تلاش ناموفق برای راه‌اندازی بورس ارز

پارس به نقل از دنیای اقتصاد- ملیحه ابراهیمی: تلاش دوباره برای راه اندازی بورس ارز در کشور با شکست مواجه شد. این بار برخی نمایندگان مجلس در جریان بررسی لایحه بودجه ۹۲ برای تعیین « نرخ ارز» ، پیشنهاد راه اندازی بورس ارز را دادند؛ چرا که معتقد بودند این اقدام نه تنها بازار چند نرخی ارز را ساماندهی می کند، بلکه از بروز رانت در این بازار جلوگیری می کند و منجر به مدیریت صحیح عرضه و تقاضای ارز و شفاف شدن قیمت و حتی کاهش قیمت می شود.
نخستین بار سال گذشته و در جریان تلاطم های بازار ارز در کشور، پیشنهاد راه اندازی بورس ارز از سوی برخی اقتصاددانان کشور و به ویژه دولت مطرح شد تا از ادامه اختلاف قیمت ارز و عدم شفافیت قیمت ها جلوگیری شود، این موضوع اما از سوی خود دولت منتفی شد و مردان اقتصادی دولت راهکار دیگری را در پیش گرفتند. براساس این راهکار، مرکز مبادلات ارزی در کشور راه اندازی شد که در طول حدود ۷ ماه گذشته نیز در حال فعالیت است و عملا راه اندازی بورس ارز به دست فراموشی سپرده شد.
مخالفت با راه اندازی بورس ارز
نمایندگان مجلس در جلسه علنی روز گذشته با پیشنهاد راه اندازی بورس ارز با ۵۸ رای موافق، ۱۱۳ رای مخالف، ۱۶ رای ممتنع از مجموع ۲۱۸ نماینده حاضر در مجلس مخالفت کردند.
پیش از این نمایندگان مجلس بند مربوط به « نرخ ارز برای به وجوه حاصله از صادرات نفت» را به دلیل آنکه ابهام داشت و عبارت « نرخ روز» در آن به کار رفته بود، برای بررسی بیشتر به کمیسیون تلفیق ارجاع دادند. پس از آن روز گذشته کمیسیون گزارش خود را در این باره ارائه داد، اما در حین ارائه این گزارش پیشنهادی مبنی بر اینکه محاسبه نرخ روز ارز به جز ارز اختصاصی به کالاهای اساسی و دارو بر اساس نرخ معاملاتی بازار بورس ارز باشد، مطرح شد که با مخالفت مجلس روبه رو شد.
موافقان: بورس ارز به رانت پایان می دهد
نایب رییس کمیسیون اقتصادی مجلس، در جریان بررسی بخش درآمدی لایحه بودجه ۹۲، ضمن مطرح کردن پیشنهاد راه اندازی بورس ارز، با تاکید بر اینکه تنها راه نابودی رانت در اقتصاد کشور راه اندازی بورس ارز است، گفت: در راه اندازی بورس ارز برای جذب بخش خصوصی تشویق های بسیاری در نظر گرفته شده که یکی از این عوامل ارائه دو برابر تشویق صادرات به افرادی است که ارز صادراتی خود را به این بورس می آورند. محمدرضا پورابراهیمی با بیان اینکه یکی از مشکلات ارز در کشور معضل چند نرخی بودن است، گفت: هم اکنون در بازار سه نوع ارز مرجع، مبادله ای و آزاد وجود دارد که این موضوع با قانون برنامه پنجم مخالف است.
وی با اعلام اینکه وجود چند نرخ ارز در بازار موجب بروز رانت می شود، افزود: اگر بخواهیم در سال ۹۲ جلوی رانت ارزی را بگیریم باید در جهت ایجاد نرخ مبنا تلاش کنیم.
وی تاکید کرد: در شرایط کنونی تنها راه برای تعیین نرخ مبنا و رسیدن به نرخ شناور ارز، راه اندازی بورس ارز در کشور است. وی گفت: این بورس براساس مدیریت بازار ارز تعریف شده است بنابراین در شرایط کنونی که عدد نرخ ارز در بودجه معلوم نیست مدیریت نکردن آن در ساختار بودجه موجب بروز مشکلات بسیار می شود، از طرف دیگر هم اکنون شاهد هستیم که نرخ ارز در بخش درآمدی و هزینه ای متفاوت است از این رو هم اکنون لزوم راه اندازی بورس ارز به شدت احساس می شود.
قیمت ارز شفاف می شود
غلامرضا مصباحی مقدم، رییس کمیسیون تلفیق مجلس در موافقت با این پیشنهاد، راه اندازی بورس را منجر به مدیریت صحیح عرضه و تقاضای ارز و شفاف شدن قیمت آن توصیف کرد.
وی افزود: اگر بورس راه بیفتد و تمام درآمدهای ناشی از صادرات غیر نفتی به بورس بیاید، سهم ارز عرضه شده توسط بخش های غیر دولتی بر سهم ارز عرضه شده توسط دولت غلبه می کند.
رییس کمیسیون بودجه مجلس، بااشاره به اظهارات یکی از نمایندگان مخالف این پیشنهاد، مبنی بر اینکه ۸۰ درصد ارز کشور در اختیار دولت است و از سوی بانک مرکزی اداره می شود، گفت: این اطلاعات غلط است، در سال ۹۰ ما ۵۳ میلیارد دلار صادرات نفتی داشتیم که به دلیل تحریم ها به تمام ارز آن دسترسی نداشتیم، اما ۴۳ میلیارد دلار صادرات غیرنفتی داشتیم که به تمام ارز آن دسترسی داشتیم.
مصباحی مقدم تصریح کرد: بخش عظیمی از ارز کشور به صورت نقدینگی در دست مردم است اگر این ارز به بازار بورس ارائه شود قیمت ارز پایین می آید.
مخالفان: بورس ارز اقتصاد کشور را نابود می کند
احمد توکلی، عضو کمیسیون برنامه، بودجه ومحاسبات مجلس نیز در مخالفت با این پیشنهاد، با بیان اینکه با راه اندازی بورس ارز به سمت خرید ارز هجوم برده می شود، گفت: راه اندازی بورس ارز اقتصاد کشور را به نابودی می کشاند.
وی گفت: در کشور ایران که عرضه کننده و تقاضاکننده اصلی دولت است، شکل گیری بازار بورس امکان پذیر نیست.
توکلی گفت: در شرایط کنونی که با تحریم ها و نبود فیزیکی ارز در کشور مواجه هستیم، ایجاد بورس ارز به رقابت در خرید و فروش ارزی می انجامد و چون ارز کم است خرید کم و فروش زیاد می شود و مردم به سمت خرید ارز هجوم می برند که این امر قیمت ارز را افزایش می دهد.
وی تاکید کرد: زمانی که در بودجه ۲۷ میلیارد دلار در ردیف دولت قرار گرفته است و ۱۱ میلیارد دلار به صندوق توسعه ملی و غیره می رود و در مجموع ۶۷ میلیارد دلار در دست بخش دولتی خواهد بود و دولت بزرگ ترین عرضه کننده و تقاضاکننده ارز خواهد بود. توکلی گفت: بر این اساس ایجاد بورس ارز اقتصاد کشور را نابود می کند و به افزایش قاچاق و به ایجاد رانت از سوی عده معدودی از مردم می انجامد.
محمد قسیم عثمانی، دیگرعضو کمیسیون برنامه، بودجه و محاسبات راه اندازی بورس ارز در این شرایط افزایش نرخ ارز را موجب کاهش ارزش پول ملی خواند.
دولت: مخالفیم
در ادامه نماینده دولت نیز که برای دفاع از لایحه بودجه در صحن علنی مجلس حاضر بود، در مخالفت با این پیشنهاد، گفت: محدودیت های ارزی در ادامه سال ۹۲ افزایش خواهد یافت و شرایط بدتر از سال ۹۱ خواهد شد. وی ادامه داد: زمانی که بازار بورس ارز تشکیل شود تقاضاکنندگان می توانند به صورت خرد به بورس مراجعه کنند. این امر تقاضاها را افزایش می دهد، در حال حاضر تقاضاکنندگان خرد نمی توانند به مرکز مبادلات ارزی مراجعه کرده و قیمت ها را افزایش دهند. نماینده دولت تاکید کرد: با تشکیل بازار بورس ارز در واقع سیستم دو نرخی ارز را تصویب می کنیم که در مخالفت با برنامه پنجم توسعه است.
شفافیت بورس ارز مشکلات جدی در شرایط تحریم ایجاد می کند
جعفر قادری، سخنگوی کمیسیون تلفیق با بیان اینکه کمیسیون مخالف این پیشنهاد است، خاطر نشان کرد: این پیشنهاد در کمیسیون تلفیق مطرح نشده است.
وی در تشریح دلایل مخالفت کمیسیون تلفیق با این پیشنهاد، گفت: بازار بورس یعنی شفافیت، ما در شرایط تحریم هستیم تمام معاملاتی که در بازار بورس انجام می شود قابل رصد کردن است و این امر مشکلات جدی برای نقل و انتقالات خارجی ما ایجاد می کند. وی ادامه داد: این پیشنهاد هیچ راهکاری برای مازاد درآمد ارزی مشخص نکرده است و علاوه بر این در شرایط افزایش قیمت ارز نیز هیچ راهکاری برای تامین ارز مورد نیاز کالاهای اساسی تعیین نکرده است.
تعیین نرخ ارز بر عهده بانک مرکزی
در نهایت مجلس با مصوبه کمیسیون تلفیق بودجه موافقت کرد و بر این اساس مصوب شد: نرخ ارز حاصل از فروش نفت در بودجه ۹۲ براساس نرخ اعلامی بانک مرکزی و مطابق با قانون برنامه پنجم توسعه کشور یعنی نرخ ارز شناور مدیریت شده تعیین می شود.