برای هفت سین گندم بکاریم یا نه؟

عید است و سفره هفت سین آن که قدمتی باستانی دارد، سیب، سرکه، سمنو، سبزه ، سیر و سکه هر کدام نمادی هستند که بر روی سفره باستانی ما ایرانیان قرار می گیرند، در این میان سبزه است که باید قبل از شروع عید نسبت به تهیه آن اقدام کرد، چرا سبزه را قبل از عید می کارند؟

سبزه یکی از سین های هفت سین نوروزی و کاشتن آن قبل از عید یکی از رسوم ما ایرانیان است، ایرانیان در گذشته هر سال قبل از نوروز چند نوع سبزه می کاشتند و معتقد بودند کاشتن سبزه سبب می شود ما سال خود را با سبزی و سرسبزی آغاز کنیم.  

از روزگاران قدیم در بین همه خانواده های ایرانی کاشتن سبزه مرسوم بوده، در ایران باستان در کاخ پادشاهان ۲۵ روز قبل از نوروز در میدان شهر ۱۲ ستون از خشت خام بر پا می شد و بر هر ستون غلات متفاوتی مانند گندم، جو، برنج،  باقلا، ارزن، ذرت، لوبـیا، نخود، کنجد،  عدس و ماش می کاشتـند و در ششمین روز فروردین، با شادی این سبزه ها را می کندند و به نشان برکت و باروری در تالارها پخش می کردند، در همان روزگاران معمولا سه قاب از سبزه به نماد اندیشه نیک، گفتار نیک و کردار نیک بر سفره هفت سین می گذاشتند.

در واقع پیشنیان ما سبزه را نماد برکت و باروری می دانستند و قبل از عید گندم، جو و ارزن را که جزو مهم ترین خوراک آنها بود، می کاشتند و اگر دانه ها رشد خوبی داشت، آن سال را سالی پر برکت می دانستند،  زرتشتیان رویش سبزه را نماد تازگی و برکت زندگی می دانند.   

گرچه امروزه دیگر خبری از ستون هایی که در گذشته بر روی آنها سبزه می کاشتند، نیست،  اما هنوز هم بسیاری از مردم قبل از آغاز سال نو در ظرف های کوچک و بزرگ دانه هایی چون گندم، عدس، ماش و … را سبز می کنند تا بر سر سفره هفت سین قرار دهند و تا روز سیزده فروردین (روز طبیعت) این سبزه ها را نگه می دارند و زمانی که برای سیزده بدر  از خانه بیرون می روند، آنها را در آب روان می اندازند.

البته به مرور فقط این گندم بود که به عنوان سبزه سبز می شد تا به سفره هفت سین ما ایرانیان طراوت و سرسبزی ببخشد و همین مساله موجب هدر رفت حجم زیادی از گندم می شد که چند سالی است با راه اندازی پویش های مختلف دانه های دیگر هم وارد عرصه شد،  حتی برخی از دوستداران محیط زیست اصرار دارند که بهتر است دانه های مرکبات مانند پرتقال، نارنگی و یا نارنج کاشته شود تا هم گندم حفظ شود و هم این نهال ها بعد از روز طبیعت کاشته شود.

تا اینجای کار به نظر می رسد که سبز کردن سبزه کار قشنگی است و قطعا هم همینطور است اما امروزه دیگر گندم یک کالای استراتژیک است بنابراین سبز کردن آن چندان معقول به نظر نمی رسد و بهتر است به سراغ دانه های دیگر مانند ارزن، ترتیزک و یا عدس برویم، هر چند دوستداران محیط زیست هسته های نارنج و یا پرتقال را ترجیح می دهند.

اسماعیل کهرم فعال محیط زیست در این باره به خبرنگار محیط زیست ایرنا گفت: گندم یک کالای استراتژیک است بنابراین برای سبزه عید نوروز آن را هدر ندهیم.

وی افزود: سبز کردن گندم برای قرار دادن در سفره هفت سین در ایام عید یک سنت دیرینه است، اما در این میان برخی افراد حجم زیادی از گندم و در مواقعی چهار تا پنج کیلو را سبز می کنند که در روز آخر عید نیز آن را دور می ریزند.

کهرم ادامه داد: این کار علاوه بر اینکه سبب هدر رفت حجم زیادی گندم می شود، در محیط زیست و خیابان ها نیز رها و در بیشتر مواقع زیر چرخ خودروها از بین می روند.

این فعال محیط زیست با تاکید بر اینکه برای جلوگیری از هدر رفت گندم می توان از حجم کمتری استفاده کرد، افزود: اگر هم کسی اصرار به سبز کردن گندم دارد نیازی نیسنت در ظرف های بزرگ حجم زیادی گندم را سبز می کند می تواند در حد مثلا یک نعلبکی این کار را انجام دهد چون هدف همان سبزی و طراوت است که حاصل می شود و در مقابل گندم چندانی هم هدر نمی رود.

وی ادامه داد: می توان در پایان عید نوروز سبزه ها را در پشت بام یا بالکن خانه ها گذاشت تا پرندگان از آن بخورند، همچنین می توانند سبزه ها را در باغچه بکارند تا محصول دهد و از گندم های آن برای خوراک پرندگان استفاده کنند.

این فعال محیط زیست درباره سنت دیرینه سبزه گذاشتن در روزهای نوروز گفت: در ایران باستان افراد انواع دانه از جمله گندم، جو، برنج، لوبیا، نخود، عدس و ارزن را بر روی خشت هایی که از خاک رس تهیه شده بود سبز می کردند و بنا به رشد بهتر هر کدام از بذرها، متوجه می شدند که آب و هوای آن سال برای کشت کدام محصول مناسب است بنابراین آن بذر را به عنوان محصول سال در مزارع می کاشتند و این به عنوان سنتی برای ما ایرانیان در آمده است.