لايه هاي ديگري از توفان در خيمه آل سعود/سُديري ها و جنگ قدرت در آل سعود

پايگاه خبري تحليلي «پارس»- سيدمحمداسلامي- کمتر از يک هفته قبل پادشاه عربستان دستور تغييراتي در ساختار قدرت در اين کشور را صادر کرد که بسياري آن را زلزله سياسي در ارکان قدرت آل سعود عنوان کردند . به واقع اين تغييرات متاثر از چه عواملي است و چه پيامد هايي را درپي خواهد داشت ؟ساعت 4 بامداد! ملک "سلمان بن عبدالعزيز" فرمان جديد صادر مي کند. در اين فرمان پادشاه جديد سلسله سعودي در عربستان، وليعهد خود را برکنار مي کند.مقرن بن عبدالعزيز، برادر ناتني پادشاه ديگر وليعهد او نيست. به جاي او محمد بن نايف بن عبدالعزيز، که برادر زاده پادشاه است، وليعهد اعلام مي شود. محمد بن سلمان، فرزند پادشاه همزمان با وزارت جنگ، جانشين وليعهد مي شود. در عربستان چه رخ داده است؟

1.سُديري ها و جنگ قدرت در آل سعود
تغيير بي مقدمه و عجولانه در شبکه قدرت پادشاهي را مي توان از ابعاد مختلفي مورد بررسي قرار داد. يکي از اين ابعاد، نزاع قدرت درون خاندان پادشاهي است. تعداد همسران عبدالعزيز بن سعود از 22 تا 38 زن نقل شده است. يکي از همسران او "حصه دختر احمد السديري" نام داشت که از قضا نقشي اساسي در آينده سلسله سعودي بازي کرد. حصه از عبدالعزيز صاحب 7 پسر شد: 1)ملک فهد بن عبدالعزيز پنجمين پادشاه عربستان، 2) امير سلطان بن عبدالعزيز، وليعهد سابق و وزير دفاع، 3) امير نايف بن عبدالعزيز، وزير کشور و وليعهد سابق، 4) امير عبدالرحمن بن عبدالعزيز، نايب وزير دفاع، 5) امير ترکي بن عبدالعزيز، 6) امير احمد بن عبدالعزيز، نايب  سابق وزير کشور و 7) ملک سلمان بن عبدالعزيز، پادشاه کنوني. اين 7 فرزند بودند که در خاندان سعودي به "السديريون السبعه" يا "هفت سُديري" معروف شدند. در سال هاي اخير با پادشاهي ملک عبدا...، که از سُديري ها نبود، اين شاخه از خاندان سعودي کمي از قدرت دور شده بودند. پادشاه عربستان با برکنار کردن وليعهد خود بار ديگر قدرت را در قبضه سُديري ها قرار داده است. محمد بن نايف بن عبدالعزيز، وليعهد کنوني و محمد بن سلمان، وزير جنگ و جانشين وليعهد از خاندان سُديري ها محسوب مي شوند.

مقرن بن عبدالعزيز وليعهد برکنار شده، فرزند يکي از همسران عبدالعزيز به نام "برکه اليمانيه" بود که از قدرت کنار رفته است. براساس قوانين داخلي خاندان آل سعود، شوراي بيعت نمي توانند وليعهد را از قدرت برکنار کنند. از قدرت بر کنار کردن مقرن بن عبدالعزيز به نوعي تخطي از قوانين داخلي خاندان سعودي محسوب مي شود. به نظر مي رسد که سُديري ها براي قبضه کردن قدرت عجله داشته اند. آن ها از يک سو نمي توانستند تا زمان مرگ وليعهد سابق منتظر بمانند و از سوي ديگر اين که مي دانستند اگر پادشاه کنوني قبل از وليعهد از دنيا برود، اطرافيان مقرن بن عبدالعزيز دقيقا همان فرصتي را پيدا مي کنند که سُديري ها اکنون در اختيار دارند. بنابراين احتمالا آن ها ريسک مدارا با مقرن بن عبدالعزيز را تحمل نکردند و بر خلاف رويه هاي داخلي، او را از قدرت بر کنار کرده اند. در اين تغيير قدرت نکته مهم از بين رفتن منطق و قانون انتقال قدرت درون خاندان سعودي است. استفاده از قدرت پادشاهي براي حذف رقبا اگر به رويه تبديل شود، مي تواند به زوال سلسله سعودي منجر شود. هيچ کس نمي تواند تضمين کند که در آينده ديگر شاخه هاي خاندان سلطنتي دقيقا همين رفتار را با سُديري ها تکرار نکنند.

2.جوان گرايي در سعودي
دومين منظر براي بررسي تغيير ناگهاني در خاندان سعودي، جوان گرايي و به قدرت رساندن نسل جديد است. پادشاه کنوني بيش از هر چيز به بيماري هايش در اثر پارکينسون و آلزايمر معروف است. حاکمان سعودي در سال هاي قبل آن چنان فرتوت بودند که وليعهد ها قبل از پادشاه از دنيا مي رفتند. مرگ هاي پياپي وليعهد ها قبل از به قدرت رسيدن شان، سعودي را با نگراني حفظ بقا روبه رو کرد. به قدرت رساندن پيش از موعد محمد بن نايف و محمد بن سلمان را مي توان تلاش براي نوسازي ساختار فرتوت پادشاهي نيز ارزيابي کرد. اين جوان گرايي بدون شک منشاء تغييرات مهمي در سياست داخلي و سياست خارجي سعودي خواهد شد. حاکماني کم تجربه، اما پر سودا که هم اکنون در يمن جنگ بي سرانجامي را آغاز کرده اند. آن ها احتمالا با هدف تثبيت قدرت شان در ميان ديگر حکومت هاي پادشاهي عرب منطقه، بيش از اين نيز تلاش مي کنند.البته وليعهد جديد و جانشين جديد، تنها نشانه هاي جوان گرايي در سعودي نيستند. دستور ساعت 4 بامدادي پادشاه سلمان، فرد ديگري را هم به قدرت رسانده که بسيار جالب توجه است. عادل جبير، سفير قبلي سعودي در آمريکا به سمت وزير خارجه جديد سعودي منصوب شده است. با به قدرت رسيدن او، 40 سال وزارت خارجه شاهزاده سعود الفيصل نيز به پايان رسيده است. اما نکته مهم اين است که براساس رويه هاي خاندان سعودي هميشه وزير خارجه، وزير کشور و وزير دفاع از اعضاي خاندان سلطنتي انتخاب مي شده اند. در 60 سال گذشته سابقه نداشته است که فردي خارج از خاندان سلطنتي به يکي از اين سمت ها منصوب شود.

آغاز تنش ها يا خاموش کردن مخالفت ها
به وضوح بخش زيادي از تغييرات در ساختار قدرت در عربستان با هدف يکدست سازي نظرات در ارکان اصلي تصميم گيري دراين کشور رقم خورده است . انتشار گزارش هايي مبني بر وجود مخالفت هايي با جنگ در يمن در بين شاهزادگان آل سعود و به ويژه از سوي مقرن بن عبدالعزيز، برادر ناتني پادشاه که سمت وليعهد ي را نيز برعهده داشت و مادري اصالتا يمني دارد از همان روز هاي آغاز حمله به يمن به رسانه ها درز پيدا کرده بود . تغييرات بعدي و به ويژه قبضه پست ها و جايگاه هاي اقتصادي به ويژه شرکت نفتي آرامکو به عنوان بزرگترين شرکت نفتي جهان از سوي فرزندان ملک سلمان از ريشه دار بودن اختلاف ميان خاندان آل سعود حکايت دارد . وضع سلامتي و حال و روزگار ملک سلمان به لحاظ ذهني و آلزايمر و مسائل بدني که بر اساس گزارش ها عملا نقشي در تصميم گيري هاي مهم ندارد در کنار روي کار آمدن چهره هاي جوان که بعضا هيچ سابقه اي در خاندان پادشاهي نيز ندارند نه روند درگيري هاي سياسي درون خاندان را شدت خواهد بخشيدونه با ناپختگي هايي در تصميم گيري هاي رياض همراه خواهد شدکه بخشي از پيامد هاي آن نه تنها در داخل عربستان بلکه به پيچيده شدن اوضاع منطقه مي انجامد . انديشکده "چتم هاوس"در گزارشي در باره تغييرات در ارکان قدرت آل سعود با اشاره به اين که تصميم ملک سلمان توفان به پا خواهد کرد ، تصريح مي کند : اکنون قاطعيت پادشاه در ارتقاي سريع محمد بن سلمان که با برکناري دوتن از پسران ملک عبد ا... و دوتن از فرزندان وليعهد قبلي همراه شده است سوالات زيادي درباره رقابت هاي داخلي اين خاندان و آينده کشمکش ها ايجاد کرده است.