مسجد، کلکسیونی از تمام هنر‌ها

محمدجواد مهدوی نژاد عضو هیئت علمی دانشگاه تربیت مدرس درباره ویژگی معماری به کار گرفته شده در مساجد گفت: هر گرایش معماری نقطه اوجی دارد و نقطه اوج هنر و معماری اسلامی هم طراحی و ساخت مساجد است. به همین دلیل اگر بخواهیم از نگاه جریان شناسانه، هنر و معماری اسلامی را بررسی کنیم می توانیم به نقطه اوج آن مراجعه کنیم و آن هم هنر و معماری به کار گرفته شده در ساخت و طراحی مساجد است.

مهدوی نژاد بیان کرد: از گذشته های بسیار دور در کشورهای مختلف و زمانی که معابد و عبادت گاه ها ساخته می شدند، قدسی ترین و اصیل ترین مفاهیم به کار گرفته می شدند. در مقابل از نظر هنر و ظرافت هم به سراغ با کیفیت ترین و ظریف ترین هنرها می رفتند. نوآوری های ساختمانی در ایران در مساجد رخ داده است و این نشان می دهد معماران ما برای طراحی مسجد اوج هنر و طراحی را به نمایش می گذاشتند زیرا می خواستند تمام دارایی خود را عرضه کنند.

مهدوی نژاد بیان کرد: در تمامی عبادت گاه ها در هر کشور اوج هنر و معماری ملت ها و فرهنگ و تمدن دیده می شود و در ایران هم این مساله در بیشتر از هر جای دیگر در دنیا وجود دارد. به طوری که نگاه به کتاب های تاریخ معماری ایران نشان می دهد آثار فاخر باقی مانده اغلب از مساجد و حسینیه ها و مواردی هستند که جزو عبادت گاه های مردم محسوب می شدند و به همین دلیل مساجد نقطه طلایی درخشش و معماری اسلامی هستند.

وی با اشاره به بهره گیری از هنرهای مختلف در ساخت مساجد گفت: ما برای طراحی کاری اصیل و بدیع از تمام ظرفیت های مان استفاده می کنیم. در این وضعیت تمام هنرها باید در کنار یکدیگر قرار بگیرند. هنرها در کنار هم می توانند اثری بدیع خلق کنند. مثلا برای استفاده از فرم برای پنجره های مساجد باید از فرم هایی استفاده شوند که هندسه انتزاعی دوران اسلامی را به اوج رسانده باشند.

عضو هیئت علمی دانشگاه تربیت مدرس تصریح کرد: برای نگارش در مساجد باید از خطوطی استفاده شود که پایه هستند و توسط هنرمندان نوشته شده باشند. برای نوشتن دعا و آیات قرآن هم از خطوط کوفی و شکسته استفاده می شود. برای هر چه که بخواهیم در مساجد طراحی کنیم باید به سراغ اوج و بالای آن برویم واوج همه هنرها در ساخت مسجد در کنار هم جمع می شوند.

مهدوی نژاد اضافه کرد: مساجد علاوه بر ایفاکردن جنبه های فرهنگی روزمره، ماندگاری بسیار مهم و قابل توجهی دارند و آن هم در گذشت زمان خود را نشان می دهد. آثار امروز درسی برای آیندگان هستند و از مهم ترین میراثی که باقی خواهند ماند، مساجد هستند.

استاد دانشگاه تربیت مدرس بیان کرد: اوج هنر معاصر هند در معابدی وجود دارد که برای آیندگان ساخته می شود. مساجد بسیار مهمی مانند مسجد حیدرآباد در هند ساخته شدند که هنوز هم وجود دارند و دارای هنر و معماری اسلامی هم هستند. علاوه بر کارکردی که مساجد در زندگی روزمره مردم دارند، میراثی برای آیندگان محسوب می شوند.

وی با اشاره به معماری امروز مساجد و ماندگاری آن برای نسل های آینده گفت: معماری معاصر ایرانی یکی از فاخرترین هنرهایی است که امروز وجود دارد. اگر ما معماری معاصرمان را با موضوعات دیگر معاصر مقایسه کنیم قطعا دارای شرایط بهتری است به همین دلیل معماری معاصر یکی از نقاط قوت ماست.

مهدوی نژاد افزود: شاید اگر ما معماری اسلامی خود را با موضوعات دیگری مانند فیزیک و شیمی بررسی کنیم، متوجه می شویم معماری ایرانی بسیار قوی تر است البته کاستی هایی هم دارد که به دلیل وجود مشکلات در کشورهای در حال توسعه است.

وی اظهار کرد: علی رغم تمام کاستی ها، معماری معاصر ایران فرصت بهتری نسبت به دیگر ظرفیت ها برای تبدیل شدن به میراثی برای آیندگان دارد. باید با دقت و توجه بیشتری معماری معاصر را ارزش گذاری و تحسین کرد.

مهدوی نژاد کشور را دارای طراحان قوی برای مساجد دانست و گفت: طراحان مساجد تلاش می کنند اغلب گمنام بمانند زیرا مسجد دارای جنبه های معنوی است و این افراد نمی خواهند از خود نامی باقی بگذارند تا جنبه معنوی کار حفظ شود اما خوشبختانه طراحان خوبی هستند که بناهای خوبی از مساجد را می آفرینند و این به دلیل اقبال مردم به مساجد و تبحر معماران به طراحی مسجد است.

وی برای وارد کردن نقد بر معماری امروز مساجد در کشور به دو نکته اشاره کرد و گفت: برای نقد کردن معماری دو نکته دارای اهمیت است: اول ایده آل های معماری طراز جمهوری اسلامی و دوم اهمیت معیارها و اینکه با چه معیارهایی باید بنای مساجد را سنجید.

مهدوی نژاد ادامه داد: نقشه هایی که من برای مساجد طراحی کردم و یا دیگران انجام داده اند، نسبت به دیگر کارهای ما دارای وزن بالا و ظرفیت قابل توجهی است و به همین دلیل من شرایط را بسیار خوب ارزیابی می کنم. البته با نگاه به نمونه های ایده آل کاستی های زیادی همزمان وجود دارد.

وی افزود: ما در شرایط فعلی کشور با کیفیتی که از معماری با سابقه هفت هزار ساله انتظار می رود، فاصله داریم و موضوع کیفیت ساخت که از دغدغه های معماری معاصر ایران است در طراحی مساجد وجود دارد.

مهدوی نژاد در پایان سخنانش گفت: ما دارای طراحان زبردستی هستیم که هم در طراحی عمومی و هم در طراحی مساجد با همه توان کار می کنند و آثار ارزشمندی تولید می کنند که مورد اقبال مردم هم واقع می شود و این ما را امیدوار می کند که در نسل های آینده به آثار ساخته شده در این دوران افتخار می کنند.