هزینه برای تئاتر سرمایه گذاری برای آینده است

 نشست تخصصی «چهل شاهد» با موضوع بررسی ۴۰ سال تئاتر و ادبیات نمایشی انقلاب اسلامی و دفاع مقدس و با حضور ‌رحمت الله امینی و سید حسین فدایی حسین  از نویسندگان و پژوهشگران حوزه تئاتر انقلاب اسلامی و دفاع مقدس در  موزه انقلاب اسلامی و دفاع مقدس برگزار شد.

در ابتدای این نشست رحمت الله امینی با اشاره به زمینه های پیدایش تئاتر انقلاب اسلامی گفت: انقلاب اسلامی باعث شد تئاتر هم مثل بقیه پدیده‌ها تحت تاثیر قرار بگیرد. تحولات تئاترنه از 57 که از سال های پیش از آن آغاز شد و خود نمایش به معنای عام کلمه پدیده ای بود که در شناخت انقلاب و بسترسازی برای انقلاب موثر بود.

این استاد دانشگاه افزود: موضوعات و مفاهیمی که در نمایش هایی به دوراز روال های رایج نمایش حتی بدون مجوز و زیر زمینی مطرح می‌شد  بسترسازی هایی بود که در تئاتر انقلاب انجام گرفت. نمایش توانست  در بستر تازه ای به نام انقلاب اسلامی فعالیت کنند وگونه های مختلفی از نمایش در بستر انقلاب بوجود آمد که از نظر فنی و ساختار همان چیزی بود که به نام تئاتر می‌شناسیم اما محتوای بیان شده متناسب با فضای انقلاب بود. تئاتر بعد از انقلاب شیوه و روش متفاوتی را در محتوای نمایش بوجود آورد.

امینی اظهار داشت: پدیده تئاتر در بدو ورود به کشور تحت تاثیر نگاه های گروه های چپ قرار داشت و تئاتری که بخشی از آن بستر ساز تئاتر انقلاب بود متاثر از نگاه چپ بود و آنچه در اوایل انقلاب رخ داد بخشی از همان نگاه بود.

این پژوهشگر تئاتر بیان داشت: در ابتدای انقلاب نمایش هایی اجرا شد که از نظر نگاه محتوای انقلاب اسلامی نداشتند اما نگاه مبارزه جویانه داشتند نمایش های  بهزاد فراهایی، بهروز غریب پور و محمد رحمانیان از این جمله اند و در کنار این آثار، در حوزه هنری جریان جدیدی بوجود آمد و افرادی  مانند فناییان‌، رسول ملاقلی پور، سعید کشن فلاح‌، فرج الله سلحشور، بهزاد بهزاد پور، مجید مجیدی و  محمد کاسبی در حوزه هنری که آن روزها حوزه  هنر و اندیشه انقلاب اسلامی بود فعالیت کردند که برایشان اندیشه اسلامی مهم بود و یک حرکت جدید را آغاز کردند.

امینی تصریح کرد: ما هشت سال درگیر جنگ شدیم‌. تئاتر به اقتضای زمان خود وارد دفاع مقدس شد و توانست وظیفه خود را انجام دهد و در کنار آن تئاتر ی داشتیم که مسیر خود را به عنوان یک هنر زیباشناسانه به موازات کار خود را انجام می‌داد. در سال های اول دفاع مقدس نگاه تئاتر به مقتضای آن روزها تبلیغی بود ،مخاطب خود را هم داشت و موفق عمل کرد. آرام آرام که سالهای جنگ را پشت سر گذاشتیم نگره های تحلیلی تر وارد تئاتر شد.تئاتر در دفاع مقدس تمام تلاشش این بود که هم پای دیگر اقشار جامعه باشد.

این نویسنده و پژوهشگر افزود: ما در نمایش بیش از دو هزار سال با درام دنیا فاصله داریم با این وجود می‌توانیم بگوییم توانستیم به سرعت درآن رشد کنیم‌. ما در دوران دفاع مقدس  افرادی داشتیم که توانمند بودند علی منتظری با راه اندازی تئاتر فجر بچه های تئاتر دفاع مقدس را معرفی کرد. عزت الله مهروران‌،  علی اکبر قاضی نظام‌، اسمعیل خلج و نصرت الله صیافی از کرمانشاه و رضا صابری از مشهد هنرمندان توانمندی بودند که از شهرستان‌ها بر خاستند و کارهایی خوبی را ارائه دادند. علی اکبر رادی در نمایش آهسته با گل سرخ اجرای موفقی در حوزه دفاع مقدس داشت.  

او ادامه داد: بعد از جنگ، نمایش پختگی لازم را بدست آورد  و از نگاه تهیجی و تبلیغی به نگاه تحلیلی رسید. در نمایش بعد از جنگ آدم های شاخصی در ادبیات نمایشی مانند  علیرضا نادری، محمد چرمشیر، حسین فدایی حسین و... ظهور کردند.

امینی با اشاره به حوزه های تصمیم گیری‌ها در عرصه تئاتر اظهار داشت‌: متاسفانه برخی از تصمیم گیری‌ها در حوزه نمایش مبتنی بر تحلیل فردی است. و این باعث نابودی اندیشه‌ها و افکار هنرمندان می‌شود.باید هم کمدی شبانه با نظارت درست بدون آسیب زدن به بنیان های خانواده داشته باشیم و هم تئاتر معترض و منتقد دانشجویی. تئاتر باید دمل های چرکین جامعه را بترکاند. تئاتر  برای این که کار ویژه خود را انجام می‌دهد علیرغم این که  تکنولوژیک نیست همچنان در دنیای تکنولوژیک نفس می‌کشد.

او وظیفه امروز هنرمندان عرصه تئاتر را پرداختن به آسیب های دوران جنگ تحمیلی دانست و افزود: امروز باید به آسیبب های جنگ با نگاه تحلیلی پرداخته شود .من به آینده تئاتر امیدوارم. خوشبختانه افراد بزرگی مثل مقام معظم رهبری در کشور هستند که نگاه عمیق و درونیشان نه تنها منفی نیست بلکه مثبت است.

امینی در پایان خاطر نشان کرد: از نظر کمی در ادبیات نمایشی رشد خوبی داشته ایم‌. از لحاظ نمایشنامه نویسی رشد چشمگیری کردیم ولی برای کشوری که انقلابش فرهنگی بود انتظارمان بیشتر است. دماسنج پیشرفت تئاتر است. اتفاق بدی که الان افتاده است این است که تمام اتفاقات تئاتری در تهران رخ می‌دهد و این پست رفت است. در حالی حتی در دوران جنگ تحمیلی  این گونه نبود اما امروز  قبله آمال همه تئاتری‌ها تهران شده است.

در ادامه این نشست سید حسین فدایی حسین اظهار داشت‌: تئاتر انقلاب اسلامی معرفی کننده  انقلاب اسلامی است و به نوعی آن چه این گونه را در بر می‌گیرد گفتن از انقلاب اسلامی است و باید به این نکته توجه کنیم‌.

او افزود: آنچه به نظر من در حوزه تئاتر انقلاب قابل بررسی است نمایش هایی است که بعد فروکش کردن  شور انقلابی هیجانات انقلاب شکل گرفت‌. نمایش های بعد از انقلاب نمایش های معرف انقلاب است.

این نویسنده و پژوهشگر تصریح کرد: تئاتر به زمان محدود نمی‌شود. هنر می‌تواند مانا باشد و در هر زمانی حرفی برای گفتن داشته باشد. هنرمند باید حرف زمان خود را به گونه ای بزند که در هر زمانی قابل بیان باشد. در دوره ابتدای انقلاب آثار زیادی نداشتیم و  اتفاق جنگ تحمیلی منجر شد که این تئاتر زمانی کوتاه داشته باشد.تئاتر اساسا تاثیر گذار است و مردم به آن علاقمند هستند و از آن استقبال می‌کنند و عام ترین هنرها، هنر تئاتر است‌. هنر باید مسئله اش‌، مسئله مردم باشد و به زبان مردم سخن بگوید تا با استقبال مردم مواجه شود.

او با اشاره به استقبال مردم از اجرای نمایش های دفاع مقدس در طول دوران جنگ تحمیلی بیان داشت‌: اگر آن روند ادامه می‌یافت و استقبال می‌شد امروز وضعیت بسیار خوبی داشتیم. نمایش هایی که با موضوع جنگ تولید شده بسیاری در بحبوحه جنگ بود و این زمان طولانی دو گونه نمایش را شکل داد. نمایش های پشت جبهه که تبلیغی بودند و نمایش هایی که در  جبهه اجرا می‌شد و در آن مقطع نمایش های جبهه خودش دو بخش بود، نمایش هایی از پشت جبهه که در جبهه اجرا می‌شدند و نمایش هایی که توسط رزمندگان در جبهه‌ها  اجرا می‌شد که این گونه بسیار مورد استقبال قرار می‌گرفت‌. عمدتا این گونه را رزمندگان علاقمند به تئاتر اجرا می‌کردند  و نکته جالب نمایش هایی که توسط این گروه های تئاتری اجرا می‌شد موضوعش جبهه نبود.

فدایی حسین گفت: ما تئاتر دفاع مقدس را هم باید جز تئاتر انقلاب بدانیم‌. جنگ در ادامه انقلاب رخ داده است و تئاتر جنگ تئاتر با موضوع انقلاب است. بعد از جنگ دو اتفاق به طور همزمان می‌افتد اول  در محتوا  رویکردها تغییر می‌کند از تهییج و تبلیغ به سمت تحلیل می‌رود و در ساختار آثار نیز دیگر ما شعار را کنار می‌گذاریم و به ساختار تئاتر متداول و استاندارد تئاتر نزدیک می‌شویم.

او افزود: هنرمندان ما برای اینکه آثار پرطرفداری داشته باشند سعی می‌کنند در ساختار تغییراتی بوجود می‌آورند و به سمت ساختار استاندارد نزدیک بشوند. از شعار پرهیز می‌کنند و در واقع جنگ را به دل اجتماع می‌برند و این نشان از این دارد که تئاتر ما پخته تر شده است. زمانی با کارهایی که نگاه آسیب شناسانه داشت مخالفت می‌شد که به شدت به تئاتر دفاع مقدس ضربه زد و خیلی از کسانی که رویکرد تحلیل داشتند مانند من از این حوزه کنار کشیدند. مردم به این نوع نگاه به دفاع مقدس علاقمند بودند ولی سیاست گذاران و هزینه کنندگان این نگاه را نداشتند.

این هنرمند عرصه تئاتر ادامه داد: قطعا باید در این نگاه تجدید نظر کرد که امروزه این اتفاق افتاده است اما آن هنرمندان دیگر انگیزه این کارها را ندارد. سیاست گذاران در رویکرد خود  تجدید نظرکردند اما بسیار دیر و درست زمانی که دیگر هنرمندان انگیزه کار در این رایطه را نداشتند. و امروز کسانی در مورد دفاع مقدس کار می‌کنند که اطلاعات دسته دوم از آن دوران  دارند. در حالی که آن روزها ما نگاهی دست اول از جنگ داشتیم و می‌توان به صراحت گفت امروز ما تئاتر دفاع مقدس نداریم شاید خیلی‌ها ناراحت شوند ولی من این را می‌گویم.

او  با اشاره به انتظارات از تئاتر اظهار داشت‌: به طور کلی دو رویکر و کارکرد اصلی از تئاتر انتظار داریم که به شدت موثر است اول رویکرد سرگرمی است که موجب تخلیه روحی مخاطبمی‌شود و برای جامعه لازم است و کارکرد دیگر برانگیختن تفکر در جامعه است و این رویکرد مهم است و اگر به درستی عمل شود مخاطب پس از خروج دچار تحول می‌شود.

فدایی حسین در پایان خاطر نشان کرد: مسئولین فرهنگی گمان می‌کنند اگر برای تئاتر هزینه شود برای افراد تئاتر هزینه شده است این هزینه برای افراد تئاتر نیست بلکه برای سرمایه گذاری برای فرهنگ آینده است و مخاطب تاثیر می‌گیرد و این تاثیر را در جامعه خواهیم دید. باید یک انقلاب در تفکر مسئولین فرهنگکی رخ دهد تا بتوانیم همچنان به تئاتر موفق در انقلاب و دفاع مقدس امیدوار باشیم‌.

گفتنی است نشست های تخصصی «چهل شاهد» به همت موزه انقلاب اسلامی و دفاع مقدس برگزار و با حضور اساتید و سرآمدان حوزه‌های مختلف هنری به چهل سال هنر و ادبیات انقلاب اسلامی و دفاع مقدس می‌پردازد.