غنی سازی چند ملیتی؛ گزینه پیشنهادی برای توافق

به گزارش پارس به نقل از دیپلماسی ایرانی یکی از ایرادهای منتقدان توافق هسته ای با ایران این است که غنی سازی اورانیوم توسط ایران تنها برای یک دوره 10 ساله محدود می شود. یکی از راه های رفع این نگرانی، راه اندازی یک برنامه غنی سازی با مشارکت چند کشور و نظارت بین المللی است. آمریکا و پنج کشور دیگر که در حال مذاکره با ایران هستند می توانند تبدیل به سهامداران این برنامه شوند و حق دسترسی به تأسیسات و اعمال نظر را داشته باشند.

مقامات ایران برای بحث در مورد این پیشنهاد ابراز آمادگی کرده اند. این مسئله پیچیده تر از آن است که در مذاکرات فعلی که با محدودیت زمان روبرو است به گفتگو گذاشته شود. اما ختم مذاکرات در پایان ماه جاری (یا اندکی بعد از آن) پایان ماجرا نخواهد بود. برنامه غنی سازی ایران برای کشورهای منطقه کماکان اهمیت خواهد داشت. اخیراً شاهزاده ترکی بین فیصل رئیس سابق سازمان اطلاعات عربستان سعودی، گفته است: «هر چه که ایرانی ها داشته باشند، ما هم می خواهیم.»
نظارت بین المللی بر برنامه هسته ای ایران باعث خواهد شد از میل عربستان سعودی و دیگر رقبای منطقه ای ایران به داشتن برنامه هسته ای کم شود. حتی بهتر است امکانی فراهم شود که آنها هم در این طرح چندملیتی مشارکت داشته باشند. برنامه های غنی سازی منحصر به یک کشور ذاتاً قابلیت دوگانه دارند: می توان از آنها برای غنی سازی اورانیوم، هم برای سوخت و هم برای سلاح استفاده کرد. این مسئله ای است که از سال 1946 مطرح بوده است. در آن سال، ایالات متحده آمریکا پیشنهادی را به سازمان ملل ارائه داد که می گفت تمام برنامه های غنی سازی باید تحت نظارت بین المللی قرار گیرند. متأسفانه شروع جنگ سرد این پیشنهاد را به حاشیه راند.
در سال 2003 و جلب توجه ها به سمت برنامه غنی سازی ایران، محمد البرادعی که در آن زمان مدیرکل آژانس بین المللی انرژی اتمی بود پیشنهاد کرد که برنامه های غنی سازی از حالت ملی به حالت بین المللی تبدیل شوند، درست مانند آنچه که یورنکو (Urenco) انجام می دهد. شرکت یورنکو توسط آلمان، هلند و بریتانیا اداره می شود و اکنون بعد از روسیه دومین ارائه کننده خدمات غنی سازی در جهان است. یکی از علت های تأسیس یورنکو این بود که گمان می رفت آلمان بعد از جنگ جهانی دوم قصد ساختن سلاح هسته ای دارد.
حالا که شرکت غنی سازی ایالات متحده (U.S. Enrichment Corporation) ورشکست شده است، آمریکا راحت تر می تواند چنین پیشنهادی را مطرح کند. ما اکنون تأسیسات ملی غنی سازی تجاری در اختیار نداریم، اگرچه درون دولت بحث هایی در جریان است که یک مرکز کوچک غنی سازی برای تأمین سوخت مورد نیاز ناوگان هسته ای آمریکا و برای راکتورهای فراهم کننده مواد مورد نیاز سلاح های هسته ای آمریکا راه اندازی شود. نکته جالب این است که تنها مرکز غنی سازی تجاری فعال در ایالات متحده هم در حال حاضر متعلق به شرکت یورنکو است.
از سه دهه پیش تاکنون ایالات متحده این اجازه را داشته است که به دیگر کشورها بگوید: «ما برنامه غیرنظامی جداسازی پلوتونیوم نداریم. شما هم به چنین برنامه ای نیاز ندارید.» و این کار جواب داده است. از زمانی که ما این موضع را انتخاب کردیم هیچ یک از کشورهای فاقد سلاح هسته ای اقدام به جداسازی پلوتونیوم نکرده اند. به نظر می رسد ایران به این هنجار پایبند بوده است و بر اساس توافق پیشنهادی متعهد شده است که این فرایند را انجام ندهد.
اکنون می توانیم به ایران و دیگر کشورها بگوییم: «ما برنامه غنی سازی اورانیوم غیرنظامی نداریم، شما هم به چنین برنامه ای نیاز ندارید».