روحانی در مذاکرات مک‌فارلین؛ بود یا نبود؟

به گزارش پارس، انتشار فیلمی مستند دربارۀ زندگی سیاسی حسن روحانی، رئیس جمهوری با عنوان « من روحانی هستم» که از نقش او در مذاکره با رابرت مک فارلین، مشاور امنیت ملی ریگان سخن می گوید، ماجرای جنجالی سفر هیات آمریکایی به ایران در سال ۱۳۶۵ را بار دیگر بر سر زبان ها انداخته است. علی لاریجانی، رئیس مجلس شورای اسلامی از سازندگان این فیلم انتقاد کرده و گفته آن ها « به تاریخ دروغ می گویند» . همزمان برخی روسای دانشگاه های کشور از اکران این فیلم جلوگیری کرده اند و صادق زیباکلام، استاد دانشگاه خواستار پخش این فیلم از تلویزیون شده است.

مک فارلین، مشاور عالی امنیت ملی در دولت رونالد ریگان بود که خرداد ماه ۱۳۶۵ به همراه گروهی از دیپلمات های آمریکایی، طی سفری مخفیانه با هویت جعلی ایرلندی به تهران آمد و تلاش کرد با استفاده از شرایط جنگ ایران و عراق و وعدۀ فروش موشک های هاک به ایران، باب گفت وگو با مقامات سیاسی ایرانی را بگشاید. او در این سفر دو هدف را دنبال می کرد؛ نخست درخواست میانجی گری ایران برای آزادی هفت گروگان آمریکایی در لبنان که آمریکا تصور می کرد در اختیار حزب الله لبنان هستند و دیگری فراهم آوردن فضایی مبتنی بر احترام، اعتماد و اطمینان متقابل برای ایجاد دورۀ جدیدی از روابط دوجانبه با افرادی که می پنداشت « مقامات میانه روی آینده ایران» خواهند بود. این سفر اما در نهایت با افشای سفر و محتوای مذاکرات و البته خودداری مقامات ارشد سیاسی ایران از دیدار با هیات آمریکایی ناکام ماند و به ماجرای « ایران گیت» مشهور شد.

اکنون ۲۸ سال پس از ماجرای مک فارلین، اشاره به نام حسن روحانی رئیس وقت کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس دوم به عنوان یکی از افراد حاضر در مذاکرات با هیات آمریکایی، واکنش هایی را برانگیخته است. در بخشی از این فیلم که توسط موسسه ای به نام « شفق مدیا» تهیه و از سوی مرکز مستندسازی « سفیر» پخش شده گفته می شود که « [در پاسخ به درخواست مک فارلین برای ملاقات با مقامات ایرانی] هاشمی رفسنجانی که در آن زمان رئیس مجلس است از حسن روحانی که در آن زمان یکی از نمایندگان فعال مجلس شورای اسلامی بود، می خواهد برای کنترل سلاح های همراه و ادارۀ مسائل سیاسی و مذاکرات همکاری کند. »

روحانی از مذاکره آگاه بود اما پای میز نرفت

این نخستین باری نیست که کسی مدعی « مشارکت» حسن روحانی در مذاکرات دوجانبه با هیات آمریکایی می شود. چند ماه قبل نشریۀ « فارین پالیسی» مدعی شده بود حسن روحانی در یکی از جلسات مذاکرات هیات آمریکایی که البته بدون حضور مک فارلین و به ریاست اولیور نورث برگزار شد، حضور داشته است. در این گزارش آمده بود: « حسن روحانی ۳۷ ساله و مشاور ارشد سیاست خارجی دولت ایران و رئیس جمهور آینده کشورش با هیاتی از مقامات کاخ سفید در طبقه آخر هتل هیلتون در تهران هم نشین شد. ۲۷ می ۱۹۸۶ بود و روحانی آمده بود تا پنهانی واسطه توافقی با آمریکایی ها شود. »

اما همچنان دربارۀ « حضور یا عدم حضور» حسن روحانی در مذاکره با مقامات آمریکایی روایت های متفاوتی وجود دارد. اکبر هاشمی رفسنجانی در خاطرات سال ۶۵ می نویسد: « آقای [محسن] کنگرلو اطلاع داد که هواپیمای حامل قطعات گران قیمت آمریکایی – که با پاسپورت ایرلندی آمده اند و به نام ایرلندی هستند – در فضای تهران است. به آقای دکتر روحانی گفتم که برای کنترل قطعات و اداره مسائل سیاسی و مذاکرات همکاری کنند. افطار میهمان نخست وزیر بودیم. آقایان [محسن] کنگرلو [مشاور نخست وزیر] و [احمد] وحیدی [مسوول اطلاعات سپاه] آمدند. گزارش وضع هیات آمریکایی را دادند. یک چهارم قطعات هاک درخواستی را آورده اند. آقای مک فارلین مشاور ویژه ریگان و شخصیت های حساس دیگر آمریکا در هیات اند. برای سران کشور ما کلت و شیرینی هدیه آورده اند و خواهان ملاقات با سران اند. »

او می افزاید: « قرار شد هدیه را نپذیریم و ملاقات ندهیم و مذاکره را در سطح دکتر هادی و دکتر روحانی و مهدی نژاد مخفی نگه داریم و [مذاکرات] محدود به مساله گروگان های آمریکایی در لبنان و دادن قطعات هاک و چند قلم دیگر اسلحه [باشد] . آن ها بیشتر خواهان مذاکره در مسائل کلی و سیاسی اند. می خواهند یک نفر دائما در هواپیمای خودشان برای تماس با خارج از طریق ماهواره بماند. این را هم قبول نکردیم. »

هاشمی هیچ جا از خاطراتش اشاره ای به نشستن روحانی « پای میز مذاکره» نمی کند و تنها بر مخفی نگه داشتن مذاکرات میان چهار نفر که یکی از آن ها روحانی است، تصریح دارد. دلیل عدم مذاکرۀ روحانی هم روشن است؛ مخالفت امام با مذاکرۀ سران کشور با هیات آمریکایی. سایت شبکۀ ایران، وابسته به روزنامه ایران در تاریخ ۵ خرداد ۱۳۸۹، طی گزارشی که به « بازیگران ماجرای ایران گیت» می پرداخت و در خبرگزاری فارس هم بازنشر شد، با اشاره به همین مخالفت نوشته بود: « در سال ۱۳۶۵ حسن روحانی رئیس کمیسیون سیاست خارجی مجلس بود. وی در واقع به مانند اکنون دست راست هاشمی رفسنجانی در مذاکرات بود. با ورود مک فارلین به تهران، هاشمی رفسنجانی، روحانی را به عنوان مذاکره کننده معرفی می کند و در خاطراتش نیز بر این مسئله تأکید می کند اما نهی امام از ورود مقامات عالی رتبه به مذاکرات سبب شد تا روحانی در میز مذاکرات حضور نداشته باشد. »

**لاریجانی: روحانی در قضیۀ مک فارلین نقشی نداشت

در چنین شرایطی است که فیلم مستند « من روحانی هستم» که جز ماجرای مک فارلین به چند موضوع تاریخی دیگر از جمله ماجرای مشهور ۹۹ نفر نیز اشاره دارد، زیر عنوان « مک فارلین» جنجالی می شود. علی لاریجانی، رئیس مجلس شورای اسلامی نخستین کسی بود که به طرح نام حسن روحانی به عنوان یکی از افراد دخیل در ماجرای مک فارلین واکنش نشان داد. او روز گذشته در دیدار با اعضای تشکل های بسیج کارگران با اشاره به مسائل مطرح شده در فیلم « من روحانی هستم» گفت: « این موضوعات خلاف واقع است، زیرا در این سی دی آقای روحانی را متهم کرده اند که در جریان مک فارلین حضور داشته، اما ایشان نقشی در این امور نداشتند و عاملان این جریان هم اکنون مشخص هستند. »

لاریجانی با بیان اینکه منتقدان روحانی « مشی مارکسیستی دارند» و « برای کوبیدن دولت دست به هر کاری می زنند» و « به تاریخ دروغ می گویند» ، افزود: « دعوای داخلی برای مردم نان و آب و نیست. همه باید یکصدا و متحد باشیم، در غیر این صورت دود این تحرکات و اقدامات تنها به چشم طبقات ضعیف می رود، همچنین نمی توان با کلید آزادی بیان خلاف گفت. »

زیباکلام: تلویزیون « من روحانی هستم» را نمایش دهد

در واکنشی دیگر، صادق زیباکلام استاد علوم سیاسی دانشگاه تهران طی یادداشتی در روزنامۀ « اعتماد» با اشاره به مستند زندگی روحانی تصریح کرده است: « من بر خلاف خیلی ها به همه توصیه می کنم که فیلم « من روحانی هستم» را ببینند. اگر دستم می رسید و کاره ای بودم اتفاقا از صدا و سیما می خواستم که حتما این فیلم را پخش کند. در چندین نوبت هم پخش کند که همه آن را ببینند. می دانید چرا؟ چون اتفاقا این فیلم مستند بیش از آنکه ضایع کننده روحانی باشد، سقوط اخلاقی سازندگان و مخالفان آقای رئیس جمهور را به نمایش می گذارد. »

او همچنین با اشاره به ماجرای مک فارلین، از مذاکره با هیات آمریکایی در آن مقطع حمایت کرد و گفت: « آن حرکت اتفاقا می توانست به بزرگترین گام در جهت تامین منافع ملی کشور تبدیل شود. اما یک جریان تندرو آن را خرابکاری کرد و نهایتا همه تمهیداتی که تحت عنوان ماجرای مک فارلین شروع شده بود، متوقف ماند. کمترین فایده جریان مک فارلین این بود که خونی و جانی تازه در دفاع ضدهوایی ما که عملا به واسطه نداشتن قطعات و تجهیزات زمین گیر شده بود به وجود آورد. ده ها فروند هواپیمای جنگنده و بمب افکن عراقی ها در نتیجه تسهیلات ضدهوایی که به واسطه معامله با مک فارلین به دست ما رسیده بود، در عملیات بعدی در جنوب و غرب سرنگون شدند. »

**سازندگان فیلم: مستند به خاطرات هاشمی و روحانی فیلم ساختیم

سازندگان « من روحانی هستم» اما در برابر اعتراضات می گویند این فیلم و به ویژه بخش های که جنجال برانگیز شده را مستند به منابع دست اول یعنی خاطرات حسن روحانی و اکبر هاشمی رفسنجانی ساخته اند.

معصومه نبوی، کارگردان این فیلم، در گفت وگو با خبرگزاری مهر با بیان اینکه « این فیلم انتقادی نیست» ، افزود: « برداشت ما این است که در این مستند بیشتر به نقاط قوت در زندگی آقای روحانی پرداخته شده که این نقاط قوت را کمتر کسانی می دانستند. »

او دربارۀ انگیزه های ساخت این فیلم گفت: « ایدۀ این فیلم از روزهای آخر خرداد ماه سال ۹۲ بعد از انتخابات ریاست جمهوری شکل گرفت. بعد از حماسۀ سیاسی مردم و انتخاب دکتر حسن روحانی، احساس کردیم خیلی ها رئیس جمهور را نمی شناسند و این عدم شناخت باعث سوءتفاهم هایی خواهد شد. در حالی که آقای حسن روحانی یک شخصیت انقلابی درون نظام هستند که در بسیاری از نقاط کلیدی انقلاب نقش آفرینی کرده اند و افکار عمومی جامعه نیاز داشت تا ایشان را بشناسد. با این توجه شروع به تحقیق و نگارش « من روحانی هستم» کردیم… »

او همچنین با اشاره به ایرادات واردشده به بخش مربوط به مذاکرات مک فارلین افزود: « در مورد مک فارلین و شورای نظارت بر صدا و سیما به خاطرات آقای هاشمی رفسنجانی استناد شده است که رئیس جمهور از نزدیکان ایشان هستند. »

**سفیر فیلم: هاشمی دربارۀ اظهارات لاریجانی اعلام موضع کند

همزمان با این اظهارات، سفیر فیلم، شرکت پخش کننده این فیلم نامه ای به هاشمی رفسنجانی ارسال کرده و از او خواسته در مورد اظهارات رئیس مجلس شورای اسلامی که به گفتۀ این گروه « در تضاد کامل با خاطرات اوست» اعلام موضع کند. در نامۀ سفیر فیلم آمده است: « با توجه به اینکه یکی از منابع اصلی و مهم این مستند، از جمله روایت مربوط به ماجرای مک فارلین، خاطرات منتشر شده جنابعالی است، خواهشمند است با عنایت به اشراف حضرتعالی به جزئیات این اتفاق، در رابطه با نظر جناب آقای دکتر لاریجانی که در تضاد کامل با خاطرات مکتوب سال ۱۳۶۵ شما در کتاب « اوج دفاع» به نظر می رسد، اظهارنظر فرمایید. با توجه به عرضه و اکران دانشگاهی این مستند از سوی سفیر فیلم، این مجموعه آماده است که پس از شفاف شدن مسائل مربوط به این ماجرای تاریخی، نسبت به اطلاع رسانی گسترده این موضوع اقدام نماید. »

منبع: تاریخ ایرانی