سه ضلع مثلث جدید قدرت در عربستان
با مرگ «عبد الله بن عبد العزیز»، پادشاه عربستان سعودی ۳ مهره جدید در این کشور قدرت را در دست گرفتهاند که تشکیل دهنده «مثلث قدرت» در عربستان سعودی شمرده میشوند.
به گزارش پارس، فارس به نقل از «مصطفی اللباد»در (السفیر) نوشت: مراسم بیعت با مثلث جدید حاکم بر عربستان سعودی یعنی «سلمان بن عبد العزیز» شاه جدید و شاهزاده «مقرن» ولی‌عهد و شاهزاده «محمد بن نایف» به عنوان جانشین ولی‌عهد عربستان سعودی پایان یافت، تا بیانگر موازنه‌ها و معادلات سعودی جدیدی باشد که مهمترین مفاد آن پیروزی جناح «سُدیری‌ها» در خاندان حاکم سعودی بر خاندان پادشاه درگذشته «عبد الله بن عبد العزیز» است.
با وجود سرعت و قاطعیت مشاهده شده در تثبیت و تحکیم پیروزی سدیری‌ها، اما موازنه‌ها و معادلات جدید سعودی نیازمند ملاحظه و مطالعه دقیق آن هم براساس مثلث قدرت کنونی است که در واقع با آنچه در ظاهر اعلام شده و به خاطر آن بیعت گرفته شده، تفاوت بسیار دارد.
اگرچه مثلث قدرت و حاکمیت اعلام شده در شاه سلمان و شاهزاده مقرن به عنوان ولی عهد و شاهزاده محمد بن نایف به عنوان جانشین ولی عهد نمود پیدا می‌کند، اما قدرت واقعی در مثلث نوادگان بنیانگذار عربستان سعودی یعنی شاهزاده «محمد بن نایف» و شاهزاده «محمد بن سلمان» و شاهزاده «متعب بن عبد الله» خلاصه می‌شود که بر دستگاه‌های سه گانه نظامی عربستان سعودی حاکم هستند و واردات تسلیحات نظامی و تملک سلاح‌ها را در این کشور در دست دارند و در سه وزارتخانه خلاصه می‌شود: وزارت دفاع به وزیری شاهزاده محمد بن سلمان (پسر شاه)، وزارت کشور به وزیری شاهزاده محمد بن نایف (پسر ولی‌عهد فقید) و وزارت گارد ملی به وزیری شاهزاده متعب بن عبدالله (پسر ملک عبدالله) که در حقیقت دارای اهمیت بسیار زیاد در محاسبات قدرت کنونی در عربستان سعودی است.
اگرچه در روزهای اخیر مطالب متعددی درباره از بین رفتن امیدها و چشم داشت‌های شاهزاده متعب بن عبد الله برای رسیدن به قدرت با انتصاب رقیبش شاهزاده محمد بن نایف به منصب جانشین ولی عهد چاپ و منتشر شده – که درست هم هست – اما واقعیت امر این است که متعب همچنان قدرت را در وزارت گارد ملی در دست دارد و همین موجب می‌شود تا وی با وجود از دست رفتن امیدهایش جهت رسیدن به قدرت باز یکی از قطب‌های قدرت در عربستان سعودی باشد.
از سوی دیگر، با اینکه سخن از موفقیت محمد بن نایف به عنوان اولین شاهزاده از نسل دوم بنیانگذار سلطنت سعودی مبنی بر انتصاب به سمت جانشین ولی عهد و سخن به می‌آید، اما انتصاب محمد بن سلمان به سمت وزیر دفاع آنگونه که در عربستان سعودی رایج و متداول است، به معنای ایجاد چالش پیش روی ولی عهد است و در بطن خود از نزاع و رقابت بین محمد بن نایف و محمد بن سلمان برای رسیدن به قدرت خبر می‌دهد.
اما پیری شاه سلمان که هم اکنون دهه هشتم عمر خود را سپری می‌کند و تاثیرگذار نبودن شاهزاده مقرن هفتاد ساله در خاندان سعودی و دستگاه‌های حکومتی عربستان، در کنار نداشتن انتساب‌های قبیله‌ای ریشه‌دار و با نفوذ – به این دلیل که مادر وی کنیزی نزد ملک عبدالعزیز بوده – به این نکته اشاره می‌کند که پادشاه جدید عربستان و ولی عهدش در واقع بیانگر مرحله انتقالی در تاریخ معاصر عربستان سعودی هستند که از ۱۹۳۲ آغاز شده است.
شاهزاده محمد بن سلمان
شاهزاده محمد بن سلمان، فرزند پادشاه جدید عربستان سعودی به موجب انتصاب‌های جدید سلمان بن عبد العزیز به سمت وزیر دفاع عربستان و به عنوان کم سن و سال‌ترین وزیر دفاع جهان با ۳۴ سال سن منصوب شد. شاهزاده محمد بن سلمان به این ترتیب متصدی وزارتی می‌شود که قراردادهای تسلیحاتی ده‌ها میلیارد دلاری امضا می‌کند و دارای روابطی گسترده و عمیق با شرکت‌های بزرگ نظامی و تسلیحاتی آمریکایی و غربی است.
اما این پایان مناصب جدید محمد بن سلمان نیست، بلکه وی علاوه بر وزیری دفاع به سمت رئیس دفتر سلطنتی پس از برکناری «خالد التویجری» از این سمت، منصوب شد که در عمل به معنای انتصاب به عنوان مشاور اول پادشاه عربستان سعودی است.
ملک عبدالله، پادشاه سابق عربستان در سال ۲۰۱۳ میلادی و بر اساس دستور سلطنتی محمد بن سلمان را به عنوان رئیس دفتر پدرش، شاهزاده سلمان که در آن زمان ولی عهد و وزیر دفاع بود، منصوب کرد. پس از آن و طی حکمی دیگر محمد بن سلمان را در قبال برخی تغییرات و موافقت شاهزاده سلمان ولی عهد با آنها، به عنوان یکی از وزاری مجلس وزارتی و حکومتی عربستان منصوب کرد. مهمترین هدف ملک عبد الله از انتصاب‌هایش در آن برهه از زمان هموار کردن راه سلطنت پیش روی پسرش شاهزاده «متعب» بود.
شاهزاده محمد بن سلمان دارای مدرک کارشناسی مدیریت از دانشگاه ملک عبدالعزیز ریاض است و ریشه‌هایش به یکی از قبایل بزرگ و قدرتمند عربستان باز می‌گردد. وی همچون پدرش، پادشاه کنونی عربستان و پسر عمویش شاهزاده محمد بن نایف، سدیری است و مادرش شاهزاده «فهده بنت فلاح بن سلطان» از نوادگان «راکان بن حثلین»، شیخ قبیله العجمان، از قبایل بزرگ عربستان است که در واقع تضمینی برای مقبولیت و پذیرش نزد دیگر قبایل سعودی است.
ماه‌های آینده میزان کفایت و شایستگی شاهزاده محمد بن سلمان در اداره مناصبی که به وی سپرده شده و اداره روابطش با دو ضلع دیگر مثلث جدید قدرت در عربستان سعودی یعنی شاهزاده متعب بن عبد الله و شاهزاده محمد بن نایف آشکار می‌شود.
متعب بن عبدالله
شاهزاده متعب بن عبد الله از جمله بزرگ‌ترین بازندگان دستورات اخیر پادشاه جدید سعودی است که پایه‌های قدرت رقیب متعب یعنی شاهزاده محمد بن نایف به عنوان اولین شاهزاده از نوادگان بنیانگذار پادشاهی عربستان سعودی را در قدرت تحکیم کرد و توأمان خالد التویجری که از جمله افراد بسیار نزدیک به پدرش ملک عبد الله به شمار می‌آمد، را از سمت خود برکنار کرد.
سیاست‌‌های ملک عبدالله در تلاش برای کاهش نفوذ سدیری‌ها در حکومت سعودی نمو پیدا می‌کرد و این امید را داشت تا با مرگ دو ولی عهد عربستان یعنی شاهزاده سلطان بن عبد العزیز و شاهزاد نایف بن عبد العزیز، شاهزاده متعب را به سلسله حکومت و قدرت در عربستان منضم کند.
راه دشواری پیش روی شاهزاده متعب ۶۱ ساله سعودی وجود دارد و حتی پدرش ملک عبد الله، در زمان حیاتش هم به خوبی به این واقف بود، چون به خوبی از نفوذ سنتی جناح سدیری در خاندان سعودی و پیچیدگی‌های حاکم بر انتقال قدرت از نسل اول به نسل دوم خاندان آگاه بود، به ویژه آنکه شاهزاده متعب بزرگ‌ترین شاهزاده میان نوادگان ملک عبد العزیز نبود.
به همین دلیل ملک عبد الله به برادر ناتنی‌اش شاهزاده «مقرن» متوسل شد، تا به نحوی راه را پیش روی فرزندش متعب هموار کند. به همین منظور در ابتدا شاهزاده احمد را از سمت وزارت کشور برکنار و سپس شاهزاده مقرن را به سمت جانشین ولی عهد منصوب کرد که تاکنون در عربستان امری بی‌سابقه بوده است.
شاهزاده متعب فارغ التحصیل دانشکده نظامی «سند هرست» انگلیس است که اغلب شاهزادگان و شیوخ عرب حاشیه خلیج فارس و فرزندان آنها، از آن فارغ التحصیل شده‌اند، کسی که وزارت گارد ملی عربستان است و قدرت نظامی بزرگ و مهمی در عربستان به شمار می‌آید و ریاست آن را پیشتر و برای دهه‌ها ملک عبد الله بر عهده داشت و چند سال پیش این سمت را به وی اعطا کرد.
موازنه‌ها و معادلات قدرت حاکم بر عربستان سعودی بیش از این به شاهزاده متعب اجازه نمی‌دهد که فراتر از وزیر گارد ملی باشد و با جانشین ولی عهد یعنی محمد بن نایف به رقابت برخیزد و همین که منصب خود را حفظ کرده و شاه جدید آن را از وی نستانده، موفقیتی بزرگ برای وی و خاندان عبد الله، پادشاه سابق عربستان به شمار می‌آید و این بدین معنی است که شاهزاده متعب همچنان برگه‌های قدرت را در دست دارد و همین موجب می‌شود، تا وی یکی از قطب‌های قدرت در عربستان کنونی باشد.
اکنون بسیار زود است، بخواهیم درباره رابطه شاهزاده متعب با دو ضلع دیگر مثلث قدرت در عربستان سخن بگوییم، اگرچه آن دو قطب نشان می‌دهند که بیش از آنکه به متعب نزدیک باشند، به یکدیگر نزدیک هستند، اما نبرد آتی برای براندازی رئیس گارد ملی عربستان با هدف برکناری جناح عبد الله از قدرت، نبرد آسانی نخواهد بود، چون شاهزاده متعب بر دستگاهی ریاست دارد که دارای سلاح و تجهیزات نظامی و اجازه وارد کردن تسلیحات نظامی را دارد و اغلب عناصر آن را افسران هوادار و حامی ملک عبد الله، پادشاه سابق و پسرش تشکیل می‌دهند.
شاهزاده محمد بن نایف
شاهزاده محمد بن نایف ۵۵ ساله بزرگ‌ترین برنده ترکیب جدید قدرت در عربستان است و موجب شده تا وی به عنوان اولین نواده از نوادگان ملک عبد العزیز باشد که پای به مسیر شاه شدن در عربستان سعودی بگذارد و سومین قطب قدرت در خاندان سعودی را تشکیل دهد.
شاهزاده محمد بن نایف فارغ التحصیل دانشکده «لوئیس و کلارک» آمریکا در سال ۱۹۸۱ میلادی و دارای مدرک کارشناسی در رشته علوم سیاسی است. وی پس از فراغت از تحصیل طی سال‌های ۱۹۸۵ تا ۱۹۸۸ دوره‌های آموزش امنیتی را در دستگاه اف بی آی آمریکا دید.
مادرش شاهزاده «جوهره بنت عبد العزیز بن مساعد بن جلوی» است که یکی از شاخه‌های آل سعود شمرده می‌شود و به همین دلیل جانشین ولی عهد سعودی دارای نفوذی بسیار در خاندان سعودی از طریق پدرش ولی عهد سابق عربستان است که منتسب به جناح سدیری‌ها می‌باشد.
شاهزاده محمد بن نایف جدای از داخل عربستان در خارج این کشور از جمله در آمریکا از محبوبیت بسیاری میان دولتمردان این کشور برخوردار است. ۲ سال پیش با رئیس جمهوری آمریکا در واشنگتن دیدار کرد و مطبوعات آمریکا در آن زمان وی را نزدیک‌ترین وزیر سعودی به واشنگتن توصیف کردند.
هنگامی‌که ملک عبد الله برادرش شاهزاده احمد بن عبد العزیز از جناح سدیری‌ها را از سمت وزیری کشور برکنار کرد تا راه ارتقای درجه و منصب شاهزاده متعب، فرزندش را که کم سن‌تر بود، هموار کند، شاهزاده محمد بن نایف را به سمت وزیر کشور عربستان منصوب کرد تا اندکی از آثار این عزل و برکناری را بکاهد، چون وزیر جدید نیز به جناح سدیری‌ها وابسته بود.
درست است که شاهزاده محمد بن نایف بزرگ‌ترین برنده در ترتیبات جدید حکومتی عربستان سعودی شمرده می‌شود، اما انتصاب شاهزاده محمد بن سلمان، پسر عمویش به عنوان وزیر دفاع و رئیس دفتر سلطنتی راه را به طور کامل مقابل وی برای تصدی منصب جانشین ولی عهد هموار نمی‌کند، حتی اگر وی یکی از قطب‌های قدرت در عربستان جدید باشد.
خلاصه سخن
مثلث کنونی قدرت در عربستان سعودی متشکل از سه شاهزاده از نسل دوم شاهزادگان سعودی است که طی روزهای اخیر شاهد فراز و فرودهایی در مناصب خود بوده‌اند، اما دارای انگیزه‌های لازم برای متوسل شدن به قدرت هستند و یکی از مهمترین ارکان قدرت را در عربستان سعودی در اختیار دارند که در «سلاح» نمود پیدا می‌کند.
با توجه به سوابق موجود در عربستان سعودی و تجارب گذشته پیش بینی می‌شود که شاهزاده محمد بن نایف و شاهزاده محمد بن سلمان در مقابل شاهزاده متعب بن عبد الله متحد شوند و رقابت بین خود را به زمان دیگری موکول کنند.
تا آن زمان این سه در راس حکومت و دستگاه‌های حکومتی و رسانه‌های رسمی و حکومتی عربستان سعودی خواهند بود و در عین حال عرصه رقابت بین آنها تقسیم می‌شود.
ارسال نظر