یا نه.

جلیلی: من هم از برادرمان آقای منصوری تشکر می‌کنم. من هم واقعاً از این فضای دوستانه‌ای که در جلسه هست تشکر می‌کنم. انشاءالله در همه جلسات همین طور خواهد بود. چون واقعاً هدف همه ما یک چیز است که به این مباحث و نظام کمک بکنیم که انشاءالله به آن چیزی که صواب است نزدیک بشویم. انشاءالله این بحث را صادقانه عرض کنیم. انشاءالله هدف همه ما همین است.

نکته‌ای در مورد مقایسه فرمودید بحث درستی است. چون به هر حال هیچ چیزی را مطلق نمی‌شود بحث کرد. در نسبی و مقایسه است که بهتر می‌شود به آن توجه پیدا کرد و یک ارزیابی دقیق داشت.

برای همین هم بود که من در ابتدای عرایضم آن چیزی را که عرض کردم همین بود. با آن شروع کردم. به هر حال آن چیزی که در آن دوره تلاش شد. حالا در حد امکانات و توانی که وجود داشت. چی بود. چه ارائه شد و چه میراثی برای دوستان باقی ماند که آنها بتوانند این دوی امدادی را ادامه بدهند و انشاءالله با قوت بتوانند موفق بشوند.

من آن جا خدمتتان عرض کردم. یکی همین بحث‌ سرمایه‌های هسته‌ای که ایجاد شد. در آن دوره تلاش شد. البته آن هم اصلاً ربطی به فردی مثل بنده نداشت. یک مجموعه‌ای از نظام کار می‌کردند. همان که عرض کردم. به هر حال این سانتری‌فیوژها بیست هزارتا شد. آنها امروز به این موضع افتادند که حالا پنج هزارتایش را داشته باشید. این که شما بتوانید بیست درصد را تولید بکنید. این که بتوانید اینها را به صفحه سوخت تبدیل بکنید. همین رأکتور اراک به هر حال یک بحث مهم بود. هشتاد و شش درصد پیشرفت کرده بود. وقتی که تحویل دوستان داده شد با هشتاد و شش درصد پیشرفت بود. این که شما مواد بیست درصد را که این همه آنها رویش بحث می‌کنند چهارصد و هجده کیلو داشته باشید یا هفت هزار کیلو مواد این فرمی داشته باشید.

یا همین که کسترش بدهید تحقیق و توسعه روی ماشین‌های سانتری‌فیوژ روی هفت مدل ماشین کار بشود. این که نیروگاه بوشهر به فرجام برسد. دوستان خاطرشان هست. یک زمان بحث این بود که آیا بالاخره روس‌ها سوختش را برای ما می‌آورند. بارگذاری می‌کنند، نمی‌کنند. حالا یکی از بحث‌هایی که اگر یک بار فرصت بشود من توضیح بدهم. راجع به سفر آقای پوتین و بعدش برخی مطالبی مطرح می‌شود که واقعاً نادرست است. حالا جدا از این که تحلیل ما چه باشد، آن مطالب نادرست است. آنها این را انجام دادند و مجموعه‌ای از این مباحث.

یکی از مثال‌هایی که شما به خوبی زدید و آن هم بسیار اهمیت دارد، بحث قطعنامه است. بالاخره در آن زمان قطعنامه‌هایی صادر شد که سه‌تا قطعنامه زمان جناب آقای لاریجانی ذیل همین ماده چهل و یک صادر شد. مبنای این قطعنامه‌ها چی بود که صادر شد. مبنای آن سه‌تا قطعنامه‌ای که صادر شد و به خصوص زمان آقای لاریجانی که شروع صدور قطعنامه‌ها ذیل ماده چهل و یک بود، این بود که چرا شما اقدامات داوطلبانه‌تان را ادامه نمی‌دهید. همان بحثی که اشاره کردم این بود که یک زمانی آنها می‌گفتند شما حتی بیست‌تا سانتری‌فیوژ هم نباید داشته باشید. یکی هم نباید داشته باشید. نظام به این تصمیم رسید که حالا می‌خواهد این حقش را داشته باشد. اگر اعتمادسازی هم بوده، دو سال بود که انجام داده. حالا چرا باید ادامه بدهد. که آن سه‌تا قطعنامه ذیل ماده چهل و یک صادر شد. در جلسه قبل عرض کردم. آن سه قطعنامه دیگر هم یکیش که حالت بیانیه داشت. آن دوتای دیگر یکیش وقتی بود که شما رفته بودید و به آنها اثبات کرده بودید که این مسائل باقی مانده که شما می‌گویید غلط است. خود او نامه داد که هر شش مسأله تمام شده. یکیش هم موقع بیانیه تهران بود که مفصل عرض کردم.

حالا عرض من این است. من این را گذاشته بودم در ادامه بحث مفصل یک سرفصل بحث باشد اما این جا یک اشاره‌ای خدمتتان می‌کنم. ببینید، بحث این است که حالا این تنازلات شد. می‌گوییم این دوستان در ادامه آمدند یک سری تنازلات انجام دادند. یک سری هم نظارت‌های غیر متعارف پذیرفته شد. برای این که حالا یک دستاوردی داشته باشد. یکیش باید همین باشد که حداقل ما از ذیل ماده چهل و یک خارج بشویم. این یک بحث جدی است دیگر.

شما این را در قطعنامه نگاه کنید. من این را بعداً مفصل توضیح خواهم داد. خواهش من این است که دوستان این جا را توجه بفرمایند. در قطعنامه چه اتفاقی افتاده. اگر وقت هست من این را توضیح بدهم.

زاکانی: اگر اجمالاً بفرمایید ممنون می‌شوم.

جلیلی: من به طور اجمال می‌گویم و بعد مفصل توضیح خواهم داد. متأسفانه طبق مفاد قطعنامه پرونده ایران حداقل تا ده سال دیگر ذیل بند چهل و یک باقی می‌ماند. این خیلی مهم است. مثل قبل. یعنی ما تمام این تنازلات را انجام دادم و تمام این کارها و این نظارت‌های اضافه را که پذیرفته‌ایم اما پرونده ایران حداقل تا ده سال ذیل ماده چهل و یک باقی می‌ماند. حالا من این را در جلسه بعد مفصل توضیح خواهم دارد.

همین تحریم‌های قطعنامه‌ها که می‌گوییم این طور بوده است. به صرف ادعای یکی از شش کشور که ادعا کند. حتی می‌گوید نمی‌خواهد اسناد ارائه بدهد. فقط اعتقاد داشته باشد که ایران در تعهدات خودش در برجام پایبند نبوده است، همه این مفاد برمی‌گردد. اینها را بعداً برایتان توضیح خواهم داد. یعنی تمام تحریم‌ها بر خواهد گشت. همین بحث استثنا شدن در آن قطعنامه جدید هم آمده. حالا این را می‌گوییم اینها با ما صحبت کردند. آن جا آمده دوباره بیان کرده که اینها فقط مخصوص ایران است.

یک بحثی هم که وجود دارد. همین نکته‌ای که اشاره فرمودید. حالا می‌گوییم همین قطعنامه علیرغم این که شما را ده سال دیگر ذیل بند چهل و یک نگه می‌دارد و تحریم‌ها بازگشت‌پذیر است، می‌گوید به صرف یک نفر تمام تحریم‌های شش قطعنامه قبل برمی‌گردد. یعنی لغو نشده. اگر لغو شده بود که دیگر برنمی‌گشت. یعنی همه‌شان ظرف حداکثر شصت روز برمی‌گردد.

بعد نکته‌ای که وجود دارد و بعضی‌ها مطرح کردند. یکی از سؤالاتی هم که دوستان هفته پیش داشتند این بود که اصلاً نگاه شما به قطعنامه‌ها چه بوده. ما می‌گفتیم این قطعنامه‌ها غیر قانونی و ظالمانه است. کسی نیست که بگوید قطعنامه 1929 خوب بود و این بد است یا مثلاً بخواهد از آن دفاع بکند. ما می‌گوییم ما قطعنامه‌ها را غیر قانونی و ظالمانه می‌دانستیم. همزمان تمام این فعالیت‌ها را هم دنبال کردیم. اینهایی که خدمتتان عرض کردم.

الآن ما این فعالیت‌ها را متوقف می‌کنیم، این نظارت‌ها را می‌پذیریم، تازه می‌گوییم این قطعنامه هم چیز خوبی است منتها توش این چیزها وجود دارد. حالا اینها را مقایسه خواهم کرد. آن موقع ببینید چقدر فرق کرده. این آن بحثی است که در این زمینه وجود دارد.

زاکانی: تشکر می‌کنم.

جلیلی: البته ما قطعنامه‌ای که علیه ما بشود را بد می‌دانیم و اصلاً برای آن خوبی قائل نیستیم. برای همین هم هست. مثلاً سؤال دوستان این بود که شما می‌گفتید قطعنامه‌ها چیست. بحثی که وجود دارد این است که این قطعنامه‌‌ای که ما می‌گفتیم در 1929 آن بحث‌ها بود. اولاً چه مختصاتی داشت. آن مختصات توی این چقدر عوض شده. نکته‌ای که ما داریم این است که اگر ما این تنازلات را داشتیم، این نظارت‌های اضافی را پذیرفتیم، این چیزهای غیر متعارف را پذیرفتیم، حالا آسیبش حداقل در قطعنامه چه شده. حالا در تحریم‌ها هم عرض می‌کنم. این که ذیل ماده چهل و یک باقی می‌می‌مانیم. تا ده سال در دستور کار شورای امنیت باقی می‌مانیم. بعد از ده سال هم اگر فقط یک نفر اعتراض بکند دوباره همه اینها برمی‌گردد. یعنی بعد از ده سال هم می‌گوید ادامه خواهد داشت. حالا مفصل صحبت خواهم کرد. به نظر ما اینها مشکلاتی است که وجود دارد.

زاکانی: تشکر. آقای باقری هم یک جمله بفرمایند.

باقری: این بحث زیاد مطرح می‌شود. این مقایسه بین قطعنامه 1929 و 2231

زاکانی: این را اجازه بدهید توی همان.

باقری: نه. نمی‌خواهم جواب بدهم. فقط می‌خواهم یک نکته را بگویم. به نظر من اصلاً این بحث اصلاً غلط است. آمریکا بهتر است یا انگلیس. انگلیس خبیث‌تر از آمریکا است و آمریکا خبیث‌تر از انگلیس است. مثلاً قطعنامه شورای امنیت که علیه ما است ما می‌گوییم بهتر است. این اصلاً معنی دارد. این دوتا فقط یک فرق دارند. قطعنامه 1929 توسط نظام سلطه علیه جمهوری اسلامی وضع شده، قطعنامه 2231 توسط جمهوری اسلامی ایران به واسطه نظام سلطه وضع شده. فرقش این است.

زاکانی: نفر بعدی. آقای دکتر پزشکیان بفرمایند.

پزشکیان: من سه‌تا بحث دارم. یکی این که در حقیقت وقتی که داریم نقد می‌کنیم، قدم اول این است که نقشه راه ما چه بوده و در چه مدت زمانی قرار بود به چه اهدافی برسیم. بسته به ذخائر، چه توانمندی‌های نیروی انسانی و کارهایی که ادعا می‌کردیم می‌توانیم از این هسته‌ای استفاده بکنیم. این که یک ماده هسته‌ای قدرت دارد چه کار بکند یک بحث است، این که ما در چه مدت زمانی قادر خواهیم بود از آن توانمندی استفاده بکنیم یک بحث دیگر است. برنامه ما در چه مدت زمانی رسیدن به چه چیزی بود. حالا اگر مثلاً این کارها اتفاق افتاده چه خواهد شد.

بحث بعدی این است. بالاخره از نظر علمی در هر حرکتی چهارتا سؤال باید توش جواب داده بشود. چه چیز تولید می‌کنیم. با چه کیفیتی تولید می‌کنیم. به چه مقدار تولید می‌کنیم. در کجا می‌خواهیم مصرف کنیم. بالاخره ما باید اینها را بدانیم که چه مقدار می‌خواستیم تولید بکنیم و می‌خواستیم این را کجا مصرف بکنیم و کی‌ می‌خواستیم مصرف بکنیم. حالا تولید کردیم و ذخیره کردیم. کیفیت آن بد بود، هزینه‌اش بالا بود، اینها را ادامه بدهیم یا ندهیم. اینها بحث‌هایی است که در نقشه راهی که ما باید داشته باشیم معلوم نیست.

مثلاً بحثی که آقای دکتر می‌کنند. می‌فرمایند ما پیدا می‌کردیم. چه مقدار، از کجا، به چه شکل، برای چه چیزی. اگر همین نیروگاه بوشهر را در نظر بگیریم، آن موقعی که ما در دولت بودیم. هر سال می‌گفتند قرار است سال دیگر افتتاح بشود. هر سال می‌گفتند سال دیگر. چهار سال تمام شد و این افتتاح نشد. تازه در این یکی دولت هم چندین سال طول کشید تا آمدند. بالاخره همین روسیه هم که داریم می‌گوییم آمریکا از انگلستان بدتر است و انگلستان از آمریکا بدتر است. روسیه هم از آنها بدتر است. آنها دارند بر اساس وفق منافع خودشان با ما معامله می‌کنند. این جوری نیست که مثلاً دلشان می‌خواهد ما بمانیم. اگر یک روزی هم اقتضا بکند زیر پای ما را خالی می‌کنند و با کله زمین می‌خوریم. این یک بحث قضیه است که به نظر من باید در نظر گرفته بشود که چگونه است.

سؤال دومی که وجود دارد این است. روند گذشته ما منجر به آن اتفاقاتی شد که من اصلاً تکنیکالی بحث نمی‌کنم که از نظر تکنیکی چی هست. روند گذشته ما این بود که بالاخره یک دستاوردهای خوبی داشتیم که آقای دکتر خودشان اشاره فرمودند. واقعاً هم اینها دستاوردهای است که آنها را وادار کرد پشت میز مذاکره بنشینند. این جوری نبود که آنها راحت قبول بکنند. الآن خود آقای دکتر فرمودند که آمریکا حاضر نبود ما یک سانتری‌فیوژ داشته باشیم. حالا آمدند گفتند اشکالی ندارد. شما سانتری‌فیوژ داشته باشید. حالا محدود کردند اما در قبالش یک چیزهایی را از دست دادیم. بالاخره ما یک چیزی گرفتیم ولی یک دستاوردی داشتیم. چه چیزهایی را از دست دادیم. آن رانت‌ها و آن پول‌هایی که خوردند و آن کارهایی که در رابطه با بانک‌ها کردند و آن کارخانه‌هایی که خیلی‌هایشان نتوانستند سر پا بمانند و بسته شدند و تبعات تورم و رکود و خیلی چیزهای دیگر که در جامعه به وجود آمد، بالاخره آیا تاوان یک چنین تصمیمی هست. قیمتش چقدر است و چگونه باید.

چون ما در تئوری می‌گوییم نه. این این جوری نیست. بالاخره واقعیت این است که ما در این رابطه هزینه اقتصادی بالایی دادیم. صرف آن اقتصاد نبود. ما یک هزینه‌ای دادیم و اگر ادامه می‌دادیم. حالا این قطعنمامه را کنار بگذاریم. اصلاً قبول نمی‌کنیم. ادامه یک چنین روشی که داریم می‌رویم و داریم از ایده‌آل‌ها حرف می‌زنیم، چه قیمتی را بر ما تحمیل خواهد کرد. اگر تحمیل می‌شود، آیا ما با این قیمت ادامه بدهیم یا ندهیم.

بالاخره همین که قطعنامه 1929 را اعلام کردند. این یکی که یک مقدار شلش کرده و می‌گوید برمی‌گردانم. این که برنمی‌گرداند. بالاخره آنها هم نمی‌خواهند ما سر پا بایستیم. اگر ما با آن روش ادامه می‌دادیم به کجا می‌رسیدیم و کشور تا کجا می‌توانست این را تحمل بکند. سؤالی است که به نظر من یک مقدار کار، یک مقدار هم که نه، کاملاً یک محاسبات علمی دقیقی می‌خواهد.

بالاخره باید بدانیم. حالا که سرمان را پایین انداختیم و می‌گوییم این کار را می‌کنیم، باید چقدر قیمت تاوانش را بدهیم. باید چقدر هزینه بدهیم.

ـ تشکر آقای دکتر.

پزشکیان: من خیلی سریع یک نکته هم در باره دستگاه‌ها بگویم. در رابطه با این که نظارت دستگاهی هست. ما الآن یک آنژیوگرافی یا سیتی یا هر چیزی از خارج می‌خریم، اینها وظیفه دارند که بیایند ببینند و نصب کنند و پشتیبانی کنند. این که ما از این بترسیم که می‌خواهد این دستگاه را بیاورد و ثبت کند و گزارش بدهد. اصلاً باید بترسیم که نیاید نظارت بکند و پشتیبانی از دستگاهش بکند. همین جوری دستگاه را قالب بکند و ول کند برود. این که بد نیست. این باید بیاید. آن شرکتی که دستگاه را داده باید بیاید در کشور نصبش بکنید. پشتیبانی بکند. آدم‌های ما را آموزش بدهد و اگر هم گیر کرد، همکاری بکند که گیر نکند.

زاکانی: بله. چهارتا سؤال بود. اگر لطف کنید.

جلیلی: با تشکر از برادرمان جناب دکتر پزشکیان. من چند نکته خدمتتان عرض کنم.

زاکانی: آقای دکتر چون سؤال‌ها یک سؤال‌های چیزی هست، اگر موجزتر بفرمایید ممنون می‌شویم.

جلیلی: اگر طولانی شد شما تذکر بدهید.

زاکانی: آخر برخی از فرمایشات شما مربوط به دکتر عباسی است و این جوری که می‌شود  با هم جمع می‌خورد. یک جوری تنظیم کنید که سر جمع بشود.

جلیلی: جناب دکتر پزشکیان، من برای این که یادم نرود فقط راجع به سؤال آخرتان عرض کنم. ببینید، کشورها یا فروشنده‌ها یک وظیفه‌ای دارند. این بله. همین که شما می‌فرمایید وظیفه‌اش است که بیاید پشتیبانی بکند. حمایت کند. کار کند و اینها. یک وقت هست که شما برایش یک حقی قرار می‌دهید که بیاید راستی‌آزمایی بکند. یعنی اگر شما گفتید نمی‌خواهم این جا را راستی‌آزمایی بکنی، می‌گوید نه. حق من است و باید بیایم. این بحث است که استقلال و آزادی عمل شما و حریم‌های شما را زیر سؤال می‌برد.

اما راجع به آن نکته که فرمودید. بحث درستی است. من دوتا نکته را عرض کنم. اولاً تصمیم هسته‌ای، این که ایران به عنوان یک کشور مستقل انقلاب کرده پیشرفته بخواهد از این انرژی صلح‌آمیز هسته‌ای هم استفاده بکند. می‌دانید که این تصمیم قبل از دولت نهم گرفته شده بود. خود شما می‌فرمایید در جلسات دولت بودید و بحث شده. پس آن زمان بحث شده بود که ما باید این را داشته باشیم. از آن طرف هم می‌دانید خیلی از سؤالات آژانس، همان‌هایی که ما گفتیم شش مسأله‌ای که جواب داده شد، همه اینها مال قبل از دو هزار و سه بود که آنها این را بهانه می‌کردند. الآن هم بیان می‌کنند. حتی الآن هم که بیان می‌کنند آن مسائل گذشته، منظورشان قبل از دو هزار و سه است. آن چیزهایی که مطرح می‌کنند و ادعاها و اتهامات واهی‌ای که وارد می‌کنند باز در آن دوره است.

می‌خواهم بگویم اصلاً بحث این نیست که بخواهیم بگوییم این دولت و آن دولت. نظام یک تصمیمی گرفته که یک تصمیم معقول هم بوده. که ما باید مثل سایر عرصه‌ها بتوانیم در جهت استفاده مردم‌مان از این موضوع از این عرصه هم استفاده کنیم. یک مثالش را جناب آقای دکتر زاکانی فرمودند. مثلاً در پزشکی این امکان را داشته باشیم که استفاده بکنیم و آن بهره را ببریم. پس این یک تصمیمی بود که گرفته شد.

نکته‌ای که وجود دارد این است که حالا ابعاد این چه باشد، چقدر باشد، چگونه باشد، یک بحث مهم است که بالاخره باید تدوین بشود. اتفاقاً خیلی هم بحث شده. در همان دولت‌های قبل بحث شده و برایش تعریف کردند که همین مجلس تصویب کرده که باید بیست هزار مگاوات از برق تولیدی کشور از طریق هسته‌ای باشد. این مصوبه مجلس در سال هشتاد و چهار است. ما باید بیست هزار مگاوات برق هسته‌ای داشته باشیم. طبیعی است که دولت‌ها وظیفه دارند که در این زمینه انجام بدهند اما این که حالا چگونه عمل بشود. من یک خاطره‌ای برایتان عرض کنم.

آقای سولانا در یکی از گفتگوها از من یک سؤالی داشت. می‌گفت شما مثل کسی می‌مانید که ماشین ندارد و می‌خواهید بنزین تولید بکنید. شما که ماشین ندارید چرا بنزین تولید می‌کنید. گفت این بحث رآکتور بوشهر که شما دارید، این نیروگاه بوشهر. این را هم که روسیه سوختش را داده. به شما می‌فروشد. به قول شما ما سال‌ها برای این هزینه کرده بودیم و آنها هی عقب می‌انداختند و فلان می‌شد. همان طور که فرمودید در دولت هشتم هی عقب افتاد و عقب افتاد تا این که این بالاخره به نتیجه رسید. پاسخی که من در آن جا به آقای سولانا دادم این بود. گفتم شما این طرفش را بگو که اگر ما برویم و یک هزینه‌ای بکنیم و یک ماشین گرانقیمت را بخریم ولی بعد بنزین نداشته باشیم. تضمینی برای سوخت آن نداشته باشیم. این معقول است؟ چه تضمینی وجود دارد. مثلاً الآن یک کسی برود از این ماشین‌های گرانقیمتی که در بازار هست یک میلیارد بخرد. بعد بگویند تو بنزین نداری. خب این کجایش معقول است.

عرض من این بود که اگر ما می‌خواهیم بیست هزار مگاوات برق هسته‌ای داشته باشیم و می‌خواهیم خودکفا باشیم، باید تمهیداتی را داشته باشیم که اگر حتی همین روسیه به ما سوخت نداد، ما بتوانیم آن را تأمین بکنیم. بتوانیم این کار را انجام بدهیم. برای این موضوع بود که ایران در این حوزه فعال شد که بتواند این کار را انجام بدهد.

نکته دیگری که وجود دارد. خواهش من این است که همه عزیزان بیشتر توجه بفرمایند. من قبلاً این را بارها عرض کردم و الآن هم می‌گویم. این دفاعی که نظام جمهوری اسلامی در هر دوره از حق هسته‌ای انجام می‌دهد، این فقط دفاع از حق هسته‌ای نیست. دفاع از همه حقوق ما است. ببینید، چندتا طرف مقابل شما که می‌گوییم مستکبر هستند با همه ویژگی‌هایی که دارد. این ادراک در او به وجود آمد که با یک اهرم فشار می‌تواند شما را از یک حق عقب براند، همین دلیلی می‌شود که شما را از سایر حقوق هم عقب براند. می‌گوید وقتی که این اهرم جواب داده، پس حالا می‌شود روی موشکی هم کار کرد. روی فلان موضوع هم کار کرد. او بیاید و در هر عرصه‌ای این کار را متمرکز بشود. لذا وقتی که شما وارد دفاع از حقوق می‌شوید، حق این است که شما باید از آن دفاع کنید. مثل این که خدای نکرده کسی بیاید بگوید مگر نصف اروند چقدر آب داشت که ما برویم برایش دویست هزار شهید بدهیم. بحث حاکمیت و حق این گونه نیست که مقیاسش این گونه باشد. یا مثلاً بگوییم فلان مقدار از زمین در کویر است. حالا مگر چقدر چیز دارد.

من این را در یکی از صحبت‌هایم هم عرض کردم. در دانشگاه امیرکبیر صحبت می‌کردم. من یادم هست. موقعی که معاون اروپا آمریکای وزارت خارجه بودم. به یکی از این کشورهای اروپایی رفته بودیم. یکی از بحث‌های طرف مقابل این بود که طبق حقوق کنوانسیون وین در بحث‌های کنسولی‌اش یک چیزی می‌خواست که چرا سفارت ما این چیز را ندارد. گفتم یک کمیته تشکیل می‌شود و بررسی می‌کنیم. طرف ناراحت شد. گفت نه. این حقوق است و حقوق قابل بحث نیست. من دو سه بار این را تکرار کردم. بعد از این که او هم تکرار کرد به او گفتم اگر حقوق قابل بحث نیست، پس چرا به خودت اجازه می‌دهی راجع به حقوق مسلم ما که روی آن تصریح شده این جا وارد بحث می‌شوید. طبق حقی که وجود دارد و در ام‌پی‌تی‌ آمده.

لذا ما جدا از این که چه برآوردهای اقتصادی‌ای که باید در داخل داشته باشیم. این حرف درست است. هزینه‌هایی که هست. شاید خیلی از هزینه‌ها غلط باشد و ناشی از سوءمدیریت باشد و بحث‌های مختلف باشد. آنها را باید تدبیر و مدیریت کرد و اجازه نداد انجام بشود اما نباید از حق صرف نظر کرد. نباید به طرف اجازه داد در آن زیاده‌خواهی‌اش متوجه حقوق شما بشود. این آن بحثی است که به نظر می‌رسد اهمیت دارد.

شما ببینید، در همین مباحثی که مطرح شد. من یادم هست. موقعی که توافق ژنو شد و می‌گفتند چهار و دو دهم میلیارد دلار می‌خواهد بیاید، ما می‌گفتیم ما که نباید از برخی از حقوقمان عقب‌نشینی بکنیم که حالا مثلاً چهار میلیارد می‌خواهد بیاید. بعد شما دیدید همان سال بعد از این توافق قیمت نفت به گونه‌ای شد که یک دفعه درآمدهای نفتی ما سی و شش میلیارد کاهش پیدا کرد.

زاکانی: آقای دکتر، چون شش هفت دقیقه فرمایش فرمودید. من یک خواهشی دارم. چون که بخشی از سؤال و این که اصلاً برنامه‌ای برای این کار بوده و افقی داشته. این که ما در این مسیر چه به دست آوردیم و چی از دست دادیم و ادامه را به چه قیمتی. اگر روی این موضوعات هم توضیح بدهید.

جلیلی: آن بحث‌هایش را هم عرض کنم. یک برنامه جامع هسته‌ای بود که این قبلاً بود. زمان جناب آقای آقازاده تدوین شد. آمد تصویب شد و دنبال شد. یعنی کاملاً یک برنامه تعریف‌شده بود.

زاکانی: چه سالی؟

جلیلی: اینها در اختیار دوستان هست و وجود دارد. یک برنامه‌ مفصلی تهیه شده که خوب است در اختیار دوستان قرار بگیرد. مبنای آن هم این بود که ما برای تولید بیست هزار مگاوات برق هسته‌ای، آن موقع چه الزاماتی دارد. چه اقتضائاتی دارد و چه کار بکنیم. دستاوردها هم همان‌ها بود و دیگر تکرار نمی‌کنم. آن کارهایی که انجام شد. سانتری‌فیوژ و سه درصد و بیست درصد و صفحه سوخت و همه آن بحث‌هایی که وجود داشت. آقای عباسی شروع کنید.

زاکانی: فقط به طور مختصر آقای دکتر.

عباسی: بگو چند دقیقه که من خودم را تنظیم کنم.

زاکانی: پنج دقیقه.

عباسی: خوبه.

زاکانی: می‌گویند پنج دقیقه زیاد است. اگر خیلی مختصر بفرمایید. 

عباسی: بله. شما مجلسی‌ها فرصت دارید یا سر بیست هزار مگاواتی که قبلی‌ها تصویب کردند می‌ایستید یا عوضش می‌کنید.

زاکانی: بیست هزار مگاوات؟

عباسی: بله. می‌گویم یا سر آن بیست هزار مگاوات می‌ایستید یا عوضش می‌کنید. سر این این یک اختلافی در کشور وجود دارد. یعنی

زاکانی: صدا یک جوری شد که صد و بیست هزار آمد. سر بیست هزار.

عباسی: نه. بیست هزار مگاوات. یک موضوعی هست که شما باید بیست هزار مگاوات را مبنا بگذارید. یعنی بگویید بیست هزار مگاوات. بعد به عقب برگردید و بگویید چقدر سنگ معدن می‌خواهم. چقدر غنی‌شده می‌خواهم. چقدر غلاف می‌خواهم. یعنی این برنامه دارد. این هست.حالا ببینید، ما یک وقت سر بیست هزار مگاوات برنامه‌ریزی می‌کنیم. می‌گوییم برای چند سال. دوستان می‌آیند افق چهارصد و چهار را می‌گویند. وزارت نیرو می‌آید این را در دو مرحله تصحیح می‌کند. می‌گوید برای هزار و چهارصد و ده، روی ده هزار مگاوات می‌آورد.

جلیلی: نه. آن بیست هزار مگاوات برای هزار و چهارصد و چهار بود.

عباسی: خب یک خرده زمان می‌گذرد و همین سؤال‌هایی که شما می‌کنید که می‌پرسند معقولتر می‌شود. او می‌آید می‌گوید نه. ده هزار مگاوات. پس ببینید، یک فرمول دارد که بر مبنای آن حالا شما چقدر مواد لازم دارید. اصلاً باید بروید انتقال تکنولوژی بکنید یا روی بومی‌سازی دقت بکنید. زمان‌بندی و کیفیت و همه چیز با اینها   دستکاری49/50  می‌شود. شما مطمئئاً مطالب درستی فرمودید.

ببینید، ما در دارخوین فقط یک تغییر مدیریت دادیم. فقط جهت اطلاع. در پنج سال چون یک مقداری بازی بود و اینها طراحی هشت درصد پیشرف کرده بود. هشت درصد طراحی ها. نه رآکتور. ما یک تغییر مدیریت دادیم. یکی را برداشتیم و یکی را گذاشتیم. یک ادغام انجام دادیم. در عرض هشت ماه شد بیست و هشت درصد.

حالا ببینید، اراک از سال هفتاد و هفت و هفتاد و هشت شروع شده. تا هشتاد و سه که تجهیز کارگاه شده و اینها، شش درصد پیشرفت کرده. یعنی در دوره ریاست جمهوری آقای خاتمی ما شش درصد پیشرفت داشتیم.

 اگر طرح آماده باشد. ما توان کشور را هم در نظر می‌گیریم. یعنی بودجه و ؟؟؟ و همه چیز. منسوب نمی‌کنم. یک وقت با ذهنیت نروید. من می‌گویم دستاورد کشور است. یعنی باید لشگر آموزش‌دیده از دانشگاه‌ها بیرون می‌آمد. این خیلی مهم است. این لشگر باید بیرون می‌آمد. با درآمد نفتی یا درآمدهای دیگر کشور ممزوج می‌شد. عزم و اراده مدیریتی هم رویش می‌آمد. این خیلی مهم است.

ما در مورد رأکتور بوشهر هم همین چیز را می‌بینیم. منحنی رشد رأکتور بوشهر به دلایل مختلف پایین است. یکیش ژنراتور و توربین و این جور چیزها است. یعنی اصلی‌هایش اینها است. نه آن قسمت هسته‌ایش که اوکراین دبه کرد و اینها عقب افتاد. این جمله را به عنوان امانت خدمتتان می‌گویم. وقتی که من آمدم آقای احمدی‌نژاد به من چه گفت. گفت مردم خسته شده‌اند. برای خود من عجیب بود که احمدی‌نژاد این جمله را به من بگوید. خیلی عجیب بود. گفت مردم خسته شدند. همین جمله‌ای که شما فرمودید. از بس هی گفتند این رأکتور شش ماه دیگر راه می‌افتد و فلان راه می‌افتد. آقا نگویید کی راه می‌افتد. بروید راه بیندازید و به مردم بگویید. باور کنید من از او پرسیدم شما واقعاً به این جمله اعتقاد داری. گفت بله. چرا این قدر هی می‌روند مصاحبه می‌کنند و می‌گویند این راه می‌افتد، این راه می‌افتد. نگویید. ما هم نگفتیم. تا روزی که قرار شد راه بیفتد من یک کلام مصاحبه نکردم و روی این موضوع حرف نزدم.

ببینید آقای دکتر، پروژه‌های محوری این جوری هستند که من گفتم بیش از نود درصد هسته‌ای غیر هسته‌ای است اما اگر ما آن رشدهای علمی و فنی را در کشور در حوزه‌های مختلف فنی مهندسی، مدیریت، روان‌شناسی، جامعه‌شناسی و همه اینها نمی‌کردیم، امروز نمی‌توانستیم فناوری هسته‌ای داشته باشیم.

پس ببینید، هزینه‌ها بیشتر در حوزه‌های دیگر بوده. آنها رشد کردند، یک مدیریت و مغز متفکری آمده اینها را جمع کرده و در حوزه هسته‌آی به نتیجه رسیده. فقط در حوزه پزشکی نگاه بکنید. ابزاری که در حوزه پزشکی نیاز دارند، اینها   هستند و می‌شود خرید. حتی در زمان تحریم هم راحت می‌شود خرید ولی آنهایی که می‌آید وارد تأسیسات استراتژیک ما می‌شود، اینها از اول انقلاب تحریم بودند. مثل حسگرهای هسته‌ای. یعنی شما هر چی ابزار اندازه‌گیری در پزشکی داشتید راحت می‌خریدید ولی ابزار اندازه‌گیری در هسته‌ای را نمی‌شد ولی ما اینها را با استانداردهای بین‌المللی در کشور ساختیم. یعنی تصمیم که بگیریم حتماً این کارها را می‌کنیم.

اگر شما عنایت بفرمایید، در این زمانی که حالا یک مقداری دارد گشایش می‌شود، به خصوص پزشکان مجلس وسط بیایند و روی شتاب‌دهند‌ه‌های ذرات کار کنند. این تکنولوژی سرریز هسته‌ای کشور است و ما این شتاب‌دهنده‌ها را در داخل کشور بسازیم.

زاکانی: انشاءالله. ما ممنون شما هستیم. من فقط یک جمله خدمت آقای دکتر پزشکیان عرض کنم. آن جمله این است که این  ؟؟؟23/55  از قبل از انقلاب دو سال تحقیق شد. در دانشگاه سن‌فورد. پایه تحقیق آن جا که سال پنجاه و پنج است، اعلام کردند که ایران طی بیست سال تا سال هزار و سیصد هفتاد و پنج نیاز به بیست هزار مگاوات برق دارد. یک پایه علمی این جوری داشت. یک جنبه قانونی هم داشت. ما در مجلس جنبه قانونی‌اش را گذاشته بودیم که این را از آن سمت حرکت بدهیم.

نبویان: بسم الله الرحمن الرحیم. آقای دکتر جلیلی، من دو سه‌تا سؤال دارم. شما در بحث دسترسی‌ها فرمودید در پروتکل آمده که مکان مجاور را می‌شود. الآن این جا نداریم. این جا هم داریم آقای دکتر. ببینید، چهارتا بند در بحث اکسس دارد. از بند هفتاد و چهار تا بند هفتاد و هشت.

بند هفتاد و هشتش می‌گوید از راه جایگزین می‌شود استفاده کرد. می‌خواستم بگویم آیا این غیر از فرمایش شما است یا نه.

نکته بعدی این است که بالاخره در پروتکل ما دسترسی به اماکن نظامی داریم یا نداریم. چون اینها اقدامات شفاف‌ساز هم انجام دادند. فرا پروتکلی است. اصلاً ما در خود پروتکل داریم یا نداریم.

یک نکته دیگر هم شما فرمودید که ما در سال دهم باید نسل یک را از رده خارج کنیم. بعدش ما می‌خواهیم سالی دویست‌تا نسل شش و نسل هشت تولید بکنیم. تا تست بشود حداقل یکی دو سال طول می‌کشد. این یکی دو سال وقفه می‌افتد و هیچ غنی‌سازی نداریم. به نظر من بشود دفاع کرد که غنی‌سازی داریم. به دلیل این که به ما اجازه دادند تا سال. ببینید نسبت به نسل هشت و شش را فقط می‌گویم. نسبت به نسل شش تا هشت و نیم سال روی ماشین تکی و آبشارهای میانی و تا یک سال و نیم بعد یعنی تا ده سال می‌شود تا سقف سی‌تا کار بکنیم. شما یک زنجیره سی‌تایی راه انداخته‌اید.

جلیلی: بدون روتور.

نبویان: نه. با روتور. با اورانیوم هم هست و شما می‌توانید این کار را انجام بدهید.

جلیلی: نه. نیست.

نبویان: چرا. از آبشارهای میانی است و با روتور است و کامل هم هست. نسبت به نسل هشت هم دارد که از روز اجرا تا هشت و نیم سال روی ماشین‌ تکی و آبشارهای میانی و یک سال و نیم بعد روی آبشار تا سقف سی دستگاه. اگر من این را درست فهمیده باشم. شما مواردی نشان بدهید که اینها بدون روتور است. بدون اورانیوم باید گازدهی بشود.

من این جا سؤال آخر خودم را تکرار می‌کنم و آن این است که آقای دکتر عباسی، اصلاً تست سانتری‌فیوژ هم روی نسل است. مثلاً اگر ما روی ده‌تا انجام دادیم، باید به صد و شصت و چهارتا برسد تا تست کامل بشود. یا نه. مثلاً سی‌تا، چهل‌تا، صدتا، بستگی به انواع دارد. ممکن است شما با سی‌تا تست و با سی‌تا دستگاه من بقیه را به دست آوردم که می‌تواند کار بکند و نیازی به این نیست که ما زنجیره کامل صد و شصت و چهارتایی را تست بکنیم. این تحقیق و توسعه در صد و شصت و چهارتا کامل شده. آیا با سی‌تا و چهل‌تا کامل می‌شود یا نه.

ـ در توضیحاتی که دادم. گفتم که توی پروتکل یک روشش این است. زمانی که تقاضای دسترسی به یک لوکیشن مکان می‌کند، آن کشور مجاز است از دو طریق دیگر عمل بکند. یکی منطقه هم‌جوار است. یکی هم از آدرمین بهش می‌گویند. یک ابزار دیگر. مثلاً به او می‌گوییم این سند را به تو می‌دهیم و مشکلت را حل می‌کنیم. مثلاً می‌خواهد به این جا بیاید و بداند این جا چه اتفاقی افتاده. می‌گوییم حالا نیاز نیست حضوری بیایی. این سند را ببین. گزارش اینها است. اگر قانع شد که شد، اگر نشد آن بحث ثانی است.

بنابراین این در این جا هم آمده. مشکلی که این جا داریم این است. اگر این جا اختلاف بشود. توی برجام آمده ما می‌توانیم از این دوتا ابزار استفاده بکنیم. آژانس می‌تواند برای شورای حکام گزارش بنویسد. شورای حکام باید بنشیند و بررسی بکند. نظر بدهد. به اصطلاح می‌گویند اقدام اصلاحی به عمل بیاید. دو مرتبه می‌گویند آقا این کار را بکن و این کار را نکن. مباحثی که توی شورای حکام وجود دارد اما این پروتکل است.

این پروتکلی که حالا ما پذیرفتیم و داریم اجرا می‌کنیم، این پروتکل به اضافه یک چیز دیگر است. از جمله یک مکانیسم جدید که هیچ کشوری عمل نمی‌کند، آمده برایش پیش‌بینی کرده. گفته آژانس آمد و گفت مثلاً من می‌خواهم بروم سایت پارچین شما یا یک سایت دیگر مثلاً شهید همت شما را که یک سایت نظامی است بازرسی بکنم. ما به او می‌گوییم نه. به هر علتی دولت جمهوری اسلامی بررسی می‌کند و می‌گوید نه. اصلاً نمی‌خواهیم به این منطقه بروید. به هر دلیلی مسائل نظامی امنیتی ما اجازه نمی‌دهد. به او می‌گوییم برو منطقه هم‌جوار را بررسی کن. می‌رود و می‌گوید این کفایت نمی‌کند. برو آدرمین. می‌گوید قبول ندارم. می‌گوید حتماً باید به آن جا بروم. این جا توی برجام تعهد پذیرفته شده که باید اختلاف بین ایران و آژانس را به کمیسیون مشترک ببریم. اگر همه تصمیمات کمسیون مشترک با اجماع بود، این جا به نفع ما می‌شد. تنها موردی است که در کمیسیون مشترک آمدند اجماع را حذف کردند و گفتند پنج به هشت الزام‌آور است همین است. سر همین که اگر دولت جمهوری اسلامی ایران، همین دولت یازدهم آمد گفت شما حق ندارید فلان سایت نظامی ما را بروید. او می‌گوید رأی این کمیسیون الزام‌آور است. با پنج رأ هر رأیی هم که داد دیگر قابل تجدید نظر هم نیست. حکم می‌کند و شما باید ظرف سه روز دسترسی بدهید که بیاید بازدید بکند. اگر ندهید چه می‌شود. نقض قطعنامه و تحریم‌ها برمی‌گردد. این مکانیسم جدیدی است که اصلاً در هیچ کشوری که پروتکل الحاقی انجام می‌دهند همچین چیزی وجود ندارد. این پروتکل جدید است که ما داریم می‌پذیریم.

نکته دوم راجع به این که گفتید آی آر ایت و آی آر سیکس. ببینید، توی توافق این آمده. گفته‌ای که جناب آقای ابوترابی هم فرمودند. این که آی آر تو ام هست یا نیست. حالا ما دلمان می‌خواهد که برداشت کنیم و به نفع خودمان تفسیر کنیم ولی این که کاری ندارد. به جای این که این اختلاف برداشت نشود باید این را توی متن می‌نوشتند و تصریح می‌کردند. همان طور که نوشته باید آی آر وان را حذف کنید، آی آر تو ام را هم می‌توانی جایگزین بکنی. ننوشته مشابه‌اش. در این جا نوشته ظرف ده سال شما آی آر وانت را طبق آن چیزی که نوشتند. تصریح ندارد. قابل سوءاستفاده است. مخصوصاً این که نوشته شما بعد باید برنامه‌ات را طبق ماده دو پروتکل الحاقی به آژانس بدهی. نوشته برنامه ده ساله ولی حالا بنایش برنامه پانزده ساله است. پروتکل برنامه پانزده ساله ندارد. این چیزی که دارند می‌کنند خلاف پروتکل است.

بعد تازه ما به آژانس می‌دهیم که برنامه ما این است. این جا می‌گوید نه. کانکتس محتوای اعلامیه‌ات را در پاورقی آورده. گفته باید با اعضای پنج به اضافه یک شیر کنی. یعنی چه. اصلاً چه ربطی به پنج به اضافه یک دارد. می‌گوید برای این که من بخواهم آن چیزی که نوشتم  ؟؟؟10/3/1 بشود.  ؟؟؟  محدودیت‌هایی که شما تا هشت سال اول پذیرفتید، این باید فالو بشود. ادامه پیدا بکند. خب این بعدش چطور می‌شود. نوشته من این را آن موقعی که می‌آیی با من شیر بکنی، به تو می‌گویم این نه. این آره. این خیر و اینها.

یعنی ما همین الآن تکلیفمان معلوم نیست که بالاخره بعد از این چه اتفاقی می‌افتد. آنی که گفتند این طوری می‌شود. تا ده سال فرض می‌گیریم آی آر وان پرزیت اوت می‌شود. از رده خارج می‌شود. درست می‌گویند. از سال ده و نیم مجاز هستیم. چون دو سال اول که سانتری‌فیوژ آی آر هشت یا آی آر شش بدون روتور تولید می‌کنیم که یعنی هیچی. مثل این که مثلاً جلد ماشین را می‌سازیم ولی موتور نداشته باشد. سال ده و نیم مجاز هستیم شروع کنیم روتور آن را بسازیم. خب ساختیم. می‌توانیم غنی‌سازی بکنیم. بله. می‌توانیم غنی‌سازی بکنیم ولی غنی‌سازی می‌شود؟ نه خیر. چرا. چون تا مواد را توی دستگاه می‌زنی دستگاه منفجر می‌شود. چون تحقیقاتت کامل نشده.

نکته بعدی، تحقیقات کی تمام می‌شود. آیا با یک دستگاه؟ به قول آقای دکتر صالحی که می‌فرمودند بعضی‌ها برای تحقیق پنج هزارتا دستگاه می‌زنند. بله. هم یک دستگاه می‌شود و هم پنج هزارتا اما در جمهوری اسلامی ایران. این که در جهان چه خبر است ربطی به ما ندارد. آن چیزی که ما تجربه عملیاتی داریم، همین حالا مسلط هستیم. روال کار تحقیقاتی ما که معقول است. همه جهان همین طور است. یکی دوتا استثنائاً دارند غیر این کار می‌کنند. یک دستگاه، نه دستگاه، بیست دستگاه، صد و شصت و چهارتا دستگاه. این چندتا مرحله را انجام می‌دهند و به اصطلاح می‌گویند تحقیقات ما کامل شد.

هر گاه زنجیره صد و شصت و چهارتایی یا صد و هفتاد و چهارتایی جواب داد. دیگر این دستگاه را روشن کردند. دیدند شصت هزار دور در دقیقه چرخید. بعد تزریق مواد کردند و یک لحظه غنی‌سازی نکرد. ثابت کرد. چون دستگاه را که روشن می‌کنیم و غنی‌سازی می‌کنیم، نباید یک بار پنج دقیقه به ما مواد پنج درصد بدهد. نه. هر چی که ازش تقاضا می‌کنیم. بستگی به چینش دستگاه دارد. باید یک خروجی داشته باشد و خروجی ما هم باید ثابت باشد. مثلاً یک سال فقط پنج درصد بیاید یا فوقش سه و شصت و هفت باید بیرون بیاید. مثلاً. حالا سه و شصت و هفت را هم که پذیرفتند اصلاً نمی‌شود.

یعنی به هر حال ما می‌توانیم این کار را بکنیم ولی نتیجه نمی‌دهد. چون دستگاه تا صد و شصت و چهارتا نشود تحقیقات ما کامل نیست. حتی اگر برویم دویست‌تا را هم بسازیم. حالا انشاءالله آنهایی که می‌سازند خودشان هم جوابش را می‌دهند. این معقول نیست. چرا. چون امکان دارد    تخریب بشود و از بین برود و آن غنی‌سازی را هم ندهد.

روالی که جمهوری اسلامی تا حالا داشته این است. پس طبق توافق ما در این مدت دچار وقفه می‌شویم. آنی هم گفتند این است. همان طور که گفتند برای بررسی برجام چهار سند وجود دارد. یک، متن برجام. دو، قطعنامه و دو سند دیگر وجود دارد. یکی از آن دو سند دیگر همین که می‌گویند لایگ ایر پلن. این برنامه دراز مدت گفته شده که ما توافق کردیم. یک توافق دیگر هست. همین که می‌گویند شیر بکنید و اینها. آن را باید بیاورند و نمایندگان مجلس دقیق بدانند که چه کار می‌خواهند بکنند و تکلیف موضوع روشن بشود. سند چهارم هم آن توافقی است که با آژانس رزمپ نقشه راه شده. نقشه راه یک پیوست دارد. آن پیوست بله. برای کنگره آمریکا محرمانه است. چون بین ایران و آژانس است ولی برای نماینده مجلس ما که می‌خواهد تصمیم بگیرد که محرمانه معنا ندارد. چون موقعی که در اختیار آژانس قرار می‌گیرد، در اختیار بعضی از کشورها قرار می‌گیرد.

زاکانی: من تشکر می‌کنم. آقای دکتر جلیلی: اگر نکته آخری دارید بفرمایید.

جلیلی: من هم از شما و هم از همه عزیزان تشکر می‌کنم. از حوصله‌ای که به خرج دادند و نکاتی که مطرح شد. چندتا از محورهای بحث ما، بحث تحریم‌ها، قطعنامه، سازوکار برنامه اجرایی و سازوکار حل اختلاف باقی ماند.

زاکانی: بنده تشکر می‌کنم. این طرف را هم نگاه نمی‌کنم. چون بدهکار این سمت هستم. ما بنا بود ده‌تا سؤال داشته باشیم. الآن یازده نفر سؤال کردند. ما سر ده‌تا هم برای این توقف نکردیم که چون دیگر فرصتی نبود که وارد بحث بعدی بشوند و ابتر می‌ماند. لذا با تشکر ویژه از این سه بزرگواری که سؤالشان باقی ماند و تشکر از تک تک حضار گرامی به ویژه آقای دکتر جلیلی و همراهانشان جلسه را خاتمه می‌دهیم. انشاءالله هشت صبح فردا در محضرتان هستیم. با ذکر یک صلوات.