چند سالی است که مسائل محیط زیستی از جنبه ویترینی و تزئینی خارج و به موضوع اصلی دولت‌ها در جهان تبدیل شده است، علت آن‌ هم مصرف بی‌رویه و بدون تامل به عاقبت این روند بوده که در تمام جنبه‌های زیست محیطی نمود پیدا کرد و دولت‌ها را بر آن داشت تا فکری به حال این روش مصرف کنند زیرا ادامه این روند برابر بود با تمام شدن ذخایر زیستی دنیا و آینده‌ نامعلومی که در انتظار نسل‌های بعدی خواهد بود.

تولید غذای مورد نیاز برای جوامع بشری یکی از بهانه‌های مصرف بیش از اندازه از منابع زیستی بود؛ بر اساس آمارهای منتشر شده از سال ۱۹۸۴ برای اولین بار تولید با مصرف برابر شد اما از سال ۱۹۸۴ تاکنون میزان مصرف از میزان تولید، پیشی گرفت که این مساله به مرور دوستداران محیط زیست و برخی دولت‌ها را نگران کرد، در واقع با توسعه زندگی شهری و صنعتی مصرف نیز افزایش یافت به طوری که بر اساس گزارش‌های منتشر شده روزانه ۲۰۰ کیلومتر مربع از جنگل‌های جهان برای تامین نیازهای انسان‌ها از بین می‌رود، همچنین هر روز ۱۷ میلیون تن زباله از صنایع مصرف شده در اقیانوس‌ها تخلیه می‌شود.

این وضعیت در کشور ما به مراتب نگران کننده‌تر است، سرانه ظرفیت زیستی کشور ما ۰,۹ و ردپای اکولوژیک ۲.۱ اعلام شده است که یعنی میزان مصرف منابع زیستی و تاثیر آن بر محیط‌زیست بیش از دو برابر ظرفیت زیستی کشور است.

 

دبیر سیاست محیط‌ زیست در مرکز بررسی‌های راهبردی نهاد ریاست جمهوری گفت: مطابق گزارشی که فائو سال گذشته منتشر کرد تمام نیاز مردم جهان به غذا حدود ۴ میلیارد تن در سال است یعنی اگر جهانیان می‌توانستند ۴ میلیارد تن غذا تولید کنند نباید حتی یک نفر در جهان گرسنه باشد در حالی که سال گذشته بیش از ۱.۱ میلیارد نفر دچار سوء تغذیه بودند و روزانه هزاران نفر به دلیل کمبود آب و غذا می‌میرند.

محمد درویش افزود: این در حالی است که سال گذشته میزان تولید غذا در کره زمین به حدود ۴.۲ تا ۴.۵ میلیارد تن رسید یعنی تولید غذا بیشتر از نیازهای مردم جهان بود اما به دلیل توزیع نادرست تعداد زیادی گرسنه ماندند؛ البته یک دلیل هم به نگاه نظام سرمایه‌داری بر می‌گردد یکی از ویژگی‌های نظام سرمایه‌داری این است که تثبیت قیمت‌ها در آن از توزیع عادلانه کالاها مهم‌تر است و با توجه به همین نگاه سالانه میلیون‌ها تن گندم و ذرت در دریاها و اقیانوس‌ها تخلیه می‌شود با این هدف که قیمت ثابت بماند و این سبب می‌شود تا بیشتر از نیازهای غذایی مردم در کره زمین، تولید اتفاق بیفتد و این تولید به فرایندی منجر می‌شود که از آن به عنوان «بدهکاری اکولوژیکی» یاد می‌کنند.

وی اظهار داشت: در ایران با جمعیت ۸۰ میلیونی نیز به همان نسبت قاعدتا باید ۵۰ میلیون تن غذا نیازهای ایرانیان را تامین کند در صورتی که وزارت کشاورزی ما اعلام کرده بین ۱۲۰ تا ۱۳۰ تن در سال تولید می‌کند و چیزی حدود ۳۰ میلیون تن هم واردات مواد غذایی مانند گوشت و روغن دارد، این یعنی اینکه فشار بیش از حدی که دارد به منابع سرزمینی ما وارد می‌آید نه به خاطر کمبود منابع و فضا بلکه عواملی همچون نبود زیرساخت‌های مناسب مانند سردخانه کافی، دپوی غلط، روش‌های حمل و نقل نادرست و مدیریت مصرف غلط، موجب می‌شود میزان ضایعات ما در بخش کشاورزی بسیار بیشتر از استانداردها باشد، در واقع حدود ۳۵ میلیون تن هم دور ریز غذا داریم.

عضو هیات علمی موسسه تحقیقات سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری ادامه داد: در واقع روز جهانی مصرف سبز از این جا اهمیت پیدا می‌کند یعنی به جای ساختن سدهای بیشتر، طرح‌هایی مانند دستکاری ژنتیکی و تراریخته اجرا کنیم تا بتوانیم غذای بیشتری تولید کنیم یا غذای تولیدی را مدیریت و از هدررفت آن جلوگیری کنیم و اجازه ندهیم تا قبل از رسیدن به دست مصرف‌کننده واقعی از بین برود، در صورت انجام این کارها لازم نیست سد بیشتری بسازیم، جنگل‌ها را نابود کنیم، تالاب‌ها را از بین ببریم، طرح‌های انتقال آب اجرا کنیم و پول را صرف طرح‌های تراریخته کنیم و بعد از عواقب آن بترسیم.

وی افزود: اگر قرار بود تمام مردم دنیا مانند ایرانیان زندگی کنند به یک کره زمینی نیاز داشتیم که دست‌کم بیش از دو برابر کره زمین کنونی باشد؛ ظرفیت زیستی ما نشان می‌دهد که ایرانیان بیشتر از میانگین مردم جهان مصرف می‌کنند، همچنین اگر تمام مردم دنیا مانند قطری‌ها، عربستانی‌ها و امریکایی‌ها زندگی می‌کردند به کره زمینی نیاز داشتیم که سه برابر کره کنونی باشد اما اگر تمام مردم جهان مانند هندی‌ها زندگی می‌کردند کره زمین اگر یک دهم وسعت کنونی را هم داشت می‌توانست نیازهای همه را تامین کند.

درویش اظهار داشت: البته فرهنگ‌سازی می‌تواند در نحوه مصرف تاثیر داشته باشد اما در مقیاس کلان تا دولت‌ها رفتارهای خود را تغییر ندهند نمی‌توانیم به این تغییرات دل خوش کنیم ولی این نافی مسئولیت‌های فردی ما نیست و باید تا جای ممکن، برای کاهش مصرف تلاش کنیم، تولید سرانه زباله را پایین بیاوریم، از کیسه پلاستیکی استفاده نکنیم، از سوخت‌های فسیلی و خودروی شخصی کمتر استفاده کنیم.

وی با تاکید بر نقش دولت‌ها در راستای توسعه مصرف سبز گفت: اگر تمام این کارها را هم انجام دهیم، تا زمانی که رویکرد دولت‌ها به این سمت نباشد، تصور اینکه فقط با قدم‌هایی که مردم بر می‌دارند می‌توانیم امیدوار باشیم که کره زمین را از فاجعه فروپاشی نشان دهیم؛ خوش‌خیالی است.

این فعال محیط زیستی گفت: اگر بودجه‌هایی که صرف سد سازی و طرح‌های مشابه می‌شود برای آمورش و پرروش هزینه می‌شد قطعا نتیجه‌بخش‌تر بود یا اگر سراغ مدیریت مصرف می‌رفتیم با ایجاد سردخانه‌های مجهزتر، دپوی بهتر و بسته‌بندی مناسب‌تر از نابودی مواد غذایی جلوگیری می‌کردیم، نتیجه بهتری می‌گرفتیم.  

 

پول تغذیه جهان زمین زیست محیطی