سفر «جباروف» به مسکو

در 24-25 فوریه سال جاری میلادی «سادیر جباراف» نخستین سفر رسمی خود به عنوان رئیس جمهور جدید قرقیزستان را به روسیه انجام داد.

وی ضمن این سفر با رئیس جمهور، نخست وزیر، رؤسای دومای دولتی (مجلس سفلی) و شورای فدراسیون (مجلس اعلا) تجار و کارآفرینان روسیه دیدار و گفت‌وگو کرد.    

با در نظر گرفتن تغییر مکرر قدرت در قرقیزستان، رؤسای جمهور جدید این کشور همیشه ملزم به تایید حفظ اولویت‌های سیاست خارجی «بیشکک» نسبت به شرکای اصلی و هم‌پیمانان خود هستند.

به طور سنتی قرقیزستان، روسیه را مهم‌ترین شریک استراتژیک خود می‌داند، زیرا در حقیقت بدون مساعدت و همکاری «مسکو» تثبیت طولانی مدت فضای سیاسی و اقتصادی در این کشور غیرممکن خواهد بود.

از نظر سیاسی، به رسمیت شناخته شدن قدرت جدید در قرقیزستان توسط روسیه یک عامل جدی است که با توجه به آن، طرف‌های خارجی و داخلی به نوعی تأیید «مشروعیت خارجی» رئیس جمهور منتخب را دریافت می‌کنند.

اگر چه بحث «مشروعیت خارجی» دولت منتخب هیچ نوع ارتباطی با تشریفات قانونی یک کشور مستقل ندارد، اما بنابر واقعیت‌های موجود قرقیزستان آن یک شاخص مهم سیاسی برای نهادینه شدن قدرت جدید به شمار می‌رود.

قابل ذکر است که جباراف ضمن نخستین سفر خود به روسیه به عنوان رهبر جدید این کشور اهداف جدی و جامعی را در نظر نداشت بلکه بیشتر منظور اصلی وی تایید عدم تغییر اولویت‌ های سیاست خارجی قرقیزستان و پایبندی به کلیه توافقات منعقد شده با روسیه و همچنین در چارچوب سازمان‌های بین المللی موجود در فضای اوراسیا نظیر اتحادیه کشورهای مستقل همسود، سازمان پیمان امنیت جمعی، اتحادیه اقتصادی اوراسیا و سازمان همکاری‌های شانگهای بود.

از این نظر، این سفر ارمغان جدیدی برای روابط قرقیزستان با روسیه را به بار نخواهد آورد، ولی با این حال فضای دیدار جباراف با «ولادیمیر پوتین» رئیس جمهور روسیه حاکی از آن بود که رهبران دو کشور موفق به ایجاد روابط صمیمانه و دوستانه بین یکدیگر شدند که اظهارات رئیس جمهور روسیه در مورد نتایج سفر جباراف آن را تایید می‌کند. بدون شک این پیام خوبی برای گفت‌وگو و تعاملات مبتنی بر اعتماد متقابل بین رهبری دو کشور است.

گذشته از آن برای قرقیزستان که بخش قابل توجهی از جمعیت آن در روسیه مشغول فعالیت هستند، تایید پایبندی بر روابط خاص با مسکو یک ضرورت عملی است که چگونگی وضعیت اقتصادی کشور به آن بستگی دارد.

در این راستا اظهارات جباراف مبنی بر تغییرناپذیری وضعیت زبان روسی به عنوان زبان دوم رسمی قرقیزستان نیز باید به عنوان یکی دیگر از ضمانت‌های بیشکک برای حفظ روابط دوستانه با روسیه تلقی شود.

به استثنای موارد یادشده که به طور عمده دارای جنبه‌های سیاسی است، سفر جباراف به روسیه نتایج اقتصادی و مالی قابل توجهی نداشت. البته باید گفت که مسکو جهت ایجاد سیستم برچسب گذاری محصولات در قرقیزستان  623 میلیون روبل (حدود 8.4 میلیون دلار) به عنوان کمک فنی اختصاص داد که بیشکک چنین درخواستی را در سال 2019 مطرح کرده بود.

هدف از این پروژه ایجاد یک مولفه ملی در سیستم اطلاعاتی مربوط به برچسب گذاری کالاها در قرقیزستان است که باعث افزایش شفافیت گردش کالا در تجارت بین مرزی شده و در جهت مقابله موثر با تجارت غیرقانونی محصولات صنعتی در بازارهای داخلی کشورهای عضو اتحادیه اقتصادی اوراسیا نیز تأثیر مثبتی به جای خواهد گذاشت. قرار است این پروژه ظرف 18 ماه آینده اجرایی شود.

ضمنا محافل سیاسی قرقیزستان (به شمول مخالفین دولت) علی رغم اینکه سفر جباراف به روسیه دستاوردهای قابل توجه اقتصادی به همراه نداشت، باز هم در مجموع نسبت به آن نظر مثبت نشان دادند.

همچنین ذکر این نکته نیز قابل تامل است که در یک روز بعد از سفر رئیس جمهور قرقیزستان به روسیه، دبیرخانه مطبوعاتی وی خبر داد که در چارچوب همکاری‌های نظامی و دفاعی، مسکو موافقت خود با تحویل سیستم موشکی ضد هوایی «اس 300» و پهپادهای جنگی به قرقیزستان را اعلام کرده است.

در حال حاضر اطلاعی در مورد زمان و مقدار تجهیزات مورد تحویل و به ویژه پهپادهای جنگی وجود ندارد. به نظر می‌رسد که پس از جنگ اخیر «قره باغ» که در آن از پهپادهای ساخت ترکیه استفاده شد و همچنین احتمال توافقاتی در این زمینه بین ترکیه، ازبکستان و قزاقستان در ضمن سفر «خلوصی آکار» وزیر دفاع ترکیه در ماه اکتبر سال 2020 به این کشورها، روسیه به دنبال عرضه تجهیزات نظامی خود در منطقه برآمده است.

به طور طبیعی قرقیزستان به دلیل کمبود بودجه، مهارت و پایگاه لازم فنی توانایی خرید، استفاده و نگهداری مستقل از پهپادها و به خصوص پهپادهای جنگی را ندارد. بنابراین در صورت تحویل چنین پهپادهایی به قرقیزستان به احتمال زیاد پایگاه هوایی روسیه در حوالی «بیشکک» محل استقرار این پهپادها انتخاب خواهد شد و کادر نظامی قرقیزی در دانشگاه‌های نظامی روسیه دوره‌های آموزشی را سپری خواهند کرد.

در حال حاضر نیز بیشتر کادر ارتش قرقیزستان در دانشگاه‌ها و موسسات نظامی روسیه آموزش می‌بینند.

به نظر می‌رسد فعالیت‌های روسیه در زمینه تولید و کاربرد عملی پهپادها به خصوص پس از درگیری‌های سوریه، هدف کسب جایگاه مناسب در زمینه صادرات چنین تجهیزاتی را دنبال می‌کند و از قرقیزستان می‌تواند به عنوان «ویترین» مناسب استفاده کند.

در سطح منطقه آسیای مرکزی، ازبکستان قبلاً از پهپادهای ساخت چین و پهپادهای کوچک آمریکایی (که طی سال‌های 2018-2019 در چارچوب کمک‌های نظامی واگذار شده بودند) و قزاقستان نیز به طور فعال از پهپادهای کوچک ساخت اسرائیل و چین استفاده کرده است. «نورسلطان» همچنین قصد دارد تولید پهپادهای نظامی خود را راه اندازی کند.

روسیه با تشدید فعالیت‌های خود در این زمینه می‌تواند بخشی از نیازهای نیروهای مسلح و سایر نهادهای مربوطه این کشورها به تجهیزات مورد نیاز به خصوص پهپاد را تامین کند.