مدیریت جهادی تبدیل چالش تحریم به فرصت پیشرفت درون‌زا
اگر مدیریت جهادی یا همان کار و تلاش با نیت الهی و مبتنی بر علم و درایت حاکم باشد، مشکلات کشور، در شرایط کنونیِ فشارهای خباثت‌آمیز قدرت‌های جهانی و در شرایط دیگر، قابل حل است و کشور حرکت روبه‌جلو را ادامه خواهد داد.
به گزارش پارس به نقل از برهان، رهبر انقلاب در دیدار اخیر خود با مسئولین نظام، تکیه بر مدیریت جهادی را از عوامل تحقق اقتصاد مقاومتی و بهبود شرایط موجود دانستند و فرمودند: «آنچه ما لازم است در زمینه‌ی مسائل مربوط به اقتصاد مقاومتی انجام بدهیم، یکی عزم راسخ است. بایستی با عزم جدی دنبال این باشیم که اقتصاد مقاومتی را به‌معنای واقعی کلمه، در داخل تحقق ببخشیم. [همچنین] پرهیز از سهل‌انگاری، پرهیز از راحت‌طلبی و تکیه‌ی بر مدیریت‌های جهادی؛ مدیریت جهادی که بنده سال گذشته مطرح کردم و تأکید هم کردم که این مربوط به امسال نیست، مربوط به همیشه است. ما احتیاج داریم به مدیریت جهادی. در سال‌های اول انقلاب، در دوران جنگ و در طول این سی‌وچند سال، هرجا به مدیریت جهادی تکیه کردیم، موفق شدیم. مدیریت جهادی ممکن است یک‌وقت‌هایی پرت هم داشته باشد، اما پیشرفت خواهد داشت و کار را پیش خواهد برد. تکیه‌ی به قدرت الهی، توکل به خدای متعال، کار را با تدبیر و عقلانیت اما با عزم راسخ، بدون تردید و بدون ترس از جوانب پیش بردن، این مدیریت جهادی است.»(1)
واژه‌ی مدیریت جهادی تشکیل شده از دو کلیدواژه‌ی «مدیریت» و «جهاد» است که در ابتدا به آن می‌پردازیم:
الف) مدیریت: بحث مدیریت نقش مهمی در پیشرفت و توسعه‌ی کشور دارد؛ به‌طوری‌که این مسئله بارها توسط مقام معظم رهبری (مدظله‌العالی) مورد تأکید قرار گرفته است و از لزوم تحقق آن سخن به میان آورده‌اند: «مسئله‌ی کنونی کشور ما، این نیست که ما طرح نداریم، حرف درست نداریم. مسئله‌ی ما این است که حرف درست و طرح درست را آن‌چنان‌که شایسته است، دنبال نمی‌کنیم. این اساس مسئله است. در محیط‌های نخبگانی هم این معنا تکرار می‌شود که مشکل جمهوری اسلامی، مشکل نداشتن حرف درست نیست. حرف درست، زیاد زده می‌شود. مشکل این است که ما این حرف‌های درست را بایستی در عمل آن‌چنان دنبال کنیم که به نتایج آن دسترسی پیدا کنیم. نتایج آن را بالعیان و بالمشاهده ببینیم.»(2)
ب) جهاد: جهاد یکی از مفاهیم دین اسلام است. در نظام اندیشه‌ی مقام معظم رهبری (مدظله‌العالی)، «جهاد عبارت است از تلاشى که در مقابل یک دشمنى‌اى انجام می‌گیرد؛ هر جور تلاشى جهاد نیست. جهاد عبارت است از آن تلاشى که در برابر یک چالش خصمانه از سوى طرف مقابل صورت می‌گیرد. این جهاد است. از همه‌ى دشمن‌ها بدتر، دشمن درونى ماست، دشمن خود ماست، نفس راحت‌طلب ماست، تنبلى ماست، تن‌آسایى ماست، عدم تدبیر ما در پیشبرد امورمان [است]. اینکه معلوم است. این‌ها به‌جاى خود محفوظ، اما غفلت از دشمن بیرونى، خطاى راهبردى عظیمى است که ما را دچار خسارت خواهد کرد. خب، باید دشمن را شناخت، دید (حالا [اینکه] شما می‌گویید برخوردمان با دشمن این‌جور باشد، آن‌جور نباشد، بحث دیگرى است)، دشمنى او را باید فهمید، نقشه‌ى او را باید تشخیص داد. یکى از نقشه‌هاى مهم دشمن، متوقف کردن حرکت علمى در کشور است.»(3)
ج) مدیریت جهادی: مدیریت جهادی نقش مهمی در پیشرفت و توسعه‌ی کشور دارد: «اگر مدیریت جهادی یا همان کار و تلاش با نیت الهی و مبتنی بر علم و درایت حاکم باشد، مشکلات کشور، در شرایط کنونی فشارهای خباثت‌آمیز قدرت‌های جهانی و در شرایط دیگر، قابل حل است و کشور حرکت روبه‌جلو را ادامه خواهد داد.»(4) «معناى مدیریت جهادى در اینجا این است که توجه بکنید که حرکت علمى کشور و نهضت علمى کشور و پیشرفت علمى کشور مواجه است با یک چالش خصمانه، که در مقابل این چالش خصمانه، شما که مدیرید، شما که استادید، شما که دانشجو هستید، باید بایستید. این شد حرکت جهادى و مدیریت دستگاه؛ چه مدیریت دانشگاه، چه مدیریت وزارت، چه مدیریت هر بخشى از بخش‌هاى گوناگون این عرصه‌ى عظیم، خواهد شد مدیریت جهادى.»(5) بنابراین مدیریت جهادی شامل همه‌ی عرصه‌ها و برعهده‌ی همه‌ی اعضای جامعه است و همه‌ی افراد جامعه، در توسعه و پیشرفت کشور، باید نقش داشته باشند که در اینجا با مفهوم تکنوکراسی مغایرت دارد. تکنوکراسی حرکت علمی و توسعه‌ی کشور را برعهده‌ی بخش خاصی از جامعه (مثل فن‌سالاران یا نخبگان فن) می‌داند و معتقد است این افراد اجزای حکومت‌اند و صرفاً ایشان باید یک حکومت را موفق کنند. درحالی‌که در مدیریت جهادی، مدیریت شامل فرایند تعالی انسانی همه‌ی بخش‌ها و حرکت جهادی شامل همه‌ی افراد جامعه می‌شود. به‌طور خلاصه، مدیریت جهادی یعنی تلاش و کوشش همگانی و مردمی و در مقابل، تکنوکراسی یعنی حکومت نخبگان فن.
اقدامات و الزامات در جهت مدیریت جهادی
برای قدم برداشتن در مسیر پیشرفت و توسعه، نیاز به الزاماتی است:
- «عامل مهم مدیریت جهادى عبارت است از خودباورى و اعتمادبه نفس و اعتماد به کمک الهى در همه‌ى کارها، توکل به خداى متعال و استمداد از کمک الهى؛ به کمک‌هاى الهى اعتماد کنیم.»(6)
- در نظر گرفتن اولویت‌ها
- داشتن عزم ملی و روحیه‌ی خودباوری
- رفع یأس و ناامیدی و بی‌روحیگی
- رفع انگیزه‌های شخصی
- رفع چالش‌ها و اختلافات درونی
حضرت آیت‌الله خامنه‌ای: «طبق آمارهای رسمی جهانی، رتبه‌ی بیستم در اقتصاد دنیا متعلق به جمهوری اسلامی است. ما در رتبه‌ی بیستم قرار داریم و ظرفیت لازم برای رسیدن به رتبه‌ی دوازدهم را هم داریم، چون هنوز ظرفیت‌های استفاده‌نشده در کشور زیاد است؛ منابع طبیعی داریم، نفت داریم، در نفت و گاز، رتبه‌ی اول جهانیم. مجموع نفت و گاز ما از همه‌ی کشورهای جهان بیشتر است. معادن فراوان دیگری هم داریم.»
مدیریت جهادی ابزاری برای تبدیل چالش به فرصت: در حال حاضر، یکی از مهم‌ترین چالش‌هایی که کشور با آن مواجه است، بحث تحریم‌هاست که می‌توان آن را با «مدیریت جهادی» و «اقتصاد مقاومتی» تبدیل به فرصت کرد. با پیروزی انقلاب اسلامی ایران، ایران توسط قدرت‌های جهان به‌ویژه آمریکا مورد تحریم قرار گرفت. با این شرایط، نه‌تنها ایران وابسته به هیچ قدرتی نماند، بلکه با تکیه بر توان و ظرفیت سرمایه‌ی انسانی خود، در بسیاری از زمینه‌ها به خودکفایی و خودباوری رسید.
در واقع تحریم‌ها گاهی برای بیداری لازم است و ایران با داشتن نیروهای جوان مستعد و بااخلاق به‌راحتی می‌تواند در مسیر خودکفایی قدم بردارد و آنچه روزی عامل سلطه‌ی اقتصادی غرب بر آن‌ها می‌شده است را نابود کند.
اقتصاد مقاومتی نقش مهمی در تبدیل کردن تحریم‌ها به فرصت دارد که لازمه‌ی آن، افزایش صادرات غیرنفتی و وابسته نبودن به پول نفت است. در این مسیر، برنامه‌ها و طرح‌ریزی‌هایی باید صورت پذیرد و دولت باید در این مسیر گام بردارد. اما قبل از آن، نیاز به فرهنگ‌سازی برای مصرف کالاهای داخلی هستیم. سخنان مقام معظم رهبری بر ضرورت طراحی مدل اقتصاد مقاومتی، عملاً تأکیدی بر این نکته است که مسیر عبور تحریم‌ها از اقتصاد مقاومتی می‌گذرد؛ نکته‌ای که باید از سوی مسئولان و طرح‌ریزان اقتصادی کشور مورد توجه قرار گیرد تا بتواند آخرین حربه‌های غرب برای مقابله با نظام جمهوری اسلامی ایران را با شکست روبه‌رو کنند.
«مسئولین هم برای اینکه بتوانند کار را به‌درستی پیش ببرند، احتیاج به پشتیبانی مردم دارند. آن‌ها هم بایستی با توکل به خدای متعال و با استمداد از توفیقات و تأییدات الهی و کمک مردمی، مجاهدانه وارد میدان عمل بشوند؛ هم در زمینه‌ی اقتصاد و هم در زمینه‌ی فرهنگ...»(7)
برای آنکه بتوان تحریم‌ها را مدیریت کرد و اقتصاد مقاومتی را در پیش گرفت، نیاز است توانایی‌ها و ظرفیت‌ها را در تمام ابعاد داخلی که از جمله ملزومات مدیریت جهادی است، بشناسیم. این ابعاد شامل موارد زیر می‌شود:
1. «شناخت نیروی انسانی است. افرادی که دارای تحصیلات و روحیه‌ی بالایی هستند و انگیزه‌ی کار در جامعه دارند.»(8)
2. توجه به جایگاه اقتصادی کشور: «طبق آمارهای رسمی جهانی،رتبه‌ی بیستم در اقتصاد دنیا متعلق به جمهوری اسلامی است. ما در رتبه یبیستم قرار داریم و ظرفیت لازم برای رسیدن به رتبه‌ی دوازدهم را هم داریم، چون هنوز ظرفیت‌های استفاده‌نشده در کشور زیاد است؛ منابع طبیعی داریم،نفت داریم، در نفت و گاز، رتبه‌ی اول جهانیم. مجموع نفت و گاز ما از همه‌ی کشورهای جهان بیشتر است. معادن فراوان دیگری هم داریم.»(9)
3. موقعیت ممتاز کشور: «در جغرافیای منطقه و جهان، ما نقطه‌ی اتصال شمال به جنوب و شرق به غربیم که این برای مسئله یترانزیت، برای حمل‌و نقل انرژی و کالا و غیره دارای اهمیت بسیار فوق العاده‌ای است. همسایگی با پانزده کشور است با 370 میلیون جمعیت؛ یعنی یک بازار دم‌دست، بدون نیاز به طی راه‌های طولانی.»(10)
4. «وجود زیرساخت‌های اساسی در انرژی، در حمل‌و نقل ریلی و جاده‌ای و هوایی، در ارتباطات، در مراکز بازرگانی، در نیروگاه‌ها، در سد. این‌ها زیرساخت‌هایی است که در طول این سال‌ها، با همت دولت‌ها و همت مردم و کمک مردم به وجود آمده و امروز در اختیار ماست. ظرفیت دیگر، بازار داخلی هفتاد میلیونی است که اگر ما همین بازار داخلی را منعطف بکنیم به تولید ملی و تولید داخلی، وضع تولید دگرگون خواهد شد.»(11)
موارد ذکرشده بخشی از ظرفیت‌هایی است که اشاره شد. همه‌ی این موارد با مدیریت جهادی است که می‌تواند تبدیل به بهترین فرصت شود. مدیریت همراه با طرح و برنامه‌ی منظم است که می‌تواند چالش‌ها را خنثی نماید.»
پی‌نوشت‌ها:
1. بیانات مقام معظم رهبری (مدظله‌العالی) در دیدار با مسئولان نظام، 2 تیر 1394.
2. بیانات مقام معظم رهبری (مدظله‌العالی) در دیدار با مسئولان نظام، 2 تیر 1394.
3. بیانات مقام معظم رهبری (مدظله‌العالی) در دیدار با اساتید دانشگاه‌ها، 11 تیر 1393.
4. بیانات مقام معظم رهبری (مدظله‌العالی) در دیدار شهردار و اعضای شورای اسلامی شهر تهران با رهبر انقلاب، 23 دی 1392.
5. بیانات مقام معظم رهبری (مدظله‌العالی) در دیدار با اساتید دانشگاه‌ها، 11 تیر 1393.
6. بیانات مقام معظم رهبری (مدظله‌العالی) در دیدار با بیانات در دیدار کارگران در گروه صنعتى مپنا، 10 اردیبهشت 1393.
7. پیام نوروزی به‌مناسبت آغاز سال 1393.
8. بیانات مقام معظم رهبری (مدظله‌العالی) در دیدار با مسئولان نظام، 2 تیر 1394.
9. بیانات مقام معظم رهبری (مدظله‌العالی) در دیدار با مسئولان نظام، 2 تیر 1394.
10. بیانات مقام معظم رهبری (مدظله‌العالی) در دیدار با مسئولان نظام، 2 تیر 1394.
11. بیانات مقام معظم رهبری (مدظله‌العالی) در دیدار با مسئولان نظام، 2 تیر 1394
*زهرا صادقی نقدعلی، دکترای علوم سیاسی
ارسال نظر