گفتگویی منتشرنشده با مرد مرموز انقلاب

درباره دستگیری خود توسط ساواک توضیحاتی را دادید. گویا شما با فریب ساواک در سال ۵۰ از کشور گریختید. در این مورد توضیح بفرمایید.

در آن زمان برای جلوگیری از تزاحم فعالیت های ساواک و شهربانی و سایر نیروهای امنیتی، کمیته ای مشترک به نام کمیته ضد خرابکاری تشکیل شده بود. در مقابل آن، نیروهای سیاسی جهت هماهنگی عملیات و عدم تداخل، کمیته ای را ایجاد کرده بودند. این کمیته شامل حزب الله و سایر گروه ها بود. در این جریانات، بسیاری از اعضای سازمان مجاهدین خلق با دامی که آن زمان برایشان گذاشته بودند، دستگیر شدند و با عملیات حزب الله، رئیس کمیته ضد خرابکاری به نام سرتیپ طاهری ترور شد.

این واقعه برای رژیم گران تمام شد و به دنبال دستگیری عاملان آن بودند. آن زمان من در زندان بودم و آنها به این نتیجه رسیدند که حزب الله عامل این عملیات بوده است. تصور می کردند که با آزادی من می توانند دوستانی که با من در ارتباطند را دستگیر کنند. زمانی که من آزاد شدم، به همه پیغام دادم سراغ من نیایند زیرا تحت نظر هستم. نیروهای ساواک هر روز سراغ من می آمدند و از من پرس وجو می کردند؛ مخصوصا در مورد برادر خانمم که در حزب الله بود و در این ترور دست داشت. چند روز خانه ما و او محاصره بود ولی به نتیجه ای نرسیدند. ناچار دوباره مرا به کمیته بردند و رئیس آنجا که از این موضوع بسیار عصبانی بود، داروهایی را که مصرف می کرد به من نشان داد و تهدیدهای بسیاری کرد ولی دوباره من را آزاد کردند. آن زمان احتمال نزدیک شدن محمد عباسی به خودم را که فراری بود می دادم و به همین خاطر تصمیم دیگری گرفتم.

روز بعد با تغییر قیافه و لباس و با داروی سیانور از تهران خودم را به اصفهان رساندم. بعد از آنجا به همراه تعدادی از دوستان که پیشنهاد دادند با آنها به بندرعباس بروم و از طریق قایق به دوبی فرار کنم، به سمت بندرعباس حرکت کردم. از آنجا قصد سوار شدن به قایق را داشتم ولی بندر پر از ساواکی بود. به همین خاطر شبانه پیاده از پلیس راه بندرعباس گذشتم. از آنجا با ماشینی باری به سمت کرمان حرکت کردم. در میانه راه در قهوه خانه سوار اتوبوس کرمان شدم و نزدیک غروب به کرمان رسیدم. شب را در همان ترمینال خوابیدم و فردا با تهیه بلیت زاهدان، به آنجا رسیدم. شب را در هتلی که یک افغان در آن کار می کرد روی تختی خوابیدم و قبل از اینکه رئیس هتل بیاید و مدارک بخواهد، پولی به او دادم و از آنجا رفتم.

روی نقشه از شمال شرقی زاهدان نزدیک ترین راه به مرز پاکستان ۴۰ کیلومتر فاصله داشت که بعد از ۳۶ ساعت پیاده روی به آنجا رسیدم. از آنجا که مرز به شدت کنترل می شد، از راه های پر پیچ و خم کوه ها با تشنگی بسیار دو روزی را گذراندم و به جاده اصلی برگشتم. متوجه شدم که از مرز عبور کرده ام. کنار جاده سوار ماشین شدم. آن پاکستانی که حال مرا خراب دید سر و صورتم را شست ولی بنا به تجربه خود به من آب نداد تا چند کیلومتر بعد که چند نارنگی یافت و من با خوردن آنها نجات یافتم.

جناب عالی در اولین مجمع و جلسات حزب جمهوری اسلامی حضور یافتید؛ جلساتی که بسیاری از افراد مطرح سیاسی نیز نظیر قطب زاده، بنی صدر و… که بعضا متضاد هم بودند، در آن شرکت داشتید. آیا از شما برای عضویت در حزب دعوت شده بود و اگر اینچنین بود چرا این دعوت را نپذیرفتید؟

ارتباط بنده با شهید بهشتی به مرکز تحقیقاتی که در محله ما بود برمی گشت. بعد از تشکیل سپاه، بنده در خدمت آقای موسوی اردبیلی درس کفایه را می خواندم. با آقای بهشتی هم در ارتباط بودم و در مورد حزب بحث می کردیم. مثلا از آنجایی که اختلافات پیش آمده بود و اشخاص مختلف مواضع و دیدگاه های متفاوتی داشتند روزی به شهید بهشتی گفتم شما مواضع حزب را مشخص کنید و بعد از آن افراد را جذب کنید. ایشان قبول کردند و بعد از چند وقتی به من گفتند بخشی از مواضع حزب آماده شده است و شما مطالعه کنید.

آن زمان من دائما در کردستان و سیستان و جاهای عملیاتی دیگر بودم ولی آقای منصوری و بجنوردی که از حزب ملل با آنها همراه بودم با توجه به حضور در تهران در جلسات حزب شرکت می کردند. زمانی که تهران بودم به حزب سر می زدم و با آقای بادامچیان که در زندان با وی آشنا شده بودم و سایر دوستان در مورد مسائل مختلف صحبت می کردم ولی هیچ گاه برای عضویت در حزب جمهوری دعوت رسمی از من نشد. فقط یک بار آقای موسوی اردبیلی گفت که نام شما را برای حزب فرستادیم اما من پیگیر این موضوع نشدم و تمام رابطه ما با دوستان براساس همان روابط دوستانه قدیمی بود.

روابط شما با بنی صدر از چه زمانی آغاز شد؟ گویا این روابط به دوران حضور شما در اروپا باز می گردد؟

درست می گویید. زمانی که اروپا رفتم، در آنجا عربی و قرآن را در انجمن های اسلامی آموزش می دادم. در آنجا شاخه هایی از نهضت آزادی و جبهه ملی در انجمن های اسلامی اروپا وجود داشتند و نشریاتی نیز از سوی اینها چاپ می شد. آقای بنی صدر نشریه « راه ما» را منتشر می کرد و شعار « راه ما، راه مصدق» را مطرح می کرد. من را از آنجا که با پاسپورت پاکستانی سفر کرده بودم در اروپا نمی شناختند و حتی به جلسات انجمن های اسلامی دعوت هم نمی شدم اما در مقابل، بنی صدر بسیار شناخته شده بود و حتی این گروه ها را رهبری نیز می کرد. من در یکی از همین جلسات با آقای بنی صدر آشنا شدم و اعتراض خود را نسبت به شعار این نشریه ابراز داشتم و گفتم شما به جای « راه ما، راه مصدق» بگویید « راه ما، راه محمد (ص) » زیرا ما مسلمان هستیم که او هم در ظاهر پذیرفت.

همچنین در آن زمان سازمان مجاهدین خلق کتاب هایی به نام شناخت و اقتصاد منتشر کرده بود، بنی صدر به توصیه من همراه برخی دیگر، کتاب هایی در این زمینه و در پاسخ به مجاهدین خلق نوشت.

البته واقعیت امر را می خواهم با روایتی از انجیل شرح دهم. نقل شده است که به حضرت مسیح اعتراض شد که چرا شما همیشه با فاحشه ها و انسان های بدکار نشست و برخاست می کنید؟ او در جواب گفت که چوپان با گله در حال حرکت در مسیر کاری ندارد بلکه به دنبال گوساله ای می رود که از گله جدا شده است تا گم نشود و گرگ ها او را نخورند. هدف من هم از اینکه با اینها نشست و برخاست می کردم همین بود، به امید اینکه آنها را هدایت کنم و به راه برگردانم. بنابراین نقش ما در هدایت بنی صدر و دیگران در اروپا بود. در حالی که همان زمان همه از بنی صدر حمایت می کردند زیرا او آخوندزاده و مورد تایید حوزه علمیه بود و از وجوهات شرعی استفاده می کرد، در حالی که او وجوهات را برای تبلیغ مصدق صرف می کرد ولی هیچ کس از من که زندان رفته بودم و شعار اسلامی می دادم حمایتی نمی کرد. رابطه بین ما خوب نبود. زمانی هم که آقای رجایی کابینه خود را تشکیل داد برای انتخاب وزیر خارجه اختلافات بسیاری بین او و بنی صدر وجود داشت. شهید رجایی شش نفر را که من نیز جزو آنها بودم معرفی کرد ولی بنی صدر به هیچ وجه قبول نکرد.

ماجرای انتخاب شما برای فرماندهی سپاه پاسداران چگونه بود؟

همانگونه که در آیین نامه سپاه آمده بود باید بعد از شش ماه، شورای فرماندهی از طریق انتخابات مشخص شود. در فضای جدید برای اجرای امور اداری سپاه، پرسنلی شامل روابط عمومی، تدارکات و اطلاعات بود. پرسنلی سپاه توسط انجمن اسلامی دانشجویان خارج از کشور اداره می شد و با واحد عملیات سپاه در رقابت بودند. این رقابت از آنجا ایجاد شد که پرسنلی سپاه از نیروهای عملیات ایراد می گرفت. ولی پرسنلی سپاه بعد از شش ماه در نامه ای از بنی صدر که فرمانده کل قوا بود خواست تا انتخابات سراسری برگزار نشود. این درخواست از آن رو بود که آنها معتقد بودند که برخی دارای هواداران بسیار هستند و با این انتخابات تبدیل به یک اسطوره خواهند شد و در صورت برگزاری انتخابات، حتما اینها انتخاب خواهند شد؛ لذا پیشنهاد دادند که خود شما عده ای از فرماندهان را انتخاب کنید و آنها فرمانده جدید را انتخاب کنند.

به همین خاطر بنی صدر روزی به فرماندهی سپاه آمد. در حالی که من در جبهه ها بودم، وی انتخابات را به شیوه خود برگزار کرد. در این انتخابات عده ای به جلال الدین فارسی و گروهی به دوزدوزانی و برخی هم به غرضی رأی دادند اما من بیشترین آرا را به دست آوردم و بدین ترتیب به عنوان فرمانده سپاه انتخاب شدم. اما بنی صدر در حکم خود اینگونه نوشت که من ابوشریف را به عنوان فرمانده سپاه انتخاب می کنم. بعد من از بنی صدر خواستم تا حکمی برای بنده با عنوان انتخاب من برای فرماندهی سپاه از طریق انتخابات بنویسد ولی نپذیرفت و گفت همان حکمی را که دادم کافی است.

بنابراین من به خدمت امام رفتم و عرض کردم که این حکم آقای بنی صدر، حکم ضعیف و سستی است و من نمی توانم با این کار کنم زیرا برخی اختلافات بنی صدر با سایر مسئولان به سپاه هم کشیده خواهد شد. من گفتم اگر شما این حکم را تایید کنید من کار را ادامه می دهم و الا حکم را نمی پذیرم. امام حکم را تایید ولی امضای آن را به فردا موکول کردند. روز بعد قصد داشتم خدمت امام بروم تا حکم را امضا فرمایند اما حاج احمد آقا این اجازه را به من نداد. بدین ترتیب امام حکم را تایید نکردند و من هم استعفا دادم. پس از آن افراد مختلفی از جمله آقای دوزدوزانی انتخاب شدند ولی از آنجا که شورای فرماندهی سپاه کسی را برای رهبری جبهه ها نداشت، چارت سازمانی را تغییر داد و جای فرماندهی عملیات را پایین آورد و پرسنلی را ارتقاء بخشید و آیت الله خامنه ای را به عنوان فرماندهی سپاه منصوب کردند. از من هم خواستند تا مسئول پاسخگویی به جبهه ها باشم که من قبول نکردم و بعد از سه ماه با معرفی من، مرتضی رضایی که فرمانده سپاه تهران بود با حکم بنی صدر و تایید امام فرمانده سپاه شد.

پس فرماندهی خود در آن دوره کوتاه را قبول ندارید؟

من فقط یک ماه از بنی صدر حکم گرفتم و به دنبال تایید امام بودم ولی آن را نپذیرفتم. به غیر از آن، باقی زمان را هم مسئولیتی نداشتم.

اما شما در استعفانامه تان علت استعفا را کارشکنی ها و اختلافات اعلام کرده بودید.

کارشکنی آن بود که برخی از فرماندهان سپاه، بنی صدر را قبول نداشتند و من با حکم او فرمانده بودم. علاوه بر این در کل کشور هم اختلافات بسیاری بود. تا جایی که امام به بنی صدر، رجایی و برخی دیگر از سیاسیون دستور داد تا سخنرانی نکنند. شورایی هم برای نظارت بر آنها تعیین کردند. این اختلافات در درون سپاه تا جایی پیش رفت که حقوق پاسداران و بسیجی ها را با تهمت هایی مثل مکتبی نبودن نمی دادند و عملیات ها را تضعیف می کردند.

شما در دوره ای که بنی صدر به عنوان رئیس جمهور در کشور حضور داشت در مسائل سیاسی یا نظامی با وی اختلاف نظری داشتید؟

وقتی ایشان به عنوان رئیس جمهور معرفی شد ما در بسیاری مسائل اختلاف داشتیم. من همواره سعی کرده بودم که نظرات خودم را ابراز دارم و دیدگاه هایم را به آقای بهشتی و منتظری و سایر افراد در مورد مسائل مختلف از جمله بگیر و ببندهایی که آن زمان صورت می گرفت و به انقلاب ضربه می زد ابراز داشته بودم. با آقای بنی صدر هم در مواردی دچار اختلاف نظر بودیم.

ممکن است کمی مصداقی تر بفرمایید؟

هر چند در حال حاضر نمی توانم به طور مفصل شرح دهم ولی بارها تاکید می کردم که اختلاف درون رژیم باعث تضعیف آن می شود. همچنین در انتخابات مجلس کشاکش بسیاری برای انتخاب نماینده تهران بود که عقیده داشتم باید مذهبی ها با هم ائتلاف کنند تا چپی ها و جبهه ملی ها در انتخابات پیروز نشوند و در این راستا نمایندگان حزب جمهوری اسلامی و بنی صدر را به منزلم دعوت کردم تا به توافق برسند و متحد شوند که آقای شاه آبادی از جامعه روحانیت مبارز و آقای بادامچیان از طرف حزب جمهوری اسلامی آمده بودند.

همچنین در جلسات شورای عالی دفاع به عنوان نماینده آن شورا در جبهه غرب منصوب شده بودم و از آنجا که جنگ آغاز شده بود از من هم خواستند تا برای هماهنگی نیروهای بسیج و سپاه و ارتش در غرب کمک کنم. ما طرح هایی را داشتیم تا از غرب به بغداد نزدیک شویم که در جلسات شورای عالی دفاع مطرح می کردیم و در اولین عملیات هم که در غرب صورت گرفت ۲۰۰ نفر را اسیر کردیم اما عین لفظ آقای بنی صدر است که گفت: « شما می خواهید با این کارهایتان قهرمان باشید. »

بنده به عنوان کسی که هیچ گاه با کسی رابطه حزبی نداشتم و قصدم این بود تا اجازه ندهم انقلاب ضربه بخورد با همه گروه ها و اشخاص داخل نظام ارتباط داشتم تا اینها باهم درگیر نشوند و نظام تضعیف نشود.

پس دغدغه شما در آن زمان وحدت بوده است؟

بله، دقیقا.

شما مدتی هم به عنوان نماینده شورای عالی دفاع در غرب کشور بودید که آنجا هم به فاصله کوتاهی به هر صورت کنار رفتید یا کنار گذاشته شدید. آیا این موضوع با عزل بنی صدر ارتباطی داشت؟

در غرب کشور هم گروه های سیاسی مشغول فعالیت بودند. قبل از انقلاب گروه های چپ و راست همگی بر ضد شاه فعالیت می کردند و همه اینها معتقد بودند تا سرنگونی حکومت شاه باید با سایر گروه ها متحد و همراه شوند و تاکتیک آنها چنین بود که در آن زمان با مسلمانان متحد می شویم تا شاه را فراری دهیم. متاسفانه این منطق بعد از انقلاب به دست گروه های سیاسی افتاد و به عنوان گروه های درون نظام شناخته می شدند ولی قصد داشتند به نوبت، باقی گروه ها را سرنگون کنند و امور را خود به دست بگیرند. این کارها حتی به جبهه های جنگ نیز کشید که بنی صدر به همین خاطر به من رسما گفت که می خواهی با این کارهایت قهرمان شوی. حتی برخی از این گروه های سیاسی که نمی خواهم نام آنها را ببرم در سپاه هم نفوذ کردند و ایجاد مشکل کردند. از جمله این مشکلات، از آنجا که در غرب به موفقیت هایی رسیده بودیم قصد تضعیف آنجا را داشتند تا از این طریق بگویند ابوشریف کاری نمی کند. ما این موضوع را به آقای رجایی گفتیم و او دستور پرداخت مبلغی را برای حقوق بسیجیان داد. اما باز هم اختلافات بسیاری در کشور بود و این کشمکش ها باعث کنار رفتن من شد.

برخی از فرماندهان از جمله شهید داود کریمی که معتقد به عملیات از سمت جبهه غرب بودند نیز از سپاه حذف شدند. آیا ماجرای شما نیز نظیر همان رویداد است؟

نه، موضوع شهید کریمی به این موضوع مربوط نیست. استعفای من به خاطر ندادن حقوق بسیجیان بود. بعد آیت الله خامنه ای اصرار کردند که بمانم ولی با توجه به استمرار مشکلات من قبول نکردم.

و از سپاه جدا شدید؟

نه، من از فرماندهی سپاه استعفا داده بودم و به عنوان یک نیروی داوطلب به جبهه رفته بودم و از سوی شورای عالی دفاع به عنوان نماینده در غرب انتخاب شدم و مسئولیت هماهنگی نیروهای ارتش و سپاه و بسیج را داشتم و عملا دیگر نیروی سپاه نبودم.

علت اینکه بعد از آن به وزارت خارجه رفتید و در پاکستان مشغول شدید چه بود؟

در زمان رژیم پهلوی من با فرار از ایران چند سالی را در پاکستان بودم و در مدارس دینی آنجا درس خوانده بودم و با مردم آنجا آشنا بودم. انسان می تواند در پاکستان زندگی ارزانی را داشته باشد. خب بعد از استعفا از نمایندگی شورای عالی دفاع من قصد داشتم به شغل اصلی ام که معلمی بود برگردم و دوباره تدریس را ادامه دهم اما دوستان مخالفت کردند و گفتند که برای نظام بسیار بد است که ابوشریف با این همه تجربه، معلمی کند و باید پستی را قبول کنید.

من نپذیرفتم تا اینکه یکی از دوستان با صراحت به من گفت یا سفارت یا زندان باید بروی زیرا شما شخصی نیستید که بیکار بنشینید و ممکن است دوباره سپاهی تشکیل دهید و باعث ایجاد مشکل شوید. ولی من هرچه گفتم من قصد معلمی دارم نپذیرفتند تا اینکه خدمت امام رفتم و به او گفتم که من نمی خواهم به سفارت بروم و ایشان با عطوفت به شانه من زد و گفت پسرم سفارت برای تو خوب است، برو!

مهم ترین اقدام شما در پاکستان چه بود و دولت حاکم و گروه های سیاسی تا چه میزان برای شما مشکل ایجاد کردند؟

از آنجا که با پاکستان آشنایی کافی داشتم، زمانی که به آنجا رفتم انقلاب اسلامی بر مردم پاکستان تاثیر گذاشته بود. ولی از سوی نیروهای سعودی و آمریکا سعی می شد تا علیه انقلاب اسلامی ایران در کشورهای همسایه تبلیغ کنند تا انقلاب به دیگر نقاط سرایت نکند. به همین خاطر بین شیعیان و اهل سنت جنگ به راه می انداختند. برای مثال در محله کراچی مسجد شیعیان را آتش می زدند و آنها را تحریک می کردند تا شیعیان هم به اقدامات متقابل دست بزنند.

یعنی جنگ فرقه ای؟

بله، من می دانستم که انگلیسی ها آنجا نزدیک ۲۰۰ سال حکمرانی کرده بودند و سیاست تفرقه بینداز و حکومت کن را دنبال می کنند. سعی ما این بود که جلوی این توطئه ها را بگیریم و از سران شیعه که قصد حمله به مسجد اهل سنت را داشتند در کراچی دعوت کردیم و با آنها گفت وگو کردیم و از آنها خواستیم که از مراجع تقلیدشان در این مورد استفتاء کنند. آن زمان شیعیان پاکستان یا مقلد آقای خویی و شیرازی و یا امام خمینی بودند اما خواستند تا از امام استفتاء شود و تلگرافی را به دفتر امام فرستادیم و امام پاسخ دادند که شیعیان خود را کنترل کنند و این کار را انجام ندهند. این فتوای امام موثر بود و آنها از این کار صرف نظر کردند.

کار ما در پاکستان این بود که سعی کنیم در سایه وحدت و امنیت، افکار انقلاب اسلامی را در کشورهای دیگر پیش ببریم ولی با جنگ و کشمکش این مسائل طبیعتا پیش نمی رفت. به همین خاطر مشهور بود که من آنجا نمازهایم را در مساجد مختلف اهل سنت به جا می آوردم و امام جماعت آنها از اینکه سفیر ایران پشت سرشان نماز خوانده است، افتخار می کردند. بدین ترتیب با آنها نشست و برخاست می کردیم، آنها نیز از من در مورد علت جنگ با عراق می پرسیدند، چرا که صدام و سعودی ها تبلیغ می کردند که جنگ عراق با ایران جنگ مسلمانان و آتش پرستان است و حتی در این رابطه کتاب های متعدد و قطوری هم چاپ کرده بودند که آتش پرستی در حال گسترش به سمت خلیج فارس است. در مسجدی به نام لعل در اسلام آباد که نماز جمعه هم برگزار می شود، روحانی اهل سنت بعد از نماز عشاء مردم را به پیروی از اسلام ناب سعودی ها دعوت می کرد و اسلام آتش پرستان ایرانی را دروغین می نامید. من حین صحبت هایش دو بار گفتم که آقا در ایران حکومت آتش پرستی نیست، حکومت اسلامی است. بعد از آن در گوشش گفتند که او سفیر ایران است و صحبت هایت را عوض کن. بعد از سخنرانی اش به او گفتم که این حرف هایی که می زنید صحیح نیست که او گفت که شما مهمان هستید و ما با مهمان بحث نمی کنیم. جالب این است که خواهرزاده همان پیش نماز که بعد از مرگ وی جانشینش شده امروز به همراه من راهی ایران شده است.

خلاصه کار ما در پاکستان این بود که اهل سنت را جذب انقلاب اسلامی می کردیم و از طریق شرکت در جمع های آنها انقلاب اسلامی و رهبری آن را مطابق سنت می دیدند زیرا سفیر ایران همیشه در نماز جماعت آنها حضور دارد و کارهایش را براساس آموزه ها و سنت های اسلامی تنظیم می کرد.

دوره حضور شما در پاکستان بسیار کوتاه بود و بعد از آن هم دیگر خبری از شما در وزارت خارجه نشد.

دو علت عمده داشت که از گفتن یک دلیل آن به علت مسائل امنیتی معذورم. ایران در پاکستان دارای بزرگ ترین هیات دیپلماتیک خود است زیرا ۴ کنسولگری، ۵ خانه فرهنگ و یک مرکز تحقیقات فارسی دارد. برخی افرادی که به کنسولگری ها آمده بودند بسیار بی تجربه بودند و حتی با زبان و ادبیات و فرهنگ آنجا هم آشنا نبودند. متاسفانه اینها با بی تدبیری های خودشان باعث دامن زدن به تفرقه های مذهبی می شدند و با وجودی که به آنها تاکید کردم علیه روحانیون پاکستان مصاحبه نکنند ولی آنها شروع به اتهام زنی و مزدور خواندن برخی از روحانیون پاکستانی کردند، به طوری که یکی از رهبران اهل سنت کراچی ۴۸ ساعت فرصت داد تا یکی از دیپلمات هایمان را از آنجا بیرون کنیم و تهدید کرد که بعد از ۴۸ ساعت او را خواهند کشت.

بعد از این جریانات، گروه ها بر ضد انقلاب اسلامی ایران و امام راحل تظاهراتی راه انداختند و عکس های امام را که در مغازه های شیعیان پاکستان بود به آتش کشیدند. بعد از این جریان، من به ایران آمدم و به آقای رفسنجانی گفتم اگر شما من را به عنوان سفیر قبول دارید باید این دیپلمات ها را از پاکستان خارج کنید تا تنش به پایان برسد ولی آنها قبول نکردند و آقای ولایتی گفت ما شما را قبول داریم و مقاومت کنید که من قبول نکردم که در این شرایط کار را ادامه دهم چراکه من بر اساس اصولم کار می کردم.

بعد از آن آقای رفسنجانی پیشنهاد داد در کشوری دیگر سفارت را بر عهده بگیرم ولی گفتم که من در کشمکش کار نمی کنم، بنابراین من در همان پاکستان ماندم.

گویا سفارت لیبی را هم به شما پیشنهاد دادند؟

البته اول به من پیشنهاد سفارت لبنان و بعد هم لیبی را دادند ولی گفتند شما در آنجا موضع دارید.

در راستای اختلافات جلال الدین فارسی با امام موسی صدر؟

من هیچ اختلافی با امام موسی صدر نداشتم و جلال الدین فارسی با ایشان مشکل داشت و علیه او کتاب نوشت. و الا من با فلسطینی ها کار می کردم. منظور از موضع، هواداری من از فلسطینی ها بود. بعد از آن بحث لیبی پیش آمد که آنجا هم گفتند موضع داری و نهایتا به پاکستان رفتم.

وزارت خارجه معتقد بود که از آنجا که من به پشتو و انگلیسی مسلط هستم ۸ سال در آنجا بمانم در حالی که دوره سفارت چهار ساله است ولی بعد از دو سال و نیم به خاطر این اختلافات و کشمکش ها پاکستان را ترک کردم.

و برگشتید ایران؟

بله، آن زمان من مریض بودم و می خواستم که مرخصی استعلاجی بگیرم تا در این فرصت دکترای خود را از آلمان بگیرم که گفتند باید بازنشسته شوی. بدین ترتیب از وزارت خارجه که در واقع از آموزش و پرورش به آنجا منتقل شده بودم، بازنشسته شدم.

و شروع به تحصیل در حوزه علمیه قم کردید؟

من قبلا درس حوزوی را تا درس خارج خوانده بودم که در درس خارج آقایان شرکت کردم.

بعد از آن شما به عنوان نماینده آقای منتظری در زمینه افغانستان منصوب شدید؟

نه، چه کسی گفته من نماینده شخص آقای منتظری بودم؟ ماجرا بدین شکل است که به پیشنهاد آیت الله خامنه ای که رئیس جمهور بودند به عنوان مشاور ولی فقیه در مسئله افغانستان انتخاب شدم زیرا ایران با علما و طلاب و بسیاری از مردم افغانستان در ارتباط بود لذا به فرد آشنا به مسائل افغانستان نیاز بود تا مسائل را هماهنگ کند.

آن زمان امام مریض بودند و این کارها را به آقای منتظری واگذار کرده بودند، به همین خاطر ما به ایشان گزارش می دادیم و بنابراین من نماینده ولی فقیه در افغانستان بودم، نه نماینده شخص آقای منتظری.

با توجه به حضور نیروهای ارتش سرخ در افغانستان شما مسئول اقدامات عملیاتی هم در افغانستان بودید؟

نه، صرفا کار ما هماهنگی با خانواده های شهدا و علمای افغانی بود.

شما با مهدی هاشمی معدوم هم ارتباطی داشتید؟

آقای مهدی هاشمی آن زمان مسئول نهضت های سپاه بودند و هیچ گونه رابطه ای با او نداشتم، مگر اینکه گاهی او را در دفتر آقای منتظری می دیدم.

شما در جریان اقدامات ایشان در افغانستان مثل تفرقه افکنی و کشتار گروهی که در محاکمه ایشان هم مطرح شد، بودید؟

واحد نهضت سپاه در افغانستان سازمانی مسلح را ایجاد می کند که این گروه مسلح در کنار سایر گروه های مسلح مثل گروه آقای محسنی و آقای مزاری بودند که فعالیت می کردند. گروه های افغانی با هم درگیر بودند زیرا برخی از آنها تاجیک و برخی هزاره بودند و گروه های آیت الله محسنی اکثرا تاجیک بودند ولی سایر گروه ها هزاره بودند و اختلافات قومی داشتند که ربطی به آقای مهدی هاشمی نداشت.

ماجرای سفر دوباره شما به پاکستان چه بود؟

وقتی مسئله افغانستان هم به اختلافات همیشگی کشیده شد، ما در شورای افغانستان با حضور وزرای اطلاعات، خارجه و ارشاد هر هفته جلسه داشتیم و ماهی یک بار هم آیت الله خامنه ای در این جلسه شرکت می کردند که کار این شوراها به اختلاف کشید. من به آیت الله خامنه ای گفتم که در این اختلافات نمی خواهم باشم و استعفا دادم.

بعد از جریانات آقای منتظری و مهدی هاشمی، آیت الله خامنه ای مرا خواستند تا مشاور در مسئله افغانستان باشم. در همان زمان، سپاه از من خواست تا به پاکستان بروم و دیدارهایی با آقای شهید عارف حسینی و علمای دیگر انجام دهم و با وجود مشغله های اقتصادی که داشتم فورا از طریق هواپیما به بمبئی و از آنجا به پاکستان رفتم. در آنجا با یکی از علمای اهل سنت پاکستان به نام شاه احمد روحانی که همیشه ضد ایران مصاحبه می کرد و هر سال برای زیارت قبر یکی از علمای سنی به نام گیلانی به عراق می رفت دیدار کردم و از او خواستم به ایران بیاید. او با هیچ کدام از اعضای کنسولگری ایران به خاطر نداشتن ریش دیدار نمی کرد!

بعد از این دیدار، سپاه اصرار داشت که من در پاکستان بمانم ولی از آنجا که شرایط را مهیا نمی دیدم تصمیم گرفتم تا برای ادامه تحصیلات به آلمان بروم. بعد از ملاقات با ایشان به دلیل برخی اقداماتی که صورت گرفته بود، دولت پاکستان به من که سابقه فرماندهی سپاه را داشتم مظنون شد و مرا دستگیر کردند که بعد از چند روز با وساطت کنسولگری آزاد شدم.

در این سفر هیچ تنخواه یا پولی برای انجام ماموریت به من داده نشده بود و چون سفر فوری بود من نیز با خود پولی نیاورده بودم. بعد از آزادی از زندان از آنجا که پولی نداشتم و نیروهایی هم که آن اقدامات را انجام دادند مرا رها کرده بودند، به دفتر افغان ها که قبلا به همه گروه های شیعه و سنی از جمله آقای حکمتیار و ربانی کمک می کردیم رفتم و از آنها پول و ویزای پاکستان را خواستم. آقای حکمتیار که نفوذش از همه گروه های افغانی در پاکستان بیشتر بود این کار را کرد و علت آن هم این بود که ۱۵ گروه شیعه و سنی در افغانستان می جنگیدند که برخی از آنها اسلحه را می گرفتند و می فروختند و برخی هم با اسلحه ها با سایر گروه ها مبارزه می کردند و تنها گروهی که کاملا با ارتش سرخ می جنگید همین گروه حکمتیار بود.

به همین خاطر ۶۰ درصد کمک های دولت پاکستان به گروه حکمتیار بود، ۴۰ درصد دیگر برای سایر گروه ها و خب حکمتیار نفوذ بسیاری داشت. ولی دولت پاکستان ویزا نداد و خواست تا دولت ایران مرا تایید کند. سفارت من را به دلیل آنکه روابطشان با پاکستان خوب بود و نمی خواست که این روابط به خاطر فرد حساسی مثل من خدشه دار شود تایید نکرد. من به سفارت ایران رفتم. در آن زمان آقای میرمحمود موسوی سفیر ایران بود و گفت که خیلی بد است که شما در خانه افغان ها اقامت کنید و از سوی دیگر در ایران شایعه شده که شما پناهنده شده اید. شما اگر ایران نمی خواهید بروید حداقل در سفارت بمانید. من گفتم که این شایعات تازه نیست و زمانی که من در دفتر فرماندهی قصرشیرین بودم شایعه کردند که ابوشریف به عراق پناهنده شده و گرا می دهد تا برای ایران بزنند. یا زمانی که در پاکستان سفیر بودم شایعه می کردند که به آمریکا پناهنده شدم. بنابراین من سفارت نرفتم و ویزا هم نگرفتم تا اینکه با وساطت قاضی الحسین احمد من ویزا گرفتم.

ویزا گرفتید و به گروه حکمتیار نزدیک شدید؟

من در پیشاور با همه گروه های سنی و شیعه در ارتباط بودم و آقای ربانی بارها تاکید کرد که ابوشریف در اسلحه خانه ها را به روی نیروهای افغان باز کرده است.

ولی در یک مدت حکمتیار و ربانی با هم می جنگیدند؟

بله، بین این دو اختلاف افتاده بود اما همه تلاش های من و بسیاری دیگر این بود تا اختلافات را از بین ببریم.

پس اینکه شما مشاور و معاون حکمتیار بودید کذب است؟

نه، من معاون ایشان نبودم ولی تجربیاتم را در اختیار همه گروه ها از گروه حکمتیار تا گروه ربانی و وحدت اسلامی قرار می دادم. منتها به این دلیل نزدیکی من با ایشان مشهور شد چرا که آقای حکمتیار برای ما ویزا تهیه کرده بود.

یعنی بعد از آن رابطه نزدیکی نداشتید، با توجه به اینکه پشتوها وابسته به پاکستان و تاجیک ها و شیعیان وابسته به ایران ارزیابی می شدند؟

این سوال را باید از ربانی پرسید زیرا همانطور که عرض کردم با همه گروه ها در ارتباط بودم و بسیاری از آنها را خود من آموزش داده بودم. در کابل نیز هم در دفتر آقای خلیلی بودم، هم در دفتر آقای مزاری، حکمتیار و ربانی.

هنگامی که طالبان به کابل آمدند شما با تغییر چهره از آنجا خارج شدید. ماجرا از چه قرار بود؟

وقتی طالبان آمدند آقای حکمتیار که نخست وزیر بود و آقای ربانی رئیس جمهور، اینها با نیروهایشان به شمال افغانستان رفتند ولی از آنجا که نمی خواستم با آنها بروم زیرا معلوم نبود بعد از شمال کجا باید برویم، در خانه برخی از اعضای حزب وحدت اسلامی در کابل باقی ماندم. در همان جا طالبان خانه به خانه را می گشتند و من مجبور شدم از راه جلال آباد که دو ساعت تا پاکستان است، با تغییر قیافه فرار کنم.

من زمانی که رسیدم، ماشین رفته بود و طالبان اثاثیه مردم را می گشتند. به همین خاطر مجبور شدم از راه قندهار با ماشینی که نیروهای طالبان مرخصی می رفتند، همراه شوم. من هم مانند طالبان عمامه گذاشتم و به دلیل ظاهری که داشتم آنها باور نمی کردند که ایرانی باشم و با من مثل یک ملا برخورد می کردند و سوالات شرعی شان را از من می پرسیدند. به همین نحو به قندهار رسیدم و از آنجا به دفتر حزب وحدت اسلامی در کویته رفتم.

به عقیده بسیاری جنگ شیعیان و حکمتیار و شیعیان با ربانی و احمدشاه مسعود باعث تضعیف دولت آنها و نهایتا تصرف کابل توسط طالبان شد. نظر شما در این رابطه چیست؟

ببینید، حکمتیار و گروه های شیعه با ربانی می جنگیدند. منتها همه اینها با هم آشتی کردند و دست سازش دادند و زمانی طالبان آمدند که این دو با هم به توافق رسیده بودند.

گروه های افغان بارها با هم پیمان صلح و دوستی در تهران و مکه حتی کنار خانه خدا بستند ولی فورا نقض پیمان می کردند. علت این پیمان شکنی ها چه بود؟

برخی از آن برادران، به دلیل عدم اعتقاد به امامت و ولایت و رهبری، برایشان مرجعیت تقدس ندارد و آنها نمی توانند با هم متحد شوند و با هم نجنگند. هر آخوندی خود را رهبر می داند و بر ضد دیگران فتوا می دهد. حتی بارها از آنها خواستیم که با هم فتوایی صادر کنند و این جنگ های داخلی را حرام اعلام کنند ولی هرگز این کار را نکردند.

به همین خاطر هر چند وقت یک بار به جان هم می افتند. علت دیگر آن آمریکایی ها بودند که از زمانی که شوروی از افغانستان خارج شد شورای فرماندهان را تشکیل دادند تا این احزاب را تضعیف کنند. در این شورا هزینه بسیاری کردند که متاسفانه احمد شاه مسعود که فرمانده نظامی بود مسئولیت تشکیل این شورا را به عهده داشت و بدین ترتیب فرماندهان را از نظارت رهبران دینی خارج کردند و جنگ را به شکل یک تجارت درآوردند که احزاب ایدئولوژی خاصی هم داشتند؛ مثلا گروه های حکمتیار و ربانی اعتقاداتی شبیه اخوان المسلمین داشتند.

با توجه به اعتقاد شما به نظام جمهوری اسلامی، در مدتی که شما در افغانستان بودید آیا سفارت از وجود شما استفاده کرد؟

نه، من هیچگونه رابطه ای تا زمان سفارت آقای منصوری که از رفقای قدیمی من بود با مسئولان نظام نداشتم.

با آقای ناطق هم دیدار نداشتید؟

چرا، ایشان هم یک بار آمدند و من به ملاقات ایشان رفتم و از من خواستند تا به ایران برگردم ولی از آنجا که حرف های بسیاری پشت سر من زده شده بود، نمی خواستم به ایران برگردم و به این تهمت ها جواب بدهم لذا این دعوت را رد کردم و اینجا به عنوان یک معلم خوب عربی و علوم اسلامی کارم را انجام می دهم و شاگردان خوبی را تربیت می کنم و تجربیاتم را به مبارزان پاکستانی انتقال می دهم. کار فرهنگی و آموزشی انجام می دهم، در حالی که در ایران اجازه قم رفتن نمی دهند و می خواستند من را محدود کنند.

به نظر شما انگیزه برخی از دوستان قدیمی برای تخریب شما چیست؟

بهتر است جواب ندهم.

به عقیده بسیاری که با تاریخ انقلاب آشنا هستند به شما بی مهری شده است. آیا تا به حال از نظام دلگیر شده اید؟

بی مهری نبوده است بلکه ظلم بوده است، مثلا مرا برای دیدار با علما به پاکستان بردند ولی بعد از آن اقداماتی که انجام دادند مرا رها کردند و باعث شد بسیاری امکانات مادی زندگی ام را از دست بدهم و خانواده ام متلاشی شود و در حالی که فرزندان من در آنجا درس می خواندند و برای ادامه تحصیل باید پذیرش می گرفتند، سفارت پذیرش نداد و مجبور شدند به ایران بیایند و به واقع از هر جهت ظلم شده است ولی به هر حال ظلمی که به امام حسین (ع) شد بسیار بالاتر و سنگین تر بود. من هم همه این مشکلات را به خاطر پیشرفت انقلاب اسلامی پذیرفتم تا آسیبی نبیند. زیرا ما در راه این انقلاب زندان رفتیم و سختی های بسیار کشیدیم. انقلاب براساس عقیده ما بود و حاضر هستم که در راه آن کشته شوم و بسیاری مشکلات را تحمل کنم ولی هیچ گاه دلگیر نشدم و در این مدت ۲۵ سال با هیچ گروه خبری حتی از خود ایران مصاحبه نکردم، از این جهت که شاید در مصاحبه حرفی بزنم که باعث آسیب به نظام شود. بنابراین با همه این مظالمی که بر من و خانواده ام رفته است، معتقد به انقلاب و ولایت فقیه هستم.