عربستان به دنبال دستیابی به سلاح هسته‌ای؟

به گزارش پارس از تابناک،‌ همزمان با ادامه روند مذاکرات هسته ای ایران و گروه 1+5 و روشن تر بودن چشم انداز دستیابی به توافق نهایی نسبت به گذشته، برخی اخبار از تمایل عربستان برای دستیابی به سلاح هسته ای با استفاده از کمک های خارجی منتشر می شود. یک روزنامه انگلیسی در مطلبی به بررسی این شایعات پرداخته و سپس گزینه های لازم در قبال تلاش احتمالی سعودی ها در این راستا را معرفی کرده است.

به گزارش «تابناک»، روزنامه انگلیسی «تلگراف» در مطلبی به شایعات موجود درباره تمایل عربستان سعودی برای دستیابی به سلاح هسته ای به دلیل ناخرسندی از چشم انداز توافق هسته ای ایران و گروه 1+5 پرداخته است. البته در همان ابتدای این مطلب چنین اشاره شده که درباره توانایی این کشور برای دستیابی به چنین سلاحی تردید وجود دارد.

با این وجود، به اعتقاد تحلیلگر این روزنامه، اقدامات پیشگیرانه ای وجود دارد که دولت های غربی، از جمله انگلیس، باید برای متوقف کردن هرگونه تلاش عربستان سعودی برای دستیابی به سلاح هسته ای انجام دهند.

نخستین اقدام می بایست روشن کردن این موضوع برای سعودی ها باشد که سلاح هسته ای، امنیت این کشور را افزایش نخواهد داد. یکی از دلایل، می تواند آن باشد که نارضایتی کشورهای غربی، خرید سلاح های پیشرفته توسط عربستان را با مشکل مواجه خواهد ساخت. 

از مدت ها پیش تاکنون این اعتقاد در میان برخی وجود داشته که عربستان سعودی گزینه دستیابی به سلاح هسته ای را مدنظر نگاه داشته تا در صورت هشدار آمیز شدن شرایط، در جهت تحقق آن اقدام کند. این در حالی است که این کشور از سال 1988 عضوی از معاهده منع گسترش سلاح هسته ای (ان پی تی) است و در سال 2009 پروتکل الحاقی آژانس بین المللی انرژی اتمی را نیز امضا کرده است.

با این وجود، موج جدید خبرها از مایل برخی از اعضای خاندان حاکم سعودی برای دستیابی به سلاح هسته ای حکایت دارد. عواملی وجود دارد که می تواند توضیح دهنده این تمایل دوباره به تسلیحات هسته ای باشد.

شاید مهمترین انگیزه استراتژیک سعودی ها، به مذاکرات هسته ای ایران و گروه 1+5 مرتبط باشد. عربستان سعودی یکی از رقبای اصلی ایران در منطقه است و این نگرانی وجود دارد که اگر ایران به سلاح هسته ای دست یابد، دیگر کشورها در منطقه نیز در همین مسیر حرکت خواهند کرد. با این حال، ایران در آستانه دستیابی به سلاح هسته ای نیست و مذاکرات جاری هسته ای می تواند حتی فاصله ایران با سلاح هسته ای را بیش از پیش سازد. در همین زمینه، باید به این نکته نیز توجه داشت که حاکمان سعودی به طور کلی حمایت خود را از توافق هسته ای ایران اعلام کرده اند.

در حقیقت، اگر مذاکرات هسته ای ایران سبب احیای تمایل عربستان سعودی به سلاح هسته ای شده باشد، احتمال قوی تر آن است که سعودی ها بخواهند از تمایل واضح خود برای دستیابی به این سلاح برای تأثیرگذاری بر مذاکرات هسته ای ایران استفاده کنند؛ نه اینکه چنین سلاحی را واقعاً برای استفاده بخواهند.

این امر نیز محتمل است که محاسبات سعودی ها درباره سلاح هسته ای، به دلایل دیگری تغییر کرده باشد. یکی از این دلایل احتمالی می تواند تغییرات در هیئت حاکمه عربستان باشد. به تخت نشستن ملک سلمان سبب ایجاد تغییراتی در رویکرد سیاست خارجی این کشور شد و انتصاب پسر وی به عنوان وزیر دفاع نیز حمله این کشور به یمن را در پی داشت. نمی توان این احتمال را رد کرد که کادر رهبری جدید در ادامه همین سیاست ها بخواهد به سلاح هسته ای نیز دست پیدا کند.

با این وجود، حتی اگر سعودی ها تصمیم به چنین کاری بگیرند، مشخص نیست که آیا توانایی دستیابی به سلاح هسته ای را خواهند داشت یا خیر. باید توجه داشت که برنامه هسته ای خود این کشور هنوز بسیار نوپاست و در مسیر استفاده صلح آمیز برنامه ریزی شده است.

این احتمال وجود دارد که پس از حصول توافق میان ایران و گروه 1+5، عربستان سعودی نیز در پی دستیابی به همان حقوقی برآید که ایران در زمینه غنی سازی اورانیوم از آن برخوردار است. اما محدودیت های موجود در زمینه انتقال فناوری غنی سازی، بدان معناست که عربستان نمی تواند چنین توانایی را از خارج خریداری نماید. اگر این کشور بخواهد چنین توانایی را به صورت بومی کسب کند نیز ابتدا باید برخی دیگر از زیرساخت های خود را آماده نماید که مجموعه این روند می تواند چندین دهه به طول بینجامد.

احتمال دوم این است که عربستان سعودی به صورت مخفیانه، از طریق پاکستان به سلاح هسته ای دست پیدا کند. تخمین احتمال وقوع این سناریو دشوار است. عربستان سعودی و پاکستان یقیناً از روابط ویژه ای با یکدیگر برخوردارند؛ اما آیا پاکستان مایل به اشاعه هسته ای است؟ پاکستان هنوز در تلاش برای پاک کردن خاطره عبدالقدیر خان است که طرح های مربوط به برنامه غنی سازی هسته ای این کشور را در اختیار دسکم سه کشور ایران، لیبی و کره شمالی قرار داد.

اما فارغ از این موضوع، این احتمال نیز وجود دارد که فشار چینی ها سبب جلوگیری از انتقال سلاح هسته ای توسط پاکستان به عربستان سعودی شود. چین هم اکنون به دلیل تصمیم خود مبنی بر فروش رآکتورهای هسته ای به پاکستان، تحت فشار دیپلماتیک شدیدی قرار دارد. اگر پاکستان اقدام به انتقال فناوری هسته ای به عربستان کند، چشم انداز همکاری اش با چین در حوزه صلح آمیز هسته ای تیره خواهد شد. 

نهایتاً باید اشاره کرد که از جنبه فنی و عملی نیز موانعی برای انتقال سلاح هسته ای از پاکستان به عربستان وجوئد دارد (شاید یکی از موانع، حضور ناوگان پنجم نیروی دریایی آمریکا در منطقه باشد). به این ترتیب، چشم انداز دستیابی عربستان به سلاح هسته ای از طریق پاکستان بعید می نماید؛ هرچند نمی تواند کاملاً آن را نادیده گرفت. 

به همین منوال، می بایست این موضوع را مدنظر قرار داد که برای متقاعد کردن عربستان سعودی به عدم تلاش برای دستیابی به سلاح هسته ای و یا جلوگیری از این امر، چه اقداماتی باید انجام گیرد.

به نظر می رسد جامعه بین المللی از همین حالا گام های لازم را برای جلوگیری از دستیابی سعودی ها به این سلاح از مسیر فناوری بومی برداشته است. عربستان معاهده ان پی تی را امضا کرده و مفاد پروتکل الحاقی را نیز اجرا می کند. کشورهای تأمین کننده احتمالی فناوری هسته ای برای عربستان، می بایست اقدامات احتیاطی لازم را به اجرا درآورده و برای جلوگیری از شکل گیری یک برنامه هسته ای مخفی در این کشور، در مقابل درخواست های این کشور برای دریافت فناوری غنی سازی و فرآوری مجدد مقاومت کنند. 

درباره دستیابی به سلاح هسته ای از طریق پاکستان نیز شرکای بین المللی باید این نکته را برای سعودی ها روشن سازند که سلاح هسته ای، کشورشان را امن تر نخواهد کرد. از جنبه مفهومی، چنین استدلالی دارای دو بخش است: نخست اینکه تضمین های امنیتی ارائه شده از سوی آمریکا به عربستان، نیاز این کشور به سلاح هسته ای را از بین می برد. دوم اینکه در صورت تلاش عربستان برای دستیابی به چنین سلاحی، فروش تسلیحات متداول غربی به این کشور نیز در هاله ای از ابهام قرار خواهد گرفت.