روایتی از ملحق شدن زنان اردنی به داعش

پایگاه خبری «العربی الجدید» در گزارشی با عنوان «داعش و النصره این گونه از بین زنان اردنی عضو می‌گیرند»، تحقیق میدانی چند ماهه درباره شیوه پیوستن زنان اردنی به گروه‌های تروریستی در سوریه و عراق انجام داد.

در این گزارش آمده است: «سهی» (Soha)، نام مستعار دختر 20 ساله‌ است که بی‌اعتنا به تهدیدها علیه جانش سرزمین مادری خود را مخفیانه رها می‌کند و از إربد در شمال اردن به سوریه می‌گریزد تا به صفوف «جبهه النصره» که هم اینک به «جبهة فتح الشام» (جفش) معروف است ملحق شود، این‌ها را دوست او که به لحاظ امنیتی و اجتماعی خواست نامش فاش نشود، می‌گوید.

وی ادامه داد: سهی اساسا متدین و معتقد بود اما از زمان آشنایی با یکی از جنگجویان جبهه النصره افراطی شد. آن مرد توانسته بود با افکار خود سهی را متقاعده کرده و به شکلی عاشق خود کند. ما و دوستانمان به وضوح شاهد تغییر تفکر سهی تا وقتی که عازم سوریه شد، بودیم.

دوست سهی گفت: سهی آنقدر آن مرد جوان و گروهک جبهه النصره را در چشم خود بزرگ کرده بود که همواره در دیدار با دوستانمان از اندیشه‌های آنها حرف می‌زد و حتی دیگر مثل قبل به حجاب معمولی اکتفا نکرده و لباس‌های زنان آنها را می‌پوشید و همواره از بهشت و آتش دوزخ سخن می‌گفت.

وی افزود: با وجود اینکه در مدت اخیر سهی خیلی افراطی شده بود و بیش‌تر اوقات خود را سرگرم گوش دادن به کلیپ‌های صوتی و تصویری از جبهه النصره بود اما هرگز توقع فرار وی به سوریه را نداشتم.

العربی الجدید آورده است: سهی تنها دختر جوانی نیست که اردن را به قصد پیوستن به گروه‌های تندرو رها کرده است بلکه دختران جوان دیگری هم بودند که از خانواده‌های خود جدا شده و مخفیانه خانه را به قصد پیوستن به گروه‌های تندرو رها می‌کردند آن هم در رؤیاهایی که جهادی‌ها برای آنها بافته بودند و اینکه روزی این گروه‌ها به خلافت رسیده یا شهادت نصیبشان شده و به بهشت می‌روند.

«حسن ابوهنیه» یک کارشناس مسائل گروه‌های اسلامی [سلفی] تندرو در گفت‌وگو با العربی الجدید گفت: عضوگیری این گروه‌ها تنها از طریق پایگاه‌های اجتماعی صورت نمی‌گیرد بلکه دامنه گسترده‌تری دارد.

وی افزود: شمار دختران و زنان جوان اردنی که با خانواده‌ها یا همسران خود به گروه‌های تندرو ملحق شدند 15 درصد از شمار جهادی‌های اردن را شامل می‌شود که بر اساس آمار دولت اردن شمار آنها 900 نفر است اما موسسه رایزنی‌های امنیتی «صوفات» شمار آنها را بالغ بر دو هزار و پانصد نفر می‌داند و همین الان قریب به یکصد زن اردنی پس از بازپس‌گیری موصل نزد کُردها اسیر هستند و این علاوه بر شمار زنان ناشناسی که به عراق و سوریه گریختند.

گروه‌های تروریستی چگونه نیرو جذب می‌کنند؟

العربی الجدید در این تحقیق از شیوه‌های جذب نیرو از سوی گروه‌های تندرو و همچنین نقش زنان مهاجر به اراضی تحت سلطه این گروه‌ها خبر می‌دهد.

تهیه کننده این تحقیق با درست کردن دو صفحه ساختگی به نام‌های «روان ایوب» و «سلوی عصام» در پایگاه شبکه اجتماعی فیسبوک عمدا اقدام به انتشار مطالب دینی کردند و از طریق آن با جنگجویان داعش و جبهه النصره به گفت‌وگو پرداختند که از جمله آنها «سعد» ملقب به ابوحمزه بود که در صف داعش در سوریه حضور داشت.

محقق «العربی الجدید» از طریق صفحه ساختگی سلوی عصام برای مدت چهار ماه با ابوحمزه گفت‌وگو می‌کرد. ابوحمزه با پرداختن به حرف‌هایی علیه نظام سوریه و توطئه همه دنیا و ائتلاف بین‌المللی علیه گروهک‌هایشان و بمباران غیرنظامیان توسط ائتلاف بین‌المللی تلاش کرد سلوی را به اهمیت جهاد در صفوف داعش متقاعد کند.

وضعیت محمد دیگر جهادی جبهه النصره و ملقب به ابوعمر الانصاری با سعد تفاوت زیادی ندارد او نیز (برای تحریک دیگران به الحاق شدن) از «ظلم نظام سوریه» سخن می‌گفت. محمد نوشته بود: ما برای اعتلای کلام لا اله الا الله و حذف بشار ستمکار که همه به او علیه ما کمک می‌کنند مبارزه کنیم.

ابورمان، کارشناس گروه‌های سلفی در این خصوص می‌گوید: این گروه‌ها نخست سعی می‌کنند افراد را از طریق عاطفی به خود نزدیک کرده و سپس آنها را کاملا منطبق با ایده‌هایشان بار می‌آورند.

عبدالقادر الخطیب، کارشناس دیگر معتقد است: اغلب دختران جوانی که متاثر از اندیشه‌های جهادی شدند حس غرور و حماسه دینی دارند.

ابورمان با تایید اظهارات الخطیب افزود: ما شمار زیادی از این نمونه زنان را که به گروه‌های تندرو پیوستند داریم که بیش‌ترشان به اندیشه‌های افراطی متقاعد شدند آنها دلایل دیگری برای این کار خود دارند که مغایر با دلایلی نظیر جهاد نکاح یا شرایط اقتصادی است که در رسانه‌های عربی شایعه می‌شود، چون این امکان وجود ندارد که کسی خواهان رسیدن به وضعیتی بدتر از بد باشد یا اینکه ممکن نیست کسی خود را منفجر کند تا آخر ماه به او دستمزد بدهند.

تفاوت نقش زنان القاعده و داعش

العربی الجدید نوشت: سعد و محمد و در این بین یک میانجی به نام نضال که کار قاچاق محقق ما را به سوریه برعهده داشت از نقش‌های متعدد زنان در گروه‌های تندرو به ما گفتند که در راس آن حمل سلاح، مبارزه و اجرای عملیات انتحاری بود که به آن عملیات استشهادی می‌گویند. نضال گفت: باید برای عملیات استشهادی درخواست بدهی تا نامت را ثبت کنند و نوبتت برسد اما باید از تمایل خود برای این کار مطمئن شوی و در این بین کارهای دیگری مثل آماده کردن غذا برای نیروهای جنگی یا مداوای مجروحان هم از جمله دیگر کارهای زنان است.

محمد در جریان تلاش برای جذب روان ایوب بر اهمیت نقش حضور زنان در کنار جهادی‌ها تاکید کرد و گفت: کسی که با یک جهادی ازدواج می‌کند خود را در راه خدا فدا می‌کند او نمی‌داند چه وقت می‌میرد و آیا وقتی از صف خارج می‌شود بازمی‌گردد یا خیر. او همین برایش کافی است که اردن را ترک و به سوریه می‌رود تا با یک جهادی ازدواج کند او بدون اینکه هیچ کاری کند اجر می‌بیند چه برسد به اینکه برای جهادی‌ها غذا آماده کرده و مجروحان را مداوا کند.

ابوهنیه کارشناس گروه‌های تندرو گفت: جبهه النصره معتقد است نقش زنان در این گروه محدود به همسر یک جهادی بودن است القاعده از زمانی که به دست اسامه بن لادن تاسیس شد و در دوره ایمن الظواهری رهبر کنونی القاعده نقش ثانویه زنان در این گروه را حفظ کرده است به این معنا که جای زن در خانه است و او مسئولیت تربیت نسل جهادی را دارد و کمک او باید محدود به کارهای لجستیک نظیر تبلیغ کردن باشد و جبهه النصره یا جبهه تحریر الشام کنونی نیز همان خط مشی القاعده را دارد؛ یعنی گردان‌های جهادی متشکل از زنان تاسیس نکرده و دیدگاه خود را به زنان عوض نکرده است.

اما به گفته ابورمان، مفهوم زن مجاهد یا انتحاری با گروهک داعش روی کار آمد و این چرخش دیدگاه داعش به زنان ذاتی نبود، بلکه در نتیجه پیوستن شمار زیادی از زنان غربی به داعش شکل گرفت که با تأثیر بر این گروهک دیدگاهشان به زن را عوض کردند. آنها نقش‌های مستقل متعددی را اعم از مهاجرت بدون همراه داشتن یک محرم یا حضور در میدان جنگ را ایفا کردند.

ازدواج و رسیدن به سوریه

العربی الجدید نوشت: سعد و محمد، دو عضو جبهه النصره به تحقیق‌ر ما در اردن پیشنهاد ازدواج و پیوستن به آنها در سوریه را ارائه کردند و وعده دادند که زنانی هستند که می‌توانند آنها را مخفیانه و در کمال امنیت به سوریه قاچاق کنند. نضال، فرد میانجی نیز پیشنهاد داد که می‌تواند ترتیب رسیدن آنها به سوریه را در ظاهر پناهندگانی سوری بدهد که خواهان بازگشت به کشورشان هستند.

ابورمان با ابراز نگرانی از گسترش پدیده جهاد زنان در اردن گفت: در اردن هنوز این پدیده تازه در آغاز راه است اما در مطالعه‌ای که در مرکز مطالعات راهبردی انجام داده‌ایم -که هنوز منتشر نشده- اشاره کردیم که پدیده زنان جهادی اردن رو به گسترش خواهد بود و در آینده اسامی شناخته شده‌ای را در بین آنها خواهیم داشت همان گونه که به طور مشخص در عربستان اتفاق افتاد. این پدیده در اردن با ابراز علاقه و همبستگی به گروه‌های جهادی آغاز شد و تا ارتباط و ازدواج با جهادی‌ها کشیده شد.

ابورمان و ابوهنیه دو پژوهشگر اردنی در کتابشان با عنوان «زنان عاشق شهادت» اوضاع چندین زن اردنی را روایت می‌کنند که درصدد پیوستن به گروه‌های تندرو بودند یکی از آنها دختر جوانی اهل الکرک در جنوب اردن بود که به دنبال پیوستن به داعش بود اما مازن الضلاعین، عضو سابق پارلمان اردن به زحمت او را متقاعد به انصراف از تصمیمش می‌کند او سپس می‌گوید که سه زن دیگر اردنی را می‌شناسد که درصدد پیوستن به داعش هستند علاوه بر یک مورد زن دیگر که برای پیوستن به داعش از العقبه خارج شده و کسی از او چیزی نمی‌داند.

الخطیب کارشناس حقوقی اردن نیز درباره گسترش پدیده زنان جهادی در اردن هشدار داده و گفت: 10 زن اردنی به اتهام تبلیغ و تلاش برای پیوستن به گروه‌های تندرو محاکمه می‌شوند.

العربی الجدید به لیست اتهام‌هایی که به دو نفر از این زنان وارد شده دسترسی پیدا کرد که در آن به تبلیغ اندیشه‌های گروهی تروریستی متهم شدند. اولی مارس گذشته (2017) دستگیر شده و چهارمین خواهر یکی از عوامل عملیات تروریستی دسامبر سال گذشته (2016) در الکرک بود که با کشته شدن 11 نیروی امنیتی، دو غیرنظامی و یک گردشگر کانادایی همراه بود، نفر دوم هم در ششم فوریه 2017 دستگیر شد که با معلم خود که به همراه خواهرش به صفوف داعش در سوریه ملحق شده بود در ارتباط بوده است.

مواجهه با پدیده زنان جهادی

کارشناسان معتقدند باید اردن به این پدیده در زمانی که دولت منتظر بازگشت عناصر جهادی است، آگاه باشد. برخی خانواده‌هایشان به آنها در سوریه ملحق شده بودند. «وصفی الطویل»، مسئول گروه مبارزه با افراط گریی وزارت فرهنگ اردن در گفت‌وگو با العربی جدید اظهار داشت: این موضوع به سرویس‌های امنیتی مربوط می‌شود که قادرند زنان و مردان بازگشته از میدان‌های جنگ و نزد گروه‌های تندرو را بازپروری کرده و در جامعه ادغام کند.

وی افزود: نقش ما پیشگیری است به گونه‌ای که برنامه‌هایی را برای مصون نگاه داشتن ذهن جوانان از اندیشه‌های افراطی اجرا می‌کنیم درحالی که سرویس‌های امنیتی در سایه التهاب منطقه پیرامون اردن نقش درمان را دارد.

راهبرد دولت اردن باید مبتنی بر آگاهی بخشی به خانواده‌ها و دانش آموزان در مدارس باشد به گونه ای که نقش وزارت آموزش و پرورش در دور کردن ذهن جوانان از اندیشه‌های گروه‌های تروریستی تقویت شود.

العربی الجدید در پایان این گزارش خود آورده است: با همه این تلاش‌ها اما سرنوشت سهی همچنان نامعلوم است یعنی از زمانی که آخرین نامه خود را برای خانواده‌اش پس از رسیدن به ترکیه فرستاد و در آن گفت که برای جهاد به سوریه می‌رود.