المانیتور در گزارشی نوشت: مقامات ایران بارها گفتگو با دیگر تولیدکنندگان نفت را برای کاهش تولید رد کرده‌اند. در ماه‌های اخیر، تهران کوشیده است سهم خود از بازار نفت را که به دلیل تحریم‌های هسته‌ای اروپا و آمریکا کاهش یافته بود، بدست آورد. 

بر همین اساس، بیژن زنگنه – وزیر نفت ایران – با مسخره خواندن ایده فریز تولید نفت اعلام کرد: این امر شبیه جوک است. زنگنه تاکید کرد ایران تنها زمانی با دیگر کشورهای تولید کننده نفت درباره میزان عرضه رایزنی خواهد کرد که تولید نفت ایران به میزان پیش از تحریم‌‌‌های تهران (4 میلیون بشکه در روز) برسد. ایران از 26 دی ماه و همزمان با اجرایی شدن برجام، اقدام به افزایش عرضه خود به بازار نفت کرد. این افزایش عرضه که در ابتدا تنها 300 هزار بشکه در روز بود، همینک تولید ایران را به 3.2 میلیون بشکه در روز رسانده است.

اگرچه کاهش بهای نفت در ابتدا ایران را تحت فشار قرار داد اما واقعیت این است که تهران در طولانی مدت وضعیت بهتری در مقایسه با دیگر کشورهای تولید کننده نفت دارد. بر این اساس، در بلند مدت، رژیم سعودی - رقیب منطقه‌ای ایران – آسیب بیشتری از کاهش نفت خواهد دید. عوامل مهمی در قدرت ایران دخیلند و تهران را در مقابل کاهش بهای نفت در موضع برتر قرار می‌دهد.

تجربه شوک مالی ایران

نخستین عاملی که تهران را از کاهش بهای نفت مصون نگه می‌دارد، تجربه ایران درباره شوک مالی است. تهران پیش‌تر شاهد شوک مالی بزرگ در وابستگی بودجه خود به نفت بود. از سال 2011، ایران شاهد کاهش چشمگیر میزان فروش نفت خود بود. تحریم‌های سنگین اتحادیه اروپا و آمریکا، صادرات نفت خام ایران را به 1.3 میلیون بشکه در سال 2013 رساند. در همین دوره بود که تهران اقدام به اجرای سیاست‌هایی در قالب " اقتصاد مقاومتی" کرد. این سیاست‌ شامل افزایش مالیات‌ها و ارتقای اقتصاد غیر نفتی ایران می‌شد. 

تنوع اقتصادی 

واقعیت آن است که اقتصاد ایران نسبت به دیگر تولید کنندگان نفت دارای تنوع بیشتری است و در سال‌های اخیر اقتصاد غیرنفتی این کشور با بخش انرژی ادغام شده است. پیش از پیروزی انقلاب اسلامی ایران، بیش از 90 درصد تولیدات نفت و گاز این کشور صادر و کمتر از 10 درصد آن در داخل مصرف می‌شد. در سال 2014، سهم مصرف کنندگان داخلی از تولیدات نفت و گاز ایران به 76 درصد رسید. به عبارتی دیگر، میزان مصرف داخلی ایران در این سال‌ها بیش از 9 برابر شده است. بخشی از این افزایش مصرف مربوط به رشد جمعیت ایران و استفاده غیربهینه است. اما بخش قابل توجهی از این امر به ادغام بخش انرژی ایران با اقتصاد غیرنفتی تهران مربوط است. ایران در این سال‌ها نفت و گاز تولیدی خود را در بخش‌های اقتصادی مانند سیمان، پتروشیمی و فولاد (که انرژی زیادی مصرف می‌کنند) هدایت کرده است. 

تجارت غیرنفتی 

عامل سوم که تهران را از کاهش بهای نفت مصون می‌دارد، تجارت غیر نفتی این کشور است. افزایش فعالیت‌های اقتصادی ایران در بخش غیر نفتی به این کشور اجازه داد تا صادرات خود را افزایش دهد. در سال 1393 میزان کسری تجاری غیر نفتی ایران به 2.7 میلیارد دلار رسید. این درحالی است که پنج سال پیش کسری تجاری غیرنفتی ایران 33.8 میلیارد دلار بود. 

منابع مالی تهران برای جایگزینی نفت

عامل چهارم برتری ایران نسبت به دیگر تولید کنندگان نفت، توانایی این کشور در یافتن منابع مالی غیر نفتی برای بودجه خود است. همزمان با رشد اقتصاد غیرنفتی ایران، تهران برای تامین بودجه خود به دیگر منابع مالی نظیر مالیات و فروش دارایی‌های دولتی اقدام کرد. براساس آمارها، در حال حاضر فروش نفت ایران تنها 29 درصد درآمدهای تهران را تشکیل می‌دهد. همزمان با کاهش درآمدهای ایران از فروش نفت، حسن روحانی دستور افزایش مالیات‌ها را صادر کرد. 

درآمدهای ایران پیش از تحریم‌ها

عامل پنجم و برگ برنده ایران در مقابل سایر تولید کنندگان نفت و بخصوص رژیم سعودی، دارایی‌های بلوکه شده تهران است. در کوتاه مدت، ایران می‌تواند از منابع مالی خود که پیش از اجرای برجام بلوکه شده بود، استفاده کند. با اجرای برجام، تحریم‌های آمریکا و اتحادیه اروپا علیه ایران برداشته شد و این کشور به بیش از 100 میلیارد دلار دارایی بلوکه شده خود دست یافت. این دارایی‌ها، به تهران این توانایی را می‌دهد که در کوتاه مدت در مقابل بهای پایین نفت مقاومت کند.

نتیجه گیری

اگر چه این عوامل نمی‌تواند به طور کامل تهران را از کاهش شدید بهای نفت مصون نگه دارد، اما سبب برتری ایران نسبت به دیگر تولید کنندگان نفت می‌شود. با این وجود، شکی نیست که کاهش بهای نفت دولت روحانی را تحت فشار قرار می‌دهد. در مقابل، رژیم سعودی به عنوان رقیب منطقه‌ای تهران با چالش بسیار شدیدی روبروست. بیش از 80 درصد درآمد ریاض، از محل فروش نفت تامین می‌شود و این رژیم منابع جایگزین مناسبی برای نفت ندارد. اگرچه رژیم سعودی دارای ذخایر مالی عظیمی است ( 620 میلیارد دلار در اوایل سال 2016) این منابع به سرعت درحال کاهش است. تنها در سال میلادی گذشته، ذخایر مالی عربستان شاهد کاهش 100 میلیارد دلاری بود. واقعیت آن است که مخالفت ایران با کاهش تولید و کاهش متعاقب بهای نفت، بیش از همه به ضرر رژیم سعودی تمام خواهد شد و ریاض را در این امر متضرر می‌کند.


 

منبع خبر : باشگاه خبرنگاران جوان
ایران خاک رشد مالیات نفت