آیا سیاست عربستان در عراق تغییر خواهد کرد؟

پايگاه خبري تحليلي «پارس»- سعید ساسانیان- رصد، روزی که حیدر العبادی نخست‌وزیر عراق به پارلمان این کشور رفت تا اعضای کابینه خود را به رای نمایندگان بگذارد، پنج برنامه اصلی خود را این‌گونه بیان کرد: سیاست‌های جدید نفتی و مالی برای رسیدن به توسعه پایدار (اقتصادی)، بهبود روابط خارجی با کشورهای عربی و کشورهای همسایه عراق (سیاست خارجی)، حل اختلافات با دولت منطقه کردستان (سیاست داخلی)، ضرورت انقلاب در سیستم اداری و ایجاد دولت الکترونیک (خدمت‌رسانی و مبارزه با فساد) و در نهایت تشکیل «سپاه ملی» متشکل از نیروهای مردمی در تمام استان‌های عراق تا مردم در کنار ارتش و نیروهای امنیتی تامین کننده امنیت ملی عراق باشند (امنیتی).

اگرچه در برخی محورهای فوق، العبادی دستاوردهایی داشته است اما به نظر می‌رسد در حوزه سیاست خارجی و مواردی که در این خصوص مطرح کرده بود، یکی از اصلی‌ترین موفقیت‌های او در روزهای آتی رقم خواهد خورد؛ بازگشایی سفارت عربستان در بغداد.

روابط دیپلماتیک عربستان و عراق پس از یک دوره حمایت سیاسی، مالی و نظامی ریاض از بغداد در جنگ تحمیلی صدام حسین به ایران، پایان یافت. عربستان سفارتش در عراق را پس از حمله صدام به کویت در سال ۱۹۹۰ تعطیل و البته با نیروهای آمریکا در عقب راندن ارتش بعثی از کویت همکاری کرد. اگرچه با سقوط صدام، در سال ۲۰۰۴ روابط دیپلماتیک عربستان با عراق دوباره آغاز شد و حتی عربستان سفیری البته غیرمقیم در بغداد تعیین کرد اما هیچ‌گاه سفارت عربستان بازگشایی نشد؛ امری که حالا رخ می‌دهد. در روزهای گذشته سفرهای دیپلماتیکی میان دو کشور صورت گرفته است. پس از سفر فواد معصوم رئیس جمهور عراق به ریاض و دیدار با چند تن از مقامات بلندپایه سعودی، یک هیئت از عربستان به بغداد آمد و مذاکراتی در خصوص بازگشایی سفارت‌خانه انجام شد. حالا براساس آن‌چه در رسانه‌ها آمده، باید طی روزهای آینده منتظر بازگشایی سفارت‌خانه عربستان در عراق و هم‌چنین کنسول‌گری آن در اربیل مرکز اقلیم کردستان بود.

اما آیا بازگشایی سفارت عربستان در عراق می‌تواند به خصم ریاض نسبت به دولت عراق پایان دهد؟ آیا این بازگشایی و بهبود روابط دیپلماتیک به معنای تغییر در سیاست‌های عربستان نسبت به عراق خواهد بود؟

چرخشی که ظاهری به نظر می رسد!
سیاست عربستان در قبال عراق، مداخله و گسترش ناامنی برای تضعیف دولت شیعی و تقویت نیروهای سیاسی همسو با خود در پست‌های دولتی است
تا همین چند ماه قبل‌تر، داعش بیشتر از آن که به‌ظاهر مورد نفرت آمریکا و عربستان باشد، ابزاری برای تضعیف دولت نوری المالکی بود. این گروه تروریستی که ماه‌ها در استان الانبار جولان می‌داد، زمانی که به استان نینوا و شهر موصل حمله کرد، عربستان آن را اعتراض اهل سنت عراق عیله دولت شیعه نوری المالکی تفسیر کرد. همان روزها، ترکی الفیصل رئیس سابق دستگاه اطلاعاتی عربستان این موضع را صریحا بیان کرد و راه حل پایان بحران عراق را، رعایت حقوق اهل سنت دانست.

این البته تنها یک نمونه عینی مداخله‌جویی عربستان در امور عراق بود. حمایت‌های گسترده عربستان از تروریست‌های عراق برکسی پوشیده نیست. در سال ۲۰۱۳ روزنامه گاردین در گزارشی با افشای چند نمابر محرمانه آمریکا در سال ۲۰۰۹ درباره روابط عراق با همسایگانش فاش کرد که عربستان بزرگ‌ترین چالش برای عراق است. «کریستوفر هیل» سفیر سابق آمریکا در عراق در این نمابرها به وزارت خارجه گفته بود که بر اساس اعلام منابع اطلاعاتی، عربستان برای تضعیف دولت نوری المالکی بین کشورهای حاشیه خلیج فارس تلاش می‌کند و به القاعده عراق کمک‌های مالی می‌دهد.

این‌ها نشان می‌دهد که سیاست عربستان در قبال عراق، مداخله و گسترش ناامنی برای تضعیف دولت شیعی و تقویت نیروهای سیاسی همسو با خود در پست‌های دولتی است؛ امری که در انتخابات‌های پارلمانی ۲۰۱۰ و ۲۰۱۴  انجام شد و البته به شکست انجامید.

نگرانی عربستان از تقویت جبهه مقاومت
سیاست عربستان در قبال عراق، تضعیف آن به منظور تضعیف جبهه مقاومت به رهبری ایران است. این مساله آن‌قدر راهبردی‌ است که با بازگشایی یک سفارت‌خانه قابل خدشه نیست. عربستان، عراق امن را نمی‌پذیرد و بر همین اساس بازگشایی سفارتش در بغداد اگر با هدف تقویت سیاست‌های مداخله‌جویانه نباشد، حداقل نمادین بوده و در پس آن هدف دیگری نهفته است.

برخی معتقدند که بهبود شرایط امنیتی در عراق از یک سو و تحکیم روابط دولت العبادی با ایران در حوزه‌های گوناگون، باعث شده تا ریاض به دنبال ارتباط با عراق باشد تا به شیوه‌های مختلف از نزدیکی بیشتر تهران و بغداد جلوگیری کند چرا که اگر به العبادی کمک نکند، او به تنها متحد خود یعنی ایران، بیشتر از قبل روی خواهد آورد.

سیاست‌های راهبردی یک کشور بیشتر از این‌که به ساختمان سفارت وابسته باشد، به ساختار منافع راهبردی آن گره خورده است. تا زمانی که عربستان در مسیر مقابله با سیاست‌های ایران و هم‌گام با سیاست‌های آمریکا حرکت کند، امکان نزدیکی ریاض به بغداد، یک طرح زیبا روی کاغذ است که اگرچه نتایجی نیز داشته باشد اما در اصل نزاع تغییر ایجاد نخواهد کرد. با همه این‌ها، تغییر ظاهری سیاست عربستان در قبال عراق، یک دستاورد مثبت برای العبادی است.