حسرت نویسنده «دختر شینا» چیست؟

 در آستانه هفته دفاع مقدس سراغ یکی از نویسندگان این حوزه رفتیم. «بهناز ضرابی زاده» را این روزها اکثرا با «دختر شینا»  خاطرات قدم‎خیر محمدی‎کنعان همسر سردار شهید حاج ستار ابراهیمی می‌شناسند.

وی در گفت‌وگو با ما درباره خاطره‌نگاری دفاع مقدس و استقبال عمومی از این آثار نسبت به داستان کوتاه و رمان اظهار داشت: اینکه خاطره نویسی طرفداران زیادی دارد در جای خود مطرح است، اما من تصور نمی‌کنم استقبال از رمان و داستان کوتاه این روزها کمتر شده باشد، به نظر من این ژانر هم علاقه‌مندان خود را دارد و خیلی‌ها هستند که رغبت به مطالعه داستان کوتاه و رمان دارند و من نمی‌توانم به این قطعیت بگویم که اقبال عمومی به رمان و داستان کوتاه در کشور ما کم است.

وی با بیان اینکه اقبال به ژانر خاطره نگاری زیاد شده شاید به این دلیل است که ما با یک حساب سرانگشتی می‌بینیم در کشورمان دراین حوزه خیلی آثار منتشر شده داریم، توضیح داد: انتشارات سوره مهر در سال چند عنوان خاطره منتشر می‌کند و ،آثار خوبی دارد البته که ناشران دیگر هم در این حوزه زیاد کار کرده و کتاب‌های خوبی دارند. به نظر من عناوین این حوزه از رمان و داستان کوتاه بیشتر است.

ضرابی زاده درباره جذابیت‌های خاطره نگاری ابراز داشت: خاطره به نظر من یک امر جذاب است، چون هم واقعی و هم مستند است. رویدادها و وقایعی که مستند هستند و مردم با آنها وجه اشتراک دارند یا اینکه می‌دانند در یک تاریخ و زمان و مکانی رخ داده است برای مردم به نظرم جذاب است. حال اگر خاطره نگار وارد موضوعات مختلفی چون دفاع مقدس، زنان و اسرا هم بشود، خیلی کار را با اقبال بیشتری روبه رو می‌کند.

نویسنده «دختر شینا» تصریح کرد: اما از سوی دیگر الان دورانی نیست که ما کاری را تولید کنیم، با این امید که کار ما چون خوب است، پس نمود پیدا می‌کند و مخاطب کار ما را می‌ببیند، باید بپذیریم اکنون عصر تبلیغات و رقابت است، هر کسی در هر حوزه که کار خلق می‌کند لازم به تبلیغ و معرفی کار خود دارد و به نظر من در حوزه خاطره نگاری هم این اتفاق خوب رخ داده است، یعنی ناشران و متولیان این امر به خوبی تبلیغات گسترده‌ای به شیوه‌های مختلف داشته‌اند.

این مولف در پاسخ به اینکه آیا ما از ادبیات خلاق به آثار مستند رسیده‌ایم، توضیح داد: اقبال مردم همچنان می‌تواند به طرف داستان کوتاه و رمان باشد، یعنی اینطور نیست که اقبال عمومی در حوزه خاطره بیشتر از داستان است، ما به دلیل اینکه کتاب‌های خوبی در این حوزه داریم با اقبال عمومی بیشتری هم مواجهیم. چند شاعر شاخص داریم که آثار خوبی را منتشر می‌کنند و کتاب‌هایشان هم پرفروش است و در حوزه داستان و رمان هم بازار نشر نیازمند این است که کارهای خوبی تولید شود، مطمئنا اگر ما رمانها و داستانهای خوبی داشته باشیم در این حوزه ها هم بازار نشر می‌تواند قوی تر عمل کند.

ضرابی‌زاده در بخش دیگری از سخنان خود با تاکید بر اینکه یک رمانی می‌تواند منتشر شود و در یک برهه زمان با اقبال عمومی روبه رو شود اما این آثار اندک و انگشت شمار هستند، گفت: در عرصه خاطره اینطور نیست ما با شجاعت می‌توانیم بگوییم در سال‌های اخیر ما در این حوزه ادبیات مستند یکی از کشورهای فعال بوده‌ایم.

این نویسنده در ادامه در پاسخ به اینکه فکر می‌کنید جایگاه این اسناد در کشور ما چگونه است، آیا ارزش واقعی خود را پیدا کرده است؟ تصریح کرد: من قبل از ورود به حوزه خاطره نگاری، مدتی به جمع آوری آثار آزادگان کشورمان مشغول بودم، نامه‌هایی که آنها بین خود و خانواده‌شان رد و بدل می‌کردند، صنایع دستی که درست می‌کردند و ... من اینها را می‌گرفتم و اسکن کرده و برای مرکز پژوهش‌های تهران ارسال می‌کردم آنها هم کارهایی در این زمینه انجام دادند.

به گفته وی، معتقدم که اعتبار و احترام به این عرصه باید همه‌گیر شود، یعنی یک نهاد اگر بخواهد در این زمینه فقط کار کند خیلی نمی‌تواند موفق باشد. اولا این فرهنگ باید در بین مردم ما مورد توجه قرار بگیرد و اینکه این اسناد چیزهایی هستند که متعلق به یک شخص و خانواده شان نیست چرا که ممکن است از بین برود. این اسناد خیلی ارزشمند هستند و مردم باید ارزش اینها را بدانند، اگر ما به اینجا برسیم، ارزش این اسناد هم مشخص می‌شود.

وی با اشاره به تجربیات کاری خود در این زمینه و اینکه عده‌ای ارزش واقعی اسناد دوران دفاع مقدس را نمی‌دانند گفت: خیلی خانواده‌ها می‌گفتند که ما نامه‌هایی داشتیم که در جابه جایی به خانه دیگر در طول این سالها از بین رفته یا در زیرزمینی بوده که نابود شده است، به نظرم قدر این اسناد را هنوز که هنوز است نمی‌دانیم. کسی که یک قطعه طلا دارد آن را هر جایی می‌گذارد که از گزند آسیب در امان باشد اما درباره این اسناد ما چنین تفکری نمیکنیم، به نظر من یک عکسی که یک سرباز سال‌ها قبل در جنگ با همرزمش ثبت کرده خیلی ارزشمند است اما ما قدر اینها را نمی‌دنیم.

ضرابی زاده با تاکید براین مسئله که تمام آلبوم‌های عکسی که در وقایع مختلف گرفتیم و گوشه منزلمان است خیلی ارزشمند هستند، توضیح داد: باید قدر این تصاویر را بدانیم، تصاویر دوران دفاع مقدس هم همینطور هستند، جای اینها در کنج منازل نیست جایشان در موزه‌هایی است که شرایط ایده آل برای نگهداری دارند.

وی در پایان درباره خاطرات دفاع مقدس ابراز داشت: در نهایت بخشی از این خاطرات آن چیزهایی است که در سینه افراد مانده است نه فقط عکس و سند ، بلکه خاطرات خیلی از مردم هم همین اسناد است . حسرت می‌خورم وقتی می‌بینم رزمنده‌ای از دنیا می‌رود یا شهید می‌شود، غصه می‌خورم که هنوز تاریخ شفاهی و خاطراتی که در دل این فرد و ذهنشان بوده استخراج نشده و او تمام اینها را با خود به دنیای دیگر می‌برد، امیدوارم یک اتفاقی بیافتد که خیلی‌ها وارد این عرصه شوند و تلاش کنند تا این اسناد از سینه‌ها بیرون بیاید.